canlılık hücre *le ba*lar
advertisement
CANLILIK HÜCRE İLE BAŞLAR HÜCRE NEDİR? Canlının canlılık özellikleri taşıyan, yapı ve görev bakımından en küçük parçası. Canlılar, hücrelerden meydana gelir.Hücrenin 3 temel kısmı vardır Sitoplazma,çekirdek,hücre zarıdır. MİKROSKOPTA GÖZLEMLEDİĞİMİZ SOĞAN ZARI AĞIZ İÇİ EPİTEL HÜCRE Numaraların hangi organelleri ifade ettiğini bulalım. Hücre üç temel kısımdan oluşur: Hücre Zarı Sitoplazma Hücre Çekirdeği Hücrenin Bölümleri Hücre Zarı Bütün bitki ve hayvan hücrelerinde bulunan canlı, saydam, esnek ve seçici geçirgen bir zardır. Seçici geçirgenlik, hücre zarının bazı maddeleri hücre içine alıp bazılarını almamasıdır. Akıcı-mozaik zar modeline göre hücre zarı, iki sıra yağ tabakasıyla bu tabakalarda yüzen farklı büyüklük ve yapıdaki proteinlerden oluşur. Hücre zarının görevleri; *Hücreye sekil verme, *Hücreyi dış etkilerden koruma, *Hücrenin madde alış-verişini sağlama. Hücre Duvarı Bitki hücrelerinde hücre zarının dışında selülozdan yapılı, ikinci bir tabaka bulunur, buna hücre duvarı ya da hücre çeperi denir. Hücre zarına destek olur. Bitki hücresine belirli bir şekil kazandırır. Hücre duvarı; Cansızdır, Tam geçirgendir. Dayanıklı ve sert yapılıdır. Mantarlarda ve bazı bakterilerde de hücre duvarı bulunur. Hücre duvarı hayvan hücrelerinde bulunmaz. Sitoplazma Hücre zarı ile çekirdek arasını dolduran canlı sıvıdır. Büyük bir kısmı sudur. Içerisinde organel denilen çeşitli görevleri üstlenmiş ve özelleşmiş yapılar bulunmaktadır. Canlılık olaylarının tamamı sitoplazma içinde gerçekleşir. Sitoplazma canlıdır, bozulduğunda hücre ölür. Sitoplazmanın yapısında genellikle %60–95 oranında su bulunur. Ayrıca yağ asidi, karbonhidratlar, proteinler, vitaminler, madensel tuzlar, enzimler ve hormonlar bulunur. Hücredeki hayatı olaylar, sitoplazmadaki organel adı verilen çok küçük yapılar üzerinden gerçekleştirilir. Başlıca organeller; endoplazmik retikulum, ribozom, golgi cisimciği (aygıtı), mitokondri, lizozom, sentrozom, koful ve plastitlerdir. Çekirdek Hücrenin en önemli organeli ve yöneticisi konumundadır. Dış tarafı çift kat zarla çevrili, içerisi ise karyoplazma denilen sıvı madde ile doludur. Ayrıca kromozomlar ve çekirdekçik de burada bulunur. Hücre, canlının canlılık özelliklerini taşıyan, yapı ve görev bakımından en küçük parçasıdır. Hücreye göze de denilebilir. Atomların molekülleri, moleküllerin makromolekülleri, makromoleküllerin makromoleküler yapıları oluşturmasıyla, dokuların en küçük yapı taşları olan ve yaşamın tüm özelliklerini sergileyen hücreler oluşmaktadır. Genel olarak tüm hücreler temelde aynı yapıya sahiptirler. Fakat bulundukları dokuya ve dolayısıyla fonksiyonlara bağlı olarak bazı farklılıklar gösterirler. ORGANELLER 1. MİTOKONDRİ Hücrelerin ihtiyacı olan enerjiyi üretir. Organeller Mitokondriler 2-3 mikron uzunluğunda 0,5 mikron çapında elektron mikroskobuyla kolayca görülebilen elips biçiminde parçalardır. Sosis veya çomak biçimindedir. Mitokondrinin yapısında 2 zar bulunur. Hücrenin enerji meydana getirici üniteleridir. 2. LİZOZOM Yuvarlak, zarla çevrili, içersinde eritici (hidrolitik) enzimleri içeren organellerdir. Hücrenin sindirim görevini üstlenmiş olan yapılardır. Hücre içi fazla ve zararlı yapıları ortadan kaldırırlar. 3. Golgi aygıtı Golgi aygıtı ya da kompleksi, zarımsı tüp ve keseciklerin biraraya gelmesiyle meydana gelir. Genellikle çekirdeğe yakındır. Bilhassa aktif salgı yapan bez hücrelerinde göze çarpar. Asıl görevinin hücrenin salgıladığı proteinleri depolamak olduğuna inanılmaktadır. Paketleme ve salgı görevi yapar. Salgı bezlerinin hücrelerinde sayıları daha fazladır. Örnegin; ter bezlerinden ter, bunlar gibi örnekler. Golgi aygıtı büyük çalışmalar sonucu bulunmuştur. 4. Endoplazmik retikulum Sitoplazmada besin dolaşımını, yağ ve hormon sentezini sağlayan, hücre zarı ve çekirdek zarı arasında yer almış bir sıra karışık kanallar sistemidir. 5. Plastitler Yalnızca bitki hücrelerinde bulunurlar. Plastitler; Kloroplastlar, Kromoplastlar ve Lökoplastlar olmak üzere üçe ayrılır: Bitki hücrelerinde görülen kloroplastlar Kloroplast 'lar, yeşil renklidir, klorofil içerirler. Bitkilere yeşil rengini bunlar verirler. Güneş ışığı karşısında su ve karbondioksitten organik maddeler imal ederler ki, bu olaya karbon özümlemesi (fotosentez) adı verilir. KLOROPLAST Kloroplast bitki hücresinde varken hayvan hücresinde bulunmaz. Kloroplast bitkilerde yapraklarda,genç gövdelerde ve fotosentetik dokularda bulunan bir organeldir Kromoplast Kromoplast bitkilere farklı renkler kazandıran plastittir. Lökoplastlar gibi renksiz değildir. KROMOPLAST lar, renkli plastitlerdir. Turuncu, sarı kırmızı olabilirler. Havuçve domates gibi meyve ve sebzelerin kendine has renklerini verirler Lökoplast Lökoplastlar, renksizdirler. Bitkilerin ışıkgörmeyen kısımlarında (kök, yumru vb.) bulunurlar. Nişasta depolarlar. 6.Ribozomlar endoplazmik retikulum kanalcıkları boyunca sıralanmış ve sitoplazmada dağınık olarak bulunan protein sentezinin başladığı yapılardır. Ribozom yardımı ile sentezlenen proteinler endoplazmik retikulum aracılığı ile hücre içi bölgelere veya hücre dışına iletilirler. Kısaca görevi protein sentezidir . 7.Koful Vakuollar, içleri kendilerine has bir özsu ile dolu yapılar olup bitki hücrelerinde hayvan hücrelerinden daha fazla bulunur. Genç hücrelerde küçük, yaşlı hücrelerde ise tek tek ve büyüktür. 8.Sentrozom Bu organel sadece hayvan hücrelerinde bulunur ve bölünme esnasında kromozomların kutuplara taşınması görevini üstlenmiştir.
