File - İnci Bengü KARAGÖZ

Bilgisayar İşletmenliği Kursu Modül 1 – Ders Notları, Hazırlayan: İnci Bengü KARAGÖZ
1. BİLGİSAYAR NEDİR ?
Bilgisayar; kendine önceden yüklenmiş program gereğince çeşitli bilgileri-verileri uygun ortamlarda saklayan ve
istenildiğinde geri getiren, çeşitli aritmetik ve mantıksal işlemler yapan; çok hızlı çalışan elektronik bir cihazdır.
Bilgisayarın elektronik kısmına donanım (hardware), program kısmına ise yazılım (software) denir.
Bilgisayarın gelişiminde şu 4 unsur hiç değişmemiştir.
1. Bilginin Girişi (Giriş birimleri: Klavye, mouse, kamera, scanner, fax-modem vb.)
2. Bilginin saklanması (Hafıza: Harddisk, disket, cd-rom vb.)
3. Bilginin işlenmesi (Beyin: Merkezi işlem birimi-Central Processing Unit-CPU)
4. Bilginin çıkışı (Çıkış birimleri: Monitör/ekran, Printer/yazıcı, plotter/çizici, modem)
2. BİLGİSAYARLARIN TARİHİ GELİŞİMİ
 MÖ 2600 – Abaküs ilk bilgisayar modeli Kabul edilir.
 1812 - İngiliz Matematikçisi Charles Babbage’ın fark makinası
 1854 - Matematikçi George Boole günümüz bilgisayarlarının çalışma mantığı olan “ikili sistemi”
geliştirmiştir.
 1937 - IBM şirketi adına çalışma yapan Hardvard Üniversitesi hocalarından Howard Aiken ve Browne'un
geliştirdiği Mark 1, ilk defa olarak insan müdahalesi olmaksızın çalışan sayısal otomatik bilgisayar olma
unvanını elde etti. Mark 1 adlı bu makina, delikli kağıt şeritle çalışan, dört işlemi yapabilen, verilen
değerleri karşılaştırabilen, depoladığı bilgileri kullanabilen bir makinaydı.
 1945 - ENIAC adlı bilgisayarı Pennsylvania Üniversitesi araştırmacıları yaptılar.
 1945-59 yılları arasında geliştirilen bilgisayarlar ise transistörlü, elektronik lambalı bilgisayarlardır.
(l.kuşak)
 1959-64 yılları arasında geliştirilen bilgisayarlar ise transistörlü bilgisayarlardır. (2.kuşak)
 1964 – 70 yılları arasında 3. Kuşak entegre devreli bilgisayarlar yapıldı.
 1990 yılları ile birlikte gelişmiş özellikteki kişisel bilgisayarlar kullanılmaya başlandı.
3. TÜRKİYE’DE KULLANILAN İLK BİLGİSAYAR
Türkiye 'de bilgisayar kullanımı, Karayolları Genel Müdürlüğünde, 1960 yılında hizmete giren ve yaklaşık 12 yıl
kullanılan IBM-650 Data Processing Machine" ile başlamıştır.
4. BILGISAYAR TÜRLERI
1. Masaüstü Bilgisayarlar: Büyük veya küçük boyutlarda olabilirler ve genelde masa üstünde dururlar. Bir
ekran, fare ve klavye bilgisayar ile birleştiğinde elde ettiğiniz şey masaüstü bilgisayarı olur.
2. Dizüstü Bilgisayarlar: Taşınabilir olarak dizayn edilmiştirler. Bu sayede neredeyse her yerde
kullanılabilirler.
3. Sunucu Bilgisayarlar: Özellikle iş yerlerinde çalışanların kullanması için dosya sunucular çok yaygındır.
Sunucu normal masaüstü bilgisayarı görünümünde olacağı gibi çok daha büyük de olabilir.
4. Diğer Bilgisayarlar: Tabletler, Mobil Telefonlar, Oyun Konsolları, Televizyonlar
BİLGİSAYARDA VERİ AKIŞI
BİR BİLGİSAYAR SİSTEMİNİ İŞLETMEK İÇİN YAZILIM VE DONANIMA İHTİYAÇ VARDIR.
5. DONANIM ÇEŞİTLERİ
Donanım Nedir?
Bilgisayarın gözle görülebilen ve elle tutulabilen kısımlarına donanım denir. Örneğin, ekran, klavye, fare, yazıcı
gibi..
Donanımlar, kasanın dışında olabileceği gibi içerisinde de yer alabilir.
Kasa içerisinde yer alan donanımlara «dahili donanım» kasa dışında kalan donanımlara ise «harici donanım» denir.
Harici Donanım Birimleri
Fare: İşaretçi olarak da bilinir. Ekrandaki ok işaretini yani imleci hareket ettirmeye yarar. Kablosuz veya kablolu
olabilir. Günümüzde optik ve lazer fareler kullanılır
Klavye: Bilgisayara bilgi girmemizi sağlayan daktilo benzeri donanımdır. Klavye üst sol köşedeki hangi alfabe tuşu
ile başlamışsa o harf ile adlandırılır. Örneğin F klavye, Q klavye gibi..
1
Bilgisayar İşletmenliği Kursu Modül 1 – Ders Notları, Hazırlayan: İnci Bengü KARAGÖZ
Ekran: Bilgisayarın görüntü donanımıdır. Ekran bilgisayarda yapılan işlemleri ve sonuçlarını görebilmemizi sağlar.
Tüplü (CRT), LCD ve LED ekran çeşitleri vardır.
Yazıcı: Bilgisayarda üretilen resim, yazı, şekil ve grafikleri kağıda aktaran donanımdır. Kullandığı teknolojiye göre
mürekkep püskürtmeli, lazer ve nokta vuruşlu çeşitleri vardır.
Tarayıcı: Bir resmi, yazıyı veya şekli bilgisayara aktarmaya yarayan donanımdır. Yazıcının tam tersi görev yapar.
Hoparlör: Bilgisayarda çalınan sesleri işitmemizi sağlayan donanımdır.
Kulaklık: Bilgisayarda çalınan sesleri sadece dinleyicinin kulağına ileten donanımdır.
Web Kamerası: Genellikle internet üzerinden görüntülü görüşme amacıyla kullanılan donanımdır.
Mikrofon: Seslerin bilgisayara aktarılmasını ve kaydedilmesini sağlar.
Modem: İnternete bağlanmayı sağlayan donanımdır. Kablolu veya kablosuz çeşitleri vardır.
Dahili Donanım Birimleri
Anakart: Diğer tüm donanımların takıldığı kasa içerisinde en büyük yer kaplayan donanımdır.
İşlemci (CPU/Merkezi İşlem Birimi): Bilgisayardaki matematiksel ve mantıksal tüm işlemlerin yapıldığı
donanımdır. Bilgisayarın hızını belirlemede önemli bir yere sahiptir.
Ekran Kartı: Görüntüyü işler ve işlenen görüntünün ekrana aktarılmasını sağlar. Oyunların akıcı çalışmasında
önemi büyüktür.
Bellek (RAM/Rastgele Erişimli Bellek): Bilgilerin geçici olarak saklandığı donanım birimidir. Elektrik kesilmesi
durumunda içindeki bilgiler silinir. Belleğin fazla olması bilgisayarda birden çok programı aynı anda hızlı bir şekilde
çalıştırmaya yardımcı olur. Dolayısıyla bilgisayarın hızına etkisi büyüktür.
Sabit Disk (Hard Disk): Bilgileri kalıcı olarak depolayan donanımdır. Dosyalar, müzikler, filmler vs. tüm bilgilerimiz
sabit diskte kayıtlıdır. Elektrik kesilmesi durumunda içindeki bilgiler silinmez.
Güç Kaynağı: Bilgisayarın tüm parçalarına gerekli gücü (elektrik akımı) sağlayan donanımdır.
Ağ Kartı: Bilgisayarın bir ağa veya başka bir bilgisayara bağlanmasını sağlayan donanımdır. Yeni anakartlar
üzerinde tümleşik olarak yer alır.
Soğutucu Fanlar: Kasa içerisindeki ısıyı düşürmeye yardımcı olan pervanelerdir. Bunlar hem parçaları soğutur hem
de kasa içerisindeki hava akımını sağlar.
Disket Sürücü: Disketlere okuma yazma işlemi yapan donanımdır. Günümüzde artık kullanılmamaktadır.
CD/DVD ROM Sürücü: CD/DVD disklerinde veri depolayabilen veya bu diskleri okuyan donanımdır.
Modem Kartı: Telefon hattını kullanarak internete bağlanmayı sağlayan donanımdır. Günümüzde anakart
üzerinde tümleşik olarak yer alır.
Ses Kartı: Bilgisayara ses girişini ve çıkışını sağlayan donanımdır.
Tümleşik/Birleşik Donanım
Günümüzde birçok donanım anakart üzerinde yer almaktadır. Örneğin, ses kartı, modem, ağ kartı, ekran kartı gibi.
Bu şekilde ayrıca takılmasına gerek duyulmayan, anakart üzerinde gelen donanımlara tümleşik donanım adı verilir.
6. YAZILIM ÇEŞİTLERİ
Yazılımlar, sistem yazılımı ve uygulama yazılımı olarak ikiye ayrılır.
YAZILIM NEDİR?
Bilgisayarın kullanılmasını sağlayan her türlü programa yazılım adı verilir.
Sistem Yazılımı
İşletim sistemi olarak da bilinir. Bilgisayardaki donanımları yöneten, çalışmasını denetleyen ve diğer tüm
yazılımların çalışmasını sağlayan temel yazılımdır.
Örneğin sıklıkla duyduğumuz Windows bir işletim sistemidir.
Uygulama Yazılımı
Kullanıcıların belli başlı bazı işlemleri yapmalarını sağlayan yazılımlardır. Örneğin müzik dinlemek, resim yapmak,
yazı yazmak, internette gezinmek gibi.
KULLANIM HAKLARINA GÖRE YAZILIM ÇEŞİTLERİ
Lisanslı Yazılım: Kullanabilmek için lisans hakkının satın alınması gereken programlardır. Örnek: Office
Programları, Windows Xp vs.
Demo Yazılım: Tanıtım amaçlı bir süreliğine(30 gün,15 gün vs) ücretsiz kullanılabilen, süre bitiminde lisans hakları
satın alınmak koşuluyla kullanılabilen yazılım türüdür. Çeşitli antivirüs programları gibi.
Freeware(Bedava) Yazılımlar: Kullanıcıdan ücret talep etmeksizin cd, disket, internet vasıtasıyla dağıtılarak
kullanılan programlardır. Örnek: Winrar...
Beta: ya da Beta Sürüm yazılımın ilk sürümündeki sistem testlerinden ve eksiklik testlerinden geçirilmeyi belirtir.
2
Bilgisayar İşletmenliği Kursu Modül 1 – Ders Notları, Hazırlayan: İnci Bengü KARAGÖZ
7. DOSYA – DİZİN İŞLEMLERİ
Dosya Nedir?
Bilgisayarda bilgilerin kaydedildiği birimlere dosya adı verilir. Dosya içerisindeki bilgi; resim, yazı, çizim, ses gibi her
şey olabilir. Yazılımlar ürettiği bilgileri dosyalarda saklar. Örneğin çizdiğimiz bir resme daha sonra bakmak
istiyorsak onu bir dosyada saklamamız gerekir.
 Dosya Yapısı: Bir dosya ismi 3 kısımdan oluşur.
 “DOSYA ADI” . “UZANTI” => ANNELERGÜNÜ.TXT
Dosya Adı: Dosyaya kendimizin verdiği isimdir. Bu isim ile dosya içerisinde ne olduğunu dosyayı açmadan
bilebiliriz. Örneğin, Anneler Günü Şiiri.txt dosyasında anneler gününe ait bir şiir olduğunu açmadan anlayabiliriz.
Nokta: Dosya adı ile dosya uzantısı ayıran işarettir. Tüm dosyalarda bulunur.
Dosya Uzantısı: Dosyanın türünü, hangi yazılım tarafından oluşturulduğunu ve açılabileceğini gösteren kısımdır.
Genellikle 3 harften oluşur. Bu harfler dosya türünün İngilizce karşılığının kısaltmasıdır. Örneğin şiir yazdığımız bir
dosyanın uzantısı TXT’dir. TXT uzantısı TEXT kelimesinin kısaltılmış hali olup yazı anlamına gelir.
Klasör Nedir?
Dosya Uzantısı
İçerik
Ortak bir özelliğe sahip dosyaları bir arada bulunduran birimlere
klasör (dizin) denir. Klasörleri günlük hayatımızda kullandığımız
TXT
Yazı
dosya klasörlerine benzetebiliriz.
MP3, WAV
Ses ve Müzik
Sürücü Nedir?
Dosya ve klasörlerin saklanabileceğini fiziksel ortamlardır. Örneğin
BMP, JPG
Resim
sabit disk, CD/DVD ROM sürücüsü, hafıza kartı, USB bellek gibi.
GİF
Hareketli Resim
Sürücü İsimleri: Sürücüler A’dan Z’ye kadar bir harf ile adlandırılırlar.
A ve B sadece disket sürücüye verilen harflerdir. Bunun dışındaki
PDF
Kitap
harfler sırasıyla diğer sürücülere verilir. Harften sonra iki nokta (:)
işareti kullanılır. A: veya C: gibi. Sürücü harflendirilmesi işletim
AVİ, MPEG, MOV Film
sistemi tarafından yapılır. Buna ek olarak biz de harfin yanına bir
EXE
Çalıştırılabilir Program
etiket yazabiliriz. Örneğin; Yerel Disk (C:) gibi.
8. KLAVYE KISAYOL TUŞLARI
 CTRL+X (Kes)
 CTRL (Bir öğeyi fare ile sürüklerken seçili
öğenin kopyalanmasını sağlar.)
 CTRL+C (Kopyala)
 F2 tuşu (Seçilmiş öğenin yeniden
 CTRL+V (Yapıştır)
adlandırılmasını sağlar.)
 CTRL+Z (Geri Al)
 CTRL+A (Tümünü seçmek için kullanılır.)
 CTRL+Y (Geri alma işleminden bir önceki
 F5 tuşu (Etkin pencereyi tekrar
işleme dönmeyi sağlar)
çalıştırılmasını yani yenilenmesini sağlar.)
 DELETE (Silme işlemi için kullanılır.)

ESC (Aktif bir görevi iptal etmek için
 SHIFT+DELETE (Silinmek istenen nesneyi geri
kullanılır.)
dönüşüm kutusuna göndermeden direkt
olarak silmeyi sağlar.)
9. BİLGİSAYARDA ÖLÇÜ BİRİMLERİ
o 8 bit = 1 bayt
o 1024 bayt = 1 Kilobayt
o 1024 Kilobayt = 1 Megabayt
o 1024 Megabayt = 1 Gigabayt
o 1024 Gigabayt = 1 Terabayt
o 1024 Terabayt = 1 Petabayt
o 1024 Petabayt = 1 Exabayt
10. BIOS AYARLARI
BIOS NEDİR?
BIOS (basıc ınput output system) anakart üzerindeki bir rom bellekte bulunan bir yazılımdır. Açılış (boot)
öncesinde giriş ve çıkış aygıtlarını test eder ve işletim sisteminin açılmasını sağlar.
BIOS’UN GÖREVLERİ
 Fdd controller, hdd controller, ram, ekran kartı gibi aygıtları işletim sistemi yüklenmeden önce test eder
ve sorun varsa açılışta bildirir.
 İşletim sisteminin açılmasını sağlar.
 Anakartın bazı ayarlarının değiştirilmesini sağlar.
3
Bilgisayar İşletmenliği Kursu Modül 1 – Ders Notları, Hazırlayan: İnci Bengü KARAGÖZ
BIOS SETUP
 Anakart ile ilgili bazı ayarları değiştirmek için kullanılan bir menüdür.
 Açılışta “del”, “f2”, “f10” gibi tuşlara basarak BIOS setup menüsüne erişilebilir. (farklı pc markalarında
farklı tuşlar kullanılır. Hangi tuşun kullanılacağını anakartın kitapçığından öğrenebilirsiniz.)
CMOS NEDİR?
 BIOS’ta bazı ayarları kaydetmeye yarayan ve BIOS çipinde bulunan küçük bir bellektir.
 BIOS’ta yapılan bazı ayarlar (tarih, saat v.b.) bu belleğe kaydedilir.
BIOS SETUP AYARLARI
 BIOS setup ayarlarına girmek için pc’nin açılışında genelde “del” tuşu kullanılır.
 İlgili tuşa basıldığında “BIOS setup” ekranı gelir ve buradan BIOS ayarları yapılır.
 Menüler marka ve modele göre değişiklik gösterebilir.
HATA MESAJLARI
 Bilgisayar açıldığı zaman, işletim sistemi başlatılmadan önce BIOS, post (power-on self - test / açılışta
kendini sınama)'u yapar.
 Post güç kaynağının normal işlevlerini, anakartı, işlemciyi, giriş/çıkış denetleyicilerini, belleği, klavyeyi ve
video bileşenlerini kontrol eden birçok test çalıştırır.
 Post, problem tespit ederse, ön yükleme sürecini yarıda keser ve görüntüsel olarak ekrana hata mesajı
verir ya da duyulabilir olarak bir seri bip sesi olarak hata verir.
 Bilgisayar post aşamasını hatasız ve başarılı bir şekilde tamamlarsa bunu kullanıcıya kısa bir “bip” ya da iki
kısa “bip” sesi ile bildirir (BIOS üreticisine bağlı olarak ses sayısı değişebilir.).
 Daha sonra bilgisayar, açılışa devam eder ve işletim sistemini yükler.
11. İŞLETİM SİSTEMİ NEDİR?
Bilgisayarda çalışan, bilgisayar donanım kaynaklarını yöneten ve çeşitli uygulama yazılımları için yaygın servisleri
sağlayan bir yazılımlar bütünüdür.
İŞLETİM SİSTEMİNİN GÖREVLERİ
 Merkezi işlem birimini ayrı işlere yönlendirmek ve yönetmek.
 Ana belleği yönetmek.
 Harici kayıt cihazlarını yönetmek.
 Giriş/çıkışları kontrol etmek.
 Bilgisayar sisteminin güvenliği ve kontrolünü sağlamak.
 Dosya yönetimini sağlamak.
İŞLETİM SİSTEMİ NERELERDE KULLANILIR?
İşletim sistemleri bilgisayar, tablet, video oyun konsolları, cep telefonları, web sunucularında, arabalarda, beyaz
eşyalarda hatta kol saatlerinin içinde bile yüklü olabilir.
MASAÜSTÜ İŞLETİM SİSTEMLERİ
 Windows İşletim Sistemi: Microsoft tarafından piyasaya sürülmüş olup en çok kullanılan işletim
sistemidir. Windows XP, 7 ve 8 halen kullanılmakta olan sürümleridir.
 MacOS İşletim Sistemi: Apple şirketine ait işletim sistemidir.
 Linux İşletim Sistemi: Linux ücretsiz ve açık kaynak kodlu bir işletim sistemidir.
MOBİL İŞLETİM SİSTEMLERİ
Cep telefonu ve tabletlerde ise Android, iOS ve Windows işletim sistemleri yaygın olarak kullanılır.
 Android İşletim Sistemi: Bugün birçok tablet, akıllı telefon ve hatta kol saatlerinde kullanılan Google’a ait
işletim sistemidir.
 iOS İşletim Sistemi: Apple’ın kendi ürettiği tablet ve telefonlar için çıkardığı işletim sistemidir.
 Windows İşletim Sistemi: Microsoft’un akıllı telefonlar ve tabletler için ürettiği işletim sistemidir.
İŞLETİM SİSTEMİ NASIL YÜKLENİR?
Üreticiden sağlanan veya satın alınan CD/DVD veya USB disk kullanılarak işletim sistemi bilgisayarlara kurulabilir.
Kurulacak bilgisayarın donanımları işletim sistemini desteklemelidir. Kurumlum diskini bilgisayara takmadan önce
bilgisayarınızın BIOS ayarlarınzdan başlangıcı CD/DVD sürücü yada USB Disk seçilmesi gerekir.
HANGİ İŞLETİM SİSTEMİ?
İşletim sistemi seçerken bilgisayarın teknik özellikleri, yükleyeceğimiz yazılımlar, fiyat, kullanım kolaylığı gibi
etmenlere dikkat etmeliyiz. Çok eski bir bilgisayara yeni bir işletim sistemi, ya da yeni bir bilgisayara eski bir işletim
sistemi yüklersek bilgisayarımızdan alacağımız verim düşebilir.
4
Modül 1 - Bilgisayara Giriş Ders Notları – Hazırlayan: İnci Bengü KARAGÖZ
5