Slayt 1 - Ziraat Fakültesi

HAYVAN YETİŞTİRME
Prof. Dr. Tülin AKSOY
Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Zootekni Bölümü
Hayvan Yetiştirme Anabilim Dalı
“Mühendis” nedir
?
•Fen Fakültesi Kimya Bölümü mezunu
(Kimyager)
•Kimya öğretmeni
•Kimya mühendisi
Mühendis, bilgiyi ürüne dönüştüren kişidir
“Teknoloji ” nedir
?
Teknoloji, üretim bilgisi demektir. Temel bilgiden farklı
olarak üretimden kullanılacak bilgiyi ifade eder
Ziraat Mühendisi, bilgisini tarımsal ürüne dönüştüren kişidir
Tarımsal Ürün
a) Bitkisel ürün
b) Hayvansal ürün
“Zooloji” nedir ?
“Zootekni” nedir ?
Zooloji hayvanlar alemini inceleyen temel bilim dalıdır
“Zootekni” ise kısaca evcil çiftlik hayvanlarından para kazanma zanââtidir
“Zootekni” gelir elde etmek üzere hayvan ve hayvan ürünleri
üretmek amacıyla evcil çiftlik hayvanların yetiştirilmesi, çoğaltılması,
bakımı, beslenmesi ve ıslahı konuları ile ilgilenen bilim dalıdır
Evcil tavşan, evcil tilki ► zootekninin konusudur
Yabani tavşan, yabani tilki ► zootekninin konusu DEĞİLDİR
“Zootekni” yerine “HAYVANSAL ÜRETİM” deyimi de kullanılmaktadır
Hayvansal üretim; doğa (iklim, toprak, arazi yapısı ve doğal bitki
örtüsü), canlı hayvan materyali, sermaye, işgücü, teknik bilgi ve araç-gereç gibi
üretim araçlarını akılcı biçimde kullanarak ucuza ve bol miktarda hayvansal ürünler
elde etmektir
İnsan eli altında yaşayan, çoğalan ve çeşitli verimler
sağlayan; dolayısıyla insanların ekonomik olarak yararlanması
mümkün olan hayvanlara “EVCİL HAYVANLAR” denir.
“YABANİ HAYVANLAR” ise insan yönetimine girmeyen, doğal
koşullar altında kendi hallerinde yaşayan hayvanlardır.
Yabani hayvanlar olumsuz çevre koşullarına ve
hastalıklara son derece dayanıklıdırlar, ancak verimleri çok
düşüktür. Örneğin süt verimi sadece yavruya veya yavrulara
yetecek kadardır, yumurta sayısı da yavru elde etmeye yetecek
kadar sınırlı sayıdadır.
Hayvanlar Alemi (Animalia) çok sayıda (20’den fazla) filum
(phylum) içerir;
En az gelişmiş filum Protozoa’lar, en gelişmişi ise Chordata
filumudur.
HAYVANLAR ALEMİNİN SINIFLANDIRILMASI (TAKSONOMİ)
•1. Filum Protozoa (tek hücreliler)
•2. Filum Porifera (süngerler)
•3. Filum Plathelmintes (yassı kurtlar)
• …..
•
Filum Arthropoda (eklembacaklılar)
•…
• 21.Filum Chordata (sırtipliklilerliler)
Subfilum Enteropneusta
Subfilum Tunicata
Subfilum Acrania
Subfilum Vertabrata (Craniata) [=omurgalılar, kafataslılar]
Subfilum Vertabrata (Craniata) [=omurgalılar, kafataslılar] 7 adet sınıf
(klasis) içermektedir;







Klasis Cyclostomata (yuvarlak ağızlılar)
Klasis Elasmobranchii (kıkırdaklı balıklar; köpek
balığı, vatoz balığı vb.)
Klasis Pisces (gerçek balıklar)
Klasis Amphibia (kurbağalar)
Klasis Raptilia (sürüngenler)
Klasis Aves (kuşlar)
Klasis Mammalia (memeliler)
Zootekninin konusunu oluşturan başlıca evcil hayvan
türleri ve bunların sınıflandırılması:
(A) BÜYÜK EVCİLLER
1) Büyükbaş Hayvanlar (sığır*, manda*, at)
2) Küçükbaş Hayvanlar (koyun*, keçi*, domuz)
(B) KÜÇÜK EVCİLLER
1) Kümes Hayvanları
a- Kanatlı Hayvanlar (tavuk, hindi, ördek, kaz, sülün, keklik,
bıldırcın,
güvercin, devekuşu)
b- Kürk Hayvanları (tavşan, vizon, şinşilla, mink, tilki vd.)
2) Arı ve İpekböceği
Yukarıda sıralan hayvan türlerinin bazılarında (*) işareti vardır, bunlar çok mideli (ruminant)
hayvanlardır, diğerleri ise tek midelidir. Çok mideliler yüksek düzeyde selüloz içeren yemleri
(ot, sap,saman vb.) rahatlıkla sindirebilirler, tek mideliler ise selülozlu yemlerden çok sınırlı
düzeyde yararlanabilirler. Bu durum yapılacak yetiştiricilik şeklini belirlemede çok etkilidir.
“TÜR” nedir ? /
“IRK” nedir ?
Sözlük anlamıyla tür, kimi ortak özelliklere sahip olan canlı ve cansız
varlıkların oluşturdukları büyük gruplar, yada başka bir deyişle çeşit demektir.
Tür, biyolojide canlıların gruplandırılmasında en alt basamaktır. İnsan,
maymun, koyun, keçi, tavuk, ördek farklı türlerdir.
KARA TAVUK’ un zoolojik sınıflandırmadaki yeri:
Phylum (Şube) ………………….……… Chordata (Sırtiplikliler)
Subphylum ( Alşt şube) ……………….. Vertebrata (Omurgalılar)
Classis (Sınıf) …………………………... Aves (Kuşlar)
Ordo (Takım) ………………………..….. Passeres (Ötücü kuşlar)
Familia (Familya) ……………………….. Turdidae (Karatavukgiller)
Genus (Cins) ……………………….….. Turdus (Karatavuk cinsi)
Species ( Tür) ………………………….. merula (Karatavuk)
Hayvanların tam olarak adlandırılmasında en az iki isim
kullanılır,
bunlar cins ve tür isimleridir:
•Karatavuk ► Turdus merula veya Turdus merula
•İnsan
► Homo sapiens veya Homo sapiens
•Sığır
► Bos taurus veya Bos taurus
x
TÜR; aralarında çiftleştirildiklerinde fertil (üreyebilen) döller
veren kimi ortak yapısal (morfolojik ve anatomik) ve işlevsel
(fizyolojik) özelliklere sahip olan, bu özellikleri her türlü çevre
koşulları altında gösteren ve döllerine geçirebilen bireylerin
oluşturduğu büyük hayvan gruplarıdır.
Bu tanım hem yabani, hem de evcil hayvanlar için geçerlidir. Her
evcil hayvan türü bir, yada birkaç yabani türden oluşmuş ve
özelliklerini büyük ölçüde korumuştur
Biyolojide, canlıların sınıflandırılmasında (taksonomi) TÜR
en alt basamaktır. Evcil hayvanların sınıflandırılmasında ise
(yani zooteknide) TÜR en üst basamaktır. Daha sonraki
basamaklar şunlardır:
Tür
Irk
Soy
Varyete
Hat
Tip
IRK; aynı tür içinde çeşitli morfolojik ve fizyolojik özellikler
bakımından birbirine benzeyen, bu ortak özelliklerini ancak
belirli çevre koşulları altında gösterebilen ve döllerine
geçirebilen bireylerin oluşturduğu daha küçük gruplardır.
Örneğin bir siyah alaca sığır, kalıtsal yapısında taşıdığı süt verim
yeteneğini , ancak elde edildiği iklim ve yetiştirme (bakım, besleme,
barındırma ve manejman) koşullarında ortaya koyabilir ve ve
yavruları da ebeveynlerinden aldıkları bu yeteneği çevre koşulları
değişmediği sürece gösterebilirler. Bu durum, tüm fizyolojik ırk
özellikleri için geçerlidir.
Irkları tanımlamaya yarayan ortak özelliklere “ırk ıraları”
adı verilir.
Zootekni kendi içinde ikiye ayrılır; Genel Zootekni ve Özel
Zootekni
Genel Zootekni
 Evciltme
 Üreme
 Büyüme fizyolojisi
 Kalıtım
 Tür ve ırklar
 Damızlık seçimi
 Yetiştirme metotları
 Verim-çevre-form ilişkisi
 Islah
 Besleme
Özel Zootekni
Genel zootekninin ışığı
altında çeşitli tür ve
ırkların özel olarak
bakımlarını
beslenmelerini,
yetiştirilmelerini ve ıslahını
ayrı ayrı inceler
 Sığırcılık
 Koyunculuk
 Tavukçuluk
 Vd.
Tarımda başlıca 2 üretim biçimi vardır;
(A) Entansif (yoğun) üretim (B) Ekstansif (yaygın) üretim
Kullanılan bitki ve hayvan
materyali
Entansif (yoğun) üretim
Ekstansif (yaygın üretim)
Islah edilmiş, yüksek verimli,
olumsuz çevre koşullarına
dayanıksız
Islah edilmemiş, düşük verimli,
olumsuz çevre koşullarına
dayanıklı
Teknoloji (üretim bilgisi)
kullanımı
↑↑
↓↓
Doğal koşullara bağımlılık
↓↓
↑↑
Alet-ekipman, gübre, ilaç
vb. girdilerin kullanımı
↑↑
↓↓
Sermaye gereksinmesi
↑↑
↓↓
Üretim masrafları
↑↑
↓↓
Birim alana verim
↑↑
↓↓
Gelir
↑↑
↓↓
↑↑↑
EKONOMİK ÜRETİM
↓↓↓
GEÇİMLİK ÜRETİM
KÂRLILIK

Zootekninin konusunu oluşturan hayvancılık dallarının
entansifleşmeye yatkınlığı
(A) Entansifleşmeye yatkın olanlar▬►İşletmeler çok büyüktür,
teknoloji kullanımı üst düzeydedir, birim maliyet düşüktür
Sığırcılık (Birim hayvan başına alınan verim çok yüksektir, başka
şekilde değerlendirilemeyen selülozca zengin yemleri
değerlendirir))
Tavukçuluk (Üreme yeteneği çok yüksektir, kısa sürede verim
alınabilir, yemi değerlendirme yeteneği çok iyidir)
Hindicilik (Üreme yeteneği yüksektir, hayvan başına verimi
yüksektir)
Domuz yetiştiriciliği (Üreme yeteneği çok yüksektir, niteliksiz
yemleri değerlendirir, çok hızlı canlı ağırlık kazanır )
(B) Ekstansifleşmeye yatkın olanlar▬►İşletmeler küçük ve orta
büyüklüktedir, teknoloji kullanımı orta düzeydedir veya çok azdır,
birim maliyetler yüksektir, genellikle geçimlik üretim yapılır
Koyunculuk
Keçicilik
Mandacılık
Arıcılık