ANAKART

ANAKART
 Anakart Nedir ?
 Anakart’ın Tarihçesi
 Anakart’ı Oluşturan Temel Bileşenler
 Anakart Çeşitleri
 Anakart Fiyat Aralığı
Anakart Nedir ?
Bilgisayarın çalışması için gerekli tüm bileşenleri taşıyan ve bu
bileşenlerin iletişimini sağlayan temel donanım öğesidir.
Anakart; işlemci, bellek, kartlar ve denetleyiciler gibi bileşenlerin birlikte
çalışmasını sağlayan özel devreleri içerir.
Ayrıca işlemci, ekran kartı, ses kartı, ağ kartı gibi diğer temel işlevlere
sahip kartlar da anakartın üzerine takılır.
Anakart’ın Tarihçesi
İlk anakart 1982 yılında IBM PC'ler de kullanıldı. Büyük devre
elemanlarından oluşan bu kartın üzerinde Intel 8088 işlemci, BIOS ve
işlemci, bellek ve çeşitli kartların takılabileceği yuvalar bulunuyordu.
Anakart’ı Oluşturan Temel Bileşenler
 Yonga Seti(Cipset)
 Veri Yolu (BUS)
 Portlar ve Kornektörler
 Genişleme Yuvaları
 RAM Yuvaları
 Bağlantı Girişi
 İşlemci Soketi
 Bios Chipi
 PCI, USB ve AGP Yuvası bulunmaktadır.
Yonga Seti (Chipset)
Yongaseti (chipset) anakartın "beynini" oluşturan entegre
devrelerdir. Bunlara bilgisayarın trafik polisleri diyebiliriz: işlemci,
önbellek, sistem veri yolları, çevre birimleri, kısacası PC içindeki
her şey arasındaki veri akışını denetlerler.
Veriyolu (BUS)
PC'nizin içindeki bileşenler birbirleri ile çeşitli şekillerde
"konuşurlar". Kasa içindeki bileşenlerin çoğu (işlemci, önbellek,
bellek, genişleme kartları, depolama aygıtları vs.) birbirleri ile
veriyolları aracılığı ile konuşurlar.
Portlar ve Konnektörler
Anakart ile dış birimlerin iletişim kurmasına olanak sağlayan
bağlantı noktalarıdır. Portların bir kısmı kasanın içindedir ve bu
portlara hard disk gibi kasa içine monte edilen birimler bağlanır.
Genişleme Yuvaları
Kasanızın arka kısmında bulunan ve ince şeritler görünümünde
olan boşluklara ise "genişleme yuvası" deniliyor ve bu yuvalar,
slotlara taktığınız dahili donanımların dış bağlantılarını yapmak
için kullanılıyorlar.
RAM Yuvaları
RAM; işletim sisteminin, çalışan uygulama programlarının veya
kullanılan verinin işlemci tarafından hızlı bir biçimde erişebildiği
yerdir.
İşlemci Soketi
İşlemci soketi veya İşlemci yuvası, bir baskılı devre (PCB)
ve mikroişlemci için tasarlanmış yuva görevi gören bir elektrik
bileşenidir. CPU soketi, entegre devre soketleri içinde çok yüksek
pin sayısı için tasarlanmış özel bir türdür.
Bios Chipi
"Basic Input/Output System" (Temel Giriş/Çıkış Sistemi)
kelimelerinin baş harflerinin birleşmesinden meydana gelen BIOS,
PC'nizin çalışması için gereken temel yapı olarak özetlenebilir.
PCI, USB ve AGP Yuvası
PCI ses kartı, Ethernet kartı, tv kartı gibi kartların takılması için
ayrılmış anakart üzerindeki slotlardır. AGP ise ekran kartları için
özelleşmiştir. PCI’a göre daha hızlıdır. USB, genel amaç için
kullanılan giriş/çıkış portudur. Birçok cihaz USB aracılığıyla
bağlanabilir.
Anakart Çeşitleri
Anakart çeşitleri 3’e ayrılır:
 XT Anakartlar
 AT Anakartlar
 ATX Anakartlar
XT Anakartlar
İlk kişisel bilgisayarlarda kullanılan ana kartlardır. 8086 veya 8088
mikroişlemcileri üzerinde sabit olarak taşıyan bu ana kartın ek
donanım birimi sadece 8 bit olmalıdır.
AT Anakartlar
XT anakartlardan sonra günümüzde
kullanılan ATX anakartlara benzeyen ama
sadece 5 ve 12 volt güç alan
anakartlardır.PS/2 desteği yoktur.ISA, PCI
ve AGP veri yolları ile değiştirilebilir
işlemci desteği sunar.
ATX Anakartlar
Kendinden önceki ana kart standartlarına
göre daha fazla giriş/çıkış birimi sunar.
Bellek yuvaları orta kısımda yer alır ve
erişimi kolaydır.ATX ana kartları kullanmak
için ATX kasalar gerekir.
ATX Anakartlar
İşletim sisteminin
özelliklerine göre güç yönetimi
düzenlenebilir. Örneğin Windows işletim
sistemi kapatıldığında bilgisayarın otomatik
olarak kapatılması sağlanabilir.
Anakart Markaları ve Fiyat Aralığı
Günümüzde kullanılan markalar ASUS, EVGA, GIGABYTE,
MSI’dır bunlardan ASUS ve GIGABYTE yaygın olarak kullanılır.
Anakart fiyatları 150 – 2500 TL arasında değişir.
SLOTLAR
 Slot
 Ekran Kartı Nedir?
 Ses Kartı Nedir?
 Tv Kartı Nedir?
 Ethernet Kartı Nedir?
Slot
Bir anakart satın alındığında üzerine takılması gereken birçok
genişleme kartı (ekran kartı, ses kartı, modem kartı, radyo kartı
vb.) bulunmaz. Bu kartlar kullanıcının isteğine göre seçilir ve
sonradan ilave edilir.
İşte genişleme kartlarının anakart ile bağlantısını yapabilmek için
slotlara (genişleme yuvalarına) gereksinim vardır. Modern bir
anakart üzerinde ISA, PCI ve AGP adında farklı yapıdaki slotlar
bulunur. Anakart üzerine bakıldığında daha küçük ve açık renkli
olan yuvalar PCI, bunların yanında daha büyük ve koyu renkli
olanlar ISA yuvalarıdır.
Pentium ll anakartlarda ayrıca ekran kartının takılabileceği AGP
yuvası vardır.
ISA ve PCI yuvalar arasındaki farklar;
 Veri yolu genişliği ve veri iletişimindeki yöntemdir.
 ISA veri yolu; 8 veya 16 bittir.
 PCI veri yolu; 64 bittir. Aynı zamanda 32 bit veri yolunu da
destekler.
 PCI veri yolları ISA veri yollarına göre çok daha hızlıdır.
Ekran Kartı Nedir?
Görevi; CPU’ dan aldığı bilgiyi ekranda göstermektir. CPU’ dan
ekran kartına gönderilen bilgi bu kartın belleğinde saklanır. CPU’
dan gönderilen bu piksel bilgilerinin yönetimi yine CPU’ ya aitti. Bu
ise CPU üzerinde fazladan yük getirdiğinden ekrandaki görüntünün
hızı düşüktü.
Bu tip ekran kartı kullanan bilgisayarlarda grafik programları ve
oyunlarda kaliteli görüntü almak mümkün değildi. Yeni tip ekran
kartlarında ise; CPU’ nun görüntü işlerindeki yükünü hafifletmek
amacıyla hızlandırıcı adı verilen işlemciler kullanılmaktadır.
Günümüzdeki ekran kartlarında kullanılan hızlandırıcı çiplerden
voodoo ve riva ilk akla gelenlerdir. CPU’ dan gönderilen görüntü
veriler ekran kartının belleğinde saklandığından bu belleğin büyük
olması tercih edilir. Çünkü daha büyük bellek daha fazla renk ve
çözünürlük sağlar.
Ses Kartı Nedir?
PC içerisindeki hoparlör kaliteli ses üretmek için yeterli değildir.
ISA veya PCI slotuna bağlanan bir ses kartı dijital sesi analog sese
dönüştürür. Bu dönüştürme metoduna örnekleme (sampling)
denir. Örnekleme 8, 16, 32, 64 veya 128 bitle yapılır. 8 bit
örnekleme çok basit oyunlar ve müzik için yeterlidir. PC’ den iyi bir
ses alabilmek için 16 bit ses kartı kullanmak gerekir. 32, 64 veya
128 bitlik ses kartları PC’ de müzik üreten profesyoneller için
uygundur.
Normal bir kulak ile 16 ile 32 bit örneklemenin bile farkına
varamaz. Ses kartı üzerindeki slota bağlandığında kasanın arka
tarafına bağlantı konnektörleri görülür. Bunlardan bir tanesi
joystick girişi, birisi hoparlör çıkışı diğeri de mikrofon girişi içindir.
Joystick D tipi konnektöre, hoparlör Line-in jakına, mikrofon da
Line-out jakına bağlanır. Birçok ses kartı berg konnektörü adı
verilen bir kablo ile birlikte satılır. Bu kablo CD-ROM sürücü ile ses
kartı arasındaki bağlantıyı sağlar. Böylece müzik CD’ lerini
bilgisayarınıza bağlı CD-ROM’ a yerleştirip ses kartındaki
hoparlörden dinleyebilirsiniz.
Tv Kartı Nedir?
Tv Kartları televizyon yayınlarının bilgisayarda seyredilmesini
sağlayan kartlardır.TV kartı ile televizyondaki tüm özellikler
bilgisayar ortamına aktarılır. Tv kartları ile bilgisayar ekranında TV
ve video izlenebilir,resim ve görüntüleri bilgisayara kaydedilebilir.
Günümüzdeki TV Kartları anakartın PCI Slotuna uygun olarak
üretilmektedirler. TV kartlarının teleteks özelliği ile teleteks yayını
olan kanalların teleteks sayfaları bilgisayar ekranında görüntülenir.
HAFIZA (RAM&ROM)
 RAM (Random Access Memory)
 Yapısal Özelliklerine Göre RAM
 RAM çeşitleri
 DRAM
 SRAM
 RAM’in Önemi
 DDR Nedir ?
 RAM Fiyatları
 ROM (Read-Only Memory)
 PROM
 EPROM
 EEPROM
RAM (Random Access Memory)
RAM açılım olarak Random Accsess Memory’dir. Türkçesi,
“Rastgele Erişimli Hafıza” anlamına gelmektedir. Kısaca, geçici
bellek olarak da tanımlanmaktadır. Bilgisayarın çalışması sırasında
işlemcinin verileri geçici olarak biriktirdiği ve işi bitince sildiği
bellek çeşididir.
Yapısal Özelliklerine Göre RAM
 Yapısal özelliklerine göre RAM’ler ikiye ayrılır.
 DRAM(Dinamik RAM)
 SRAM(Statik RAM)
DRAM(Dinamik RAM)
Ekonomik nedenlerden dolayı, kişisel bilgisayarlarda, iş
istasyonlarında, kontrol edilmeyen oyun konsollarında
(Playstation, Xbox gibi) geniş hafızalar dinamik RAM'lerden
oluşur. Dinamik rastgele erişimli hafıza (DRAM) tümleşik
devrelerin plastik ambalaja metal iğnecikler ile bağlanıp, sinyaller
ile kontrol edilecek biçimde üretilir. Dinamik denmesinin nedeni
enerjiyi saklamak için saniyede yüz defaya yakın içinde bulunan
kondansatörlerin yüklenmesi gerekir. Günümüzde bu DRAM'ler
kolay kullanım için rahat takılacak modüllerden oluşur.
SRAM(Statik RAM)
Her hücre için altı adete varan transistör kullanılır. Bu tip
RAM'lerde bilgiler yüklendikten sonra sabit kalır. Sürekli enerji
tazelemesi gerekmemektedir. SRAM (statik RAM), DRAM'den
daha hızlı ve daha güvenilir olan ama onun kadar yaygın değildir.
SRAM'lerin üretim maliyetlerinin DRAM'lerinkine oranla çok daha
yüksektir.
DDR Nedir ?
2000'li yılların başlarında çift veri oranı (DDR) adında yeni bir
arayüz yöntemi geliştirildi. DDR, saat sinyalinin yükselen ve düşen
kenarlarında veri aktarımı yapabiliyor, böylelikle normal bir SDR
SDRAM'in yaklaşık iki katı hızlı veri aktarımı yapabiliyordu (100200MHz). Bu ise belleğin daha düşük bir saat hızında ve daha az
enerji ile çalışabileceği, daha yüksek hızlara ulaşabileceği anlamına
geliyordu.
İşlemciler geliştikçe ve teknoloji ilerledikçe, DDR de yetersiz
gelmeye başladı. 2003'de tanıtılan DDR2 (200-533MHz),
veriyolunun yarı hızında çalışan dahili saat sayesinde orijinal
DDR'den yaklaşık iki kat hızlı çalışıyordu. DDR2'nin güç tüketimi
de daha düşüktü.
2007'de ise DDR3 ortaya çıktı ve dahili saati yine yarısına
düşürerek DDR2'yi ikiye katladı (400-1.066MHz).
2014 yılında kullanılmayan başlayan DDR4 dahili saati yine
yarısına düşürererek DDR3’ü ikiye katladı 2133MHz'den başlayan
veriyolu hızları 3200MHz ye kadar ulaşabiliyor şu an
bilgisayarlarda kullanılabilen en son teknoloji DDR4’tür
RAM Fiyatları
RAM Fiyatları 50 ila 2000 TL arasında değişiklik
gösterebilir
Bu fiyatlara etki eden faktörler arasında RAM’in boyutu
DDR kaç olduğu ve veri aktarım hızı bulunur
RAM’in Önemi
Bilgisayarın herhangi bir anda meşgul olduğu programlarla ilgili
bilgilere hızlı bir şekilde ulaşması önemlidir. RAM miktarı ne kadar
çok olursa, işlemci kullandığı bilgilerin o kadar fazla bir miktarını
RAM'e yazabilir ve oradan okuyabilir, bu da bilgisayarınızın
performansını arttırır.
ROM (Read-Only Memory)
Sadece okunabilir bellek (Read-only Memory, ROM). ROM,
bilgisayarlarda ve diğer elektronik aletlerde kullanılan bir depolama
birimidir. RAM gibi yazılıp silinebilen bir depolama birimi değildir. ROM
içeriği sadece üretim anında yazılır. Kullanıcının kendi isteği
doğrultusunda programlanamaz. Bir program ROM’a yüklendiğinde,
üzerine başka bir veri yazılana ya da güç kesilene kadar bellekte kalır.
Bazı uygulamalar içinse veriler hiç değişmez. Bilgisayar Oyunları, hesap
makineleri, mikro dalga fırınlar üzerindeki kontrol programları gibi
değişmeyen programlar ROM üzerinde saklanır.
PROM (Programmable ROM)
Üretici tarafından boş olarak imal edilir. Kullanıcı tarafından 1
defaya mahsus olmak üzere programlanabilir ROM belleklere
nazaran daha hassastır.
EPROM (Erasable Programmable Read Only
Memory)
Güç kaynağı kapatılsa bile üzerindeki veriyi saklayabilen bir çeşit
bilgisayar hafıza yongasıdır. Programlanmış bir EPROM üzerindeki
veriyi on ile yirmi yıl arasında muhafaza edebilir ve bu süre
zarfında üzerindeki veri sınırsız sayıda okunabilir.
EEPROM (Electronically Erasable
Programmable Read-Only Memory)
Küçük boyuttaki verileri kalıcı olarak saklamak için bilgisayar ya da
diğer cihazlarda kullanılan bir yongadır. Boyutu daha büyük olan
sabit verileri saklamak için ise flaş bellek gibi daha ekonomik
yöntemler kullanılır. EEPROM, elektrikle yazılıp silinme özelliğine
sahiptir.
Bios
 Bios nedir?
 Bios nasıl çalışır?
 Cmos nedir?
 Bios setup nasıl açılır?
 Yazılım üreticileri
 İkincil Bios
 Hız aşırtırma
 Terminoloji
Bios Nedir?
BIOS, (Basic Input-Output System) (Temel Giriş-Çıkış Sistemi).
EPROM adı verilen bir yonga üzerinde ROM Bellek (Read Only
Memory, tr: Salt Okunur Bellek) biçiminde yer alan bir tür
yazılımdır. Bilgisayar açıldığı anda işlemciye tüm diğer donanımları
sırasıyla tanıtır. Donanımların temel iletişim protokollerini belirler.
İşletim sisteminin başlangıç öğelerinin herhangi bir sürücüden
(H.d.d, CD-ROM vb.) yüklenmesini sağlar. İşletim sistemi
çalışırken donanım ve işletim sistemi arasındaki ilişkileri
düzenler.
Bios Nasıl Çalışır?
Basic Input Output System (temel giriş çıkış sistemi)ın kısaltması
olarak okunan BIOS, işletim sistemiyle donanım arasındaki bütün
bağımsız sürücü programlarını yönetir. Donanım üreticileri,
sürücüleri her işletim sistemine özgü olarak verir. İşletim sistemleri
farklı yapılardaki PC’lerde çalışabilir (Windows Mac'te, Mac
Windows'ta), ancak farklı donanımları işletim sistemine tanıtan
BIOS’dur. Bellekte çalışan bir arabirimdir ki, işletim sistemi ile
donanım arasındaki, sürücüler toplamını içeren yazılımdır. Bir
kısmı ROMdenilen bellek çiplerine yüklüdür.
Bios’un üç kaynağı vardır:
Anakarttaki ROM (read only memory: salt okunur bellek)
çipi: klavye, disket sürücü, sabit sürücü, seri port ve paralel
portların sürücüleri),
Adaptör kartındaki ROM,
Diskten yüklenen sürücüler.
Anakarttaki BIOS sistemi çalıştıran ilk sürücü yazılımıdır. BİOS
bütün sürücüleri içermez, birçok ek kart takıldığında bunların
içindeki ROM'un kodunu okuyarak işletim sistemi açılmadan önce
sürücüyü yükler. Anakart biosu bir çipte sabittir. CMOS RAM
denilen ve pille çalışan ve anakartta ayrıca bulunan RTC/NVRAM
(gerçek zamanlı saat/kalıcı bellek: REAL TİME
CLOCK/NONVOLATİLE MEMORY) sayısal bir saat çipidir.
CMOS Nedir?
CMOS (Complementary Metal Oxide Semiconductor), BIOS çipinde
bulunan, başlatma bilgilerini içeren ve çok düşük güç tüketimi yapan
bir bellektir. Bilgisayarı başlatırken BIOS, tarih, saat v.b. gibi bilgileri
bu bellekten alır. Gücünü de BIOS pili olarak adlandırdığımız pilden
karşılar.
BIOS Setup Nasıl Açılır?
Açılış tuşu bilgisayardan bilgisayara farklılık gösterebilir. Genellikle
“F2“,”F10”,”DEL” tuşları kullanılarak açılır. Bu menü ile
anarkattaki istediğimiz değişiklikleri gerçekleştirebiliriz. Menüdeki
ayarları değiştimek için klavyedeki “+” ve “-” tuşları kullanılır.
Ayarları yaptıktan sonra da çıkış (Exit) kısmında ayarlar
kaydedilerek çıkış yapılır.
Yazılım Üreticileri
 Phoenix Technologies
 Award Software (1998'de Phoenix bünyesine katılmıştır.)
 Insyde Software
 Micro Id research (MRBIOS)
 General Software
 Ami (American Megatrends)
 UEFI Bios
bilgisayarın yazılımlarını ve donanımlarını hazır hale getirir.
Bu işleme booting denir. BIOS (Basic Input/Output System; Temel
Giriş/Çıkış Sistemi), bilgisayarın ilk açılma işlevini yerine getiren
yazılımdır. BIOS yazılımı bilgisayarda kuruludur ve bilgisayar
açılırken bilgisayar tarafından işletilen ilk koddur(“önyükleme
bellenimi- boot firmware”).BIOS’ un temel işlevi işletim sistemini
yüklemek ve başlatmaktır; bilgisayarı diğer donanım ve
yazılımların çalışmasına hazır hale getirmektir. Bilgisayar
başlatıldığında BIOS’ un ilk işi klavye, hard disk, CD/DVD
sürücüsü, fare gibi sistem aygıtlarını tanımlamak ve kullanıma
hazırlamaktır. BIOS yazılımı geçici olmayan ROM yongası üzerinde
depolanır
BIOS yonga içeriği BIOS yazılımının yükseltilmesine izin verecek
şekilde yeniden yazılabilir. Ayrıca bios kullanıcının anakart ile ilgili
sıkıntılarını ya da isteklerini giderebileceği merkez olarak
tanımlanabilir. BIOS aynı zamanda kullanıcı arabirimine (kısace
UI-user interface) de sahiptir. Genellikle bu, bilgisayar
başlatıldığında klavyedeki belli bir tuşa basılarak erişilen bir menü
sistemidir. BIOS kullanıcı arabiriminde kullanıcı:
 Hardware’i yapılandırabilir.
 Sistem saatini ayarlayabilir.
 Sistem bileşenlerini etkinleştirebilir ya da devre dışı bırakabilir.
 Hangi cihazların potansiyel önyükleme aygıtı olarak seçilebilir
olduğunu seçebilir.
İkincil Bios Nedir?
Sistem bios'u güncellemesi sırasında oluşabilecek elektrik kesintisi
veya elektrik dalgalanmasının haricinde Win.Cih virüsü gibi bios'u
bozabilecek normal şartlarda sistemi açılmaz haline gelmesi ile
sonuçlanacaktır. Bu ve buna benzer sorunları ortadan kaldırmak için
geliştirilen İkincil BIOS uygulamaları
Dual BIOS
1999 yılında GIGABYTE Dual BIOS technology adıyla duyurulan 2. bios
yedek bios üzerinden bozulan biosun tekrar programlanmasına olanak
sağlar.
Eksi yönü bios chipleri anakart üzerine lehimli oluşudur
Safe BIOS
MSI anakart firması tarafından geliştirilen bios teknolojisidir. tek bir bios
üzerinde bios kendini 2 farklı alanda kayıtlıdır. birçok otorite tarafından
bu durumun %100 güvenilir olmayacağı ima edilmiştir.
Twin BIOS
GIGABYTE Dual BIOS technology sine göre tek artısı çıkartılabilir
lehimsiz bios çipi şeklinde olması son kullanıcılar açısından posta siparişi
ile tamir edilebilir oluşu sayesinden dikkat çekmiştir.
Hız Aşırtırma
Bazı Bios çipleri hız aşırtırmaya (overcloking) imkan tanır. Hız
aşırtırma Bios'un üretim kapasitesini zorlaması demektir.
Hız aştırma işlemi uzun vadede bileşen ömrüne zarar verebilir.
Ayrıca aşırı ısınma ve kendini yok etme gibi sonuçlar doğurabilir.
Terminoloji
İlk olarak CP/M işletim sisteminde, booting sürecinde CP/M
yüklenirken hardware (CP/M makinaları genellikle ROM'larında
basit bir boot loader'a sahiptir.) ile doğrudan bağlantı kuran bölüm
olarak görüldü. Çoğu DOS versiyonu "IBMBIO.COM" ya da
"IO.SYS" adı verilen CP/M BIOSa analog olarak bağlı dosyalara
sahiptir.