Sosyoloji nedir?

Sosyoloji nedir?
Bir akademik disiplin olarak toplum bilimi bir sosyal bilim olarak kabul edilmektedir.
21.12.2015 / 14:21
(Toplumbilim), insan topluluklarının yaşayışını, bu yaşayışı yöneten kanunları
inceleyen bilimdir. Sosyoloji sözü, Latince «socius (arkadaş)» sözünden gelir.
Topluluğun davranışlarım inceleyebilmek için topluluğun ne demek olduğunu, bu
topluluğu meydana getiren şartları bilmek gerekir. Bundan dolayı da çalışma alanı çok
geniştir. Bu alanlardan hemen hepsi ayrı ayrı bilimlerin konusu içine girer. Sosyolojinin
bu bilimlerle olan ilgisini kesin olarak açıklamak çok güçtür.
Sosyoloji, insanların anlaşması, toplumu meydana getirmesi konusundaki
davranışlarını anlamak için «psikoloji» den büyük ölçüde yararlanır. Geçmiş
toplumların davranışlarım, kuruluşlarını, sonlarını bilme yönünden de «tarih» e baş vurmak zorundadır. Tarih öncesi çağlarda yaşamış toplulukların durumuyla ilgili
bilgileri de «arkeoloji» den alır. «Beşeri coğrafya» nın, «din bilimi» nin de sosyoloji
çalışmalarında önemli yeri vardır.
Günümüzün sosyolojisi sadece toplumu incelemekle kalmaz. Toplumun birçok
sorunlarını çözümleme yollarını da arar. Bu sorunların başında bilgisizlik, yoksulluk,
işsizlik, savaş, çeşitli suçlar vb. gelir. Sosyoloji, 19. yüzyılda yaşayan Fransız filozofu
Auguste Comte (1798 - 1857) tarafından kuruldu. Sosyoloji insan toplumlarını
bilimsel,sistematik ve eleştirel olarak inceleyen sosyal bir bilimdir. Bu sosyolojinin en
genel düzeyde tanımlanmasıdır.
Eski Yunan’da, Hıristiyan ve İslam dünyasında yetişen pekçok fikir adamı toplum
hayatıyla ilgili görüş, düşünüş ve yorumlarını ortaya koymuşlardır. Eflatun, Aristo,
Saint Augistin, Thomas Moodrus, Thomas Campenella, Niccola Machiavel gibi Yunan
ve Hıristiyan fikir adamlarının yanında 9. yüzyılda yaşayan Türk filozofu Uzlukoğlu
Muhammed Farabi, Biruni ile 15. yüzyılda yaşıyan Tunuslu tarihçi Abdurrahman İbn-i
Haldun sosyolojinin önemli bilginleridir. Sosyoloji ilminin kurucusu İbn-i Haldun;
metodunu ortaya koyan Auguste Comte’tur.
Farabi El-Medinet-ül Fazıla (Faziletli Şehir) isimli kitabında toplumla ilgili görüşlerini
belirtir ve bugünkü Birleşmiş Milletler fikrini ileri sürerek toplumların birbirlerini
tamamlamaları lüzumuna inanır. İbn-i Haldun ise, insan toplulukları hakkındaki
görüşlerini Mukaddime isimli iki ciltlik ünlü eseriyle ortaya koymuştur. Bu kitap,
yazdığı tarih kitabının önsözü mahiyetindedir. İbn-iHaldun tarihte ilk defa sosyal
hayatın objektif ve determinizme bağlı bir yorumunu yaparak, oradan genellemelere
varmaya çalışmış ve dolayısıyle sosyoloji ilminin temellerini atmıştır.
O, sosyoloji ilmine İlm-i Tabiat-i Umran adını vermiştir. İnsanların cemiyetler halinde
birbirleriyle yardımlaşarak memleketleri imar etmelerini ve yaşayışları için gereken
geçinme vasıtalarını, sebeplerini, aletlerini hazırlamalarını“Umran” kelimesiyle ifade
etmiştir. Ancak bu ilmin siyaset, ahlak, hitabet ve başka ilim ve fen cümlesinden
olmayıp, kendi başına bir ilim olduğunu açıklamıştır. Tarih inceleme metodunu ilk defa
kullanarak, sosyal hayatın ilmi yorumuna öncülük etme şerefi, bu Müslüman tarihçiye
aittir.
Sosyoloji terimini ilk defa kullanan, 19. yüzyılda yaşıyan Fransız sosyoloğu Auguste
Comte’tur. Auguste Comte, ferdin psikolojik davranışlarını dahi, sosyal kaynaklı kabul
ederek, ferdi ruhları inkar edici bir metodla sosyolojisini kurmaya çalıştı. Batı
dünyasında, Auguste Comte, sosyal hayatın ilk pozitif ve objektif yorumcusu olmak
önceliğine de sahiptir. Auguste Comte’un ferdin her şeyini cemiyete bağlayan bu aşırı
anlayışı diğer sosyologlar tarafından şiddetle tenkit edilmiştir.
Karl Marx ise cemiyetleri, her türlü bağlantıdan ayrı, yalnızca maddi bağlarla birbirine
bağlamış insan grupları şeklinde ele almıştır. Bu ikisinin insanlığın geçmişi ve
toplumlar hakkındaki görüşleri tamamen farklıdır. Karl Marx’tan sonra Almanya’da
yetişen Weber eski Çin, Hindistan ve Modern Avrupa’nın dini ve sosyal sistemleri
hakkında çalışmalarda bulundu.
Elde ettiği bilgileri Marx’tan daha teferruatlı olarak ortaya koymuştur. Weber, üretimin
sosyal organizasyonu hakkında Marx’ın yolunu takip ettiyse de, sonunda bir toplumun
politik ideolojisiyle sistemlerinin ayrı hürriyetlere sahip olduğunu belirtti. Fransa’da
Emile Durkheim, Auguste Comte’u takip ederek sosyoloji ilmini geliştirmeye çalıştı.
Bilhassa “kollektif ruh” ile “ferdi ruh”u birbirinden ayırıp birincisini ikincisine üstün
tutarak, sosyolojiyle psikolojinin konularını birbirlerinden ayırmayı denedi. Auguste
Comte’unun hatalarını düzeltmeye başladı ve bunda da başarılı oldu.
Fransız sosyologlarından deneysel sosyolojinin kurucusu F. Le Play (1806-1882) ise,
sosyoloji terimini beğenmeyerek yerine Science Social teriminin kullanılmasını tavsiye etti. Türkiye’de Prens Sabahaddin bu yeniliği benimseyerek bu ilme İlm-i İçtimai adını
verdi. Ziya Gökalp ise, sosyoloji terimi yerine İçtimaiyat kelimesini kullandı. Günümüzde sosyoloji alanında herbiriyle boğuşan, ters düşen ve çatışan birçok ekoller
bulunmaktadır. Sosyal olayları ve toplumları açıklayış tarzına göre ekollerin arasında
farklılıklar meydana gelmiştir. Bu ekollerin bir kısmı şunlardır: Coğrafyacı ekolü, mekanik ekolü, demografi ekolü, antropoloji ekolü, Darwinci ekolü,
pozitivist teori ekolü, Durkheimciler, Strüktüralistler, ekonomist ekolü, hukukçu ekolü,
dini temel alanlar, töreyi-adeti-ahlakı temel alanlar, Le Playciler, Bilimsel sosyoloji
ekolü, bütüncü (geştalt) ekolü. Ayrıca psikolojiden etkilenen ekoller olarak şunlar
sayılabilir: İçgüdüyü temel alanlar (Freud, Hans Blüher...), içebakış ekolü, davranışçı
ekolü. Sosyolojinin konusunu tayinde, konularını yorumlamada, farklı görüş ve
sistemler, bu ilim alanında ağırlığını duyurmaktadır. Sosyoloji ilmi kısa zamanda
başarılı adımlar atarak gelişmiştir.
Çağdaş sosyologlardan P.Sorokin, A.Toynbee, Prof. C. Zimmerman gibi sosyologların
bu ilim konusunda çalışmaları dikkati çekmektedir. Özellikle P. Sorokin Çağdaş
Sosyoloji Teorileri adlı kitabında, bütün klasik sosyologları tenkit etmekte, mevcut sosyoloji ekollerinin yetersizliklerini ortaya koymaktadır.Sosyolojinin konusuSosyoloji,
insanın sosyal hayatını inceler. İnsanlar yaratılışlarının bir gereği olarak toplu olarak
yaşarlar. Toplu halde yaşayan insanların karşılıklı olarak birbirine tesir etmesi sonucu
toplumda birtakım ortak münasebetler meydana gelir. Sosyoloji, topluluk halinde
yaşayan insanların birbirlerini karşılıklı olarak etkilemesinden meydana gelen sosyal
kuruluş ve münasebetleri inceler.
Sosyolojinin konusunu teşkil eden sosyal hayata sosyal gerçek denir. Sosyal gerçeklik
incelenirken grup kavramı üzerinde önemle durulur. Sosyal grup: İkiden fazla şahıs
arasında anlamlı bir etkileşim, benzer faaliyet ve belirli bir süre devam edecek her
türlü insan kümeleşmesini ifade eder. Grup, diğer insanlara göre bir diğerine daha
fazla muhtaç olan insanların meydana getirdikleri kümeleşmeler diye de tarif
edilmektedir. Grup, müşterek ihtiyaçlar etrafında insanların toplanmasından doğduğu
için aralarında ihtiyaç bağı bulunmayan insan topluluklarına ise kalabalık denir. İnsan
grupları, nicelik ve niteliklerine göre şöyle sınıflandırılmaktadır:
a) Toplum, b) Kamu (cemiyet), c) Topluluk, d) Toplantı.
Toplum, genelde belli bir bölgede oturan, kendi aralarında çoğalan ortak tecrübeleri
ve temel hizmet kurumları bulunan devamlı gruplardır. Mesela aile, köy, kasaba, şehir
gibi. Bir toplumun cemiyet adını alabilmesi için, grubu meydana getiren toplumların ve
birimlerin tipik bir kültürde birleşmeleri gerekir. Her millet ayrı bir cemiyet ifade eder.
Mesela, Kıbrıs’ta iki ayrı cemiyet vardır. Çünkü, buradaki insanlar iki ayrı kültür
etrafında toplanmışlardır. Topluluk, belli bir mekanda oturan, fertleri üreme olmayıp toplama olan, fertleri değiştiği halde, genel havası ve gayesi değişmeyen gruplara
denir. Mesela, okul, ordu, fabrika gibi. Toplantı ise, ortak ihtiyaçlarla bir araya gelen,
kendine has genel havası ve gayesi bulunan kısa süreli gruplardır. Mesela; mitingler,
konferanslar, maçlar gibi.
Sosyolojinin konusu olan sosyal hayatın içinde sosyal yapı, sosyal fonksiyon, sosyal
değişme ve sosyal problemler vardır. Sosyal yapı, bir grubu meydana getiren
birimlerin birbirlerine göre durumları ve bunların bir arada genel görünüşleridir. Grubu
meydana getiren kısımlar (bölümler), bir diğerine veya grubun diğer gruplara göre
yaptığı iş ve hareketlere ise sosyal fonksiyon denir. Sosyal değişme de, iç ve dış
etkilerle grubun veya grubu meydana getiren birimlerin sosyal yapı ve
fonksiyonlarında görülen değişmelerdir. Mesela siyasi ve askeri çatışmalar ve işgaller,
toplumlarda değişmeye sebep olur.
Hele geçmiş insan toplulukları hakkında ileri sürülenler ise şahsi görüşlerden öte bir
değer taşımamaktadır. Bu sebepten sosyologlar arasındaki farklılık ve zıtlıkların sayısı
giderek artmaktadır.Sosyolojinin bölümleriSosyoloji iki ana bölüme ayrılmaktadır.
Bunlar, sosyal morfoloji ve sosyal fizyolojidir. Sosyal morfoloji; toplumların maddi
yapılarını, sosyal dokuları yönünden inceleyen bir bölümdür. Bunun da alt bölümleri
vardır. Bunun bölümleri ise sosyo-coğrafya ve demografi (nüfus bilim)dir. Sosyal
fizyoloji de, toplumun birer organı durumunda bulunan sosyal kurumların işleyişini ve
görevlerini inceler.
Sosyolojik bakış açısı nedir?
Sosyolojik bakış açısı sosyolojini toplumsal olaylara nasıl yaklaştığını, nasıl
incelendiğini, sosyolojinin olayları incelemesini diğer sosyal bilimlerden nasıl farklı
olduğuyla ilgilidir. Daha öncede ifade edildiği gibi sosyoloji toplumsal bağlam
içerisinde sosyal davranışı inceler. Sosyal davranış bireylerin bir anlam ifade eden ve
diğer insanlarla ilişkili davranışlarıdır. Sosyal davranış sosyal ilişki ve etkileşim sonucu
oluşur. Sosyoloji sosyal davranışı açıklamak için kendine özgü bir bakış açısı
geliştirmiştir. Bu bakış açısı belli temel öncüllere dayalıdır. Bunları şöyle ifade
edebiliriz:
1. İnsanlar sosyal varlıklardır.
2. Sosyal davranış öğrenilir.
3. Toplum insanların ait olduğu en geniş gruptur.
4. İnsanlar tek boyutlu değildir. Bu nedenle sosyal davranışta çok boyutludur.
5. Birey davranışlarındaki ilişki toplamı açısından incelenir.
Türkiye’de sosyolojinin kurucusu kimdir?
Türkiye’de sosyolojinin kurucusu Ziya Gökalp’dir.
Sosyolojiye önemli katkı sağlayan başlıca düşünürler kimlerdir?
1. E. Durkheim
2. K. Marks
3. M. Weber
4. V. Pareto
5. G.Simmel
6. W. Mills
7. T. Parsons
Sözlükte sosyoloji ne anlama gelmektedir?
İnsan topluluklarını ve toplumsal olayları inceleyen bilim.
Kaynak
© 2015 Mepa News Tüm Hakları Saklıdır!
Kaynak Gösterilmeden Alıntı Yapılamaz!
Tasarım ve Yazılım: Mepanews