roma-hukuku-1
advertisement
ROMA HUKUKU’NUN ÖNEMİ, TARİHÇESİ VE KAYNAKLARI ROMA HUKUKU VE ÖNEMİ Roma Hukuku Roma devletinin kurulduğu, tarih olan M.Ö. 754 yılından, M.S. 565 yılına kadar, bu devlette uygulanan hukuktur. ROMA HUKUKU VE ÖNEMİ Roma Hukuku, bugün artık, hayatta olmayan, bir devletin hukukudur ve bu hukuk sisteminin, katıksız bir biçimde uygulandığı bir ülke de bulunmamaktadır. Tarihe mal olmuş bir hukuk sisteminin, hukuk fakültelerinde ders olarak, neden okutulduğu sorusu, fakülteye yeni başlamış hemen her öğrencinin kafasını meşgul etmektedir. Özellikle, Roma Devleti ile tarihî bağları bulunmayan ve geçmişte de farklı bir hukuk sisteminin uygulandığı Türkiye gibi bir ülkede, bu sorunun sorulması elbette ki kaçınılmazdır. ROMA HUKUKU VE ÖNEMİ Başta hemen ifade etmek gerekir ki, Türkiye ile Roma Devleti arasında herhangi bir tarihi, bağ bulunmasa da, Roma Hukuku, pek çok batılı hukuk, sitemi gibi, Türk Hukuku'nu da derinden etkilemiştir. ROMA HUKUKU VE ÖNEMİ BATI HUKUKUNUN ALINMASI Cumhuriyetle birlikte her alanda yeni bir yapılanmaya gidilmiş ve çok önemli reformlar gerçekleştirilmiştir. Muasır medeniyete ulaşabilmek içinbatı medeniyetine mensup olan ülkelerin hukuk: sistemlerinin benimsenmesi olarak, görülmüştür. Bu düşünceden hareketle, gelişmiş batılı ülkelerin kanunları tercüme edilerek yürürlüğe konulmaya başlanmıştır. Bu kanunların belki de en önemlileri, Türk Medenî Kanunu ile Türk; Borçlar Kanunu'dur. Bu iki Kanun, İsviçre Medenî Kanunu ve Borçlar Kanunu'ndan tercüme edilerek 4 Ekim 1926 tarihinde yürürlüğe konulmuştur. ROMA HUKUKU VE ÖNEMİ Her ne kadar tercüme esnasında ve yürürlüğe girdikten sonra, zaman içinde bazı değişiklikler yapılsa da, Türk Medenî Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu'nun, mehaz (kaynak) kanun olan İsviçre Medeni Kanunu ve Borçlar Kanunu ile önemli bir farklılığı bulunmamaktadır. ROMA HUKUKU VE ÖNEMİ KAYNAK KANUN AÇISINDAN: İsviçre Medenî Kanunu ile Borçlar Kanunu ise önemli ölçüde Roma Hukuku’ndan ilham alınarak hazırlanmış kanunlardır. Bununla beraber, İsviçre Medenî Kanunu ve Borçlar Kanunu'nun özünü Roma Hukuku oluşturmuş, Roma Hukuku'nun bazı kuralları aynen, bazıları ise küçük değişikliklerle bu kanunlara alınmıştır. Böylece, dolaylı olarak da olsa Roma Hukuku, Türk Hukuku’nu etkilemiştir. Öyle ki, gerek medenî hukuk, gerekse borçlar hukuku alanında Türkiye'de halihazırda uygulanan kuralların hiç de küçümsenemeyecek bir bölümü, bundan en az bindörtyüz yıl önce Roma Devleti'nde uygulanan kurallarla büyük bir benzerlik arz etmektedir. ROMA HUKUKU VE ÖNEMİ İşte Roma Hukuku'nun Türkiye açısından önemi bu noktada kendini göstermektedir. Bir hukuk kuralının iyi anlaşılabilmesi için, o kuralı doğuran sebeplerin neler olduğunun ve kuralın hangi aşamalardan geçerek son halini aldığının bilinmesi gerekir. Bu nedenle Roma Hukuku, kendi hukukunun tarihini ve gelişim çizgisini öğrenmesi bakımından hukukçuya yardımcı olacak bir bilim dalıdır. ROMA HUKUKU VE ÖNEMİ HUKUK TARİHİ AÇISINDAN: Öte yandan, fen bilimleri alanında, deney ve gözlem yoluyla kesin ya da kesine yakın sonuçlar elde edilebilir. Böylece hangi olayların ne tür sonuçlar doğuracağı küçük bir yanılma payı ile tespitedilebilir. Oysa sosyal bilimler alanında deney ve gözlem yapma imkânı bulunmamaktadır. Bu nedenle, bir hukuk kuralının uygulamaya konulduğunda ne tür sonuçlar doğuracağını kestirmek çok kolay değildir. Bu konuda karnın koyucunun elindeki en önemli imkân hukuk tarihidir. Eğer benzer kuralların geçmişte aynı toplumda ya da benzer toplumlarda uygulandığı tespit edilebilirse, bu kuralların doğuracağı sonuçlar da yaklaşık olarak tahmin edilebilir. İşte 'Roma Hukuku, kanun koyucuya ve uygulayıcıya böyle bir imkânı, sunması bakımından da önem arz etmektedir. ROMA HUKUKU VE ÖNEMİ 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu kabul edilmiş ve 1 Ocak 2002 tarihinden itibaren yeni Medenî Kanun yürürlüğe konulmuştur. 4 Ekim 1926 tarih ve 818 sayılı Borçlar Kanunu ise 1 Temmuz 2012 tarihinden itibaren yerine 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na bırakmıştır. Bununla beraber, her iki Kanun hazırlanırken de İsviçre Medenî ve Borçlar Kanunlarında yapılan değişiklikler örnek alınmıştır ROMA HUKUKU VE ÖNEMİ HUKUKİ DÜŞÜNCENİN GELİŞMESİ AÇISINDAN: “Roma Hukuku” hukukî düşüncenin gelişmesine de önemli ölçüde katkı sağlamıştır. Hukukî düşünce, günlük hayatta karşılaşılan olayların hukuk açısından değerlendirilebilmesi ve tahlil edilebilmesidir. Bir hukukçu her şeyden önce, hukukî olayları, hukukî olmayan olaylardan ayırt edebilmelidir. Ayrıca, bir olayın doğuracağı tüm sonuçlan öngörebilmesi ve sözkonusu hukukî olaylara hangi hukuk kurallarının uygulanacağını da kolaylıkla bulabilmesi gerekir. Bu da hukuk formasyonu (hukukî terbiye) kazanmakla olur. Roma Hukuku bu açıdan da önem arz etmektedir. Çünkü Romalı hukukçular, hukukî olayların ve meselelerin neler olabileceğini büyük bit ustalıkla ortaya çıkarmışlar ve bu olayları çözebilecek metotları geliştirmişlerdir, Böylece, hukukî düşünüş tarzının temellerini atmışlardır. Öyle ki, bugün dahi pek çok hukukçu, farkında bile olmadan, Romalı, hukukçuların takip ettikleri zihnî yollar ve geliştirdikleri kavramlarla düşünmektedirler. ROMA HUKUKU VE ÖNEMİ HUKUK TEKNİĞİ AÇISINDAN: YORUM Roma Hukuku, hukuk tekniği açısından da büyük önem arz etmektedir. Hukuk tekniği, hukuk kurallarının mevcut ihtiyaçları karşılayabilecek şekilde tatbiki usulüdür. Hukuk kuralları, genel ve soyuttur. Hâkimin bu kuralları önüne gelen somut olaya uygulayabilmesi gerekir. Öte yandan, toplumdaki gelişmelere paralel olarak ihtiyaçlar sürekli değişmektedir. Kanunlar, çıkarıldıkları zamanki ihtiyaçlara cevap verebilecek nitelikte olsalar dahi, zamanla toplumdaki gelişmelerin gerisinde kalabilirler. Bu da, yürürlükteki kanunların ihtiyaçları karşılayamaması gibi önemli bir problemi beraberinde getirir. Çözüm olarak kanunların değiştirilmesi düşünülebilir. Ancak, kanun değişiklikleri çoğu zaman kısa sürede gerçekleştirilemez. Kaldı ki kanunların sık sık değişmesi de doğru değildir. İşte bu noktadan itibaren iş, hukukçulara düşmektedir. İyi bir hukukçu, zamanla eskiyen ve ihtiyaçlara cevap veremez hale gelen bir hukuk kuralım, ihtiyaçları karşılayacak şekilde somut olaya uy durabilir. Bu da yorum yoluyla olur. Yorum, hukuk kuralının gerçek anlamının araştırılmasıdır. Bu anlam araştırılırken, hakkaniyet ve adalete aykırı olmaksızın, değişen ve gelişen ihtiyaçlara uygun bir yorum tarzı benimsenmelidir. ROMA HUKUKU VE ÖNEMİ Hukuk kurallarının yorumlanması yoluyla toplumun ihtiyaçlarına uygun çözümler üretilmesi konusunda Romalı hukukçular oldukça başarılı olmuşlardır. Tüm Roma vatandaşlarına uygulanan ve Roma’nın Medenî Kanunu diyebileceğimiz lus Çivile, oldukça katı ve şekli ön plânda tutan hükümler ihtiva etmekteydi. Bu hükümlerin değiştirilmesi de kolay olmuyordu. Oysa yüzlerce yıl önce konulmuş kurallar, zamanla eskimekte ve toplumun ihtiyaçlarına cevap veremez hale gelmekteydi. Öyle ki, lus Civile'deki bir kuralın aynen uygulanması zaman zaman açıkça hakkaniyete aykırı sonuçlar doğurabilmekteydi. Bu sakıncayı giderebilmek için, Roma'nm en önemli hukuk uygulayıcıları olan Praetor'lar, yorum yoluyla lus Civile'yi yumuşatmışlar ve hakkaniyete uygun çözümler üretmişlerdir. Onların bu konudaki üstün gayretleri ve maharetleri, zamanla lus Civile'nin de değişmesine ve gelişmesine sebep olmuştur. Böylece Romalı hukukçular, hukuk tekniğinin nasıl olması gerektiğini, kendilerinden sonra gelen tüm hukukçulara göstermişlerdir. Bu konuda günümüz hukukçularının da Roma Hukuku'ndan öğrenmesi gereken çok şeyler bulunmaktadır. ROMA HUKUKU VE ÖNEMİ MUKAYESELİ HUKUK AÇISINDAN: Roma Hukuku öğrenimi, mukayeseli hukuk bakımından da son derece önemlidir. Yukarıda da belirtildiği gibi Roma Hukuku, sadece İsviçre Türk Hukuku'na değil, pek çok batılı hukuk sistemine kaynaklık etmiştir. Bu nedenle, Roma Hukuku’nun bilinmesi demek, bu hukuk sisteminden ilham alan pek çok: batılı Iiuk.uk sisteminin, de az ya da çok tanınması demektir. ROMA HUKUKU VE ÖNEMİ Dünyanın giderek globalleştiği,ticari ilişkilerin sınır tanımadığı günümüzde, bir hukukçunun, sadece kendi hukukunu tanıması yeterli değildir. Çünkü hâkim., yabancı unsurlu ihtilâflarda çoğu zaman başka bir ülkenin kanununu uygulamak zorunda kalacaktır. Oysa, sadece kendi hukukunu tanıyan bir hâkimin bu konuda başarılı olması son derece güçtür. Öte yandan, yalnızca kendi hukukunu bilen bir hukukçu, başka hukuk sistemlerinde aynı olay için ne gibi çözümlerin bulunduğundan haberdar olamaz. Böylece kendi, hukukunun en mükemmel hukuk sistemi olduğu gibi bir yanlışın içine de düşebilir. ROMA HUKUKU VE ÖNEMİ Oysa, değişik, hukuk sistemlerindeki farklı imkânların bilinmesi, hukukçunun kendi hukukundaki eksiklikleri de görmesini ve bu eksiklikleri giderebilmek için gayret sarfetmesini sağlar. Roma hukuku derslerinin sağlayacağı bir önemli fayda da budur. Özellikle dersin, mukayeseli olarak anlatılması bu amaca daha çok hizmet edecektir. Bu nedenle, pek çok Roma Hukuku kitabı gibi bu kitapta da, Roma Hukuku ile ilgili bilgiler verildikten sonra Türk Hukuku ile Roma Hukuku arasında karşılaştırmalar yapılmıştır. Bunun dışında, zaman zaman bazı batılı ülkelerin hukuk sistemlerinden, hatta eski hukukumuz olan İslâm Hukuku’ndan örnekler verilerek öğrencilerin, bu hukuk sistemleri arasında karşılaştırmalar yapmasına imkân, sağlanmaya çalışılmıştır. ROMA HUKUKU ÖZET Roma Hukuku, M.Ö. 754 yılından, M.S. 565 yılına kadar Roma Devletinde uygulanan hukuktur. Bu hukuk zaman içinde çok önemli gelişmeler ve değişmeler kaydetmiş ve kendi zamanı için mükemmel sayılabilecek bir noktaya ulaşmıştır. Bugün Roma Hukukunun bütün olarak, doğrudan doğruya uygulandığı bir ülke bulunmamaktadır. Bununla beraber Roma Hukuku, yukarıda anlatılan faydalarından dolayı, pek çok Ülkede olduğu gibi, Türkiye’de de hukuk fakültelerinde ders olarak okutulmaktadır. Türkiye’de Roma Hukuku’nun okutulmasının en önemli sebebi ise, Cumhuriyetle birlikte bu hukuku, doğrudan doğruya olmasa da, dolaylı olarak iktibas etmiş olmamızdır.
