BİTKİ MATERYALİ II: ANGIOSPERMAE Prof.Dr. Yahya AYAŞLIGİL Yrd.Doç.Dr. Doğanay YENER İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü Bitki Materyali ve Yetiştirme Tekniği Anabilim Dalı 02.05.2016 • • • • Salix babylonica- Salkım Söğüt Familyası: Salicaceae Habitusu: 9-12 m boylarında, geniş yayılışlı ağaçtır. Yaprak Özellikleri: Yaprakları sarmal dizilişli, basit, mızrağımsı, lineer-mızrağımsı, 7,5-15 cm uzunluğunda, 1,25-2 cm genişliğinde, sivri uçlu, dişli kenarlı, üst yüzü açık yeşil renkte, alt yüzü grimsi yeşil renkte, belirgin damar düzeni var, çıplak, yaprak sapı 0,5 cm uzunluğunda, yaprak kınları nadiren gelişir ve oval-mızrağımsı, geriye ve aşağıya doğru kıvrılmış. Yaprak üst yüzü açık yeşil renkte, alt yüzü grimsi yeşil renkte. • Sürgün Özellikleri: Sürgünler uzun, sarkık, nodlar hariç çıplak, kahverengi, üst kısımlarda kırmızımsı kahverengi • Çiçek Özellikleri: Dişi çiçeğinde 1 nektarin bulunuyor. • Salix babylonica • Salix babylonica • Salix babylonica • Salix babylonica • Salix matsudana- Tribişon Söğüdü, Arapsaçı Söğüdü • Familyası: Salicaceae • Yaprak Özellikleri: Yaprakları sarmal dizilişli, basit, lineermızrağımsı, 5-10 cm uzunluğunda, 0,8 -1,5 cm genişliğinde, uzun sivri uçlu, keskin beze gibi dişli, üst yüzü parlak yeşil, alt yüzü yeşilimsi mavi ve çıplak, yaprak sapı 0,6 cm uzunluğunda. Yeni çıkan yaprakları parlak yeşil, sonbaharda koyu yeşil ve sarıyeşile dönüşür. • Sürgün Özellikleri: Sürgünler gençken sarımsı, daha sonraları zeytin yeşili, yeşilimsi kahverengi, çıplak. • Çiçek Özellikleri: Dişi çiçeğinde 2 nektarin bulunuyor. Salix matsudana ‘Tortuosa’ • Salix matsudana ‘Tortuosa’ • Salix matsudana ‘Tortuosa’ • Salix matsudana ‘Tortuosa’ • Populus alba- Ak Kavak • Familyası: Salicaceae • Yaprak Özellikleri: Yaprakları almaçlı dizilişli, basit, uzun sürgünlerdeki yapraklar, palmat yaprak, 3-5 üçgenimsi ve kabaca dişli loblu, sivri uçlu, 5-12,5 cm uzunluğunda, yaprak üst yüzü koyu yeşil, alt yüzü beyaz-yoğun tüylü. Kısa sürgünlerdeki yapraklar ise, küçük, 2,5-5 cm uzunluğunda, oval eliptik-dikdörtgensi, kenarı dalgalı-dişli, genellikle alt yüzü gri yoğun tüylü, yaprak sapı 1-4 cm uzunluğunda. • Tomurcuk Özellikleri: Tomurcuklar kiremitvari, küçük, oval-konik, açık kestane kahverengisi, basık, parlak ya da az ya da çok özellikle de taban kısmı pamuğumsu yünlerle kaplı, lateraller 0,5 cm uzunluğunda, terminaller daha büyük. • Sürgün Özellikleri: Sürgüler yeşilimsi gri, yoğun olarak beyaz pamuğumsu yünlerle kaplı; bitki özü 5 uçlu ve yıldız şeklindedir. • Çiçek Özellikleri: Çiçekler çift evcikli, erkek çiçekler 5-7,5 cm uzunluğunda, her bir içekte 5-10 stamen bulunur, anterler mor renkte, dişi çiçekler ise 7,5-10 cm uzunluğunda. • Meyve Özellikleri: Meyvesi 2 valfli açılır kapsüldür. • Gövde Özellikleri: Gövde kabuğu yeşilimsi gri-beyazımsı renkte, koyu pençeler var ve zamanla ana gövdenin taban kısmında siyahımsı yarıklar meydana gelir. Populus alba • Populus alba • Populus alba • Populus alba • • • • Populus nigra - Kara Kavak Familyası: Salicaceae Habitusu: Yukarı doğru büyüyen, oldukça boylu bir ağaçtır. Yaprak Özellikleri: Almaçlı, basit, eşkenar dörtgen-oval, üçgenimsi, 5-10 cm uzunluğunda, yaklaşık aynı genişlikte, uzun sivri uçlu, kenarı çentikli dişli, üst yüzü koyu yeşil, çıplak, alt yüzü açık yeşil, yaprak sapı 2-5 cm uzunluğunda ve basıktır. • Tomurcuk Özellikleri: Tomurcuklar kiremitvari, diğer kavaklara göre daha küçük, terminal tomurcuklar 1 cm uzunluğunda, lateral tomurcuklar 0,8 cm veya daha kısa uzunlukta, basık, kırmızımsı kahverengi, çıplak. • Çiçek Özellikleri: Erkek çiçekler 2,5-5 cm uzunluğunda, her bir çiçek 12-20 stamene sahip, anterler kıpkırmızı renkte. Populus nigra • Populus nigra • Populus nigra • Populus nigra • Populus tremula- Titrek Kavak • Familyası: Salicaceae • Habitusu: 25 m'ye kadar boylanabilen, silindirik gövde, sık dallı, geniş konik tepeye sahip bir ağaçtır. • Yaprak Özellikleri: Uzun sürgünler üzerindeki yapraklar sivri uçlu yumurta biçimli, kısa sürgünler üzerindekilerin ise uzunluğu ile genişliği eşittir. Yaprakların üst yüzü koyu yeşil, alt yüzü grimsi yeşil ve çıplaktır. Yaprak sapı uzun (6-8 cm), yanlardan basılmış olduğundan hafif bir rüzgarda bile yaprak ayasının sallanmasına neden olur. • Sürgün Özellikleri: Sürgün ve tomurcukları kızıl kestane rengindedir. • Tomurcuk Özellikleri: Tomurcukları terminal durumlu olup, sürgünlere sarmal dizilmiştir. Çiçek taşıyan tomurcuklar büyük, dolgun ve küt uçlu iken, yaprak tomurcukları sivri uçlu, daha küçük ve hafif yapışkandır. • Çiçek Özellikleri: Erkek çiçek başakçıkları (çiçek kurulları) hafif kıvrık olup ortalama 4-10 cm boyunda; 1 cm çapında olup uzun Populus tremula • Populus tremula • Populus tremula • Populus tremula • • • • Populus simonii- Çin Kavağı Familyası: Salicaceae Habitusu: 12-18 m boyunda vazo şeklinde gelişen boylu ağaçtır. Yaprak Özellikleri: Almaçlı, basit, eşkenar dörtgen-eliptik, 5-12,5 cm uzunluğunda, 2,5-7,5 cm genişliğinde, sivri uçlu, tabanı geniş-kamamsı dar-yuvarlak, üst yüzü parlak yeşil, alt yüzü soluktur. Yaprak sapı 0,8-2 cm uzunluğunda, kırmızı. Ne yazık ki yaprakları, diğer birçok kavak türünde olduğu gibi, yaprak lekelerine karşı hassastır. • Populus simonii • Populus simonii • Populus simonii • Populus x canescens- Boz Kavak (P.alba x P.tremula) • Familyası: Salicaceae • Habitusu: 20 m'ye kadar boylanan bir ağaçtır. • Yaprak Özellikleri: Kısa sürgündeki yapraklar kısa saplı; uzun yapraklı, yumurtamsı-dairemsi, yumurtamsı-eliptik veya rombik (dikdörgen biçiminde) yumurtamsı dairemsidir; uzunluğu 4-8 x 3,5-6 cm her iki yüzeyi tüysüz veya alt yüzü bazen seyrek keçemsi tüylüdür. Yaprakların dip kısmı kama biçiminde veya yuvarlak, kenarları girintili dişli; ucu yuvarlaktır. Uzun sürgündeki yaprakların sapı gri olup keçemsi tüylüdür. Yaprak ayası geniş eliptik alt yüzeyi gri keçemsi tüylü, üst yüzeyi ise yeşil, tüysüz veya seyrek tüylü düzensiz dişlidir. • Tomurcuk Özellikleri: Yumurtamsı kahverengi tüylüdür. • Çiçek Özellikleri: Erkek kedicikler 5-8 cm'dir. Dişi çiçekler 5-10 cm; ovaryum tüysüz olup kısa saplıdır. Kapsül 3-4 mm, uzun yumurtamsı olup 2 kapakçıklıdır. • Populus x canescens • Populus x canescens • Celtis australis – Çitlenbik • Familyası: Cannabaceae ( Ulmucaeae) • Habitusu: 300 yıl kadar yaşar. 10-25 m boy (25 cm/y), yuvarlak tepe (0 4-6 m) (15 cm/y), 1 m'den fazla gövde çapı yapar. • Yaprak Özellikleri: Yazyeşili yaprakları 5-15 cm uzunluğunda, yürek biçimli, sivri uçlu, derimsi, kenarları çok dişli, üstü koyu yeşil ve pürüzlü, altı mat-yeşil ve yumuşak tüylüdür. • Çiçek Özellikleri: MayısHaziranda açan çiçekleri etkisizdir. • Meyve Özellikleri: Uzun saplı meyveleri, 9-12 mm çapında, yuvarlak, olgunlaşırken turuncu ve sonra siyaha yakın (koyu purpur) renklidir, etli kısmı yenir ve lezzetlidir. Celtis australis • Celtis australis • Celtis australis • Celtis australis • Diospyros kaki- Büyük Meyveli Trabzon Hurması, Cennet Elması • Familyası: Ebenaceae • Habitusu: 6-9 m boylarında ve genişliğinde ama genellikle daha küçük ağaç. • Yaprak Özellikleri: Yaprakları almaçlı dizilişli, basit, eliptik-oval, dikdörtgen-oval veya ters yumurta şeklinde, 6-17 cm uzunluğunda, 4-9 cm genişliğinde, sivri uçlu, çıplak, tam kenarlı, üst yüzü parlak koyu yeşil, alt yüzünde daha açık renk ve damarlar tüylü, derimsi ve belirgin damarlı, yaprak sapı 1,25 -2,5 cm uzunluğunda, tüylü. Yazın yaprakları parlak koyu yeşil, sonbaharda sarı-turuncu-kırmızı renge dönüşür. • Tomurcuk Özellikleri: Tomurcuklar kiremitvari, büyük, geniş-oval, kahverengimsi pulların uç kısımları kısmen tüylü. • Sürgün Özellikleri: Sürgünlerde dikey, büyük lentiseller bulunur. Bitki özü yeşil, katı. • Çiçek Özellikleri: Çiçekleri iki evciklidir, erkek çiçekler 1 cm uzunluğunda, 16-24 stamenli, dişi çiçek 1,25-2 cm uzunluğundadır ve her ikisi de beyazımsıdır. Çiçekler Mayıs-Haziranda belirir. • Meyve Özellikleri: Meyveleri büyük, yumurta şeklinde veya yuvarlak, 7,5-10 cm çapında, sarı-turuncu renktedir. Ekim veya daha sonra olgunlaşır. Diospyros kaki • Diospyros kaki • Diospyros kaki • Diospyros kaki • Diospyros lotus- Küçük Meyveli Trabzon Hurması • Familyası: Ebenaceae • Habitusu: 23 m boylara kadar ulaşabilir ancak genellikle daha küçüktür. • Yaprak Özellikleri: Yaprak üst yüzü koyu yeşil, alt yüzü ise daha soluktur. • Meyve Özellikleri: Meyvesi 1,9 -2,5 cm çapında, küre, oval ve sarı, kırmızı veya mor renkte ve de üzeri mumsudur. • Diospyros lotus • Diospyros lotus • Diospyros lotus • Calycanthus floridus- Karolin Kalikantusu, Baharat Çalısı, Ağlayan Kız Kalbi • Familyası: Calycanthaceae • Habitusu: 2-3 m boyunda ve 2-3,5 m genişliğinde bir çalıdır. • Yaprak Özellikleri: Yaprakları karşılıklı, basit, geniş oval, oval veya dar eliptik, 5-12,5 cm uzunluğunda, sivri uçlu veya tepesi aniden daralmış, taban kısmı yuvarlak ya da kamamsı, tam kenarlı, koyu yeşil renkli ve üzeri biraz kaba tekstürlü, alt yüzü yoğun tüylü ve grimsi yeşil renkte, yaprak sapı 0,8 cm uzunluğunda. Sonbaharda yaprak rengi sarıya dönüşür. Yapraklar Kasım sonuna kadar üzerinde kalır. • Sürgün Özellikleri: Sürgünlerinin aromatik bir kokusu vardır. Grikahverengi ve çıplaktır. • Çiçek Özellikleri: Çiçekleri oldukça gösterişli, koyu kırmızımsı kahverengi, yaklaşık 5 cm büyüklüğünde, kokulu, Mayıs, Haziran ve hatta Temmuz başına kadar çiçeklidir. Taç ve çanak yapraklar çok sayıdadır ve birbirlerine benzer. • Meyve Özellikleri: Meyvesi vazo şeklinde, derimsi, kırışık, kahverengi, 5-7,5 cm uzunluğunda, 2,5-3,5 cm genişliğinde, olgunlaştığında kapsül şeklindedir. Eylül-Ekimde oluşur ve bütün kış boyunca bitkinin üzerinde kalır. • Calycanthus floridus • Calycanthus floridus • Calycanthus floridus • Juglans regia- Adi Ceviz • Familyası: Juglandaceae • Habitusu: 12-20 m boylarında ve geniş yayılışlı, tepe tacı yuvarlak bir ağaçtır. • Yaprak Özellikleri: Yaprakları almaçlı dizilişli, bileşik pinnat yaprak, 59 yaprakçıklı, nadiren 13,5-12,5 cm uzunluğunda, eliptik, ters yumurta, dikdörtgen-oval, sivri uçlu, tam kenarlı, çok nadiren genç bireylerde belirsiz dişli, orta ve koyu yeşil, alt yüzündeki küçük tüyler hariç çıplaktır. • Tomurcuk Özellikleri: Terminal tomurcuk, lateral tomurcuktan 2-3 kat daha geniş, 0,6 -0,8 cm uzunluğunda, açıkça üst üste binen pulları ile kapaklı, tüylü, kahverengimsi. • Sürgün Özellikleri: Sürgünler gençken zeytin-kahverengisi, yaşlı dallar grimsi. Bitki özü düzensiz bölmeli, renk olarak kahverengimsi. • Meyve Özellikleri: 4 -5 cm çapındaki nuks meyveleri yenir, ince kabuklu, gerçek tohum etli dış kaplamasından dışarı çıkar. • Gövde Özellikleri: Gövde kabuğu gümişi gri ve geniş çıkıntıları var, diğer Juglans türlerinden farklıdır. Juglans regia • Juglans regia • Juglans regia • Juglans regia • Juglans nigra- Kara Ceviz • Familyası: Juglandaceae • Habitusu: 15-23 m boylarında, en fazla 38-45 m boya ulaştığı görülmüştür, tepe tacı oval ve yuvarlak. • Yaprak Özellikleri: Yaprakları almaçlı dizilişli, bileşik pinnat yaprak, 30-60 cm uzunluğunda, (11)15-23 yaprakçıklı, genellikle terminal yaprak yok, her bir yaprakçık 5-12,5 cm uzunluğunda, 2 -5 cm genişlikte, oval-dikdörtgen, oval-mızrağımsı, sivri uçlu, tabanı yuvarlak, düzensiz dişli, ilk başlarda üst yüzü çok az tüylü, sonradan neredeyse çıplak ve çok az parlak koyu yeşil, alt yüzü tüylü ve beze gibi, yapraklar ezildiğinde koku yayar. Yaprak sapı ve orta damar çok az ince tüylü. • Tomurcuk Özellikleri: Tomurcuklar soluk ipeksi-ince tüylü, terminal tomurcuk oval, 0,8 cm uzunluğunda, genişliğinden daha uzun, lateral tomurcuk daha küçük ve genellikle üst üste biner, grimsi. • Sürgün Özellikleri: Sürgünler tombul, yoğun gri-ince tüylü, kırmızımsı soluk sarı renkte, tat olarak acı ve renk olarak çiğnendiğinde sarı, bitki özü soluk sarı, yaprak izinin üst kenarı belirgin şekilde dişli. • Meyve Özellikleri: Küre şeklindeki, tüysüz açık yeşil nuks meyve, 3,8 5 cm kalınlıkta ve damarlı yüzeyli, oyulmuş endokarp siyahımsı ve 2,5-4 cm büyüklükte. • Gövde Özellikleri: Gövde kabuğu koyu kahverengi, grimsi siyah, koyu, dar oluklarla bölünür, kabaca elmas şekli oluşur. Juglans nigra • Juglans nigra • Juglans nigra • Juglans nigra • Hibiscus syriacus- Ağaç Hatmi • Familyası: Malvaceae • Yaprak Özellikleri: Almaçlı dizilişli, basit, palmat damarlı, 3 loblu, oval-eşkenar dörtgen şeklinde, 5-10 cm uzunluğunda, genellikle kaba dişli, orta veya koyu yeşil renkte, genellikle parlak, çıplak sadece alt yüzünde damarlarda az sayıda tüy bulunur. Yaprak sapı 0,6 -2,5 cm uzunluğunda. Yazın orta-koyu yeşil renkte, sonbaharda soluk sarı. • Çiçek Özellikleri: Çiçekleri 5 taç yapraklı, gösterişli, beyaz, kırmızı, mor veya menekşe renginde, yalınkat veya katmerli, kısa saplı, geniş çan şeklinde, 5-10 cm büyüklüğünde, Temmuzda açar. • Meyve Özellikleri: Meyve açılır kapsül, 7,5-10 cm uzunluğunda, 5 valfli, yukarı doğru, kahverengi, kışın meydana çıkar. Hibiscus syriacus Hibiscus syriacus • Hibiscus syriacus • Hibiscus syriacus • Hibiscus syriacus • Ficus carica – İncir • Familyası: Moraceae • Habitusu: 2-6 m (bazen 10 m) boy ve geniş-yuvarlak bir tepe (0 - 8 m) yapan bir meyve ağacıdır. • Yaprak Özellikleri: Yaprakları el biçiminde; 3, çoğunlukla 5 loblu, alt ve üst yüzü pürüzlü, mat, koyu yeşildir. • Çiçek Özellikleri: Çiçekleri dikkat çekmez. • Meyve Özellikleri: Meyveleri morumsu ya da sarımsı renkli, etli, yumuşak ve çok lezzetlidir. Ficus carica • Ficus carica • Ficus carica • Ulmus minor- Ova Karaağacı • Familyası: Ulmaceae • Habitusu: 20-30 m boylara ulaşan, düzgün gövdeli, dalları yukarı doğru, zayıf piramidal formlu ağaçtır. • Yaprak Özellikleri: Yaprakları almaçlı dizilişli, basit, eliptik, oval veya ters yumurta şeklinde, 3,8-10 cm uzunluğunda, 2,5-5 cm genişliğinde, taban kısmı küre, 12 çift damarla çift dişli, üst yüzü parlak koyu yeşil, gençken tüysüz, yaprak alt yüzünde damarlar tüylü, yaprak sapı 0,6 -1,25 cm uzunluğunda, genellikle tüylü. • Tomurcuk Özellikleri: Tomurcuklar kiremitvari, terminal tomurcuk yok, lateraller 0,3-0,6 cm uzunluğunda, koyu kahverenginden siyaha doğru, oval, tomurcuk pulları yumuşak ipeksi tüylerle kaplı, pul kenarları kirpikli. • Sürgün Özellikleri: Sürgünler kahverengi, tüylü, yaşlı dallar kül griye dönüşür. • Meyve Özellikleri: Samara tipi meyve. Tohum meyvenin sap alt tarafında. Ulmus minor • Ulmus minor • Ulmus minor • Ulmus glabra- Dağ Karaağacı • Familyası: Ulmaceae • Habitusu: 25-30 m boylara ulaşan, 15-21 m genişliğe sahip büyük bir ağaçtır. • Yaprak Özellikleri: Yaprakları almaçlı dizilişli, basit, dikdörtgenoval, eliptik veya ters yumurta, 7,5-17,5 cm uzunluğunda, 4-10 cm genişliğinde, aniden sivrileşen, uç kısmı genellikle 3 loblu, taban kısmı oldukça çarpık, keskin ve çift dişli, yaprak üst yüzü koyu yeşil ve pul pul, alt yüzü tüylü, nadiren neredeyse çıplak, 14-20 damar çiftleri var, yaprak sapı 0,3-0,6 cm uzunluğunda, tüylü. • Tomurcuk Özellikleri: Tomurcuklar kiremitvari, terminal tomurcuk yok, lateraller 0,6 cm uzunluğunda, koyu kestane kahverengisinden kahverengi-siyaha doğru, dikenli tomurcuk pullarına sahip. • Sürgün Özellikleri: Sürgünler koyu gri-kahverengi ve diken gibi tüyleri var, açık bir şekilde tüylü. • Meyve Özellikleri: Samara tipi meyve. Tohum meyvenin tam ortasında. Ulmus glabra • Ulmus glabra • Ulmus glabra ‘Camperdownii’