Evcilleşme sendromuna açıklama

(Hey gidi günler...)
Evcilleşme sendromuna açıklama
Neredeyse 150 yıl önce Charles Darwin tarafından not edildiğinden bu yana, farklı evcilleşmiş hayvan
türlerindeki ortak bazı özelliklere bir açıklama getirilememişti. Bunların başlıcaları arasında evcil türlerin
atalarına kıyasla daha uysal olmaları, düşük kulaklar, beyaz deri bölgeleri, ufalmış çene vb. sayılıyor.
Şimdiyse, GENETICS adlı bilim dergisinde yayımlanan kısa bir makale, bu ortak özelliklerin sorumlusunu
tanımlamış görünüyor: Memeli embriyolarında, gelişmekte olan omurilik kordonunun iki tarafında yer
alan ve “nöral krest” (nöral taç) diye adlandırılan bir grup embriyonik kök hücre. Bu hücreler, embriyo
gelişirken vücudun çeşitli yerlerine göç ederek farklı dokular oluşturuyorlar. Bunlar arasında derilere
renklerini sağlayan pigment hücrelerinden tutun da, kafada çeneler, dişler, kulaklar gibi yapılar da
bulunuyor. Ayrıca hayvanların tehlike karşısında “dövüş ya da sıvış” tercihlerini belirleyen salgıyı
(adrenalin) üreten adrenal bezleri de bu kök hücrelerce oluşturuluyor. Nöral krestlerin beyin gelişiminde
de dolaylı bir rol oynadıkları biliniyor.
Berlin’deki Humboldt Üniversitesi’nden Adam Wilkins, Harvard Üniversitesi’nden Richard Wrangham ile
Viyana Üniversitesi’nden Tecumseh Fitch tarafından kaleme alınan çalışmada ortaya atılan hipotez,
evcilleşmede bu hücrelerin gelişmesinde ya da göç sürecinde meydana gelen aksaklıkların rol oynamış
olabileceği.
Wilkins, “İnsanlar bu hayvanların uysallarını seçerek üretirlerken, farkında olmadan nöral krestlerdeki
ufak tefek bozuklukların soylara aktarılmasına neden olmuş, bu da adrenal bezlerinin ata soylarına
kıyasla küçülmesine ya da ağır gelişmesine yol açmış olabilir” diyor.
“Böyle olunca da korkaklıkları azalıyor.”
Nöral krest hücrelerindeki bozuklukların yol açtığı öteki etkiler arasında
deri bölgelerinin bazı bölgelerinin pigmentten arınması (beyaz bölgeler),
bozuk biçimli kulak kıkırdakları (düşük kulaklar), diş ve çene yapılarında
değişimler gibi “evcilleşme sendromu” denen tabloda birçok tür için
ortak olan özellikler de bulunuyor.
Ayrıca, beynin düzgün gelişiminde bu
hücrelerce gönderilen kimyasal bir sinyal
önemli rol oynadığından, araştırmacılar
birçok evcil hayvan türünde önbeyin
bölgesinin hacminin küçülmesinde de nöral
krestlerdeki değişimin etkili olabileceği
görüşündeler.
Sıçan, tilki ve köpeklerde evcilleşmenin
genlerde meydana getirdiği değişikliklerin
hızla belirlenmeye başladığına işaret eden
araştırmacılara göre, hipotezlerinin
sınanması için fazla beklenmeyecek.
Raşit Gürdilek
Embryonun ilk evrelerinde bir tabaka halindeki nöral doku (sinir dokusu), daha
sonra katlanarak beyni ve omuriliği çevreleyen nöral tüpü oluşturuken (üstte)
tüpün sırt tarafında oluşan nöral krest kök hücreler, çeşitli dokuları oluşturmak
üzere vücuda dağılıyor (altta)
KAYNAK:
“Domestication syndrome: White patches, baby faces and tameness”, Genetics Society of America, 14
Temmuz, 2014
“Neural crest”, http://en.wikipedia.org/wiki/Neural_crest
ETİKETLER:
Evcil, evcilleşme, nöral krest, nöral taç, kök hücre,