Oyun Yazarları ve Çevirmenleri Derneği (OYÇED)

TİYATRO
Yunanca theatron dan doğmuştur.
Önceleri oyunun sergilendiği yer
anlamına gelirken, daha sonra
oynanan oyun olarak kullanılmıştır.
Diğer edebiyat eserlerinden farklı
olarak oyunculuk, sahne düzeni,
ışıklandırma, dekor, kostüm, müzik,
vb. usunlar da önemlidir.
TİYATRONUN GELİŞİMİ
Antik çağda, dini inançlara bağlı olarak Yunan
tiyatrosu ortaya çıktı.
Avrupa’da orta çağda, ahlâk ve ibret konuları
işlendi. Kilise tarafından yasaklandı.
Rönesans döneminde en büyük gelişmeleri
gösterdi.
18. yüzyılda dini konulara geri dönüldü.
19. yüzyılda şiirin gerisinde kaldı. (Romantizm
akımı)
Çağdaş tiyatroda her şeyin gerçeğe benzemek
zorunda olmadığı anlayışı benimsendi.
(Aristoteles’in yer, zaman ve olay birliğine itiraz)
TÜRKİYE’DE TİYATRO
Kuklacılık, Meddahlık, HacivatKaragöz ve Orta Oyunları klasik Türk
edebiyatında önemli öğelerdir.
Batılı anlamda tiyatro Tanzimat
Fermanı ile başladı.
Bu dönemde tiyatro toplumsal
aksaklıkları göstermek için kullanıldı.
Namık Kemal, Şinasi, Ahmet Vefik
Paşa ve Ahmet Mithat Efendi gibi
yazarlar hem tiyatro eserleri yazmış
hem de eserlerin çevirilerini yapmıştır.
Bu dönem yapılan işlere çeviri yerine
uyarlama da denebilir.
Özellikle Molliére’in eserleri
Türkçeleştirilirken bu yol izlenmiş.
Çevirilerden bazılarına, Ayyar Hamza,
İşgilli Memo, Pinti Habid gibi Türkçe
isimler verilmiş.
GÜNÜMÜZDE TİYATRO
İstanbul Şehir Tiyatrosunda
oynanmış/oynanan oyunların 23’ü
Türkçe, 20’si çeviri
Devlet Tiyatrosu İstanbul Sahnesinde
Oynanan oyunların 4’ü Türkçe, 8’i
çeviri.
Tiyatro Çevirisi, Zorlukları ve
Sorunları
Şiir ve roman çevirmenleri ellerindeki
yapıtı sadece kağıt üzerinde çevirirler.
Oysa tiyatro metninin hem diğer yazın
türlerindeki gibi yayınlanacak ve okur
kitlesine seslenecek bir kitap, hem de
sahnelenip seyirci karşısına çıkacak
bir sahne metni şeklinde çevrilmesi
beklenir.
Oyun çevirisi yaparken üzerinde önemle
durulacak temel noktalar
Çeviri,
Seyirci tarafından yadırganmamalı,
Oyuncunun kişileri canlandırmasında
sorun yaratmamalı,
Oyun dili açısından yönetmeni
uğraştırmamalıdır.
İyi bir oyun çevirisi için
Konunun geçtiği dönem, kişilerin
yapıları, kişilerin içinde bulundukları
durum, oyunun genel havası
çevirmen tarafından eksiksiz
anlaşılmalıdır.
Çeviri amaçlı metin çözümlemesi
anlamında oyun çevirisi de diğer
yazınsal çeviri türlerine benzer.
Oyun Yazarları ve Çevirmenleri
Derneği (OYÇED)
Kuruluş
14 Temmuz 2006
AMAÇLARI
tiyatro yazarlarının ve çevirmenlerinin
haklarını korumak
onları yurtiçinde ve yurtdışında temsil
etmek
tiyatro yazarları ve çevirmenleri arasındaki
iletişimi ve dayanışmayı güçlendirmek
ülkemizdeki tiyatro yazarlığının ve
çevirmenliğinin gelişmesini desteklemek
tiyatronun yaygın ve etkin hale gelmesine
katkıda bulunmak
ÜYELİK VE TEMSİLCİLİK
OYÇED’in altmışın üzerinde resmi üyesi
vardır. Derneğin amaçlarını kabul eden, bir
tiyatro oyunu yazmış, uyarlamış ya da
çevirmiş herkes derneğe başvurabilir.
İSTANBUL merkez olmak üzere İZMİR,
ANKARA, ESKİŞEHİR, KOCAELİ,
ISPARTA, MUĞLA ve BURSA’da
temsilcilikleri bulunmaktadır.
ETKİNLİKLER
31 Ekim-8 Kasım 2009 tarihlerinde
düzenlenen TÜYAP Kitap Fuarı’nda
OYÇED, ÇEVBİR’le ortaklaşa düzenlenen
paneller.
3-12 Temmuz 2010 tarihlerinde, İzmir
Seferihisar’da Interplay-Genç Oyun
Yazarları Festivali
25-26-27 Şubat 2011 tarihlerinde
Uluslararası Oyun Yazarlığı Seminerleri
The American Literary Translators
Association (ALTA)
1978’te Dallas Üniversite’sinde kuruldu.
Yazınsal çeviri ile ilgili online yayınlar
yayınlamaktadırlar.
Aynı zamanda üniversitelerde yazınsal
çeviri eğitimi ile ilgili atölyeler
düzenlemektedirler.
Üyelik sitede kendinize ait bir üye profili
oluşturmanıza olanak sağlar. Yılda birkaç
defa çıkan ALTA Newsletter üyelere mail
olarak gelir. Diğer ALTA üyeleri ile fikir
alışverişinde bulunabilirsiniz ve eserlerinizi
ALTA bülteninde paylaşabilirsiniz.
Literary Translators' Association
of Canada (LTAC)
1975’te kurulmuştur, şu anda 120 üyesi vardır.
Genel olarak Fransızca ve İngilizce’den yazınsal eserler
çevirmektedirler.
Çeviride kalite konusunda halkın farkındalığını arttırmaya
çalışmaktadırlar.
Kanada’da yazınsal çeviri dalındaki tek organizasyondur.
Kanada Telif Hakkı Yasasında çevirilerin de yazınsal eserler
gibi tanınmasını sağlamışlardır.
Yazarlar gibi çevirmenlerin de ödünç verme haklarından
yararlanarak ödeme almalarını sağlamışlardır. Kamuya
Ödünç Verme Hakkı, (Public Lending Right) kitapların halk
kütüphanelerinden ödünç alınması durumunda yazarların
daha az kitap satmasını telafi etme amacı taşır.
Australian Association for Literary
Translation (AALITRA)
Yazınsal çevirinin her türünü
destekleyen bir dernektir.
Eğitimler düzenlemekte ve makaleler
ve çevirilerden oluşan yıllık bir dergi
çıkarmaktadırlar.
Üye olmak için üyelik formunu
doldurmak ve üyelik ücretini yatırmak
yeterlidir. Yazınsal çeviri ile ilgilenen
herkes üye olabilir.
Bunların dışında diğer uluslararası
yazınsal çeviri dernekleri şunlardır;
The Norwegian Association of
Literary Translators (NO)
The Swedish-English Literary
Translators’ Association
Lithuanian Association of Literary
Translators
The Croatian Literary Translators
Association
“Bir oyun çevrilmez, ancak yeniden
yazılır. Altı kişi Ermiş Jeanne’ı çevirse
altı değişik çeviri değil, altı değişik
oyunla karşılaşırsınız”
Sevgi Sanlı
(Gösteri Kasım 1986:98)