Tütün Kontrolünde Aile Hekiminin Rutindeki Rolü

Tütün Kontrolünde
Aile Hekiminin Rutindeki Rolü
Dr Zeynep Ayfer Aytemur
İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi
Göğüs Hastalıkları AD
Malatya
Sunum Planı
1
Hekim Sorumlulukları
2
Sigara Neden İçilir?
3
4
Sigara İçen Bireylerin Özellikleri
Pratik Yaklaşım
Louis Pasteur (1822-1895)
Bir hastalık üzerinde çalışırken hiçbir zaman ona ilaç
bulmayı düşünmedim;
bunun yerine hastalığın korunma yollarını araştırdım
1
Hekim Sorumlulukları
Hekimlerin tütün mücadelesindeki önemi






Hastalıklar hakkında ayrıntılı bilgi
Tarafsız ve sağlık konusunda uzman
Sağlık konusunda birey ve kuruluşlara danışman
Hasta ile birebir görüşme ve tavsiye sunma olanağı
Karar vericilere ulaşma olanakları
Toplumda güvenilir ve saygın pozisyon
Rutin pratikte hekimin yapabilecekleri
Rol model
Tavsiye
Tedavi
Sigara
içmeyerek ve
işyeri ortamını
dumansız hale
getirerek
hastalara ve
topluma örnek
olmak
Kendilerine
başvuran her
hastaya sigara
içip içmediğini
sormak, uygun
bilgi ve öneride
bulunmak
Bırakmak
isteyen
bireylere kısa
klinik girişim
ve
farmakolojik
tedavi
uygulamak
2
Sigara Neden İçilir?
Bağımlılık yapan maddelerin santral etkileri
Tip
Narkotik analjezikler
SSS depresanları
Anksiyolitikler
Psikomotor uyaranlar
Örnek
Bağımlılık etkisi
Morfin
Çok güçlü
Eroin
Çok güçlü
Barbitürat
Güçlü
Etanol
Güçlü
Anestezikler
Orta
Benzodiazepin Orta
Amfetamin
Güçlü
Kokain
Çok güçlü
Kafein
Zayıf
Nikotin
Çok güçlü
(Ödüllendirme yolu,
psikostimulan ve
pozitif pekiştirici etki)
(Nikotin reseptörleri)

Deneme dönemi dışında her
gün tekrarlanan madde
kullanımı

İçme isteğinin engellenemediği
düzenli kullanma (kompulsif
kullanım)

Bilinç dışı öğrenilen ve yaşanan
bir davranış şekli

Bırakıldığı zaman ortaya çıkan
ciddi fiziksel yoksunluk belirtileri
Nikotinin etkileri
Pozitif güçlendirici etki
Negatif güçlendirici etki
Zevk alma
Anksiyete ve gerginlikte azalma
İş performansında artma
İştahın baskılanması
Hafızada iyileşme
Yoksunluk belirtilerinde iyileşme
Sigara İçen Bireylerin Özellikleri
3
Bırakmayı
düşünmeyen olgu
Hazırlanma
Düşünme
Deneme
Sigara bırakma sürecindeki
davranış değişikliği evreleri
Sürdürme
Nüks
Kalıcı değişiklik
Çevresel ve
sosyal faktörler
. Medya, merak, aile
. Sosyoekonomik yapı
. Kültürel yapı
Davranışsal ve
psikolojik faktörler
. Öğrenme
. Madde kullanımı
. Kişisel özellikler
Tütün kullanımı
Bağımlılık
Bırakma
Nüks
Biyolojik faktörler
. Genetik yapı
. Çevre faktörlerinin
etkilediği beyin
değişiklikleri
. Stress
Sigara içmek
Tedavi
edilebilir
bir davranış
kusuru
Kronik ve
alevlenmelerle
seyreden bir
hastalık
4
Pratik Yaklaşım
Kısa klinik görüşmeler:

Polikliniğe herhangi bir nedenle başvuran olgu

3-5 dakikalık görüşme

Hastalıkları nedeniyle tekrarlayan başvurularında sigara ile
ilgili desteği sürdürme

Bireysel görüşme

Eğitim materyali
Yaklaşım



Bırakma denemesi için istekli olgular
Bırakma denemesi için isteksiz olgular
Sigarayı yeni bırakmış olgular
Bırakma denemesi için istekli olgular
Polikliniğe gelen olgu
Sigara içme
özelliğini
ve
sürecin
hangi
evresinde
olduğunu
belirle
Sor
Öner
Değerlendir
Destekle, İzle
Hedefe
yönelik
tutum
belirle
Bırakma denemesi için istekli olgular
Sigara sayısı
Kararlılık durumu
Bağımlılık ölçümü
Yön
verecek
bilgileri
kullan
Tedavi planı oluştur
Geçmiş deneyimler
Tetikleyiciler
Tercihler
Bırakma denemesi için istekli olgular
Klinik ve sosyal destek,
takip, eğitici materyal
Tedavi süresince destek
NYKT, bupropion, vareniklin
Farmakoterapi
Erken ve geç dönem sorunlar, tetikleyici
ve koşullu uyaranlara önlem
Sorun çözme becerileri
Gün belirleme, çevre ile paylaşım,
yoksunluk öngörü
Bırakma programı
Davranışsal ve bilişsel teknikler

Çeşitli ruhsal bozuklukların tedavisi, alışkanlıkların
değiştirilmesi ve diyet programlarında kullanılır

Değiştirilmesi istenen sorun davranışı ortadan
kaldırma esasına dayanır
Bilişsel yöntem
İstek geldiğinde;
- İçme isteğinin geçici
olduğunu aklına getirmek
- Bırakma nedenlerini
hatırlamak, vb
Davranışsal yöntem
İstek geldiğinde;
- Derin nefes almak
- Ortam değiştirmek
- Duş almak
- Yürüyüşe çıkmak
- Dikkati başka yöne çekmek, vb
zihinsel bir manevra ile
isteğin savuşturulması
fiziki etkinlikler ile isteğin
savuşturulması


Farmakoterapi
Nikotin yerine koyma
tedavisi
Nikotin bandı
Nikotin sakızı
Nikotin içermeyen
tedavi
Bupropion
Vareniklin
Başarı
Kombinasyon
Evreye uygun
yaklaşım
+
Farmakoterapi
+
Davranışsal
ve bilişsel
yöntemler
+
İzlem
GOETHE