kitle iletişim hukuku

advertisement
1
KİTLE İLETİŞİM
HUKUKU
• Basın
• Radyo - Televizyon
• Sinema - Video
• İnternet
Prof. Dr. Kayıhan İÇEL
Ye n i l e n m i ş
10. BASI
İstanbul - 2013
2
Yayın No
: 2970
Hukuk Dizisi : 1461
10. Bası - Ekim 2013 - İSTANBUL
ISBN 978 - 605 - 377 - 996 - 4
Copyright© Bu kitabın bu basısının Türkiye’deki yayın hakları BETA Basım Yayım
Dağıtım A.Ş.’ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya
tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde
çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve
kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur.
Dizgi
:
Baskı - Cilt
: Kapak Tasarım :
Beta Basım A.Ş.
Pasifik Ofset
Cihangir Mah. Güvercin Cad. No: 3
Baha İş Merkezi A Blok Avcılar / İSTANBUL
Tel: (0212) 412 17 77 (Sertifika No. 12027)
Gökhan Ayrancı
Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No: 16136)
Narlıbahçe Sok. Damga Binası No: 11
Cağaloğlu - İSTANBUL
Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77
Fax: (0-212) 511 36 50
www.betayayincilik.com
3
ÖNSÖZ
KİTLE İLETİŞİM HUKUKU’nun 9. Basısından bu yana geçen bir yıl içinde
mevzuatımızda yeniden bazı köklü sayılabilecek değişiklikler olmuştur. Bu değişikliklerden biri, “Yargı Hizmetlerinin Etkinleştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda
Değişiklik Yapılması ve Basın Yoluyla İşlenen Suçlara İlişkin Dava ve Cezaların
Ertelenmesi Hakkında Kanun” (02.07.2012-6352; RG. 05.07.2012-28344) ile, diğer
değişiklik ise, “İnsan Hakları ve İfade Özgürlüğü Bağlamında Bazı Kanunlarda
Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” (11.04.2013-6459; RG. 30.04.2013-28633) ile
yapılmıştır. Tüm bu mevzuat değişiklikleri kitabımızın ilgili kısımlarında incelenmiştir.
Son olarak, 02.08.2013 tarih ve 28726 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan
12.07.2013 tarih ve 6495 sayılı “Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde
Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un 47. maddesi ile 5651 sayılı İnternet
Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen
Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’un 8. maddesine eklenen 14. fıkra
ile, internet’te işlendiği tespit edilen şans oyunları ile ilgili suçlarda, şans oyunlarında yetkili idarî veya özel kuruluşlara tanınan bu tür yayınlara erişimi engellenme kararı verme özel yetkisi kitabımızın internet bölümünde ele alınmıştır.
10. Basıda, Yargıtay’ın kitle İletişim Hukukuna ilişkin yeni kararları da incelenip, özellikle basında sorumluluk kısmına eklenmiştir.
“Karşılaştırmalı Güncel Ceza Hukuku Serisi” isimli yayınımızın onüçüncü
kitâbı olan “İNTERNET HUKUKU” Ocak 2013’de yayınlanmıştır. Bu kitâpta, konuyla ilgili önemli makalelerin yanı sıra Avrupa Birliği, Avrupa Konseyi ve Avrupa
Parlamentosu’nun internet/bilgisayar suçları ile ilgili belgeleri ve kararları bulunmaktadır. Bu yayınımız da, Kitle İletişim Hukuku’nun 10. Basısını gecikmeden
yayınlamamıza etkili olmuştur.
Yeni basının tüm ilgililere yararlı olmasını dilerim.
Ekim 2013, İstanbul-Caddebostan
Prof. Dr. Kayıhan İÇEL
4
5
DOKUZUNCU BASININ ÖNSÖZÜ
KİTLE HABERLEŞME HUKUKU’nun ilk kez yayınlandığı 1977 yılından
bu yana 35 yıl geçti. Bu uzun dönem içinde Türkiye’de biri ihtilâl olan siyasal,
sosyal ve hukuk sistemimizi derinden etkileyen olaylar zinciri kendini gösterdi.
Başta Anayasa olmak üzere hukukun normatif kaynakları tamamen değiştirildi ve
değiştirilmeye devam edildi. Tüm bu derinden değişiklikler diğer alanlarda olduğu
gibi, hatta daha da kapsamlı ve yoğun bir şekilde kitle iletişimi alanında da olağan
dışı ortamlar yarattı. Türkiye’nin bir dönem ihtilâl normları ile yönetilmesi, sonra
yeni Anayasa ile birlikte kitle iletişim araçlarını ve kitle iletişim özgürlüğünü
yakından ilgilendiren anayasal hükümlerin sil baştan yeniden oluşturulması,
zamanla radyo-televizyonda tekelcilikten çoğulculuğa geçilirken hukuk dışı sancılı
bir sürecin yaşanması, daha sonra bu konuda Anayasa’da önemli değişikliklerin
yapılması, böylece Devlet kuruluşu olan TRT’nin eski etkinliğini kaybetmesi
ve özel radyo-televizyonların etki güçlerinin artması kitle iletişim sistemimizi
derinden etkilemiştir. Tek partili iktidar dönemi ile birlikte hukukun her alanında
ve bu bağlamda kitle iletişim hukukunun normatif kaynaklarında da köklü
değişikliklere gidilmiştir. Örneğin, yeni Basın Kanunu, Radyo ve Televizyonların
Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun, Sinema Filmlerinin Değerlendirilmesi ve
Sınıflandırılması ile Desteklenmesi Hakkında Kanun, İnternet Ortamında Yapılan
Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele
edilmesi Hakkında Kanun, Elektronik Haberleşme Kanunu kitle iletişim
mevzuatımızdaki en önemli değişikliklerdendir. Son yıllarda, Ceza Hukuku başta
olmak üzere, diğer hukuk dallarının normatif kaynaklarında köklü değişikliklerin
yapılması da kitle iletişim hukukunu önemli derecede etkilemiştir.
Türkiye’de son 35 yıl içinde gerçekleşen çok önemli olaylar ve hukuk
sistemimizi derinden etkileyen zincirleme kodifikasyon hareketleri hukuk
alanında stabil bilimsel çalışmaları zorlaştırmıştır. Zira, stabil bilimsel hukuk
çalışmalarının devamlı normatif değişiklik beklentisi içinde yapılmasının zorluğu
açıktır. Kitle iletişim hukukunu konu alan bu kitabımızın bugüne kadarki yeni
bası sayısının daha çok olmamasının esas nedeni budur.
Yeni adı ile KİTLE İLETİŞİM HUKUKU olarak yayınladığımız kitâbımızın
9. Basısında yeni mevzuat değişiklikleri, bu meyanda 15.02.2011 tarihinde kabul
edilen ve 03.03.2011 tarihinde yürürlüğe giren (RG. 27863) 6112 sayılı “Radyo ve
6
Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun” incelenerek uygun
bölümlere eklenmiştir. Diğer bölümlerinde de gerekli değişiklikler, eklemeler ve
çıkarmalar yapılarak KİTLE İLETİŞİM HUKUKU güncelleştirilmiştir.
Dokuzuncu basının tüm ilgililere yararlı olmasını dilerim.
Nisan 2012, İstanbul-Caddebostan
7
SEKİZİNCİ BASININ ÖNSÖZÜ
KİTLE HABERLEŞME HUKUKU’nun yedinci basısının yayınlandığı 2007
yılından bu yana kitle haberleşmesini düzenleyen mevzuatımızda önemli bazı
değişiklikler oldu. Yürürlükteki yasalar ve yönetmeliklerdeki değişikliklerden
başka, özellikle İnternet Rejimi’ni doğrudan ilgilendiren iki yeni yasa yayınlandı. Bu yasalardan biri 23.05.2007 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 5651 sayılı “İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla
İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun”, diğeri ise 10.11.2008 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 5809 sayılı “Elektronik Haberleşme Kanunu” dur.
Her iki yasa da kitle haberleşme hukukumuz, özellikle de internet hukukumuz
alanındaki önemli pozitif kaynaklar arasında yerlerini almışlardır. Bu iki önemli
yasa nedeniyle sekizinci basıda ilgili bahisler tamamen yeniden kaleme alınarak,
açıklamalar, yorumlar ve eleştirilerle kitabımıza yeni bir ivme kazandırılmaya çalışılmıştır.
Bilindiği üzere, son yıllarda Türkiye’de bir kodifikasyon seli yaşanmaktadır. Öyle ki, yasalar sürekli değiştirilmekte ve bu değişiklikler bazen doğrudan
doğruya ilgili yasa üzerinde yapıldığı gibi, akla gelmesi zor farklı yasa maddeleri
arasına sıkıştırılarak da yapılmakta ve bir de “uyum yasaları” adı altında toplu
yasa değişiklikleri şeklinde gerçekleştirilmektedir. Mevzuatımızdaki bu değişiklik
seli içinde hataya düşmemek için teorisyenlerin ve uygulamacıların adeta daimi
“teyakkuz” halinde kalmaları zorunluluk düzeyine ulaşmıştır. Mevzuatımızın son
yıllardaki bu “değişken” durumu nedeniyle, kitabımızın bu basısında mevzuat değişikliklerinin yoğun ve özenli bir şekilde taranması için olağanüstü çaba gösterilmiştir. Bilgisayarın ve dolayısıyla internetin bu tür çalışmalarda sağladığı büyük
kolaylık olmasa söz konusu kodifikasyon seli ile mücadele etmenin zorluğunu itiraf etmemiz gerekir. Umudumuz ve beklentimiz, Türkiye’mizin de her an değişiklik beklenmeyen istikrarlı bir mevzuata kavuşmasıdır. Zira, ancak bu yolla pozitif
hukuk kaynaklarından gerekli yarar sağlanabileceği gibi, biz bilim adamları da,
böyle güvenilir bir mevzuat ortamında, sürekli mevzuat tarayıcılığını bir yana bırakıp bilimselliğe odaklanarak topluma daha yararlı olabileceğimiz inancındayız.
Mevzuattaki yeniliklerin kitaba işlenebilmesi için ilgili kanun değişikliklerinin tespitinde gösterdiği değerli yardımları için Araştırma Görevlisi Sayın Fulya
Eroğlu’na ve bu basının dizgisini titizlikle gerçekleştiren sayın Hediye Gümen ile
8
sayın Seyhan Satar’ın nezdinde Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.’nin tüm personeline teşekkür ederiz.
Bu basıda da Yargıtayı’mızın yeni içtihatlarından örnekler ilgili bahislere
yerleştirilmiştir.
Kitabımızın 7. Basısının mevcudu kalmadığı için, yenileyerek sunduğumuz
8. Basısının başta Hukuk ve İletişim Fakülteleri öğrencileri ve medya mensupları
olmak üzere, tüm ilgililere yararlı olmasını diliyoruz.
İstanbul, Ekim 2009
9
BİRİNCİ BASININ ÖNSÖZÜ
Bu kitâp kitle haberleşme araçlarından Basın, Radyo-Televizyon ve Sinema
Filmlerine ilişkin hukuk rejimini sistematik biçimde inceleyerek “Kitle Haberleşme
Hukuku” dalında karşılaşılan problemlere çözümler getirmek amacı ile kaleme
alınmıştır. Bugüne dek Türk Hukuk Literatürüne kitle haberleşme araçlarını
topluca içeren bir kitâbın girmemesi, bizi böyle bir çalışmaya iten başlıca etken
olmuştur.
Burada belirtmek gerekir ki, kitle haberleşme araçları ile işlenen suçlardan
sorumluluk konusu daima bu hukuk dalının en önemli konularından biri
sayılmıştır. Bunun nedeni, Kitle Haberleşme Hukukunun temel öğesi olan
“Haberleşme Özgürlüğü”nü sınırlayan hükümlerden en önemlilerinin Ceza
Hukukunun kapsamına girmesidir. Bu gerçeği gözleyen kanun koyucuları, bir
yandan ceza yaptırımı ile haberleşme özgürlüğünün gelişi güzel sınırlandırılmasını
önleyecek hükümlerinin sorumlu bulamama olasılığını ortadan kaldıracak
nitelikte olmasına özen göstermişlerdir. Gerek Basın Kanunlarındaki, gerekse
Radyo-Televizyon Kanunlarındaki ceza sorumluluğuna ve ceza yargılamasına
ilişkin özel hükümlerin asıl amaçları budur.
Bu alanda değinilmesi zorunluluğu bulunan diğer bir gerçek de, kitle
haberleşme araçları ile işlenen suçlara ilişin sorumluluk rejimi incelenirken
öncelikle Kitle Haberleşme Hukukuna özgü tüm kavramların ve kurumların bütün
özellikleri ile ortaya konulmasının gerekliliğidir. Çünkü, bizce, örneğin Basın
Hukuku içinde yeralan hemen her kavram ve kurumun “Basın Ceza Hukuku
-Pressestrafrecht” ile yakından veya uzaktan ilgisi vardır. Sözgelimi, haberleşme
özgürlüğü incelenmeden sorumluluk rejimi konusunda ortaya çıkacak problemlere
sağlıklı çözümlemeler getirilemeyeceği gibi, “basılmış eser” ve “yayın” kavramları
tüm özellikleri ile ortaya konulmadan ya da “Yazı İşleri Müdürlüğü”nün hukukî
esası araştırılmadan Basın Ceza Hukukunun ayrıntılarına inilmesi olanaksızdır.
Bunun yanısıra, matbaacılık faaliyetinde, dönemsel yayın faaliyeti ile ilgili
işlemlerde, cevap ve düzeltme hakkı konusunda ve bunlar gibi daha birçok konuda
ceza yaptırımının uygulanmasını gerektiren durumlarla karşılaşılır. Bütün
bu konularla ilgili özellikleri belirlemeden ceza sorumluluğuna ilişkin ilkeleri
saptamak kanımızca bizi tutarlı sonuçlardan uzaklaştırır.
Açıklamalarımızdan anlaşılmıştır ki, Kitle Haberleşme Hukuku, ceza
hukukçusunun uzmanlığına gereksinme gösteren bir hukuk dalıdır. İşte bu nedenle,
biz de bizden önceki kıdemli cezacıların izinden yürüyerek “Kitle Haberleşme
Hukuku” adlı bu kitâbımızı meydana getirdik. Burada, Türk Kitle Haberleşme
Hukuku dalında değerli eserleri ve özellikle “Basın ve Hukuk” kitâbı ile bize
öncülük eden ve bu hukuk dalının ceza hukukçusunun uzmanlığına girdiğini
yıllarca önce kanıtlayan muhterem hocam Ord. Prof. Sulhi Dönmezer’e alenen
teşekkür etmeyi yerine getirilmesi gereken bir borç sayıyorum.
10
Kitâbımız beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, kitle haberleşmesine
ve kitle haberleşme hukukuna ilişkin genel bilgiler bulunmaktadır. Bu bölüm
haberleşme süreci içinde kitle haberleşmesinin yerini ve önemini saptadıktan
sonra, kitle haberleşme hukukunun özelliğini ve niteliğini ortaya koymaktadır.
İkinci bölümde ise, “Haberleşme Özgürlüğü” kitle haberleşme hukukunun temel
kavramı olarak ele alınmış ve incelenmiştir.
Kitâbın diğer üç bölümünden birincisi “Basın Rejimi”ni, ikincisi “RadyoTelevizyon Rejimi”ni ve üçüncüsü de “Sinema Filmleri Rejimi”ni kapsamaktadır.
Örneğin, “Basında Sorumluluk Rejimi”, “Basın Rejimi” bölümünde bağımsız bir
paragraf hâlinde incelenirken, “Radyo-Televizyon Yayınlarında Sorumluluk”
“Radyo-Televizyon Rejimi” bölümünde inceleme konusu yapılmıştır. Bunun gibi,
“Cevap ve Düzeltme Hakkı” konusu da her iki bölümde ayrı ayrı ele alınmıştır.
Kitâptaki bütün konular hem teorik hem de uygulama açısından
incelenmiştir. Teorik incelemelerde karşılaştırmalı hukukun verilerinden en
geniş biçimde yararlanılmaya çalışılmış ve özellikle Kitle Haberleşme Hukuku
alanında çok gelişmiş bir görünüm içinde bulunan Alman Hukukuna bu konuda
önemli yer verilmiştir. Bu arada karşılaştırmalı hukukun teorik esasları Yüksek
Mahkemelerin kararları ile bütünleştirilmiştir. Türk Kitle Haberleşme Hukuku’nun
esasları incelenirken de aynı yöntem uygulanmıştır. Yani, konular teorik temellere
oturtulurken, uygulamanın tutumunu yansıtan Yargıtayın ilginç kararlarından
örnekler verilmiştir.
Dileğimiz, kitâbımızın başta meslekdaşlarımız ve öğrencilerimiz olmak üzere
tüm ilgililere yararlı olmasıdır.
Kızıltoprak, Kasım 1977
11
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ . ...................................................................................................................3
İÇİNDEKİLER.........................................................................................................11
KISALTMALAR.......................................................................................................29
BİRİNCİ BÖLÜM
KİTLE İLETİŞİMİNE VE KİTLE İLETİŞİM
HUKUKUNA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER
§ 1. KİTLE İLETİŞİMİNE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER.............................33
A. GENEL OLARAK İLETİŞİM (HABERLEŞME)....................................33
I. Kavram ve tanım...............................................................................33
II. İletişim türleri ve etkinlik dereceleri...............................................35
1- İletişim türleri…….....................................................................35
a) Genel olarak..........................................................................35
b) Yüksek teknoloji devriminin ortaya çıkardığı yeni
iletişim türleri......................................................................36
2- İletişim türlerinin etkinlik dereceleri.......................................38
B. KİTLE İLETİŞİMİ...................................................................................40
I. Kavram ve tanım...............................................................................40
II. Kitle iletişim araçları........................................................................41
1- Genel olarak................................................................................41
2- Kitle iletişim araçlarının önemi.................................................44
a) “Kamuoyu”nun oluşması ve düzenlenmesi yönünden
önemi....................................................................................44
b) Devletlerarası ilişkiler yönünden önemi............................46
c) Halkın eğlence ve gereksinimini karşılama
yönünden önemi...................................................................47
§ 2. KİTLE İLETİŞİM HUKUKUNA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER...........49
A. KAVRAM VE TANIM...............................................................................49
B. KİTLE İLETİŞİM HUKUKUNUN ÖZELLİĞİ VE NİTELİĞİ..............49
12
İKİNCİ BÖLÜM
İLETİŞİM ÖZGÜRLÜĞÜ
§ 1. GENEL BİLGİLER......................................................................................55
A. KAVRAM VE TANIM...............................................................................55
B. ÇEŞİTLİ SİYASAL REJİMLERDE İLETİŞİM ÖZGÜRLÜĞÜ.............56
I. Eski mutlakiyetçi rejimler................................................................56
II. Liberal rejimler.................................................................................57
III. Eski komünist rejimler.....................................................................58
IV. Faşist ve nasyonal sosyalist rejimler...............................................59
V. Çağdaş demokratik rejimler.............................................................60
1- Ortak özellikleri..........................................................................60
2- İngiltere.......................................................................................62
3- Amerika Birleşik Devletleri.......................................................62
C. ULUSLARARASI BELGELERDE VE ANAYASALARDA
İLETİŞİM ÖZGÜRLÜĞÜ........................................................................63
I. Uluslararası belgelerde iletişim özgürlüğü.....................................63
II. Anayasalarda iletişim özgürlüğü.....................................................68
§ 2. TÜRKİYE’DE İLETİŞİM ÖZGÜRLÜĞÜ.................................................70
A. TARİHSEL GELİŞİM..............................................................................70
I. 1924 yılına kadarki dönem...............................................................70
II. 1924 - 1950 yılları arasındaki dönem...............................................71
1- Basın...........................................................................................71
2- Radyo...........................................................................................72
3- Sinema........................................................................................74
III. 1950 - 1960 yılları arasındaki dönem...............................................75
1- Basın...........................................................................................75
2- Radyo...........................................................................................76
3- Sinema........................................................................................76
IV. 1960 - 1980 yılları arasındaki dönem...............................................77
B. ANAYASAMIZA GÖRE İLETİŞİM ÖZGÜRLÜĞÜ................................81
I. Genel olarak......................................................................................81
II. İletişim özgürlüğünün sosyal hak niteliği.......................................89
III. İletişim özgürlüğünün temel öğeleri................................................90
1- Genel olarak................................................................................90
2- Haber, düşünce ve kanıları serbestçe öğrenebilmek ve
toplayabilmek hakkı...................................................................90
a) Özellikleri.............................................................................90
13
b) Bilgi alma hakkından farkı.................................................91
3- Düşünce ve kanıları serbestçe açıklayabilmek hakkı..............92
4- Haber, düşünce ve kanıları serbestçe yayabilmek hakkı.........93
IV. İletişim özgürlüğünden yararlanacak kişiler..................................94
V. İnsan haklarına ilişkin bazı yeni çalışmalarda ve yasalaştırma
hareketlerinde iletişim özgürlüğü....................................................95
C. İLETİŞİM ÖZGÜRLÜĞÜNÜN DÜZENLENMESİ VE
SINIRLANDIRILMASI...........................................................................99
I. Genel olarak.......................................................................................99
II. Mevzuatımızın iletişim özgürlüğünü sınırlayan
(veya düzenleyen) hükümlerinden örnekler..................................101
1- Genel olarak..............................................................................101
2- Basın Kanunu...........................................................................101
a) Basın Kanununun öngördüğü basın özgürlüğünü
sınırlandırma koşulları......................................................101
b) Yayın yasakları...................................................................102
c) Basılmış eserlerin dağıtımının önlenmesi ve
toplatılması........................................................................106
aa) 1961 Anayasası ..........................................................106
bb) 1982 Anayasası ..........................................................108
aaa) 5680 sayılı eski Basın Kanunu Dönemi...........108
bbb) Yeni Basın Kanunu............................................111
d) Basın araçlarının müsaderesi............................................113
e) Dönemsel yayınların kapatılması......................................114
3- Türk Ceza Kanunu ..................................................................114
4- Ceza Muhakemesi Kanunu......................................................116
5- Terörle Mücadele Kanunu........................................................117
6- Spor Müsabakalarında Şiddet ve Düzensizliğin
Önlenmesine Dair Kanun........................................................119
7- Türkiye Radyo Televizyon Kanunu - Radyo ve
Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun........119
ÜÇÜNCÜ B Ö L Ü M
BASIN REJİMİ
§ 1. GENEL BİLGİLER....................................................................................123
A. BASININ TARİHÇESİ VE ULAŞTIĞI DURUM..................................123
B. BASININ KAPSAMI VE ÖNEMİ..........................................................126
I. Basının kapsamı..............................................................................126
14
II. Basının önemi..................................................................................126
1- Basının kamusal görevleri.......................................................126
a) Genel olarak.......................................................................126
b) Haber verme görevi............................................................128
c) Denetim ve eleştiri görevi..................................................129
d) Kamuoyunu açıklama ve oluşturma görevi......................130
aa) Genel olarak................................................................130
bb) Basının kamuoyunu açıklama görevi........................130
cc) Basının kamuoyunu oluşturma görevi......................131
e) Basının diğer kamusal görevleri.......................................132
2- Devlet ve toplum içinde basının yeri.......................................132
3- Basının “dördüncü erk” niteliği...............................................135
C. BASIN REJİMİNE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR..........................136
I. “Basılmış eser” kavramı..................................................................136
1- Kavram ve tanım......................................................................136
2- Basılmış eserin koşulları..........................................................138
a) Objektif koşullar................................................................138
aa) Basılmış eserin düşünsel içeriği................................138
bb) Basılmış eserin maddi varlığı....................................139
cc) Basılmış eserin çoğaltılması......................................139
b) Sübjektif koşul...................................................................140
3- Basılmış eserin türleri.............................................................141
II. “Yayın” kavramı...............................................................................144
1- Kavram ve tanım... ………………………………………………. 144
2- Yayın şekilleri...........................................................................145
a) Yayının esas şekli: “Dağıtılma”..........................................145
b) Yayının diğer şekilleri........................................................148
aa) Genel olarak................................................................148
bb) “Gösterilme”................................................................149
cc) “Asılma”.......................................................................150
D. MATBAACILIK FAALİYETİ.................................................................150
I. Matbaacılık faaliyeti ve basın özgürlüğü.......................................150
II. Matbaacılık faaliyeti için koşullar.................................................152
III. Matbaacılık faaliyetinde yükümlülükler.......................................153
1- “Impressum” yükümlülüğü......................................................153
a) Kavram ve karşılaştırmalı hukuk.....................................153
b) Türk hukukunda “impressum” yükümlülüğü..................154
15
2- Tevdi yükümlülüğü..................................................................157
a) Kavram ve karşılaştırmalı hukuk.....................................157
b) Türk hukukunda tevdi yükümlülüğüne ilişkin
örnekler...............................................................................158
aa) “Matbaalar Kanunu” ve “Basın Kanunu”
gereğince tevdi yükümlülüğü.....................................158
bb) “Basma Yazı ve Resimleri Derleme Kanunu”
gereğince tevdi yükümlülüğü.....................................160
cc) “Basın - İlân Kurumu Teşkiline Dair Kanun”
gereğince tevdi yükümlülüğü.....................................162
§ 2. DÖNEMSEL YAYINLAR...........................................................................163
A. KAVRAM VE KARŞILAŞTIRMALI HUKUK.......................................163
B. TÜRKİYE’DE DÖNEMSEL YAYINLAR..............................................165
I. Tanım...............................................................................................165
II. Dönemsel yayınların koşulları.......................................................166
1- Genel olarak..............................................................................166
2- “Süreklilik” koşulu....................................................................167
3- “Bağımsızlık” koşulu................................................................168
III. Dönemsel yayın türleri...................................................................168
1- Gazeteler...................................................................................168
2- Dergiler.....................................................................................169
3- Haber ajansları yayınları.........................................................170
IV. Dönemsel yayınlara ilişkin özel hükümler....................................170
1- Genel olarak.............................................................................170
2- Dönemsel yayın faaliyeti..........................................................171
a) Genel olarak.........................................................................171
b) Özel mülkiyete konu olan dönemsel yayınlar....................173
aa) Dönemsel yayın sahibi................................................173
aaa) Aranan koşullar.................................................173
bbb) Yükümlülükleri..................................................175
aaaa) Genel olarak............................................175
bbbb) Beyannâme vermek
yükümlülüğü...........................................175
cccc) Eski yasada bulunan “defter tutma
yükümlülüğü”..........................................178
ccc) Hakları...............................................................180
aaaa) İzin almadan dönemsel yayında
bulunmak hakkı......................................180
bbbb) Dönemsel yayının adı üzerindeki
hakkı........................................................180
16
cccc) Yayınlanan yazı ve resimler
üzerindeki hakkı......................................181
bb) Sorumlu yazı işleri müdürü............................................183
aaa) Kavram...................................................................183
bbb) Kurumun hukukî esası..........................................187
aaaa) Genel olarak...............................................187
bbbb) Şeklî teori...................................................188
cccc) Gerçekçi teoriler.........................................189
dddd) Karma teoriler............................................190
eeee) Görüşümüz.................................................190
ccc) Aranan koşullar.....................................................194
ddd) Fonksiyonu.............................................................196
cc) Muhabirler........................................................................197
c) Devlet dairelerinin dönemsel yayınları...................................197
d) Yabancı dönemsel yayınlar......................................................198
1°) Faaliyet teorisi......................................189
2°) Görev teorisi........................................189
aa) Sınırlamalar.....................................................................198
bb) Yabancı basın mensuplarına sağlanan kolaylıklar........204
3- Cevap ve düzeltme hakkı................................................................204
a) Kavram ve karşılaştırmalı hukuk...........................................204
b) Cevap ve düzeltme hakkının doğması için koşullar...............208
c) Cevap ve düzeltme hakkının süjeleri......................................211
aa) Aktif süjeler......................................................................211
bb) Pasif süjeler......................................................................213
aaa) Cevaba konu olan yayının niteliği........................213
bbb) Sorumlu yazı işleri müdürünün cevap
hakkına ilişkin yükümlülükleri............................215
d) Cevap ve düzeltme hakkının kullanılması için koşullar........221
aa) Cevap ve düzeltme metnine ilişkin koşullar..................221
bb) Cevap ve düzeltme hakkının kullanılması usulü...........223
cc) Düzeltme ve cevabın yayınlanması.................................226
V. Dönemsel yayın kuruluşlarında çalışan fikir işçilerine ilişkin
özel hükümler.........................................................................................227
1- Genel olarak....................................................................................227
2- “Fikir işçisi” kavramı.......................................................................228
3- Basın - İş sözleşmesi.......................................................................230
a) Yapılması...................................................................................230
b) Sona ermesi...............................................................................231
17
aa) Sözleşmenin fikir işçisi tarafından feshi....................231
bb) Sözleşmenin işveren tarafından feshi........................232
cc) Sözleşme ilişkisinin diğer nedenlerle sona ermesi.....234
4- Fikir işçisine tanınan haklar...................................................235
a) Ücret...................................................................................235
b) Ücretli tatiller....................................................................236
c) Yıllık ücretli izin................................................................236
d) Mazeret izni.......................................................................237
e) Askerlikte ve gebelikte ücret............................................237
f) Mahkumiyet halinde ücret................................................238
g) Başka işte çalışma.............................................................238
h) Diğer haklar.......................................................................238
VI. Dönemsel yayınlarda ilân ve reklam rejimi...................................239
1- Genel olarak..............................................................................239
2- Resmi ilânlar............................................................................240
a) Tanım.................................................................................240
b) Resmî ilânların yayınlanması ve dağıtılması..................241
3- Özel ilân ve reklâmlar..............................................................242
a) Tanım.................................................................................242
b) Yayın serbestliği................................................................242
c) Sınırlamalar.......................................................................243
4- İlân ve reklâm rejimine uymamanın sonucu..........................244
5- Basın - İlân Kurumu................................................................245
a) Görevleri.............................................................................245
b) Örgütü................................................................................246
aa) Genel Kurul.................................................................246
bb) Yönetim Kurulu..........................................................247
cc) Denetçiler....................................................................247
dd) Genel müdürlük..........................................................248
C. DÖNEMSEL YAYINLARDA ÖZDENETİM SİSTEMİ........................248
I. Genel olarak....................................................................................248
II. Yabancı kuruluşlardan bir örnek: “Alman Basın Konseyi”...........250
1- Kuruluşu...................................................................................250
2- Görev ve yetkileri.....................................................................251
3- Çalışma yöntemi.......................................................................251
III. Türkiye’de basının öz denetim sistemi...........................................252
1- “Basın Şeref Divânı” deneyi......................................................252
a) Kuruluşu..............................................................................252
18
b) Görev ve yetkileri................................................................253
c) Çalışma yöntemi..................................................................254
d) Başarısızlığının nedenleri...................................................255
2- “Basın Konseyi”........................................................................257
a) Kuruluş çalışmaları............................................................257
b) Basın Konseyinin amacı ve niteliği...................................258
c) Örgütü.................................................................................258
d) Basın meslek ilkeleri..........................................................260
e) Konseyin yayına ilişkin şikâyetleri karara
bağlama görevi...................................................................261
§ 3. BASINDA SORUMLULUK REJİMİ.......................................................263
A. BASINDA CEZA SORUMLULUĞU.....................................................263
I. Genel bilgiler...................................................................................263
1- “Basın Ceza Hukuku” kavramı................................................263
2- Basın suçları.............................................................................264
a) “Basın suçu” kavramı ve türleri........................................264
b) Basın suçunun öğeleri........................................................265
aa) Basılmış eserin düşünsel içeriği................................265
bb) Basılmış eserin yayınlanması....................................266
cc) Düşünsel içerik ile kanunî tip arasındaki ilişki........269
3- Basında ceza sorumluluğu sistemleri.....................................270
a) Genel kurallara göre sorumluluk sistemi.........................270
b) Özel sorumluluk sistemleri................................................271
aa) Kanunî sorumluluk sistemi........................................271
bb) Basamaklı sorumluluk sistemi..................................272
cc) Taksirden doğan sorumluluk sistemi........................273
c) Karma sorumluluk sistemleri............................................273
aa) Genel sorumluluk - kanuni sorumluluk
karması sistem............................................................273
bb) Genel sorumluluk - taksir sorumluluğu
karması sistem............................................................274
II. Türk Basın Hukukunda ceza sorumluluğu...................................274
1- Tarihsel gelişim........................................................................274
2- Basın düzenine ilişkin suçlarda sorumluluk..........................277
3- Özel sorumluluk rejimi............................................................278
a) Dönemsel yayınlarda ceza sorumluluğu...........................278
b) Dönemsel olmayan yayınlarda ceza sorumluluğu............283
4- Yargılama rejimi.......................................................................287
19
a) Genel olarak........................................................................287
b) Yargılama rejimine ilişkin özel hükümler........................288
aa) Görevli mahkemeler...................................................288
bb) Yetkili mahkemeler.....................................................291
cc) Basın davalarında gecikmeleri önleyecek
hükümler....................................................................291
aaa)Dava açma süreleri............................................291
bbb)Soruşturmada süre............................................297
ccc) Kovuşturmada ve Yargıtay incelemesinde
süre.....................................................................298
ddd)Tebligat...............................................................298
dd) Hürriyeti bağlayıcı cezaya çevirme yasağı................299
c) Gazetecilerin tanıklıktan çekinme hakkı.........................299
aa) Kavram........................................................................299
bb) Karşılaştırmalı hukuk................................................300
aaa) Genel olarak.....................................................300
bbb) Alman hukukunda gazetecilerin
tanıklıktan çekinme hakkı..............................302
aaaa) Yasal kaynaklar...............................................302
bbbb) Tanıklıktan çekinme hakkının hukukî
niteliği...............................................................302
cccc) Tanıklıktan çekinme hakkının
uygulanma alanı ve süresi...............................303
dddd)Tanıklıktan çekinme hakkından
yararlanan kişiler............................................303
eeee) Tanıklıklıktan çekinme hakkının
içeriği................................................................304
f f f f ) Tanıklıktan çekinme hakkını
tamamlayan yasaklar......................................304
cc) Türk hukukundaki durum ve önerilerimiz................305
B. BASINDA HUKUK SORUMLULUĞU.................................................307
I. Genel olarak....................................................................................307
II. Basın yoluyla kişilik hakkına karşı yapılan saldırılardan
hukuksal sorumluluk......................................................................308
1- Kişilik hakkı kavramı ve korunması.......................................308
2- Kişilik hakkının basın yoluyla saldırılara karşı
korunmasına ilişkin özellikler.................................................315
20
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
RADYO - TELEVİZYON REJİMİ
§ 1. GENEL BİLGİLER....................................................................................341
A. RADYO VE TELEVİZYONUN TARİHÇESİ........................................341
B. RADYO VE TELEVİZYON YAYINLARININ YÖNETİMİNDE
REJİMLER.............................................................................................343
I. Kökten tekelci rejimler ve çoğulculuğa yönelik değişimler..........343
1- Genel olarak..............................................................................343
2- Siyasal iktidara bağımlı radyo-televizyon..............................343
3- Bir kamu kuruluşu veya karma kuruluşça yönetilen
radyo - televizyon örnekleri ve bunlarda çoğulculuğa
yönelik değişimler....................................................................343
a) Fransa.................................................................................344
b) İtalya...................................................................................345
4- Özel teşebbüse tanınan tekel...................................................346
II. Kökten birden çok radyo - televizyon kuruluşunun
bulunduğu rejimler.........................................................................346
1- Genel olarak..............................................................................346
2- Birden çok kamu kuruluşunca yönetilen radyo-televizyon ve
radyo - televizyonun en eski ve tipik örneği: Japonya............349
III. Yayın rejimlerinin yeni gelişim ve değişimler yönünden
televizyonun en eski ve tipik örneği: ABD..............................348
4- Kamu kuruluşları ve özel kuruluşlarca yönetilen
özel radyo - televizyona geçiş örneği: Federal Almanya.........347
3- Birden çok özel kuruluş tarafından yönetilen radyo -
değerlendirilmesi.............................................................................349
C. RADYO - TELEVİZYON YAYINLARINDA ULUSLARARASI
ÖRGÜTLENMELER VE AVRUPA TOPLULUĞUNUN
GİRİŞİMLERİ........................................................................................350
§ 2. TÜRKİYE’DE RADYO - TELEVİZYON REJİMİ..................................353
A. RADYO - TELEVİZYON TEKELİ DÖNEMİ (TARİHÇE)...................353
I. 1961 Anayasası döneminde radyo - televizyon tekeli....................353
II. 1982 Anayasasında radyo - televizyon tekeli.................................354
1- Yasal durum ve gelişmeler.......................................................354
a) Yasal durum........................................................................354
b) Anayasa Mahkemesinin iptal kararı.................................356
2- Yasal duruma ve gelişmelere ilişkin görüşümüz...........................362
21
III.Radyo - Televizyon tekeli döneminde Türkiye Radyo - Televizyon
Kurumu..................................................................................................364
1- 1964 - 1982 yılları arasında TRT....................................................364
a) Hukukî statüsü.........................................................................364
aa) 1971 yılına kadar.............................................................364
bb) 1971 yılından sonra..........................................................365
b) Görevleri....................................................................................366
c) Yönetimi....................................................................................366
aa) Organları..........................................................................366
aaa) Genel olarak...........................................................366
bbb) Yönetim kurulu......................................................367
aaaa) Kuruluşu......................................................367
bbbb) Görevleri.......................................................368
ccc) Genel müdür ve yardımcıları................................369
ddd) Koordinasyon kurulu.............................................370
eee) TRT seçim kurulu..................................................370
f f f ) Genel danışma kurulu...........................................370
ggg) Siyasî yayınlar hakem kurulu...............................371
bb) Personeli...........................................................................371
cc) Kurumla ilgili mali hükümler.........................................372
dd) Kurumun idari, mali ve teknik yönlerden
denetlenmesi....................................................................373
d) Yayınların düzeni....................................................................373
aa) Kurumun uyması gereken yayın esasları -
Programları düzenleme serbestliği.................................373
bb) Programları düzenleme serbestliğine konulan
sınırlamalar......................................................................374
aaa) Hükümet bildiri ve konuşmaları..........................374
bbb) Hükümetin bildiri ve konuşmalarına verilecek
cevaplar..................................................................375
ccc) Türkiye Büyük Millet Meclisi ile ilgili
yayınlar..................................................................375
ddd) Dış politika ile ilgili yayınlar................................376
eee) Yayın yasakları......................................................376
f f f ) Siyasal partilerin seçim konuşmaları...................376
ggg) Cevap ve düzeltme hakkı......................................377
2- 1982 - 1993 yılları arasında radyo - televizyon ve TRT................377
a) Genel olarak..............................................................................377
22
b) Radyo - Televizyon yayınlarında temel ilkeler ve yayın
esasları......................................................................................379
c) Radyo ve Televizyon Yüksek Kurulu.......................................381
aa) Kuruluşu...........................................................................381
bb) Görevleri...........................................................................382
d) Türkiye Radyo - Televizyon Kurumu.......................................382
aa) Hukukî statüsü................................................................382
bb) Görevleri...........................................................................383
cc) Yönetimi............................................................................384
aaa) Organları................................................................384
aaaa) Genel olarak................................................384
bbbb) Yönetim Kurulu...........................................384
1°) Kuruluşu.................................................384
2°) Görevleri.................................................385
cccc) Genel Müdürlük............................................386
dddd) Koordinasyon Kurulu..................................387
eeee) Danışma Kurulları.......................................387
bbb) Personeli.................................................................387
ccc) Kurumun idarî, malî ve teknik yönlerden
denetlenmesi..........................................................388
dd) Yayınların düzeni.............................................................388
aaa) Programları düzenleme serbestliği.......................388
bbb) Programları düzenleme serbestliğine konulan
sınırlamalar............................................................388
aaaa) Hükümet bildiri ve konuşmaları...............388
bbbb) Hükümet uygulamalarını tanıtıcı
konuşmalar.................................................389
cccc) Hükümet ve siyasî parti açıklamalarının
ve faaliyetlerinin yayınlanması......................389
dddd) Türkiye Büyük Millet Meclisi ile
ilgili yayınlar..............................................390
eeee) Siyasal partilerin seçim konuşmaları.......390
f f f f ) Devletin dış ilişkileri ile ilgili yayınlar.....391
gggg) Öğretim ve eğitim yayınları......................391
hhhh) Yayın yasakları...........................................391
i i i i ) Cevap ve düzeltme hakkı...........................392
1°) Genel olarak........................................392
2°) Cevap ve düzeltme hakkının
doğması için koşullar..........................392
23
3°) Cevap ve düzeltme hakkını
kullanacak olanlar................................393
4°) Cevap ve düzeltme hakkının
kullanılması usulü................................394
ccc) Yayınlar üzerindeki haklar...................................396
ee) TRT’nin yayınlarında işlenen suçlar ve haksız
fiillerden sorumluluk.......................................................396
aaa) Canlı yayınlar........................................................396
aaaa) Ön hazırlık olmadan yapılan canlı
yayınlar.......................................................396
bbbb) Ön hazırlıktan sonra yapılan canlı
yayınlar.......................................................396
bbb) Diğer yayınlar........................................................398
ccc) Kurum personelinin sorumlu olmadığı
yayınlar..................................................................398
aaaa) Zorunlu yayınlar........................................398
bbbb) Başka radyo ve televizyon
kuruluşlarından naklen yapılan
yayınlar.......................................................398
ddd) Yargılama Hukukuna ilişkin özel hükümler........399
B. TEKELİN KALKMASINDAN SONRA RADYO - TELEVİZYON.......400
I. Devlet tekelinin kaldırılması - Radyo ve televizyonda
çoğulculuk........................................................................................400
II. Yeni radyo - televizyon rejimin temel özellikleri...........................401
1- Genel olarak..............................................................................401
2- İzin ve lisans rejimi..................................................................403
3- Yayınların denetlenmesi..........................................................403
III. Radyo - televizyon kuruluşları.......................................................404
1- Kamu kuruluşları ve TRT........................................................404
a) Genel olarak........................................................................404
b) Yeni radyo - televizyon rejiminde TRT..............................404
2- Özel Kuruluşlar........................................................................406
a)
b)
c)
d)
e)
f) Kuruluş aşamasında koşullar............................................406
Hisse, şirket devri ve birleşme...........................................407
Logo ve çağrı işareti.......................................................... 407
İzleyici temsilciliği............................................................. 408
Haber birimlerinde çalışanlar...........................................408
Sorumlu Müdür bulundurma zorunluluğu.......................408
IV. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu....................................................408
24
1- Kuruluşu...................................................................................408
2- Görev ve yetkileri.....................................................................410
3- Kararları, yönetimi ve mali kaynakları..................................412
V. Yayınların Düzeni............................................................................413
1- Programları düzenleme serbestliği ve yayın hizmeti
ilkeleri.......................................................................................413
2- Programları düzenleme serbestliğine konulan
sınırlamalar...............................................................................415
a) Olağanüstü dönemlerde yayın yasakları..........................415
b) Cumhurbaşkanının veya Hükümetin bildirileri..............415
c) Seçimlerde siyasi partilerin yayınları...............................415
d) TBMM ile ilgili yayınlar................................................... 416
e) Eğitim ve öğretim yayınları...............................................416
f) Yeniden iletim yasağı.........................................................416
g) Reklamlarla ilgili sınırlamalar.........................................416
h) Cevap ve düzeltme hakkı..................................................417
aa) Genel olarak................................................................417
bb) Cevap ve düzeltme hakkının doğması için
koşullar........................................................................417
cc) Cevap ve düzeltme hakkını kullanacak olanlar........418
dd) Cevap ve düzeltme hakkının kullanılması usulü.....419
VI. Radyo ve Televizyon yayınlarında işlenen suçlar ve haksız
fiillerden sorumluluk.......................................................................420
BEŞİNCİ BÖLÜM
SİNEMA - VİDEO REJİMİ
§ 1. GENEL BİLGİLER....................................................................................423
A. SİNEMANIN TARİHÇESİ....................................................................423
B. FİLMLERİN DENETLENMESİNDE SİSTEMLER............................424
I. Genel olarak....................................................................................424
II. Sansür sistemi.................................................................................424
1- Sınırsız sansür sistemi.............................................................424
2- Sınırlı sansür sistemi...............................................................426
III. Öz denetim sistemi..........................................................................426
1- Genel olarak..............................................................................426
2- Sistemin işleyişine bir örnek : Federal Almanya....................427
a) Öz denetim komisyonları...................................................427
b) Komisyonların yetkisi.........................................................428
25
§ 2. TÜRKİYE’DE SİNEMA - VİDEO REJİMİ.............................................429
A. TARİHSEL GELİŞİM............................................................................429
I. Genel olarak....................................................................................429
II. 1939 - 1977 yılları arasında film sansürü......................................430
1- Kontrol komisyonları................................................................430
a)
b)
Kuruluşu.............................................................................430
Görev ve yetkileri................................................................430
aa) Yabancı ülkelerden getirilen filmler..........................430
bb) Türkiye’de filme çekilecek senaryolar........................431
cc) Türkiye’de çekilen filmler...........................................431
dd) Sansür ölçüleri............................................................431
c) Kontrol Komisyonlarının kararlarına itiraz....................432
2- İçişleri Bakanlığının yasaklama yetkisi.................................432
III. Sansür sisteminin değiştirilmesi girişimleri ve 1977 - 1983
yılları arasında film sansürü..........................................................432
IV. 1983 tüzüğüne göre sansür sistemi................................................435
1- Denetleme kurulları.................................................................435
a) Kuruluşu.............................................................................435
b) Görevleri ve çalışma yöntemi.............................................436
2- Filmlerin ve film senaryolarının denetimine ilişkin
işlemler......................................................................................436
3- Film denetleme kurulu kararlarına itiraz..............................438
4- Sansür ölçüleri..........................................................................439
5- Özel nitelikleri olan filmlere ilişkin hükümler.......................440
a) Yurt dışından getirilen filmler...........................................436
b) Yurt içinde çekilen filmler ve film senaryoları..................437
a)
b)
c)
d)
e)
Küçükler için zararlı filmler...............................................440
Eğitici ya da özel nitelikli filmler.......................................440
Öğretici ve teknik filmler...................................................440
Yıpranmış ve eskimiş filmler.............................................440
Reklam filmleri, güncel ve belgesel filmler........................440
6- İzinden sonra yasaklama.........................................................441
B. POLİS VAZİFE VE SELAHİYET KANUNU’NA DAYANAN ESKİ
SANSÜR SİSTEMİNİN ANAYASA KARŞISINDAKİ DURUMUNUN
DEĞERLENDİRİLMESİ.......................................................................441
I. 1961 Anayasası dönemi...................................................................441
1- Anayasa Mahkemesinin görüşü..............................................441
2- Doktrindeki görüşler................................................................444
26
3- Konuya ilişkin görüşümüz.......................................................445
II. 1982 Anayasası ve film sansürü.....................................................446
C. YENİ SİNEMA - VİDEO REJİMİ.........................................................446
I. Yeni rejimin özellikleri....................................................................446
II. Üretim ve ithalat - Kayıt ve tescil..................................................447
III. Eserlerin dağıtımı ve gösterimi......................................................449
IV. Eser sahiplerinin telif hakkı...........................................................449
V. İşletme belgesiz ve bandrolsüz veya suç içerikli eserlerde
idarenin yetkisi................................................................................450
VI. Sinema ve müzik sanatının maddi açıdan desteklemesi..............450
VII.Sinema filmlerinin denetlenmesi sistemi......................................451
1- 3257 sayılı Kanuna göre denetleme (önceki durum)..............451
a) Denetimin amacı.................................................................451
b) Denetleme kurulu ve alt komisyonlar...............................451
aa) Denetleme kurulu.......................................................451
bb) Alt komisyonlar...........................................................452
c)
d)
e)
aaa) Kuruluşu............................................................451
bbb) Görevleri ve çalışma yöntemi...........................452
aaa) Kuruluşu............................................................452
bbb) Görevleri ve çalışma yöntemi...........................453
Denetime ilişkin işlemler...................................................453
Özel nitelikteki eserlere ilişkin hükümler........................454
Denetimden geçen eserlerin ceza hukuku karşısındaki
durumu..... ..........................................................................454
2- 5224 sayılı Kanun’a göre sinema filmlerinin denetlenmesi..........456
a) Denetlemede özellik ve amaç...................................................456
b) Denetlemeyi yapacak kurullar................................................457
c) Düzeltme işlemi........................................................................457
ALTINCI BÖLÜM
İNTERNET REJİMİ
§ 1. GENEL BİLGİLER....................................................................................461
A.
B.
C.
D.
“İNTERNET” KAVRAMI VE TARİHÇESİ...........................................461
İŞLEVİ....................................................................................................463
İNTERNET ALTYAPISI VE YÖNETİMİ..............................................464
İNTERNET KULLANIMININ ORTAYA ÇIKARDIĞI HUKUKİ
SORUNLAR VE ÇÖZÜM YOLLARI.....................................................465
I. Genel olarak....................................................................................465
27
II. İnternet’te işlenen suçlarla ilgili ceza sorumluluğu......................466
1- ABD’deki gelişmeler.................................................................466
2- Federal Almanya’daki gelişmeler............................................467
3- Uluslararası alandaki gelişmeler ve
“Avrupa Konseyi Siber Suç Sözleşmesi”..................................469
§ 2. TÜRKİYE’DE İNTERNET........................................................................471
A. İNTERNET’İN TÜRKİYE’DE GELİŞİMİ - İNTERNET
HİZMETİNİ YÖNLENDİREN KURULUŞLAR...................................471
B. ELEKTRONİK HABERLEŞME VE BU BAĞLAMDA İNTERNET
HİZMETİ ALANINDA YENİ SİSTEMİN ANA HATLARI..................472
I. Yeni sistemin amacı ve kapsamı....................................................472
II. Elektronik haberleşmede Devletin yetkisi, sorumluluğu ve
bu konuda uyulması gereken ilkeler..............................................473
III. Elektronik haberleşme sektöründe yetkili merciler ve
görevleri...........................................................................................474
1- Ulaştırma Bakanlığı.................................................................474
a) Planlama, strateji koordinasyon yetkisi...........................474
b) İnternet Geliştirme Kurulu...............................................474
2- Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK)........................475
a) Genel olarak.......................................................................475
b) Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı............................476
C. TÜRKİYE’DE İNTERNET ORTAMINDA İŞLENEN HUKUKA
AYKIRI EYLEMLERDEN SORUMLULUĞUN GENEL
ESASLARI.............................................................................................477
I. Suçlardan sorumluluk.....................................................................477
1- Uygulamada ilk örneklerden biri............................................477
2- Suçun işlendiği yer...................................................................478
3- Ceza sorumluluğu.....................................................................478
a) Genel olarak.......................................................................478
b) 5651 sayılı kanun çerçevesinde sorumluluk sistemi........479
aa) Kanunun amacı, kapsamı, içeriği ve niteliği...........479
bb) İçerik, yer, erişim sağlayıcılar ile toplu kullanım
sağlayıcıların ceza sorumluluğu açısından
durumları...................................................................480
II. Kabahatlerden sorumluluk.............................................................483
1- Bilgilendirme yükümlülüğüne uymama.................................483
2- Erişim sağlayıcıları ile ilgili kabahatler.................................484
3- Toplu kullanım sağlayıcıları ile ilgili kabahatler...................485
28
III. İnternet yayınlarına erişimin engellenmesi - İçeriğin yayından
çıkarılması ve cevap hakkı.............................................................486
1- Erişimin engellenmesi..............................................................486
2- İçeriğin yayından çıkarılması ve cevap hakkı........................488
IV. İnternet ortamında kişilik hakkına karşı yapılan saldırılardan
hukuksal sorumluluk......................................................................489
V. Elektronik imza ve sorumluluk......................................................491
YARARLANILAN KAYNAKLAR..........................................................................493
KAVRAMLARA GÖRE ARAMA CETVELİ..........................................................501
29
KISALTMALAR
Ad. Der.
: Adalet Dergisi
ABD
: Ankara Barosu Dergisi
Age
: Adı geçen eser
Age.web
: Adı geçen web sayfası
AÜHFD.
: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
BGE.
: Entscheidungen des schweizerischen Bundesgerichts
(İsviçre Federal Mahkemesi Kararları)
BGH.
: Entscheidungen des Bundesgerichtshofes in Strafsachen
(Alman Federal Mahkemesinin Ceza Hukuku ile ilgili kararları)
Bkz.
: Bakınız
BTK
: Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (eski adı ile
Telekomünikasyon Kurumu)
CD.
: Ceza Dairesi
CGK.
: Ceza Genel Kurulu
CİGM.
: Ceza İşleri Genel Müdürlüğü
CMUK
: 1412 Sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu
CMK
: 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu
Diss.
: Dissertation (Doktora Tezi)
E
: Esas-Numarası
EHK
: Elektronik Haberleşme Kanunu
HD.
: Hukuk Dairesi
HGK.
: Hukuk Genel Kurulu
İBD.
: İstanbul Barosu Dergisi
İHFM.
: İstanbul Hukuk Fakültesi Mecmuası
İKİD.
: İlmî Kazaî İçtihatlar Dergisi
İSMK
: İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu
Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında
Kanun
K.
: Karar numarası
m.
: Madde
MHAD.
: Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi
30
NJW.
: Neue Juristische Wochenschrift
No.
: Numara
RG.
: Resmî Gazete
RGSt.
: Entscheidungen des Reichsgerichts in Strafsachen
(Alman İmparatorluk Yüksek Mahkemesinin Ceza Hukuku ilgili
kararları)
RKD.
: Resmî Kararlar Dergisi
RTÜK
: Radyo ve Televizyon Üst Kurulu
s.
: Sayfa
sy.
: Sayı
SBFD.
: Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi
TCK.
: Türk Ceza Kanunu
TİK.
: Türk İçtihatlar Külliyatı
TMK
: Terörle Mücadele Kanunu
ve son.
: ve Sonrakiler
YKD.
: Yargıtay Kararları Dergisi
Download