AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ

AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİNİN
TARİHSEL GELİŞİMİ
Prof. Dr. Çağrı Erhan (ATAUM)
1
Tarih Boyunca Avrupa Bütünleşmesi Fikri (1)
“Avrupa” sözcüğünü ilk kez MÖ 7. Yüzyılda,
yaşadıkları bölgenin kuzeyindeki, bilmedikleri
bölge için Yunanlılar kullandı. Fenike kökenli bir
kelime olup, “Güneşin Battığı Yer” demektir.
 Roma İmparatorluğu, Akdeniz’i bir iç göl haline
sokarken, Avrupa’da Roma kültürü hakim oldu.
 Batı Roma 476’da barbar saldırılarıyla yıkıldı.
Avrupa’da Latin veya Germen kökenli krallıklar
hüküm sürdü. (7. Yüzyıldan itibaren).
 Roma’nın son döneminde Hıristiyanlık Avrupa’da
yayıldı ve kıtanın ortak dini haline geldi.
2

3
Tarih Boyunca Avrupa Bütünleşmesi Fikri (2)



Avrupa’nın güneyindeki İslam fetihleri, Avrupa’yı
Akdeniz’in güneyinden kopardı.
800’de Kutsal Roma-Germen İmparatoru ilan edilen
Charlemagne Avrupa’yı büyük ölçüde denetimi altına aldı
ve ilk kez Avrupalı olmayı bütünleşmeye ideolojik bir
temel sağlamak için kullandı. İleriki dönemde
Charlemagne için “rex pater Europae” (Avrupa’nın
Babası) tabiri kullanılacaktır.
Hıristiyanlığın kök salmasıyla, Avrupa “Hıristiyanlar
topluluğu” biçimine dönüştü. 14. Yüzyıla kadar Avrupa
sözcüğü hiç kullanılmadı. Bu dönemde “Birlik”ten
anlaşılan Hıristiyan devletlerin birliğiydi. 13. Yüzyılda şair
Dante böyle bir “Birlik”ten söz ediyordu.
4
5
Tarih Boyunca Avrupa Bütünleşmesi Fikri (3)
Rönesans ve Reformasyon sürecinde uhrevi
iktidarın yerine yavaş yavaş dünyevi iktidarın
geçmesi ve ulusal monarşilerin güç kazanmasıyla
Avrupalılık fikri yeniden yükselişe geçti.
 Avrupa’da ulus-devletler arasında yapılan savaşlar
ve imzalanan barışlar sırasında “Avrupa
Federasyonu” düşüncesi gelişmiştir. 17. Yüzyılda
Alman düşünür Immanuel Kant, Avrupa’da
sürekli barış ortamını sağlayacak, “Avrupa
Birleşik Devletleri” fikrini ortaya attı.

6
Tarih Boyunca Avrupa Bütünleşmesi Fikri (4)




Sanayi devrimiyle birlikte, ulus-devletlerin kendi iç
pazarları ürünlerin satılması için yetersiz hale geldi. Bu
dönemde, siyasi değil, ticari engellemelerin olmadığı,
serbest ticarete dayanan ekonomik birlik düşüncesi taraftar
topladı. (Adam Smith).
1819’da Prusya’da Maassen Tarifesi’nin kabulüyle ilk kez
iç ticari engeller kaldırıldı.
1834’de Alman devletleri arasında Zollverein (gümrük
birliği) kuruldu.
Gümrük birliğinin Avrupa’nın diğer bölgelerine de
yaygınlaştırılması için çalışmalar yapıldı. İkili ticaret
anlaşmalarında MFN ayrıcalığının tanınmasıyla ticaret bir
ölçüde serbestleşti. Fakat, 19. Yüzyıl dengelerinde, kıtasal
bir gümrük birliği sağlanamadı. Korumacılık arttı.
7
8
9
Tarih Boyunca Avrupa Bütünleşmesi Fikri (5)





19. Yüzyılın son çeyreğinde belirginleşen Fransız-Alman
rekabeti, kıtasal birliğin önündeki en önemli engel oldu.
I. Dünya Savaşı kıtadaki bölünmeyi daha da derinleştirdi.
I.DS sonrasında yükselişe geçen revizyonizm kıtada
istikrarsızlığı körükledi.
İki Savaş arası dönemde, Avrupa’da Birlik kurma
girişimleri taraftar buladı. Avusturyalı Richard
Coudenhove Kalergi’nin 1926’daki “Pan-European Union”
kongresi ve Fransız devlet adamı Briand’ı 1930’da ortaya
attığı “Avrupa Federal Birliği” fikri sonuçsuz kaldı.
II. Dünya Savaşı Avrupa’ya, barbar kavimlerin
saldırılarından beri en büyük yıkımı getirdi.
10
Tarih Boyunca Avrupa Bütünleşmesi Fikri (5)
ALSACE-LORRAINE
KÖMÜRLERİ
11
Tarih Boyunca Avrupa Bütünleşmesi
Fikri (5)
12
13
II. DS SONRASINDA AVRUPA’DA REFAHI VE BARIŞI
TESİS ETME VE KALICI KILMA İHTİYACI (1)
1. SİYASİ AÇIDAN ALMANYA İLE FRANSA
ARASINDAKİ SORUNLARI KALICI BİÇİMDE
ÇÖZÜME KAVUŞTURMA İHTİYACI
2. GÜVENLİK AÇISINDAN SOVYET TEHDİDİNE
KARŞI KOYABİLECEK BİR BÜTÜNLEŞME
OLUŞTURMA İHTİYACI (TRUMAN DOKTRİNİBRÜKSEL ANTLAŞMASI-NATO)
3. EKONOMİK AÇIDAN SAVAŞ SONRASI YIKIMI
ORTADAN KALDIRARAK REFAHI TESİS ETME VE
YAYGINLAŞTIRMA ; MARSHALL YARDIMININ
ETKİN BİÇİMDE DAĞITIMININ VE
KULLANILMASININ SAĞLANMASI İHTİYACI
14
II. DS SONRASINDA AVRUPA’DA REFAHI VE BARIŞI TESİS
ETME VE KALICI KILMA İHTİYACI (2)

Savaş sonrasında ABD, Almanya’yı tekrar
Avrupa ekonomisine entegre edebilmek için
konfederatif bir yapı üzerinde duruyordu.
Ancak, 1945’te Avrupa’nın Doğu-Batı
olarak bölünmeye başlaması bunu sonuçsuz
bıraktı.
15
16
Federatif Arayışlar (1)
Nisan 1946’da Belçika- Hollanda ve Lüksemburg
arasında Benelux ekonomik birlik alanı
oluşturuldu.
 19 Eylül 1946 Winston Churchill’in ünlü Zürich
konuşması: “Fransız-Alman işbirliğine dayalı,
federalist çizgide bir Avrupa Birleşik Devletleri
kurulsun.”
 Aralık 1946’da Avrupa Federalistler Birliği
kuruldu.

17
Federatif Arayışlar (2)




2 Farklı Yaklaşım Var:
1-Avrupa Federalist Hareketi grubu (İtalyan Altiero
Spinelli): Avrupa Kurucu Meclisi tarafından oluştutulacak
anayasaya göre kurulacak tam bir siyasi
birlik.(“federalistler”; ulusal devletler karşı çıktığı için
başarısız)
2-La Federation grubu (Fransa merkezli): önce iktisadi
birlik, sonra tedrici olarak siyasal birlik.(“neofonksiyonalistler”; daha çok rağbet gördü)
-Federalist arayış içindeki tüm örgütler Aralık 1947’de
Avrupa Birliği Hareketleri Uluslararası Komitesi’ni
oluşturdu.
18
Churchill ve Spinelli
19
Hızlandırıcı Etkenler (1)
Avrupa’nın Ortak Güvenliği
 -12 Mart 1947’de Truman Doktrini’nin ilanı ile Soğuk
Savaş’ın başladığı belgelendi.
 -Şubat 1948’de Çekoslovakya’da komünistlerin hükümet
darbesiyle iktidara gelmesi.
 -17 Mart 1948’de Belçika, Hollanda, Lüksemburg,
İngiltere ve Fransa arasında Brüksel Paktı kuruldu. (Kağıt
üstünde Almanya’nın tekrar saldırma ihtimaline karşı ama
gerçekte SSCB tehdidine karşı)
 -1948 yazında SSCB’nin Berlin ablukası.
 -Nisan 1949’da Brüksel Paktı üyelerine Norveç, Portekiz,
İtalya, İzlanda, ABD ve Kanada’nın katılımıyla NATO
kuruldu.

20
Hızlandırıcı Etkenler (2)
Avrupa’nın Ortak Kalkınması
 5 Haziran 1947’da ABD Dışişleri Bakanı George
Marshall’ın “Marshall Planı”nı ilan etmesi:

– Avrupa’nın savaşın yıkıntılarını ortadan kaldırması
ancak tüm Avrupa ülkelerinin birarada yer alacağı,
kapsamlı bir ekonomik plan çerçevesinde olabilir.
– 16 Nisan 1948’de, plana dahil olmayı kabul eden 16
Avrupa ülkesi “Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü”nü
(OEEC) kurdu. (Bu daha sonra OECD adını alacaktır).
21
22
Bütünleşme Yolunda Yeni Adımlar



Avrupa Birliği Hareketleri Uluslararası Komitesi, 8-19
Mayıs 1948’de La Haye’de 16 ülkeden 713 delegenin
katılımıyla, Avrupa Kongresi’ni (Congress of Europe)
topladı. (W. Churchill onursal başkan).
Toplantı sonunda kabul edilen “Avrupalılara Mesaj”,
insanların, düşüncenin ve malların serbestçe dolaşacağı bir
Birleşik Avrupa isteği dile getirildi.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin hazırlanması,
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kurulması ve Avrupa
Parlamentosunun oluşturulması kararlaştırıldı.
23
Bütünleşme Yolunda Yeni Adımlar
Avrupa Konseyi

Avrupa Kongresi, Churchill, Paul H. Spaak, Blum ve de
Gasperi’nin onursal başkanlıklarında sürekli bir örgüte
dönüştü. Kongre’de alınan kararlar, Fransa ve Belçika
tarafından Brüksel Paktı’na getirildi.
 Fransa ve Belçika Avrupa Parlamentosu’nun kurulmasını
savunurken, İngiltere, ulusal egemenlik sınırlarını aştığı
gerekçesiyle parlamento fikrine karşı çıktı. Uzlaşma
sonucunda Mayıs 1949’da Avrupa Konseyi (Council of
Europe) kuruldu.
 İngiltere, İrlanda ve İskandinavya ülkeleri federalist bir
deneye girişmek istemediklerinden, Konsey,
hükümetlerarası işbirliğinin yapıldığı, etkisiz bir Avrupa
Forumu olarak doğdu ve öyle kaldı.
24
Bütünleşme Yolunda Yeni Adımlar
Schuman Deklarasyonu (9 Mayıs 1950) (1)

-Almanya’nın Ruhr bölgesindeki kömür ve çelik
üretimi, II. DS sonrasında müttefikler arası Ruhr
Uluslararası Otoritesinin denetimine sokulmuştu.
Ancak, Marshall Planı sonrasında Alman
sanayiinin hızla gelişme hamlesi içine girmesi bu
denetimin sınırlarını zorluyordu. Bu hıza
yetişemeyen Fransız sanayii Almanya’nın
gerisinde kalıyor ve yeniden Alman-Fransız
rekabetini ortaya çıkaracak siyasal bir sorun ortaya
çıkıyordu.
25
Bütünleşme Yolunda Yeni Adımlar
Schuman Deklarasyonu (9 Mayıs 1950) (2)

Bu sorunu aşmak için Fransa Planlama
Teşkilatı başkanı Jean Monnet’nin
geliştirdiği bir fikri, Fransa Dışişleri Bakanı
Robert Schuman 9 Mayıs 1950’de açıkladı.
Planın özünde, Avrupa’da düzenin
korunması, Almanya’nın sınırlanmasıyla
değil, Almanya’yı Avrupa içinde asimile
etmekle mümkündür tezi vardı.
26
Schuman ve Monnet
27
Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu’nun Kurulması
25 Eylül 1952
AKÇT fikri Jean Monnet ile Alman Prof.
Hallstein tarafından geliştirildi.
 AKÇT antlaşması Benelüks ülkeleri,
Fransa,Almanya ve İtalya (Altılar) arasında
18 Nisan 1951’de imzalandı.İngiltere
antlaşmaya katılmadı. Onay sürecinden
sonra AKÇT 25 Eylül 1952’de doğdu.

28
AKÇT

Monnet’nin planına uygun olarak AKÇT’nin 4
organı bulunuyordu:
Yüksek Otorite (Üyeleri ulusal meclisler tarafından seçilmekle
birlikte, uluslarüstü bir niteliğe sahip. AKÇT’nin icra organı.
İlk başkan J. Monnet)
Bakanlar Konseyi: Karar alma mercii.
Adalet Divanı:İhtilafların çözüm yeri.
Ortak Meclis: çok zayıf bir nitelikte. Gruplar, üye ülkelere göre
değil, siyasal eğilimlere göre; sosyalistler, liberaller, Hıristiyan
demokratlar şeklinde kuruldu.
29
Avrupa Savunma Topluluğu “Başarısız” Girişimi
-Federalistler, Avrupa ülkeleri arasında AKÇT’nu aşan,
siyasal birlik arayışlarını sürdürmekteydiler. Haziran
1950’de, Soğuk Savaş’ın ilk sıcak çatışması olarak Kore
Savaşı çıkınca, bekledikleri fırsat doğdu: Avrupa kendi
savunma topluluğunu kurmalıydı.
 Ekim 1950’de yine J. Monnet’in hazırladığı Avrupa
Savunma Topluluğu antlaşması, 9 Mayıs 1952’de
imzalandı.
 Hemen ardından da Avrupa Siyasal Topluluğu için
girişimler başlatıldı.
 Ancak Fransa meclisi 1954’de Avrupa Savunma
Topluluğu anlaşmasını onaylamadı. Böylece iki girişim de
sonuçsuz kalmış oldu.

30
AET ve EURATOM’un
Kuruluşu
Fransa, Avrupa Savunma Topluluğu girişimini
reddedince Monnet Yüksek Otorite
başkanlığından istifa etti. Birleşik Avrupa
Devletleri için Eylem Komitesi (BADEK)adlı bir
örgütün başına geçti.
 BADEK’in çalışmaları sonucunda, 1 Haziran
1955’te Altıların katıldığı Messina konferansında
AET ve Euraom kurulması önerildi.
 27 Mart 1957’de imzalanan Roma Antlaşmasıyla,
AET ve ardından Euratom kuruldu.

31
Roma Antlaşması ve AET’nin
Yapısı (1)
1 Ocak 1958’de yürürlüğe girdi.
 Altılar için gümrük birliği, dolaşım serbestliği, serbest
rekabet, topluluk tivcaret politikası ve topluluk tarım
politikası oluşturuldu.
 Topluluğun işleyişinin Roma Antlaşması’na uygunluğunu
Topluluk Adalet Divanı denetleyecekti.
 Komisyon, AET’nin yürütme organı olarak, topluluk
çıkarlarının bekçiliğini yapacak. Komisyon üyeleri, üye
ülkelerin birlikte seçtikleri 9 kişiden oluşacak, 4 yıl görev
yapacak ve seçildikleri ülkelerden direktif
almayacaklar.Kararlar oyçokluğuna göre alınacak.

32
Roma Antlaşması ve AET’nin
Yapısı (2)
Konsey, üye devletleri temsilen birer bakanın
katılmasıyla oluşur. AET’nin asıl karar organıdır.
Kararlar oybirliğiyle alınır.
 Avrupa Parlamentosu, oldukça güçsüz bir
yapıdaydı. Üyeler doğrudan seçimle geliyordu.
Komisyon üyelerinin atanmasını etkileyemiyordu.
Komisyon ve Konseyin kararlarına etkisi tavsiye
düzeyindeydi.
 Adalet Divanı, antlaşmaların uygulanmasında
hukukun üstünlüğünü koruyacaktı. Üye devletlerin
birlikte seçtiği 7 yargıçtan oluşuyordu.

33
Roma’dan Lizbon’a
34
AET, AT VE AB ANTLAŞMALARININ GENEL
İÇERİĞİ VE TEMEL DÜZENLEME (POLİTİKA)
ALANLARI

ORTAK PAZAR VE EKONOMİ POLİTİKALARININ
YAKINLAŞTIRILMASI

ORTAK TARIM, BALIKÇILIK, TAŞIMACILIK VE
TİCARET POLİTİKALARI

TOPLULUĞUN KURUMSAL YAPISI

REKABET, TEKELLER, DEVLET YARDIMLARI,
VERGİ POLİTİKALARI
35
AB’YE GİDEN YOL (1)
BÜTÜNLEŞME YÖNTEMLERİ
1. EKONOMİK BÜTÜNLEŞME: EKONOMİNİN TEK
BİR SEKTÖRÜNDE BAŞLAYAN VE YARATILAN
KARŞILIKLI BAĞIMLILIK VE İŞLEVSELLİK
SONUCU DİĞER SEKTÖRLERDE YAYILAN;
ARDINDAN SİYASİ BÜTÜNLEŞMEYE DE DOĞRU
GÖTÜRECEK TEDRİCİ BÜTÜNLEŞME MODELİ;
NEO-FONKSİYONALİZM, “SPILL OVER” ETKİSİ
36
AB’YE GİDEN YOL (1)
BÜTÜNLEŞME YÖNTEMLERİ
2. ULUSLARÜSTÜ BÜTÜNLEŞME: YETKİ DEVRİ YA DA
PAYLAŞILMASI; KURUMSAL YAPIDAKİ ULUSLARÜSTÜLÜK
3. HUKUKİ BÜTÜNLEŞME: HUKUKUN ARAÇ OLARAK
KULLANILDIĞI VE ORTAK BİR HUKUK DÜZENİ YARATMAK
YOLUYLA ÜYE ÜLKELERİN BİRBİRİNE BAĞLANDIĞI BİR
BÜTÜNLEŞME TESİS ETME

AB BÜTÜNLEŞMESİ SÜRECİNDE BU ÜÇÜ
BİRLİKTE KULLANILMIŞTIR.
37
AB’ye GİDEN YOL (2)
GENİŞLEME
BİRİNCİ DALGA : İNGİLTERE, İRLANDA, DANİMARKA
(1973)
İKİNCİ DALGA : YUNANİSTAN (1981)
ÜÇÜNCÜ DALGA: İSPANYA, PORTEKİZ (1986)
DÖRDÜNCÜ DALGA : AVUSTURYA, İSVEÇ, FİNLANDİYA
(1995)
BEŞİNCİ DALGA: ESTONYA, LETONYA, LİTVANYA,
POLONYA, MACARİSTAN, ÇEK CUMHURİYETİ,
SLOVENYA, SLOVAKYA, MALTA, KIBRIS R.K. (2004)
ALTINCI DALGA:BULGARİSTAN, ROMANYA (2007)
38
AB’NİN GENİŞLEME HARİTASI-1
39
AB’NİN GENİŞLEME HARİTASI-2
40
AB’NİN GENİŞLEME HARİTASI-3
41
AB’YE GİDEN YOL (3)
DERİNLEŞME
Derinleşme; bir yandan, bütünleşmenin yetki ve faaliyet
alanlarındaki artışı; diğer yandan da, mevcut kurumsal yapı
içindeki değişiklikleri ifade eder. Üye ülkelerin mevcut ya da
yeni yetki alanlarını Avrupa Bütünleşmesine devri biçiminde
ortaya çıkar.
Derinleşme, iki nedenle oluşur.
.
1-Kurumsal Yapıda Duyulan Reform İhtiyacı Dolayısıyla
 a-Üye Sayısının Artışına Bağlı Olarak
 b-Yetki Alanlarının Artışına Bağlı Olarak
2-Avrupa Bütünleşmesinin Dinamik Niteliği Dolayısıyla
42
AB’YE GİDEN YOL (3)
DERİNLEŞMENİN AŞAMALARI
1.
FÜZYON OLAYI :
a)1957’de imzalanan Roma Antlaşması’yla aynı
tarihte imzalanan “Avrupa Topluluklarının Bazı
Ortak Kurumlarına Dair Sözleşme” ile, Avrupa
Topluluklarının asli-yapısal organlarından Meclis
(parlamento) ve Divan’ın, her üç topluluk için tek
bir organ olarak birleştirilmesi.
b)1965’te imzalanan “Avrupa Toplulukları İçin Tek
Konsey ve Tek Komisyon Kuran Antlaşma” ile
Konsey ve Komisyon’un her üç topluluk için tek
bir organ olarak birleştirilmesi.
43
AB’YE GİDEN YOL (3)
DERİNLEŞMENİN AŞAMALARI

2. BÜTÇE ANLAŞMALARI : AVRUPA
SAYIŞTAYININ KURULUŞU; BÜTÇENİN
KARARA BAĞLANMA YÖNTEMİ (1970-75)
44
AB’YE GİDEN YOL (3)
DERİNLEŞMENİN AŞAMALARI

3. AVRUPA TEK SENEDİ (1986-87)
1960’lı ve 70’li yıllarda Avrupa Bütünleşmesi süreci önemli sorunlarla
karşı karşıya kaldı. Genişlemeyle birlikte bu sorunlar daha da arttı.
1973 petrol krizini takiben yaşanan ekonomik durgunluk ve daralma
üye ülkeleri zor durumda bıraktı. Korumacı bir anlayışa girme eğilimi
belirdi. Gümrük Birliği 1968’de tamamlanmış olmasına rağmen, henüz
Ortak Pazar aşamasına bu sorunlar nedeniyle geçilemiyordu. Bu
sorunları aşmak için Komisyon 1985’te bir dizi öneri sıraladığı Beyaz
Kitap’ı yayınladı. Roma Antlaşmasının 236. Maddesine dayanılarak
kurucu antlaşmada değişikliğe gidildi. Bu çerçevede imzalanan Avrupa
Tek Senedi 1 Temmuz 1987’de yürürlüğe girdi.
45
•AB’YE GİDEN YOL (3)
DERİNLEŞMENİN AŞAMALARI
a)
b)
c)
d)
e)
TEK SENET İLE KURUMSAL ALANDAKİ
DEĞİŞİKLİKLER
-OYBİRLİĞİNDEN NİTELİKLİ OY ÇOKLUĞUNA
GEÇİŞ
-KARAR ALMA SÜREÇLERİNDE REFORMA
GİDİLMESİ VE İŞBİRLİĞİ SÜRECİNİN
ÖNGÖRÜLMESİ; PARLAMENTONUN BU SÜRECE
DAHA ETKİN KATILIMININ SAĞLANMASI
-AVRUPA PARLAMENTOSUNUN YENİ ÜYE
KABULÜ VE ORTAKLIK ANLAŞMALARININ
ONAYI KONUSUNDA YETKİLENDİRİLMESİ (Ön
Muvaffakat)
-İLK DERECE MAHKEMESİNİN KURULMASI
46
•AB’YE GİDEN YOL (3)
DERİNLEŞMENİN AŞAMALARI
a)
b)
c)
d)
TEK SENET İLE POLİTİKA ALANINDAKİ
DEĞİŞİKLİKLER
-AVRUPA TEK PAZARININ KURULMASI (EN GEÇ
31 Aralık 1992)
-SOSYAL POLİTİKA, EKONOMİK VE SOSYAL
UYUM, ÇEVRE, TEKNOLOJİK ARAŞTIRMA VE
GELİŞTİRME GİBİ YENİ POLİTİKA ALANLARININ
TOPLULUK YETKİSİNE VERİLMESİ
-AVRUPA SİYASİ İŞBİRLİĞİNİN OLUŞTURULMASI
47
AB’YE GİDEN YOL (3)
DERİNLEŞMENİN AŞAMALARI


a)
b)
c)
MAASTRİCHT ANTLAŞMASI (10 Aralık 1991-1 Ocak
1993)VE AB’NİN KURULUŞU
1-Kurumsal Yapıdaki Değişiklikler
SÜTUN YAPISI: 1-EKONOMİK BÜTÜNLEŞME (AT); SİYASİ
BÜTÜNLEŞME (2-ORTAK DIŞ VE GÜVENLİK POLİTİKASI
VE 3-ADALET VE İÇİŞLERİNDE İŞBİRLİĞİ)
KARAR ALMA SÜREÇLERİNDE DEĞİŞİKLİK; ORTAK
KARAR USULÜNÜN GETİRİLMESİ: PARLAMENTONUN
KARAR ALMA SÜREÇLERİNDE DAHA ETKİN BİR
KONUMA GETİRİLMESİ
BAKANLAR
KONSEYİ
TARAFINDAN
NİTELİKLİ
ÇOĞUNLUK İLE KARARA BAĞLANAN ALANLARIN
ARTTIRILMASI (VETO EDİLEBİLECEK ALANLARIN
DARALTILASI)
48
AB’YE GİDEN YOL (3)
DERİNLEŞMENİN AŞAMALARI

d)
e)
f)
g)
1-(Maastricht) Kurumsal Yapıdaki Değişiklikler (DEVAM)
AVRUPA PARLAMENTOSUNUN KOMİSYONUN
ATANMASI
ALANINDAKİ
YETKİLERİNİN
ARTIRILMASI
AVRUPA PARLAMENTOSUNUN ULUSLARARASI
ANLAŞMALAR KONUSUNDAKİ YETKİLERİNİN
ARTIRILMASI
BÖLGELER KOMİTESİ, OMBUDSMAN GİBİ YENİ
KURUMLARIN OLUŞTURULMASI
SUBSIDIARITE (YETKİ İKAMESİ) İLKESİ: Bir
konu hangi düzeyde-AB, üye devletler veya yerel düzeydaha etkin incelenebilecekse, o düzeyde ele alınması.
49
AB’YE GİDEN YOL (3)
DERİNLEŞMENİN AŞAMALARI
a)
b)
c)
d)
2- Politika Alanındaki Değişiklikler
EKONOMİK VE PARASAL BİRLİK: Ortak Pazara ek olarak, para
ve makroekonomi politikalarında bütünleşmenin sağlanması. Üye
ülkelerin parasal alandaki yetkilerinin Avrupa Merkez Bankasına
devredilmesi. 1 Ocak 2002’de Tek Para’ya geçiş.
ORTAK DIŞ VE GÜVENLİK POLİTİKASI: Avrupa Güvenlik ve
Savunma
Politikası’nın
geliştirilmesi,
BAB’a
işlevsellik
kazandırılması.
ADALET VE İÇİŞLERİNDE İŞBİRLİĞİ: üye devletlerin iç
güvenliğin sağlanması ve kamu düzeninin korunmasına ilişkin
işbirliğinin kurumsallaşması. Uluslararası suçlar, yasadışı göç,
uyuşturucu ticareti ve terörle mücadele için Avrupa Polis Bürosu
(Europol)ün kurulması.
50
AB’YE GİDEN YOL (3)
DERİNLEŞMENİN AŞAMALARI
a)
b)
2- Politika Alanındaki Değişiklikler (DEVAM)
AVRUPA VATANDAŞLIĞI: Tüm üye ülkelerde
oturma ve serbest dolaşım hakkı, Avrupa parlamentosu
ve belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı,
üçüncü ülkelerde diplomatik temsilcilikleri bulunmayan
üye ülke vatandaşlarının, o ülkede diğer üye ülkelerin
korumasından yararlanması, Toplulukla ilgili konularda
Avrupa Parlamentosuna dilekçe verme hakkı.
51
AB’YE GİDEN YOL (3)
DERİNLEŞMENİN AŞAMALARI


2- Politika Alanındaki Değişiklikler (DEVAM)
SOSYAL POLİTİKA ALANINDA AB’NİN
YETKİLENDİRİLMESİ (SOSYAL AVRUPA): Mesleki
eğitim ve sürekli eğitim programlarının düzenlenmesi;
Nispeten geri kalmış 4 üye (Yunanistan, İspanya, Portekiz,
İrlanda) için “Dayanışma ve Uyum Fonu”nun kurulması;
Avrupa çalışma kanunlarının hazırlanmasına Avrupa
çapındaki ve ulusal düzeydeki sosyal tarafların katılması.
52
AB’YE GİDEN YOL (3)
DERİNLEŞMENİN AŞAMALARI

e)
f)
2- Politika Alanındaki Değişiklikler (DEVAM)
EĞİTİM, KÜLTÜR, KAMU SAĞLIĞI, TÜKETİCİNİN
KORUNMASI, TRANS-AVRUPA ULAŞIM VE
ENERJİ AĞLARI, EKONOMİK VE SOSYAL
UYUMUN GÜÇLENDİRİLMESİ ALANLARININ
AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİ ÇERÇEVESİNE DAHİL
EDİLMESİ
TEMEL HAKLARIN AB DÜZEYİNDE KORUNMASI
KONUSUNUN
KURUCU
ANTLAŞMALARA
GEÇİRİLMESİ
53
AB’DE DERİNLEŞME

AMSTERDAM ANTLAŞMASI (17 Haziran 1997-1 Ocak 1999)

1-Kurumsal Yapıdaki Değişiklikler:
a)
NİTELİKLİ OY ÇOKLUĞU VE ORTAK KARAR USULÜ İLE
KARARA BAĞLANAN ALANLARIN ARTTIRILMASI.
AVRUPA PARLAMENTOSUNUN YETKİLERİNİN DAHA DA
ARTIRILMASI.
b)
ULUSAL PARLAMENTOLAR İLE AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİ
ARASINDA KURUMSAL DİYALOG KURULMASI
c)
ESNEKLİK İLKESİ: Üyelerin çoğunluğu tarafından daha yakın bir
işbirliği amacıyla benimsenen bir faaliyet, diğer üyelere de açık
olmak kaydıyla, belirli koşullarda sürdürülebilecektir.
54
AB’DE DERİNLEŞME
a)
2-Politika Alanındaki Değişiklikler
b)
AVRUPA BİRLİĞİNİN TEMEL DEĞERLERİNİN İLK DEFA
AÇIKÇA ANTLAŞMALARA GEÇİRİLMESİ
c)
TEMEL HAKLAR VE AB DÜZEYİNDE KORUNMALARI İLE
İLGİLİ MEKANİZMANIN OLUŞTURULMASI
d)
VİZE, SIĞINMA, GÖÇ VE KİŞİLERİN SERBEST DOLAŞIMI
İLE İLGİLİ BAZI 3. SÜTUN KONULARININ BİRİNCİ
SÜTUNA DAHİL EDİLMESİ VE SCHENGEN PROTOKOLÜ
e)
SOSYAL POLİTİKA:Kadın ve erkekler için eşit işe eşit ücret
ilkesi; Komisyon ve üye ülkelerin her yıl Konsey’e istihdam raporu
sunmaları; İstihdam konusundaki eşgüdümü sağlamak için İstihdam
Komitesi’nin kurulması.
55
AB’DE DERİNLEŞME
a)
b)
2-(Amsterdam) Politika Alanındaki Değişiklikler
(DEVAM)
ORTAK DIŞ VE GÜVENLİK POLİTİKASI ALANINDA
GELİŞMELER:Konsey Genel Sekreteri’nin, Konsey Dönem
Başkanı’na, “Yüksek Temsilci” sıfatıyla yardım etmesi. Genel
Sekretere bağlı yeni, “siyaset planlama ve erken uyarı” biriminin
kurulması. Savunma ve Güvenlik politikalarına, insani amaçlı barış
faaliyetleri, kriz yönetimi, dış sınırların korunması gibi yeni
unsurların eklenmesi. Ortak Dış ve Güvenlik Politikasında
kararlarının alınmasında, çekimser oylar kararın alınmasını
engellemeyecektir. Bununla birlikte çekimser oyların ağırlığının
üçte birden fazla olması halinde karar geçersiz olacaktır.
56
AB’DE DERİNLEŞME

2-(Amsterdam) Politika Alanındaki Değişiklikler
(DEVAM)

ADALET VE İÇİŞLERİ ALANINDAKİ GELİŞMELER:Özellikle
ırkçılık, yabancı düşmanlığı, örgütlü suçlar, özellikle terörizm, insan
ve uyuşturucu kaçakçılığı, çocuklarla ilgii suçlar, silah kaçakçılığı,
yolsuzluk ve dolandırıcılık gibi suçlarda yakın işbirliğinin
geliştirilmesi; Gümrük, polis ve adalet kurumlarının ortak operasyonlar
düzenlemesi; Bu kurumlar arasında bilgi değişimi; Sınır kontrollerinin
kaldırılması amacıyla “Schengen Anlaşması”nın Topluluk hukukunun
bir parçası haline getirilmesi (İngiltere ve İrlanda hariç); AB’nin
özgürlük, demokrasi, insan hakları ve temel özgürlükleresaygı ve
hukuk devleti ilkeleri üzerine kurulu olduğu antlaşmada yer almıştır.
57
AB’DE DERİNLEŞME
2-(Amsterdam) Politika Alanındaki
Değişiklikler (DEVAM)
 AVRUPA VATANDAŞLIĞI: Avrupa
vatandaşlığı tamamlayıcı mahiyettedir ve ulusal
vatandaşlığa halel getirmeyecektir; AB
vatandaşları Topluluğun 12 resmi dilinden birinde
Topluluk kurum ve organlarıyla yazışabilme ve
cevap alma hakkına sahiptir.

58
AMSTERDAM’DA
GENİŞLEME KONUSU

Roma Antlaşması’ndaki; “Her Avrupa
devleti Birliğe üyelik için
başvurabilir”şeklindeki hüküm yeniden
düzenlendi. Birliğin temellerini oluşturduğu
ifade edilen, özgürlük, demokrasi, hukuk
devleti ve insan hakları ile temel
özgürlüklere saygı ilkelerine bağlı her
Avrupa devletinin üyelik için
başvurabileceği hükmü getirilmiştir.
59
AB’DE DERİNLEŞME



NİCE ANTLAŞMASI (10 ARALIK 2000)
1-Kurumsal Yapıdaki Değişiklikler:
(27 üyeli bir AB’ye göre)
AVRUPA BİRLİĞİ KARAR SÜREÇLERİNİN YENİ GENİŞLEME
DALGASINA HAZIRLANMASI

AVRUPA BİRLİĞİ KURUMLARININ
DALGASINA HAZIRLANMASI
YENİ
GENİŞLEME
60
NİCE ANTLAŞMASI

2-POLİTİKA ALANLARINDAKİ
DEĞİŞİKLİKLER

AB TEMEL HAKLAR ŞARTININ HAZIRLANMASI VE
AB KURUMLARI TARAFINDAN İMZALANMASI

MEVCUT POLİTİKA ALANLARININ
GELİŞTİRİLMESİ
61
Avrupa Birliği
2009
27 Üye
 480 Milyonluk nüfus (ABD ve Rusya’nın
toplam nüfusundan daha fazla)
 2004-2006 döneminde yeni üyelere 21.6
milyar Euro harcandı
 80 bin sayfalık müktesebat
 Yeni komşular: Rusya, Ukrayna, Beyaz
Rusya, Moldova ve Akdeniz dünyası

62
Avrupa Birliği 1 Mayıs 2004

ZENGİNLER VE FAKİRLER (Kişi Başına Milli Gelir
Açısından)
Lüksemburg (189); İrlanda (125); Danimarka (115);
Hollanda (113); Avusturya (110); Belçika (108); Finlandiya
(104); İngiltere (103); Almanya (103); İtalya (103); İsveç
(102); 15 AB ÜLKESİ ORTALAMASI (100); İspanya (84);
Slovenya (74); Kıbrıs (72); Portekiz (69); Yunanistan (66);
Çek Cumhuriyeti (60); Macaristan (57); Malta (55);
Slovakya (47); Estonya (42); Polonya (39); Litvanya (39);
Letonya (35).
63
1 MAYIS 2004
Estonya, Letonya, Litvanya, Malta,
Macaristan, Polonya, Çek Cumhuriyeti,
Slovakya, Slovenya, Güney Kıbrıs Rum
Yönetimi
64
AVRUPA ANAYASASI
Üye sayısı 2004 Mayıs'ında 15'ten 25'e
yükselen AB’nin bu yeni yapı içinde
yönetim mekanizmalarının artan yük
nedeniyle tıkanmaması için sistemi
yeniden düzenlemek gerekiyordu.
65
AVRUPA ANAYASASI
Devlet ve Hükümet Başkanları Nice
Zirvesinde Birliğin geleceği üzerine daha
geniş ve daha derin bir tartışmanın
başlatılması ve kurucu antlaşmaların
daha ciddi biçimde revize edilmesi
konusunda görüş birliğine vardılar
66
AVRUPA ANAYASASI
Nice Antlaşmasına ekli 23 numaralı
deklarasyonda bu süreç için 3 aşama
öngörüldü
67
AVRUPA ANAYASASI
Birinci aşamada açık bir tartışma ortamı
oluşturulacak ve buna her kesimden kişi
ve kuruluşların katılması sağlanacaktı
68
AVRUPA ANAYASASI
Aralık 2001 tarihli Laeken Zirvesi’nde AB'nin
geleceğine ilişkin Deklarasyon kabul edildi.
Bu deklarasyonla Birliğin daha demokratik,
saydam ve etkin olması ve Avrupa yurttaşları
için bir Anayasa hazırlanması yönünde karar
alınmıştır. Anayasanın hazırlanması için de bir
Kurultayın toplanmasına karar verilmiştir.
69
AVRUPA ANAYASASI
8 Şubat 2002'de toplanan Kurultay 15 aylık
bir çalışmanın ardından 13 Haziran
2003'te çalışmalarını tamamladı.
70
AVRUPA ANAYASASI
Taslağın, Birliğin tanımının, ilkelerinin,
kurumlarına ilişkin hükümlerin yer
aldığı I. Bölümüyle, Temel Haklar
Şartı'nın yer aldığı II. Bölüm Kurultay
Başkanı Valery Giscard D'Estaing
tarafından 20 Haziran 2003'te Selanik
Zirvesinde Devlet ve Hükümet
Başkanlarına sunuldu.
71
AVRUPA ANAYASASI
Avrupa Konvansiyonu Valery Giscard
D'Estaing’in başkanlığında, iki başkan
yardımcısı, on beş üye devletten on beş bakan,
on üç aday ülkeden on üç bakan, on beş üye
devlet parlamentolarının her birinden ikişer
olmak üzere toplam otuz parlamenter, on üç
aday ülkenin her birinden ikişer olmak üzere
toplam yirmi altı parlamenter, iki Komisyon
üyesi, on altı Avrupa Parlamentosu üyesi
olmak üzere toplam yüz beş kişiden meydana
gelmekteydi.
72
Avrupa Kovansiyonu
Bu çerçevede oluşturulan Avrupa
Kovansiyonu’nun hazırladığı Avrupa
Anayasa’sı 29 Ekim 2004 günü Roma’da
imzalandı ve daha sonra üye devletlerin
onayına sunuldu.
73
Fransa ve Hollanda
Referandumları
AB Anayasası, önce 29 Mayıs 2005
tarihinde Fransa’da daha sonra 1
Haziran 2005 tarihinde Hollanda’da
yapılan referandumlar sonunda büyük
bir darbe yedi
74
Fransa: % 55 “hayır”
75
Hollanda
76
Genel olarak her iki ülkenin AB
Anayasası’nı reddetme nedenleri
ise şu şekildedir:
AB üyeleri ekonomik gelecekleri hakkında
belirsizlik yaşıyorlar. Fransa, Almanya ve
Hollanda ekonomik sorunlarını çözemedi.
 Kurumsal konularla çok fazla uğraşılıp
ekonomik ve sosyal konularla hiç
ilgilenilmedi
 Euro bölgesi içinde de ekonomik ve politik
birlik sağlanamadı.

77
Genel olarak her iki ülkenin AB
Anayasası’nı reddetme nedenleri
ise şu şekildedir:
İktidardaki Fransız hükümetinin icraatlarından
duyulan hayalkırıklığı
 Anayasanın ekonomik açıdan "Anglo-Sakson" bir
yöne doğru kaydığı yolundaki (genelde yersiz)
kaygılar
 AB'nin geleceği konusundaki genel kaygılar ve
Fransa'nın Birlik genelindeki nüfuzunu kaybettiği
endişesi
 Türkiye'nin birliğe olası üyeliği konusundaki
kaygılar

78
Genel olarak her iki ülkenin AB
Anayasası’nı reddetme nedenleri
ise şu şekildedir:

AB ülke liderleri ve kurumları, aldıkları
kararlarda halkı dikkate almadılar. Alınan
kararların halkta yarattığı olumsuz tepkiyi
görmediler, kamuoyundaki eğilimlere
ilgisiz kaldılar. Halk, AB Anayasası’nı
anlamadı. Günlük yaşamındaki olumsuz
unsurların tüm sorumluluğunu Brüksel’e
yükledi.
79
Genel olarak her iki ülkenin AB
Anayasası’nı reddetme nedenleri
ise şu şekildedir:

Siyasiler ise, kolay yolu seçtiler ve kendi
ülkelerindeki olumsuz durumun
sorumluluğunu içeriye değil, dışarıya
yüklediler. AB’ye yönelik popülist
yaklaşımlar sergilediler. Bağımsızlık ve
egemenlik gibi unsurları, referandumlarla
ilgili kampanyalarda kullandılar.
80
1 OCAK 2007
Bulgaristan ve Romanya
81
AB ADAY ÜLKELER
-
-
TÜRKİYE
HIRVATİSTAN
MAKEDONYA
82
AB POTANSİYEL ADAY
ÜLKELER
POTANSİYEL ADAY ÜLKELER:
-
-
Arnavutluk
Bosna Hersek
Sırbistan
Karadağ
Kosova
83
21 - 22 Haziran 2007 AB
Liderler Zirvesi
2005 yılında Hollanda ve Fransa'da
düzenlenen referandumlarla
reddedilmesinin ardından iki yıldır
devam eden belirsizlik sonrasında
Avrupalı liderler, AB Anayasası'nın
yerini alacak bir Reform Anlaşması
üzerinde uzlaştılar
84
21 - 22 Haziran 2007 AB
Liderler Zirvesi
Buna göre artık, 'AB Anayasası' ifadesinin
kullanılmasından vazgeçilerek yerine
“Reform Anlaşması” tabiri
kullanılacaktı.
85
Lizbon Antlaşması
Varılan anlaşmaya göre, 2007 Temmuz ayı
sonuna kadar hükümetlerarası bir
konferansın toplanacak, bu konferans
yılsonuna kadar çalışmalarını
tamamlayacak ve üzerinde anlaşılan
metnin 2009 yılı Avrupa Parlamentosu
seçimlerine kadar üye ülkelerin onayına
sunulması söz konusu olacaktı.
86
AB liderlerinin üzerinde
anlaştıkları antlaşma metniyle,
AB Antlaşması üzerinde yapılan
değişiklikler
Antlaşmada devlet çağrışımlı bayrak, marş
gibi semboller yer almayacak.
 Antlaşma "anayasa" niteliği taşımayacak.

87
AB liderlerinin üzerinde
anlaştıkları anlaşma metniyle, AB
Anlaşması üzerinde yapılacak
değişiklikler
AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek
Temsilcisi makamı oluşturulacak. Bu kişi
AB Komisyonu Başkan Yardımcısı
statüsüne sahip olacak.
 İki buçuk yıllığına seçilecek olan AB
Başkanı, Dönem Başkanı uygulamasının
88
yerine geçecek.

PORTEKİZ AB DÖNEM
BAŞKALIĞI
Reform Antlaşması 13 Aralık 2007’de
Lizbon’da imzalandığı için bu
antlaşmanın ismi Lizbon Antlaşması
olarak da kullanılmaktadır.
89
İRLANDA’NIN “HAYIR”I
Reform Anlaşması bu sefer de 12 Haziran
2008’de İrlanda’da referanduma takıldı.
% 53,7 “Hayır”
% 46,3 “Evet”
90
Reform Anlaşması
İrlanda’da 2 Ekim 2009’da yapılan ikinci
referandumda ise Lizbon Antlaşması
onaylandı. Böylece, Antlaşmanın onay
süreci tamamlanmış oldu.
91
Genişlemeden Sonra...
“Wider Europe ?”
AB’nin İç pazarına ve düzenleme alanlarına katılım.
 Tercihli ticaret ilişkileri
 Daha kolay sınır ötesi işbirliği, bilimsel ve kültürel
ilişkilerde daha yoğun ilişkiler
 Ortak tehditlere ve krizlerin önlenmesi için daha
yakın bir işbirliği
 AB ulaşım, enerji ve telekom ağlarına entegrasyon
 Yatırımların teşviki için yeni mekanizmaların
geliştirilmesi
92

AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİNİN
TARİHSEL GELİŞİMİ
93