Kamu açığı

KAMU FİNANSMANI ANALİZİ
Şubat 2013
1
R. HAkan ÖZYILDIZ
I. KAMU MÜDAHALESİ SORUNU
2
R. HAkan ÖZYILDIZ
Devlet varsa...
 En azından kamu kesiminin örgütlenmesi, yaşaması
için bir kaynağa ihtiyacı olacak. (Dükkanı açık tutmak
için)
 Yanı sıra ekonomik faaliyetlere müdahale etmek
istiyorsa, bazı araçlara ve kaynaklara gerek duyacak.
 Vergi toplayacak, sağlık harcaması yapacak vb.
 Ama devlet ekonomiye ne kadar müdahele etmeli?
3
R. HAkan ÖZYILDIZ
Devletin Ekonomideki Rolü
 EKONOMİYE MÜDAHALE= İktisat ve maliye
politikası kararları alınması , ekonomik ajanların
faaliyelerini etkilemesi
 Devlet neden bazı faaliyetlere girişir ?
 Faaliyetleri zaman içinde niye değişir ?
 Devlet ekonomideki rolünü daha iyi yapabilir mi?
4
R. HAkan ÖZYILDIZ
BOKS MAÇI

ROUND 1 (18 yy)
1. Merkantilism
2. A.Smith
Görünmez el
Round Piyasanın !!!
BOKS MAÇI

ROUND 2
1.
18.yy da bile gelir dağılımı bozukluğu-işçi sınıfının
durumu
2.
R.Owen, Sismondi, K.Marx hatta Charles Dickens
3.
İki kutuplu dünya SSCB nin etkisi
------- PİYASA BAŞARISIZLIĞI= Piyasanın kendinden
bekleneleri yerine getirememesi---------Round 2 –Devletin !!!
ROUND 2 Niye Devletin Oldu ?
 PARETO Etkinlik
 Bireycilik (Bireyin mutlak refahı-Eşitsizlik sorunu değil) +
Tüketicinin ( bireyin) egemenliği
 Teorem 1 Ekonomi rekabetçi ise Pareto etkindir.
 Teorem 2 Pareto dağılım birden fazla olabilir. (Refah
yeniden dağıldığında yeni bir pareto optimuma ulaşılırHer pareto etkin üretim dengesine serbest piyasada
ulaşılır)
ROUND 2
 Acaba öyle mi ? Piyasa hep başarılı mı ?
 Hayır; gerçek hayatta pek öyle değil-Kapitalizm kriz
ve eksik istihdam yaratıyor.
 1929 büyük bunalımı
 Keynes’in görüşleri
ROUND 2
 PİYASALAR NEDEN BAŞARISIZ (Veya Devlet niye müdahale
etmeli)





Mülkiyet ve Sözleşme Güvencesi
Rekabet başarısızlığı ( tekelller, oligopoller)
Kamu malları (bireysel fayda < bireysel maliyet)
Dışsallıklar ( Negatif-Pozitif)
Eksik (Incomplete markets) (Bankacılık-Sigortacılık) (Kollektif
açmazlar)
o Yaratıcı ürünler
o İşlem maliyetleri
o Enformasyon asimetrisi





Bilgi noksanlığı
Makroekonomik istikrarsızlık
Özel sektör yetersizliği (Bizim gibi ülkelerde)
Gelir dağılımı adaleti
Baba devlet argümanı (Birey çıkarını her zaman bilemez-Devlet bilir)
ROUND 3
 Devlet başarısızlığı
 Sınırlı Bilgi
 Piyasanın tepkisini ölçememe
 Bürokrasinin yetersizliği
 Siyaset kurumunun etkileri
 Neo liberal yaklaşım- Devlet çıkarların örgütüdür.
3. Round Piyasanın !!!!!
ROUND 4
“ Devlet kanun ve düzeni sağlayacak adar güçlü iktisadi
hayatı düzenleyemeyecek kadar güçsüz olduğu zaman
optimaldir”
O halde;
 Kamu yönetimin kapsamını daralmalı (kadro şişkinliği)
 Kamu sektörünün kapsamı daralmalı
 Devlet özel çıkar gruplarının baskısından arınmalı
 Kural egemenliği
 Siyasi baskıdan uzak kurullar kurulmalı
Round devam ediyor...
ROUND 4
 Bilgi eksikliği hala devam ediyor
 Bankacılık alanında fiyat rekabeti – Ahlaki çöküntü
(müdahale etsen bir türlü-etmesen bir türlü)
 SON KRİZE KADAR BU ROUND BERABERE
GÖZÜKÜYORDU
 Ancak, merkez bankalarının sınırsız müdaheleleri, devletin
özel sektör bilançolarındaki bir çok olumsuz kalemi/zararı
üstlenmesi SON RAUNDU TEKRAR DEVLETİN
KAZANDIĞINI GÖSTERİYOR.
 Acaba şu sonuç çıkar mı? Krizlere devlet müdahele etmeli,
yoksa karışmamalı. Daha açıkçası: Karlar sermayedarın,
zararlar devletin olmalı.
Devletin Ekonomide Rolü ve Kamu
Müdahalesi Sorunu
Neden devlete ihtiyaç var?
Ekonomide kaynak kullanımı açısından büyüyen
devlet
Gelişmiş ülkelerde genel yönetim harcamalarının
GSYH’ya oranı ikinci dünya savaşı öncesi % 20’lerde
iken bugün bu oranın % 50’lere yaklaşması
Gelişmekte olan ülkelerde de büyüme var ama bu kadar
çarpıcı değil
13
R. HAkan ÖZYILDIZ
O HALDE KİM BU DEVLET ?
Kaynak Kullanımı Üzerinde Rekabet
Kamu Politikalarının Uygulama Alanları
hkkkkkkkkk
HE
HED EFL ER
k
Piyasaların Etkin
Çalışması
Kaynak
Tahsisinde
Adalet
NEDENLER
Piyasa Başarısızlığı
(T elekom Mali
Sektör- Mikro Baz)
Piyasanın
Kaynakları
Adaletsiz Dağıtması
POLİTİKA
LAR
Vergileme ,
Vergi,sosyal koru ma
Regülasyon
(Transfer mekan izması)
Doğrudan Üretime kat ılma
R. HAkan ÖZYILDIZ
Makro Ekonomik
İstikrar
Piyasa
Başarısızlığı –
(Makro İstikrar)
Para ve
Maliye Pol.
14
Asil Vekil İlişkisi (Principal/Agent)
 Kamusal karar alma süreci ve odağında bütçe bir dizi asil
vekil ilişkisine dayanmakta
 Bir çok faaliyete ilişkin karar doğrudan kararı alan kişilerce
değil yetki devredilenlerce alınır.
 Amaçlar çelişmesi ve çıkar çatışması –Bilgi ve yaptırım
kapasitesi
 Sorun; asil vekil ilişkisinin etkinliği
15
R. HAkan ÖZYILDIZ
KAMU İDARESİ : MÜDAHALE ETME VE YÖNETİM
Politika Seçeneği
Müdahale Eden
Müdahale Etmeyen
Yetkiyi Tutma
Yetkiyi Devretme
Direkt Hizmeti Sağlama
Diğer Devlet
Kurumları
Devlet
İşletmeleri
Fonlama
Departmanlar
Diğer Hizmet
Sağlayıcılar
Alt
Kamu İdareleri
Kar Amacı
Olmayan Kurumlar
Özel Amaçlı
Kurumlar
Alt
Kamu İdareleri
Tüketiciler
Özel Kurumlar
R. HAkan ÖZYILDIZ
* The World Bank, a.g.e., s. 42
Düzenleme
Gelir Desteği
Politika Seçeneği
Belgeli Ödemeler
16
Kolektif Açmaz Sorunu (1)
Kolektif açmazlar sorunu:
Birey için rasyonel olan tercihlerin toplumsal olarak
optimal olmayan sonuçlar yaratması
Bütçe süreci ve bir dizi asil vekil ilişkisi
Bütçe hakkı…
17
R. HAkan ÖZYILDIZ
Kolektif Açmaz Sorunu (2)
 Fayda ile maliyetin farklılaşması ve faydanın
toplumsallaşması
 Maliyetten kaçınma ve bedavacılık problemi. Bireylerin
katkıda bulunmayı başkalarına bırakması.
 Ahlak kurallarından yazılı yasal düzenlemelere uzanan
formel ve enformel kurallar ve devlete kolektif açmazları
çözme yetkisi verme.
18
R. HAkan ÖZYILDIZ
Bu sorunları aşma (!)
 Formel ve enformel kurallar
 Uzlaşma niteliğindeki durumlar
 Mevcut kurumların optimallığı ve sorunları çözme yeteneği
 Kurumlar ya da kurallar iş yapma biçimini nasıl
etkiler/değiştirir
 Kamu politikalarının şekillenmesinde kurum ve kurallar ve
gücü elinde bulunduranlar
19
R. HAkan ÖZYILDIZ
Bu sorunları aşma (!)
 Devlet bu sorunları çözen bir kurumsal yapı
 Siyasi ve yönetsel sorumlulukların ne düzeyde yerine
getirildiği kurumlara ve bu bu kurumların niteliklerine
bağlıdır.
 Seçilenin kendi seçmenine çıkar sağlaması
 Devletin yönetim kapasitesinin yüksek olması hem siyasi
hem de yönetsel sorumluluklarını yetkinleştirir.
20
R. HAkan ÖZYILDIZ
Bu sorunları aşma (!)
 Kollektif açmazla başlayan süreçte sorunları çözme:
 Öncelikler oluşturma ve uzlaşma becerisi ile makul bir
dengenin sağlanması (siyasi olgunluk düzeyi)
 Yürütmenin ihtiyari yetkileri ve bunları dizginleyen
kurumlar (keyfiyet, siyasi rekabette gücü kullanma gibi)
 Kamu mallarının üretimine önem verme (tekil çıkarlar ve
rantlara kurban etmeme)
21
R. HAkan ÖZYILDIZ
Her İşin Başı: Politika Oluşturma,
Planlama ve Bütçeleme
Yönetimsel Başarı: Başarılı Bir Ulusal Plan ve Strateji Dokümanı
 Toplumsal tercihlere ve ihtiyaca göre politika oluşturulması,
 Oluşturulan politikaların öncelikler ve kısıtlar çerçevesinde planlara
(programlara) yansıtılması
 Planlanan hizmet programlarının bütçeler ile yaşama geçirilmesi
 Stratejik önceliklere göre dağıtılan kaynakların etkin kullanımı
Temel sorunlar: Bu aşamalar arasındaki bağlantının etkin bir şekilde
kurulamaması
Uygulamanın program ve hedeflerden uzaklaşması (hesap
verebilirlikten uzaklaşma-kaynakların etkinsiz kullanımı)
22
R. HAkan ÖZYILDIZ
II. KAMU MALİ YÖNETİM SİSTEMİ
VE KAMU SEKTÖRÜ TANIMLARI
23
R. HAkan ÖZYILDIZ
BÜTÇE VE KAMU POLİTİKALARI
 Tarih boyunca bütçesel reformların bize gösterdiği,
bütçenin kamu sektörü faaliyetlerinin sonuçları üzerinde
üç farklı düzeyde bir etkiye sahip olduğu gerçeğidir,
bunlar;
Düzey 1: Toplam mali disiplin
Düzey 2: Stratejik önceliklere göre kaynakların
dağıtımı ve kullanımı
Düzey 3: Programların gerçekleştirilmesinde ve
hizmetlerin sağlanmasında verimlilik ve etkinlik
24
R. HAkan ÖZYILDIZ
Kamu sektörünü nasıl tanımlarız?
Bir çok kavram var; devlet, kamu sektörü, genel
yönetim, merkezi yönetim, bütçe gibi..
Bunların karşılaştırılabilir standart tanımlarına
ihtiyaç var..
Farklı ülkelerde farklı dönemlerde bu tanımlar
değişebilir, kapsam değişebilir …
25
R. HAkan ÖZYILDIZ
Ulusal Ekonomi ve Kamu Sektörü
Mali
Olmayan
Şirketler
Mali
Şirketler
Genel
Yönetim
Kar Amacı
Olmayan
Kuruluşlar
Hanehalkı
Kamu Sektörü
SNA93 ve ESA95’e göre ulusal ekonomi beş alt sektöre ayrılarak analiz edilmektedir.
Buradaki temel amaç ekonominin yapısını ve kamu sektörünün bu yapı içinde diğer
aktörlerle ve kendi arasındaki ilişkisini görmektir.
R. HAkan ÖZYILDIZ
26
Figure 1. The Public Sector “Onion”
Central Bank
Public Sector
Financial public corporations
Nonfinancial public corporations
State Government
Local Government
Central Government
27
Nonfinancial Public Sector
R. HAkan ÖZYILDIZ
General Government
Ekonomi Politikasının Amaç ve Araçları Arasındaki Çelişkiler
AMAÇ
OLASI SONUÇLAR
Yüksek GSYH büyümesi
Enflasyonda yükselme, istihdam artışı
Enflasyonun düşürülmesi
GSYH gerilemesi yüksek oranlı işsizlik
İşsizliğin azaltılması
GSYH büyümesi, enflasyonda yükselme
Dışticaret açığının düşürülmesi
İç tüketimde, yatırımda (GSYH’de)
düşme
Makroekonomik Amaçlar ve Araçlar
MAKROEKONOMİK AMAÇLAR
MAKROEKONOMİK ARAÇLAR
Üretimin Artırılması
Maliye Politikası Araçları
Yüksek ve sürekli bir GSYH büyümesi
Kamu giderleri ve vergi araçları
İşsizliğin Azaltılması
Para Politikası Araçları
Yüksek ve sürekli bir istihdam
Para arzı ve faiz oranının denetimi
Enflasyonun Giderilmesi
Gelirler Politikası Araçları
Fiyatlar genel düzeyinin istikrarının sağlanması
Heterodoks şok önlemler
Ödemeler Dengesinin İstikrarı
Dışticaret Politikası Açıkları
Dışticaret ve cari işlemler dengelerinin ve döviz kuru
Tarifeler, kotalar, vb. İle dışticaretin caydırılması veya
İstikrarının sağlanması
özendirilmesi, kur yönetimi
Maliye Politikası
Faiz Dışı
Fazla
Bütçe Açığı
Kamu Borcu
30
R. HAkan ÖZYILDIZ
Para Politikası
Politika Faizi
Finansal Sektör
Politikası
Sermaye
Yeterliliği
Faiz Koridoru
Zorunlu Karşılıklar
Likidite
Yeterliliği
Rezerv Politikası
Döviz Depo
Piyasası
Kredi/ Değer
Düzenlemesi
Firmalar
Vergi
Mal+Hizmet
Bedeli
Ücret+Faiz
Sbv
Vergi
Bankalar
Faiz
Borç
Bütçe
Vergi
Faiz
Borç
Hane Halkları
Faiz
Borç
Merkez Bankası
Dış Dünya
Bütçe Gelir Giderleri ve Finansmanı
Faiz
Borç
32
R. HAkan ÖZYILDIZ
Muhasebat Genel Md. (erişim Haziran 2009)
ÜLKEMİZDE DEVLET MÜDAHALESİ VE KAMU FİNANSMANI
 1950 Temsili Demokrasi ve borç sorununun başlangıç
noktası olarak ele alınabilir.
 Planlı Kalkınma Dönemi Kamu Finansmanı Konusu ile
İlgilenmemiştir. (Plana göre Bütçe yapılmıştır)
 1980 sonrası dönemm siyasi yasakların kalkması ve
finansal serbestleşme ile birlikte kamu finansmanı
sorunlarını ağırlaştırmıştır.
33
R. HAkan ÖZYILDIZ
Kamu Finansmanının Kısa tarihi
1950-2000
GSMH %
Ort
Enflasyon
Kamu Açığı
1950-1960
% 6,5-7.0
1960-62
4
1963-70
6-7
1971-1979
4 Dalgalı
1980-2000
%20-25
4-4,5
5
4,5-5
6
4,5-5
30
1971-73
arası açık
65
2-2,5
2,5-3,0
azalt ı l ı yor
(3- 3,25)
D aha so nra
1975 ..4,7
76… … 6,7
77… … 8,2
% G SM H




Bütçe
KİT
Sos
Güv.
Diğer
Kamu Borç
Stoku
İç+Dış
0,07-1,0
3,5
4,5- 5
% 12 ort
sos G üvenlik
sonra / 20 ler
civar ı
%12-18
(hazine kefaletini haiz
bonolar) Faizler kontrollü
% 30
Tahkimin
etkisi
% 20 ler
Negatif reel
faiz
% 20 ler
Negatif reel
faiz
% 46 ort
1080 % 23.6
2000 % 57,2
2001 % 90
Pozitif Reel faiz
Açıkların
Dış yardım
K rediler, H azine ka ğı tlar ı na
zor unlu yat ı r ı m
T C M B F inansmanı
B ütçe d ış ı İ ş lemler
H er y ı l b ir
kalk ı nma
istikraz ı
O EC D
yard ı m
konso rsiyumu
TC M B
finansmanı na
dönüş
I ç Bor çlanma
( İ haleler )
F inansal
liberalizasyo n
D ış p iyasalara
tahvil ihrac ı
T C M B finansman ı
sı nır lanmaya
çal ış ı l ı yor
Öne mli
Noktalar
Tarım O y deposu,vergi
H ürr iyet
istikraz ı
T asarr uf
Bo no lar ı
ABD
H ük ümet
kred iler i
TC M B
F inansmanı na
k ı sı t
V er gi
Refor mu
İ ç İ stikraz
F i na nsma n
B içi mi
K aynakY at ı r ı m
dengesinin
kur ulamay ış ı
Petro l k r izi
D evalüasyo n
K İ T aç ık lar ı
prob lemi,kr iz
% G SM H
34
top lanam ı yor, M orato r yumD evalüasyo n
R. HAkan ÖZYILDIZ
TC M B
F inansmanı
D ış
Borçlanma
T ıkanı yor
B ütçe d ış ı i ş lemler
yaygı nlaş ı yor
G örev zarar lar ı ,
koş ullu
yük ümlülük ler,k r iz
Rekabet Ne Sonuçlara Yol Açıyor?
Temsili Demokrasilerin Sorunu
 Aşırı Harcama Eğilimi
 Borçlanma
 Borç problemi
 TÜRKİYEDE BUNLAR GEÇMİŞTE ÖNEMLİ KAMU
FİNANSMANI SORUNLARINA YOL AÇMIŞTIR
35
R. HAkan ÖZYILDIZ
1990-2002
Borç Nasıl Arttı ?
1991
Borç/GSMH 33,1
∆B/GSMH 15,6
PSBR/GSMH 5,3
Fark 10,3
36
R. HAkan ÖZYILDIZ
1992
35,1
17,2
4,3
12,9
1993
36,6
17,6
6,7
10,9
1994
49,3
30,9
3,9
27,0
1995
39,4
16,5
4,0
12,5
1996
41,4
22,5
8,3
14,2
1997
39,2
18,2
7,6
10,5
1998
38,0
16,5
7,3
9,2
1999
49,7
23,7
11,9
11,8
2000
48,5
17,5
10,9
6,6
2001
98,0
63,5
17,4
46,1
2002
85,3
22,3
14,9
7,4
BORÇLANMA HER ZAMAN BÜTÇE AÇIĞINA BAĞLI DEĞİLDİR. HAZİNE BÜTÇE
DIŞINDA DA YÜKÜMLÜLÜKLER TAŞIR VE ZAMANI GELİNCE ÖDEME YAPAR.
BÜTÇEDE ÖDENEK OLMAYINCA AÇIK YÜKSELMEZ, ÖDEME BORÇ ALINARAK
YAPILIR BORÇ ARTAR.
37
R. HAkan ÖZYILDIZ
BU FARK NEREDEN GELDİ ?
Tablo 10. Borç Stokunun Değişimine Katkıda Bulunan Unsurlar (% GSMH)
(1991 - 2002 Arasında Yıllık Ortalamalara Göre )
Değişim Hızı
KSBG (*)
Gizli Açıklar (*)
Kamu ve Özel Bankalara
Verilen Kağıtlar
Ayni Krediler
Kur Farkları
Nakit dışı Faiz Öd.
Emanet-Avans farkları
Tahkim ve Görev Z. Bonoları
Garantili Borç Ödemeleri
Senyoraj (Babalık Hakkı)
Özelleştirme Gelirleri
Hata Terimi
Hazine Borcundaki
Net Değişim
23,5
8,5
13,9
1,2
Toplam Net Kamu
Borcundaki Değişim
23,9
14,0
12,2
1.2
0,2
9,1
0,4
0,2
2,0
0,7
1,1
0,2
10,7
-1,7
-0,2
-0,5
(*) KSBG Hazine Borcu için DPT tanımlı KSBG, Kamu Sektörü Borcu için IMF tanımlıdır
38
R. HAkan ÖZYILDIZ
FARK BURADAN GELDİ
 Kur farkları kamu borç stokunun üzerinde ciddi etkide





39
bulunmaktadır.(10.7) Reel değer kazanma stoku üzerindeki etkiyi
yavaşlatmaktadır.
Bankacılık sektörünün (kamu+özel) katkısı (1.2 puan – 2001 itibariyle
11 puan)
Dış Proje Kredileri 1 puan
Senyoraj borç stokunun artış hızını yavaşlatmıştır.(?)
Özelleştirme borç stokunun artış hızını yavaşlatmada başarısız
olmuştur.
Sonuçta borç stoku sadece ölçülebilen kamu açığından dolayı
artmamakta ona yakın tutarlarda kamu hesaplarına
yansıtılamayan işlemlerden dolayı da artmaktadır.
R. HAkan ÖZYILDIZ
Kamu Açıklarının Tanımı ve Çeşitleri
Sn. Ferhat Emil’in 2009 yılı sunumu esas alınarak hazırlanmıştır.
Kamu Açıkları Temel Tartışma Noktaları
• Kamu açıkları son 30 yılda, özellikle 2009 Dünya Krizinden sornra,
makro ekonomik istikrarın en önemli konularından birisi oldu
Buna göre aşırı borçların, borç krizlerinin, enflasyonun ve
düşük büyüme ve yatırım peformansının sorumlusu kamu
açıklarıdır.
o
Bu da bir çok tartışmayı beraberinde getirdi
o
Makro ekonomik istikrar politikalarının başarısı kamu
açıklarına bağlı ise bunun başarılı olup olmadığı nasıl
değerlendirilecek ?
Kamunun borçlarını ödeyebilirliği ve sürdürülebilirliği
nasıl hesaplanacak ?
Kamunun mali pozisyonu nasıl ölçülecek ?
o
Yani kamu açığı nasıl tanımlanacak ?Nasıl ölçülecek ?
o
o
41
R. Hakan ÖZYILDIZ
Kamu Açığı Niçin Önemlidir ?
Kamu Açığı Niye Azaltılmalıdır ?
Maliye Politikası Makroekonomik Politikaları Nasıl Etkiler ?
 Kamu açığını azaltmak ( mali uyum) için maliye politikası
uygulandığında;
o Fiyat İstikrarı (Enflasyon) – Açığın finansman biçimi
o Büyüme
o Cari Açık
• Bundan etkilenir.Zira Hükümetlerin büyüme,enflasyon ve ödemeler dengesi ile ilgili
amaçlarına ulaşabilmek için kamu maliyesinde istikrar sağlama ve bu alanda yapısal
değişimleri gerçekleştirme konusundaki politikalarının tümüne mali uyum adı verilir.Mali
uyum bu açıdan devletin vergileme , kamu harcamaları , borçlanma faaliyetleri ve kamu
mali yönetiminde kurumsal değişim alanındaki politikaları ile makro ekonomik hedeflere
erişme sürecini ifade eder.
 Bunlar etkilenince ;
o
o
o
o
Kamu Borcu
Döviz kuru
Para Politikası
Yapısal Politikalar da
•
42
Etkilenir.
R. Hakan ÖZYILDIZ
Kamu Açıkları ve Makro Değişkenler
 Kamu açıkları mutlaka enflasyona yol açar mı ? Finansman biçimi
borçlanma mı olacak para basma mı ?
 Evet açar Sargeant Wallace –Parasal Aritmetik
 Barro- Karşı görüş-Hoş Olmayan Parasal Aritmetik
 Para talebi istikrarı
 Devalasyonun enflasyonist etkisi
 Bekleyişler-Yapışkan fiyatlar- Endeksleme Alışkanlıkları
43
R. Hakan ÖZYILDIZ
Kamu Açıkları ve Makro Değişkenler
 İç borçlanma reel faizleri ne kadar arttırır?
 Mali piyasaların dışa kapalılığı varsa arttırmayabilir mi?
 Kamu ve özel sektör kağıtları arasında kolay değişim oluyor
mu?
 Mali Uyum özel tüketim ve yatırımı nasıl etkiliyor?
 Bireyler vergiler artarsa tüketimlerini kısıyor mu? Ya da vergiler
azalırsa arttırıyorlar mı?
 Ya da nötr mü kalıyorlar? (Barro Ricardo Hipotezi)
44
R. Hakan ÖZYILDIZ
Kamu açıkları ve Makro Değişkenler
 Kamu açıkları özel sektör yatırımlarını nasıl etkiliyor ?
 Dışlama mı
 İçerme mi
 Kamu özel sektör yatırımları arasında ikame
edilebilirlik/tamamlayıcılık sorunu
 Açık ekonomilerde özel sektörün dışarıdan finansman
bulabilmesi
45
R. Hakan ÖZYILDIZ
Kamu Açıkları ve Makro Değişkenler
Cari Açık- Kamu Açığı Cebrik Bir Yaklaşım:
•
•
•
•
•
–
–
Harcamalar Açısından GSMH = Cp + Ip + G + X
-M
Gelirin Kullanımı Açısından GSMH= Cp + Sp +
T+R
Düzenleyecek olursa;
(Ip-Sp) + (G-T) = ( M – X + R)
Sonuçta; Cari Denge Özel sektörün tasarruf açığı
ile kamunun tasarruf açığının ikiz kardeşidir.
•
Bu bağlamda:
Diğer şartlar aynı kalmak üzere,
Kamu açık verirse bu;
–
–
•
46
R. Hakan ÖZYILDIZ
Ya özel sektörün aynı oranda iç tasarruf fazlası vermesi ile,
Ya iç tasarruf fazlası vermekle beraber aynı oranda
verememesi halinde dış tasarruflarla,
Hem kamu hem özel sektor açık veriyorsa tamamı dış açık
vermekle
karşılanır.
Ancak;
 Bazı istisnalar olabilir; (diğer şartlar aynı kalmazsa)
 Kamu açığı artarken artan faizler nedeniyle özel yatırımlar
düşerse
 Artan kamu açığı özel sektörü daha fazla tasarruf yapmaya
yönlendirirse (Ricardo denkliği geçerli ise)
 Kambiyo kontrolunun çok sıkı olması halinde
Artan kamu açığı mutlaka dış açığa yansımayabilir.
47
R. Hakan ÖZYILDIZ
SONUÇ;
 Kamu açığı ile dış açık arasındaki ilişkinin boyutu;
 Maliye politikasının özel sektörün yatırım ve tasarruf davranışları
üzerindeki etkisi,
 Ekonominin dışa açıklık derecesi,
 Ve konjonktürle de yakından ilgilidir.
ile yakından ilgilidir.
 Dış açık;
 Çok ise ve kambiyo kontrolu çok sıkı ise artan iç tasarruf
dengesizliği ülkede yokluklar ve ödeme problemine yol açar ( Dış
Ticaret dengesizliği –TR nin 1970’lerdeki durumu)
 Fon akımları çok serbestse artan kamu açığı yerli paranın
değerlenmesine, fonların hızla girip çıkmasına ve finansal
istikrarsızlığa yol açar ( Cari açığın finansman dengesizliği- TR nin
1990’ lı, 2000 li yıllarda ve günümüzdeki kriz durumları)
48
R. Hakan ÖZYILDIZ
Kamu Açığı Azalırken Niye Dış Açık Artıyor ?
Son zamanların durumları ve Kriz
TR de son zamanlarda kamu açığı azalıyor (
GSMH‘ın % 1’i civarına kadar düştü)
Ama cari açık GSMH nın % 10’nunu geçti.
NİYE?
•
•
•
–
–
–
–
–
–
49
Çünkü özel sektor tasarruf açığı veriyor.
Hanehalkı ve şirketler bankalardan daha çok
borçlanmaya başladılar,
Bankalar artan talebi karşılamak için dışarıdan ucuz
kaynak arayışını hızlandılar,
Özel sektör için dışarıdan dövizle borçlanmak daha
karlı hale gelmişti,
İthalat cazip hale geldi,
Kamunun dış borcu hız keserken özel sektörün dış
borcu artıyordu,
R. Hakan ÖZYILDIZ
O zaman kamu çok açık vermemeli.
Açık vermek zorunda ise en akılcı yöntemlerle
finanse etmeli.
“Akılcı” ne demek?
50
R. Hakan ÖZYILDIZ
Kamu Finansmanı Analizi Ne
Demektir ?
 Kamu Finansmanı dengesizliklerine yol açan nedenler ile bu
finansmanın yapılış yollarının incelenmesi demektir.
 Bu ise kamu borcunu oluşturan faktörlerin incelenmesi,
 Borcun yönetim tekniklerinin ve ilkelerinin incelenmesi,
 Borcun kompozisyonu ve yapısının incelenmesi,
 Borçlanmaya yol açan kamu ajanlarının durumunun incelenmesi
anlamına gelir.
 Bunun için önce Kamu Açıklarının incelenmesi gerekir.
51
R. Hakan ÖZYILDIZ
Kamu Açığı Nedir?Borç Stoku İle İlişkisi Nasıldır?
 Klasik anlamda kamu açığı kamu sektörünün gelir ve gideri arasındaki




52
farktır.
Kamu sektörü açık verdiğinde bunun finanse edilmesi gerekir.Bütçe açık verdiği
zaman kamu borcu artar.
Açık=Net Kamu Borcundaki Değişim
Kamu Borç Stoku ise geçmiş kamu açıklarının tortusudur.
Kamu açığının iktisadi anlamı ise “bir ekonomideki kamunun fazla talebinin
göstergesi olması demektir”
 Kamu harcamaları ekonomideki toplam talebi arttırır,
 Vergiler toplam talebi azaltır,
 Kamu açığı bu anlamda kamu sektörünün toplam talep fazlası anlamına gelir.
R. Hakan ÖZYILDIZ
Klasik Anlamda Kamu Açığı
 GELİRLER
 Vergi Gelirleri
 Vergi Dışı Gelirler (Hibe,özelleştirme)
 GİDERLER




Personel
Mal ve Hizmet alımları
Transferler
Faiz
 KLASİK AÇIK
= Net Borçlanma (Borçlanma Hasılatı Eksi Borç Anapara
Ödemesi)
- Kasa Banka Değişimi
53
R. Hakan ÖZYILDIZ
Kamu Açıklarının Çeşitleri Analitik tanımlar
 Klasik kamu açığı tanımlarının hemen hepsinde ortak bir özellik
bulunmaktadır. Bu da bütçe dengesini hazırlarken hemen hemen
bütün gelir ve gider işlemlerine aynı ağırlığı vermeleridir.Bunun
gerisinde devletin iktisadi etkisini ölçerken bütün kaynakları ile
bu kaynakların kullanımını yani gelir ve giderlerini aynı önemde
kabul etmekten kaynaklanır.
 Örneğin harcamaların hepsi ekonomiyi aynı anda ve aynı oranda
etkilemeyebilir.(Doğrudan mal ve hizmet alımları ile sosyal
transferler ).Ya da harcamalar ile vergi gelirleri toplam talebi
farklı boyutta etkileyebilir.
 Buna karşılık devletin yapmış olduğu işlemlerin eşit olarak
ağırlıklandırılmadığı, ancak önemlerine göre farklı ağırlıklar
verildiği ve bütçe açıklarının buna göre analiz edildiği alternatif
açık kavramları da bulunmaktadır.
54
R. Hakan ÖZYILDIZ
Alternatif Açık Tanımları
1.Cari Bütçe Açığı ( Current deficit) -Yatırım Bütçesi
•
•
•
•
55
Klasik açık kamunun tasarruf yatırım farkı olarak ele alınabilir. Cari
bütçe açığı ise kamunun yatırımlarına sıfır ağırlık vererek yatırım
dışı kamu harcamaları ile gelirler arasındaki farkı ölçmektedir.
Kamuda özel kesimde olduğu gibi sermaye bütçelemesi kavramı
olmadığı için yatırımların ayrıca kaynağının belirlenmesi bütçe
içerisinde mümkün olmamaktadır. Sermaye bütçelemesi yatırımın
finansmanının nereden yapılacağı konusunda önem taşır.
Yatırım için ayrılan özkaynağın yeterli olmaması halinde
finansmanın kalan kısmı borçlanma ile sağlanabilir. Bu durumda
borçlanma karşılığında yükümlülükler artmakla beraber karşılığında
yatırım şeklinde bir varlık artışı da olacağından net bir yükümlülük
artışı doğmamaktadır.
Bu kavramın altında yatırım amacı ile borçlanmanın anlaşılabilir bir
durum olduğu hususu yatar. Bu kavramı bütçeye uygulayacak
olursak burada da devletin bir yatırım için borçlanmasının mümkün
olduğu ancak cari harcamalarının vergi gelirleri ile finanse edilmesi
gerektiği sonucuna ulaşılır.
R. Hakan ÖZYILDIZ
Cari Bütçe Açığı ve –
Yatırım Bütçesi
 Cari gelirler
 Vergi
 Vergi Dışı (özelleştirme hariç)
 Cari Harcamalar
 Cari Denge + / - (Faaliyet açığı veya fazlası)
 Yatırım harcamaları
 Özelleştirme Gelirleri ve yatırım amaçlı hibeler
 Yatırım Bütçesi Dengesi + /  Toplam Açık veya Fazla (Cari Denge +/- ) + (Yatırım Bütçesi +/-)
 Finansman
 Yatırım Amaçlı Borçlanma
 Cari Bütçe Amaçlı Borçlanma
56
R. Hakan ÖZYILDIZ
Cari Bütçe Açığı
 Dolayısı ile cari açık devletin cari gelirleri ile (normal
gelirler) cari harcamalarının (yatırım dışında kalan ) arasında
kalan farkdır. Bu ne kadar fazla ise o zaman devletin
borçlanmasının cari (tüketime yönelik) bir nitelik taşıdığı
dolayısı ile ortada olumsuz bir durum olduğu sonucu ortaya
çıkar. Bir başka deyişle cari bütçe açığı devletin ne kadar
basiretli bir politika izlediğinin göstergesi olarak ele
alınabilir.
57
R. Hakan ÖZYILDIZ
2. Yurtiçi Açıklar ( Domestic Deficits)
 Eğer açık bir ekonomiden söz ediliyorsa devletin de dış ödemeler
dengesini etkileyecek boyutta işlemleri sözkonusu ise yani devletin
ithalat ve ihracata yönelik aktif işlemleri varsa , yurt içi talebe devletin
katkısını ölçerken bu dış unsurları da hesaba katmak ve onların etkisini
dışarıda bırakmak suretiyle devletin bu işlemler dışında kalan
faaliyetlerinden doğan açığı bulmak sözkonusu olabilir.
 Örneğin devletin yurt içi talebe katkısını ölçerken dışardan alınan
hibeler ile içerde harcamalar finanse edildiği bir durum sözkonusu ise o
zaman toplam talep yurt içinde özel kesime ait herhangi bir kaynağa el
koymadan arttırılmış olur. Ya da devletin yaptığı bir ithalat işlemi yurt
içi vergilerden finanse ediliyorsa o zaman yurt içi talep ithalat kadar
azalmış olur. Yani kamu harcaması genişletici etki yaratacağı yerde
daraltıcı bir etki yapabilir. Bu iki örnekte aslında toplam açık sıfır iken
birbirine zıt iki toplam talep etkisi görülebilmektedir.
 Dolayısı ile açık bir ekonomide devletin toplam talep üzerine yaptığı
net etkiyi görebilmek için bütçe açığının ölçümünde ‘’ yurtiçi açık ‘’
ile ‘’yurtdışı açık ‘’ ayrımına gitmek gerektiği ileri sürülmüştür.
58
R. Hakan ÖZYILDIZ
Yurtiçi açıklar
 Yurtiçi açık bu anlamda sadece yurtiçi talebi etkileyen bütçe unsurlarını açığın
ölçümünde hesaba katar. Dış alemle doğrudan ilintili olan işlemlere ise sıfır ağırlık
verilir. Bu tip açık ölçümleri kamu sektörünün özellikle çok fazla dışticaret ve dış
sermaye akımları ile ilgili işlem yaptığı ülkelerde sözkonusu olur.Böyle bir durumda
klasik bütçe açığına bakıp yorumda bulunmak yukarıda saydığımız nedenlerle
mümkün olmaz. Buna ek olarak örneğin bir devalüasyon olduğunu düşünelim. Bu
durumda devletin dışborç faiz ödemeleri ve ithalata yönelik harcamaları artacaktır.
Bu durumda artan harcamalar genişlemeci mali politikalar izlenimi verdiği halde
devletin ekonomiye enjekte ettiği kaynaklar aslında değişmemiş hatta reel olarak
azalmış olabilir.
 Yurtiçi açıklar ile ilgili olarak kavramsal düzeyde anlattıklarımızın pratikte
raslanılan ülke uygulamaları açısından durumuna baktığımızda özellikle petrolün
devlet tekelinde olduğu petrol ihraç eden ülkelerdeki bütçe açıklarının bu açıdan
ölçüldüğünü görmekteyiz. Zira bu ülkelerde petrol gelirlerine dayalı bir kamu
harcaması sözkonusu olduğundan bu gelir ve harcamalar dışta bırakıldığında
kamunun gerçek gelir yaratma ve harcama gücünü görmek ve bunun etkilerini
değerlendirmek mümkün olacaktır.Ayrıca bu türdeki bütçe gelirleri ( petrol gelirleri)
o kadar çok olabilir ki , bütçe klasik anlamda fazla verdiği halde bu gelirlerin
sterilize edilmemesi halinde enflasyon sorunu ortaya çıkabilir.Halbuki klasik açık
bu mali genişlemeyi tahmin edemez. Benzer genişlemeler hibelerin büyük miktara
ulaştığı durumlar için de sözkonusudur.
59
R. Hakan ÖZYILDIZ
3.Dönemsellikten arındırılmış açık-Yapısal Açık







60
Bütçe açığı toplam talebi etkilediği gibi toplam talep de bütçe açığını etkileyebilir. Vergi
gelirleri ekonomik aktivite ile yakından ilgilidir. Bazı harcamaların ekonomik durgunluk
dönemlerinde arttırılması gerekir.
Açığın ne kadarının yapısal ne kadarının dönemsel faktörlerden meydana geldiğinin
belirlenmesinin uygulanacak politikaların saptanmasında yararlı olacağını bilmek gerekir.
Bütçe açıklarının dönemsel ekonomik özelliklerden etkilenmesi durumunda uygulanacak
politikalar ile yapısal özelliklerden etkilenmesi durumunda uygulanacak politikalar farklıdır.
Mesela 1970’ li yıllarda geçici veya dönemsel özellik taşıdığı düşünülen gelir ve harcamalara
sıfır ağırlık verilmek suretiyle yapısal açığın hesaplanması belki de o yıllardaki petrol krizi ile
ilgisi olması açısından örnek verilebilir..
Bu hesaplamalarda yatan mantık ekonominin dönemsel dalgalanmalar yaşadığı anlarda
otomotik stabilizatörlerin yardımı ile kamu açığı verilebileceği hatta hükümetlerin buna ek
olarak harcamalarını arttırarak tam istihdama ulaşana kadar açık bütçe politikası
uygulayabilecekleri varsayımı üzerine kuruludur. Buna karşılık tam istihdama ulaşılınca bütçe
fazlası verilerek açık verilen dönemdeki borç yükünün hafifletilmesi gerekir.
Ancak tam istihdama ulaşıldığında hala bütçe açığı veriliyorsa ( full employment deficit) o
zaman yapısal (süregelen) bir sorun var demektir ve ona göre tedbir alınmalıdır.
Bu açık dönemsel etkiler giderildikten sonra hükümetin kendi politika kararları ile ne kadar
sıkı ne kadar gevşek maliye politikası uyguladığı konusunda fikir edinmemizi sağlar.
AB son Kriz sonrasındaki sorunlarının çözümü için İngiltere ve Çek Cumhuriyeti dışındaki
ülkelerin yapısal çaıklarının yüzde 0,5’i geçemeyeceğini karara bağladı. Uygulama hazırlıkları
yapılıyor.
R. Hakan ÖZYILDIZ
Dönemsellikten Arındırılmış Açık
Günümüzde Ne Anlam İfade Ediyor?
• Dönemsellikten arındırılmış açık (yapısal açık) ekonominin
Tam istihdam seviyesinde verdiği açıktır.
• Yani;
– Tam İstihdam --- Fiili Açık=Yapısal Açık
– Daralma ----------- Fiili Açık > Yapısal Açık Konjonktürel AçıkVar
– Genişleme ---------Fiili Açık < Yapısal Açık
Konjonktürel FazlaVar
61
R. Hakan ÖZYILDIZ
Kriz Dönemlerinde Uygulanacak Maliye
Politikası Açısından Önemi
 Ülkemizde kriz döneminde daha gevşek maliye politikası uygulamasını savunanlara
göre 2009 da vergi gelirleri azalırken harcamaların kontrollü bir biçimde arttırılması,
 Buna karşılık ekonomi canlanırken harcamaların kısılarak bunun telafi edilmesi
gerektiği ileri sürülmektedir.
 Bu açıdan daralma dönemlerinde konjonktürel bütçe açığı verilebileceği buna
karşılık genişleme dönemlerinde bunun telafi edilebileceği beklenmektedir.
 Bunun sağlanabilmesi yapısal bütçe açığının büyüklüğüne de bağlıdır. Fiili bütçe
açığının içinde yapısal kısım daha az ise bu politika daha kolay uygulanabilir. Aksi
halde yapısal açık büyükse daralma döneminde genişlemeci politikalar bizi orta
vadede borç probleminin artması ile karşı karışıya bırakabilir.
 Özellikle azgelişmiş ülkeler sürekli tam istihdamın altında kaldıkları için bütçe
açıkları kronikleştiğinden, daralma dönemlerindeki genişletici politikalar finansman
duvarı ile (özellikle dış finansman) karşılaşırlar.
62
R. Hakan ÖZYILDIZ
4.Faiz Dışı Açık
 Klasik açıklar harcamalar ile gelirler arasındaki farkı ölçerler. Bu
aslında iki anlam ifade eder. Kamu sektörü ya halihazırda
imkanlarının üzerinde yaşamaktadır. Ya da halen imkanlarının
üzerinde yaşamamaya çalışmaktadır ama geçmişte ayağını yorganına
göre uzatmadığı için borçlanmak zorunda kaldığından bugün kamu
açığı vermektedir.
 Bu durumda almış olduğu borçların faiz ödemeleri bugün açığın
nedenini oluşturmaktadır.
 Sonuç olarak açığın devletin faiz dışı gelir harcama farklarından mı
yoksa faizin kendisinden mi kaynaklandığına göre de kamu açığını
analiz etmek gerekir.
 Zira böyle bir durumda devletin bilinçli politikaları ile verilen
açıklar ile bu politikaların sonucu olarak ortaya çıkan irade dışı faiz
harcamalarından mı kaynaklanan açıklar mı olduğunu bilmek
suretiyle uygulanacak politikaların yönünü çizmek mümkün olabilir.
63
R. Hakan ÖZYILDIZ
Neden faiz dışı fazla (FDF)?
• Kamu borç stoku yüksek ülkelerde;
• Faiz dışı fazla:
 Risk primini düşürmek.
 Borcun sürdürülebilirliğini sağlamak,
 Enflasyonist bekleyişleri ortadan kaldırmak,
 Uygulanan ekonomi politikasının kredibilitesini arttırmak,
 İstikrarlı bir büyüme ortamı yaratmak için.
 Vazgeçilmez bir unsurdur. Gereklidir ama yeterli
değildir. Diğer bir deyimle herşeyin ilacı olamaz.
Asıl çözüm açığın yapısına bağlıdır. (Vade, faiz
yapısı, yabancı para ağırlığı vb.)
64
R. Hakan ÖZYILDIZ
5. İşlevsel Açıklar - Faiz Ödemelerinde
enflasyonun etkilerinden arındırılmış açık
 Bütçede yer alan faiz ödemeleri hükümetin mevcut maliye
politikası ile kontrol edeceği bir büyüklük olma özelliği
göstermez.(özellikle uzun vadeli borç içinde yer alan
faizler) . Zira bunlar daha önceki açıkların maliyetini
yansıttıkları gibi , para politikasının bağımsız olduğu
ekonomilerde uygulanan faiz politikaları da bütçenin faiz
yükünü etkiler.Buna ek olarak enflasyon oranındaki
dalgalanmalar da nominal faiz ödemelerinin büyüklüğünü
önemli ölçüde etkiler.
 Dolayısı ile eğer enflasyonist etki dikkate alınmazsa bütçe
açıkları bu etki kadar fazla gözükecektir.
 İşte işlevsel açık enflasyonun faiz ödemeleri üzerindeki
etkilerini dikkate almak üzere geliştirilmiş bir kavramdır.
65
R. Hakan ÖZYILDIZ
İşlevsel Açıklar - Faiz Ödemelerinde
enflasyonun etkilerinden arındırılmış açık
 Zira enflasyonist ortamlarda devlete borç verenler iki şeyi düşüneceklerdir. Birincisi




66
anapara üzerindeki enflasyonun etkisi ,ikincisi de bu etki giderildikten sonra elde
edilecek kazanç. Bu etkilerden birincisi faiz oranında borç stokunun nominal
değerinin korunması için talep edilen kısmı (inflationary component) ikincisi ise reel
faiz kısmını (real component) temsil eder.
Dolayısı ile bu faiz oranları üzerinden yapılan borçlanma ile ortaya çıkan faiz
ödemeleri çizgiüstü olarak gider yazıldığı halde bu miktarında enflasyon bölümü ile
reel bölümünü ayrıştırmak gerekecektir.
Anaparanın değerini aşınmaktan koruyan kısma tekabül eden faiz ödemeleri bir
anlamda borcun anaparasının enflasyon farkı ile birlikte ödenmesi anlamına
gelecektir.
Dolayısı ile faiz ödemelerinin bu bölümünün bir nevi anapara ödemesi olduğundan
hareketle çizgi üstü değil de çizgi altı yazılması buna karşılık çizgiüstü faiz
harcamalarının sadece reel faiz ödemelerinden oluşturulması suretiyle bulunacak
açığa da ‘’işlevsel (operational) açık” denir.
İşlevsel açık bazı ölçüm problemlerine rağmen enflasyonun yükek olduğu bir
ülkede açığın en alt düzeyde olması gereken sınırını belirtir.
R. Hakan ÖZYILDIZ
İşlevsel Açık
MALİ YIL BAŞI
Yüksek Enflasyonlu
Ülke
67
MALİ YIL SONU
Düşük Enflasyonlu
Ülke
Yüksek Enflasyonlu
Ülke
Düşük Enflasyonlu
Ülke
Yıllık Enflasyon
%65
%4
GSYİH = 1716 Birim
(1000 x 1.65 x 1.04)
Temel
Açık/Fazla
Yok
Yok
İç Borç Stoku 300 Birim
300 Birim
Reel Faiz
%4
%4
İç Borç /GSYİH = %17.4
%27.7
Reel Büyüme
%4
%4
24.4 Birim
(300 x 0.081)
İç Borç Stoku
300 Birim
300 Birim
İç Borç Stokuna Ödenen
Faiz = 214.8 Birim
(300 x 0.716)
Faiz/GSYİH %12.52
GSYİH
1000 Birim
1000 Birim
İç Borç/GSYİH
%30
%30
Yıllık Nominal
Faiz
1.04x1.65 = %71.6
1.04x1.04 = %8.1
R. Hakan ÖZYILDIZ
İç Borç Stoku
Enflasyon Erimesi = 195 Birim
(300 x 0.65)
Gerçek İç Borç Stoku 495 Birim
Gerçek Faiz Gideri 19.8
(214.8 - 195.0)
Gerçek Faiz Gideri/GSYİH %1.15
Gerçek İç Borç Stoku/GSYİH %28.8
1081
(1000 x 1.04 x 1.04)
%2.26
12 Birim
(300 x 0.04)
312 Birim
12.4 *
24.4 - 12 *
%1.15
%28.8
BORÇ DİNAMİĞİ
 Reel Faiz
 Reel Büyüme
 Faiz dışı denge
 Reel Kur
 ∆B: B/GSMH (r-g) – FDD/GSMH
68
R. Hakan ÖZYILDIZ
Hazine Neyi Finanse Eder ?







69
BÜTÇE FİNANSMANI
Bütçe Dengesi = Bütçe Gelirleri – Bütçe Giderleri
Bütçe Faiz Dışı Denge = Bütçe Gelirleri – Bütçe Faiz Dışı Giderleri
Bütçe Nakit Dengesi = Bütçe Dengesi – Bütçe Emanetleri + Avanslar
Bütçe Finansman Gereksinimi = Bütçe Nakit Dengesi + İç Borç
Anapara Ödemesi + Dış Borç Anapara Ödemesi
Hazinenin Finanse Etmek Zorunda Olduğu Miktar = Bütçe Finansman
Gereksinimi
+ Diğer (Bütçe Dışı İkraz., Görev
Zararı,
Olağanüstü Ek
Giderler,
Borçlanma Programında
Olabilecek Sapmalar Nedeniyle Ödenmesi Gereken Faiz
Artışları)
Hazinenin Finansman Denklemi = (Vergi Gelirleri+Vergi Dışı Gelirler)-(Personel
Giderleri+Diğer Cari Giderler+Yatırım Giderleri+Transfer Giderleri)-Bütçe
Emanetleri+Bütçe Avansları-(İç Borç Anapara Ödemeleri+Dış Borç Anapara
Ödemeleri = Bütçe Finansman Gereksinimi+Diğer = Hazinenin Finanse Etmesi
Gereken Miktar = Yeni İç Borçlanma + Yeni Dış Borçlanma + Diğer Finansman
Kalemleri (özelleştirme)
R. Hakan ÖZYILDIZ
Kamu Açığını Nasıl Ölçeriz ?
 Kamu açığını oluşturan işlemlere kamu mali işlemi denir.
 Bunları finanse eden işlemlere ise “finansman işlemi denir”
 Kamu Mali işlemleri çizgi üstü
 Finansman işlemleri çizgi altı işlemlerdir.
70
R. Hakan ÖZYILDIZ
Çizgi altı ve üstünü nasıl ayırırız ?
 Kamu politikası / kamu borcu kriteri
 Bir işlem bir kamu politikası uygulama niteliği taşıyorsa yani
toplam talebi etkiliyorsa o işlem çizgi üstüne yazılır
 Bir işlem borç doğuruyor veya borç öldürüyorsa o işlem çizgi
altına yazılır.
 Vergi ve benzeri gelirler ile yatırım,cari,transfer harcamaları
(faiz dahil) çizgi üstüne
 Borç anapara ödemeleri çizgi altına yazılır
71
R. Hakan ÖZYILDIZ
Yani
 Gelirler
 Vergi
 Vergi dışı
 Giderler
 Cari
 Yatırım
 Transfer
 Faiz
 AÇIK
 ----------------------------------- ÇİZGİ
 Borç Hasılatı
 Anapara ödemeleri
 Kasa banka değişimi
72
R. Hakan ÖZYILDIZ