FELSEFE DDNYASINDAN EDUARD SPRANGER

0
FELSEFE
DDNYASINDAN
I963 -
1964
EDUARD SPRANGER bLDD
17 Eyli11 1963 gi..inii yiizy1hm1z111 etkili bir yapma ve ki..ilti..ir
filozofu, psikolog ve pedagog Prof. Dr. Eduard Spranger cli.inyaya
gozlerini kapadi.
1882'de Berlin'de dogmu~tur. "Tarih Bilimlerinin Temelleri" adh yazlSlyla 1905'te felsefe doktoru olmu~ ve heni.iz .29 ya.?111dayken Leipzig' e felsefe profesorii olarak c;:agnlm1~tlf. Daha sonra 1920 y1llannda yeniden Berlin'e donmii~ ve omriiniin biiyi.ik
bir kism1111 Berlin Dniversitesinde, bir sure nazi baskisma ragmen,
ozgiir dii~iinii~li.i felsefeciler ve egitimciler yeti~tirmek i~ine ayirm1~t1r. 1936 y1l111da bir ara Japonya'da dersler vermi~tir. i944 y1llar111da Alman yoneticileri tarafmdan hapse at1lm1~; ikinci Diinya ·
· Sava~mm bitiminde ise c;:ok sevdigi Berlin Dniversitesinde rektor
olrpu~; ama politika baskilan altmda Berlin'den Tiibingen'e goc;:erek oliinceye dek orada ya~am1~tlf.
goo ba~hkta toplanan Spranger'in irili ufakh yaz1lan arasmda, hie;: ~iiphe yok ki en onemlileri Wilhelm von Humboldt nncl
die H11manita.etsidee: H' iLhelm von Humboldt ve insanlzk idea,si·
( i 909), Lebensfonnen : Ya;sama Bir,:imleri ( I92I )) Psychologie des
.fugendalters : Genr,:lik 9agznzn Psikolojisi ( 1924) adh kitaplardir.
Gerek bu kitaplann gerekse daha ba~ka yaz1larm birc;:ok Avrupa,
Amerika ve Asya iilkelerinde ~evirileri c;:1km1~tlf.
"Ya~amamm odev ve anlamm1 nerde gormii~ oldugumu en
kisa bic;:imde dile getirecek olursam ~unu soyliyebilirim: insanm
108
i<;inden <;1kip yi.ikselen kuvvel ve yazg1lann temellendirilmcsi;
bunlan koruma djlegi; bi<;imleiildirme denemesi. Ah~1lagelen ders
boli.imlenmesi bakumndan yerim demek ki felsefe, psikoloji ve
pedagojinin arasmdad1r.n ... i~te ohimi.inden az once yazchg1 bu
sozlerden de belirdigi gibi, Spranger her ~eyden once bir humanist olmus,· Alman humanistlerinin ozellikle W. von Humboldt
'
'
ile W. Dilthey'm
yolundan yliri.imi.i§ti.ir.
insanm i<;ini anlamzya,
insan varhgm1 gi.iden ic; kurulu§lan ogrenip degerlenrlirrn ey(',
ya~amay1 insana yakz,~zr bir donat1mla bezemeye, bunun i<;i n ck
.insam <;e~itli olanaklariyle i<;ten kavrarn1ya biiyi.ik bir onem veren
bilge bir di.i~iini.irdiir Eduard Spranger.
SbREN KIERKAARD'IN i50. DOC.UM YILDbNDMD
.5 May1s 1963 Danimarka'li di.i~i.ini.ir, fclsefe yazan, edebiyal<;l
ve teolog Soren Kierkegaard'm 1 50. dogurn y1ldoniimi.icl i.ir.
9agda~1 masal ustas~ H~ns Andersen gibi iini.i Danimarka s1mrlan111 ta§rnl~ olan Kierkegaard, Kopenhagen Dniversitesincle
teoloji ve felsefe okumu~, bir sure de Berlin'de filozof Schelling'
in derslerini dinlemi~, omri.ini.in bi.iyi.ik bir kismm1 serb'est yazar
olarak ge<;irmi§tir.
Di.i~i.inme bakimmdan ilgi<;ekici yap1tlan arasrncla ~unlan sayabiliriz: honi Kavrarnz (I84I), Ya ... Ya (I843), Karim ve Tilreme (I8-f.3), Ya.~·a11ia Yolundaki A~·a'l?ia.lar (I844), Vrku Kavramz
( I844), Felsefe Kzrzntzlarz ( I846).
/
Giiniimiiz yoni.inclen Kierkegaard'm onemi «varolu~<;ulukll (ya
da "e.x istentialisme") ad1 altmda tamnan oldukcsa yaygrn bir cli.i~i.inme ve ya~ama akimmm, bazi tarih<;ilerin deyimiyle, "en clikkate cleger" ba~lat1Cis1 olmas1chr. i<;; clepremleriyle ge<;cn ya~ay1~mdan ald1g1 esinle ozel bir bireyci di.inyagori.i~ii ortaya atm1~,
"tiim ya~ama" cliye acllandird1g1 eksiksiz ya§amamn bclliba~h clayanaklanm sezgi, hayalgi.icii, 0zle111, tutku ve yeryer mant1k keskinliginden kurulu bir iislupla yakmdan tasvir etmeyi clenemi~. tir. Bu arada biryandan huistiyanhgm baz1 diizmece yorumlanna,
oteyandan da Hegel'in alabildigine soyut felsefesine ofkeylc <;evrilmi~tir. Bu baklmdan Kierkegaar<l'm, ele~tirdigi Kan1-sonras1
109
Romantik Alman felsefesinden
olclugu ortadadir.
pek~ok yararlanm1~
bir
dii~-Lini.ir
C USA 'LT NiCOLAUS ' UN 500. bLDM YILDbNDM D
Cusa'li Nicolaus, Renaissance'rn qiginde ya~anu~ olan bu
iinlii teolog ve filozof, 1464 y1l111111 Agustos ortalarmda olmi.i~t-Li.
1401 'de Almanya' da Cusa (Cues) kasabasmda dogmu~ olan Nicolaus, italya'da yeti~mi~, kardinallige kadar ylikselmi~ , bu aracla
papa11k~a istanbul 'da gorevlenclirilmi~ti.
Cusanus'un, bugi.in artik yal111zca uzrnanlan ilgilendiren
id iota : M eslekten 0 lmzyanlar (I 450 ), De visione dei : T anrznzn Gon'i,~ii iizerine gibi onemli kitaplanndan ayn olarak De
clocta. ignorantia: B£lgil£ Bilisizlik iizerine adh yapit1111 (1440) glinlimlizde bile hi~ olmazsa adiyle geni~ ~evreler tammaktachr. Bu
kitapta savundugu "coincidentia oppositorum: "kar~1tlann birle~­
mesi" .ilkesi ile Cusanus etkili bir bilgi-ogretisi ve metafizik sunmu~tur. Kabataslak belirtildikte, bu ilkeye gare, tektek nesneler
eksik ve sonlu olup birbirleriyle kaq1la~t1nlabilirler; Tann ise
hi<;:biqeyle kaq1la~t1nlah11yan bir "bliylikllik" tlir, zitlarm, kar~1tlar111 uzla~tig1 bir ortamchr. Boylece, kaq1la~tirmaya dayanan
her<;:e~it bilgiyi a~ar Tann; i~te ondan, Tann -Lizerinde bir bilgimiz olamaz; i~te bu bilgisizlik de Tann -Lizerindeki bilgimizdir.
Cusanus\m 500. ohim y1ldonlim-Li dolay1siyle Avrupamn ~e­
~itli yerlerinde, ozellikle de Almanya'da Koln Dniversitesincleki
"Nicolaus Cusanus Arkivi" nclc top1ant1lar di.izenlenmi~Lir.
1
Uygur