1. Giriş On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması

1. Giriş
On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve
Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
ile birlikte yerel
yönetimlerde köklü değişiklikler yapılmıştır. Mevcut olan 16 büyükşehir
belediyesine ilaveten 13 büyükşehir belediyesi (Aydın, Balıkesir, Denizli, Hatay,
Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Tekirdağ, Trabzon, Şanlıurfa, Van)
daha kurulmuş olup, 29 büyükşehir belediyesinin sınırları il mülki sınırı olarak
belirlenmiştir. Bu 29 ile bağlı ilçelerin mülki sınırları içerisinde yer alan köy
ve belde belediyelerinin tüzel kişiliği kaldırılmış, köyler mahalle olarak,
belediyeler ise belde ismiyle tek mahalle olarak birlikte bağlı bulundukları
ilçenin belediyesine katılmıştır. Dolayısıyla söz konusu değişikliklerle yeni
kurulan büyükşehir belediyeleri ile birlikte mevcut büyükşehir belediye mücavir
alan sınırlarındaki belde ve köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır.
5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu'na göre büyükşehir belediyelerinin
sınırları, adını aldıkları büyükşehirlerin belediye sınırı iken, 6360 sayılı yeni
Yasayla büyükşehir belediyelerinin sınırları il mülki sınırı olarak
değiştirildiğinden eski uygulamadan farklı olarak emlak vergisi ilin içerisinde yer
alan ilçe belediyeleri de dahil olarak artırımlı uygulanacaktır. Bu yazımızda da
söz konusu Kanun'un emlak vergisi ve çevre temizlik vergisi üzerindeki etkileri ile
yeni büyükşehir belediyesi olan yerlerde uygulanacak emlak vergisi mukayeseli
olarak irdelenecektir.
2.Yasal Düzenleme ve Emlak Vergisinin Artırımlı Uygulanması
Emlak Vergisi Kanunu'nun 8 ve 16'ncı maddelerine göre bina, arazi ve arsa vergileri
büyükşehir belediye sınırları ve mücavir alanları içinde % 100 artırımlı olarak
uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. Son yasal düzenleme ile büyükşehir
belediyelerinin mücavir alan sınırları il mülki sınırı olarak belirlenmiştir.
Böylelikle 29 il sınırları (ilçe belediyeleri, köye dönüşen mahalleler dahil)
içerisinde emlak vergisi % 100 artırımlı olarak uygulanacaktır. Yani bina vergisi
meskenlerde binde iki, diğer binalarda binde dört, arazi vergisi binde iki, arsa
vergisi ise binde altı olarak uygulanacaktır. Aslında bu uygulamadan yeni kurulan
16 büyükşehir belediye mücavir alanında bulunan emlak vergisi mükellefleri ile
mevcut büyükşehir belediye sınırları içerisinde bulunan ilçe belediyeleri ve
mahalleye dönüşen köylerde bulunan mükellefler etkilenecektir.
Emlak vergisi matrahı, bina, arsa ve arazinin Emlak Vergisi Kanunu'na göre tespit
olunan vergi değeridir.
Emlak Vergisi Kanunu'nun 29'uncu maddesine göre vergi değeri ise;
"a) Arsa ve araziler için vergi değerinin; 213 sayılı Vergi Usul Kanununun asgari
ölçüde birim değer tespitine ilişkin hükümlerine göre takdir komisyonlarınca
arsalar için her mahalle ve arsa sayılacak parsellenmemiş arazide her köy için
cadde, sokak veya değer bakımından farklı bölgeler (turistik bölgelerdeki cadde,
sokak veya değer bakımından farklı olanlar ilgili valilerce tespit edilecek pafta,
ada veya parseller), arazide her il veya ilçe için arazinin cinsi (kıraç, taban,
sulak) itibariyle takdir olunacak birim değerlere göre,
b) Binalar için vergi değerinin ise, Maliye ve Bayındırlık ve İskan Bakanlıklarınca
müştereken tespit ve ilân edilecek bina metrekare normal inşaat maliyetleri ile (a)
bendinde belirtilen esaslara göre bulunacak arsa veya arsa payı değeri esas
alınarak 31'inci madde uyarınca hazırlanmış bulunan tüzük hükümlerinden
yararlanılmak suretiyle hesaplanan bedel olduğu" hükmüne yer verilmiştir.
Vergi değeri, mükellefiyetin başlangıç yılını takip eden yıldan itibaren her yıl,
bir önceki yıl vergi değerinin 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca aynı
yıl için tespit edilen yeniden değerleme oranının yarısı nispetinde artırılması
suretiyle bulunur. 419 Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği
ile 2012 yılı
için hesaplanan yeniden değerleme oranı % 7,8 olarak hesaplanacaktır. Dolayısıyla
2013 yılı için emlak vergisi % 3,9 oranında artırımlı olarak uygulanacaktır.
Öte yandan, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu'nun
12' nci
maddesinde, belediyelerin görev alanlarında kalan kültür varlıklarının korunması ve
değerlendirilmesi amacıyla kullanılmak üzere 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun
8'inci ve 18'inci maddeleri uyarınca mükellef hakkında tahakkuk eden emlak
vergisinin % 10'u nispetinde "taşınmaz kültür varlıklarının korunmasına katkı payı"
tahakkuk ettirileceği ve ilgili belediyece emlak vergisi ile birlikte tahsil
edileceği hükme bağlanmıştır.
Dolayısıyla emlak vergisinin hesaplanmasında ilk önce yeniden değerleme oranının
yarısı nispetinde vergi değeri artırılacak sonra büyükşehir belediye mücavir alanı
içerisinde bulunma nedeniyle bu vergi % 100 oranında bir daha artırılacak ve son
olarak taşınmaz kültür varlıklarına katkı payı % 10 eklenerek, ödenecek olan emlak
vergisi hesaplanacaktır.
Yukarıda yapmış olduğumuz açıklamalar kapsamında uygulanacak artırımlı emlak
vergisi, söz konusu Kanun'un yürürlülük maddesi olan 36. maddesine göre bu Kanun'un
ilgili maddelerinin ilk mahalli idareler genel seçiminde uygulanacağı hüküm altına
alındığından, artırımlı emlak vergisi uygulaması ilk mahalli idareler genel
seçiminin yapılacağı dönemde (2014 yılı) uygulanacaktır.
Yukarıda yapılan açıklamalar ışığında konuyu bir örnekle açıklayacak olursak;
2012 yılında 100,00 TL bina vergisi ödeyen Trabzon ilinde yaşayan bir emlak vergisi
mükellefinin 2013 yılında eski duruma ve yeni duruma göre ödeyeceği emlak vergisi
şu şekilde hesaplanacaktır.
|-----------------|-------|----------|----------|------------|---------|
|
|
|Yeniden
|Büyükşehir|Kültür
|
|
|
|2012
|Değerleme |Belediye |Varlıklarını|2013
|
|
|Yılında|Oranı
|Kapsamında|Koruma
|Yılında |
|
|Ödenen |Nispetinde|Yapılacak |Payı
|Ödenecek |
|
|Emlak |Yapılan
|%100
|(Emlak
|Emlak
|
|
|Vergisi|Artış
|Artış
|Vergisinin |Vergisi |
|
|
|(7.8/2)
|
|% 10'u)
|
|
|-----------------|-------|----------|----------|------------|---------|
| Eski
|
|
|
|
|
|
| Düzenlemeye Göre|
|
|
|
|
|
| Ödenecek Emlak |100,00 |103,90
|
|10,40
|114,30
|
| V.
|
|
|
|
|
|
|-----------------|-------|----------|----------|------------|---------|
| Yeni
|
|
|
|
|
|
| Düzenlemeye Göre|
|
|
|
|
|
| Ödenecek Emlak |100,00 |103,90
|207,80
|20,80
|228,60
|
| V.
|
|
|
|
|
|
|-----------------|-------|----------|----------|------------|---------|
| Fark
|
|
|
|
|114,30
|
|-----------------|-------|----------|----------|------------|---------|
Örnekten de anlaşılacağı gibi mükellefler yıllık olarak 114,30 TL daha fazla vergi
ödemiş olacaklardır. Ancak yukarıda da belirttiğimiz gibi artırımlı emlak vergisi
uygulaması ilk mahalli idareler seçiminin yapıldığı dönemde uygulanacaktır.
3.Çevre Temizlik Vergisi Açısından Yeni Yasanın Değerlendirilmesi
2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu'nun mükerrer 44'üncü maddesi gereğince
konutlara ait çevre temizlik vergisi, su tüketim miktarı esas alınmak suretiyle
metreküp başına büyükşehirlerde 23 YKr, diğer yerlerde 18 YKr (40 Seri No'lu
Belediye Gelirleri Kanunu Genel Tebliği ile 01.01.2012 tarihinden itibaren) olarak
hesaplanmaktadır. İşyerleri ve diğer şekilde kullanılan binalara ait Çevre Temizlik
Vergisinin ise büyükşehirlerde % 25 artırımlı uygulanacağı belirtilmiştir.
Dolayısıyla büyükşehir belediyesi mücavir alan sınırları içerisinde bulunan bütün
mükellefler de çevre temizlik vergisini % 25 artırımlı olarak ödeyeceklerdir.
4.Mahalleye Dönüşen Köylerde İkamet Edenlere Tanınan Muafiyet
6360 sayılı Kanun'un geçici 1'inci maddesinin 15'inci fıkrasında "Bu kanuna göre
tüzel kişiliği kaldırılan köylerde, bu fıkranın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren
29/7/1970 tarihli ve 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununa göre alınması gereken emlak
vergisi ile 26/5/1981 tarihli ve 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu uyarınca
alınması gereken vergi, harç ve katılım payları 5 yıl süreyle alınmaz …" hükmü yer
almaktadır.
1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu'nun 22'nci maddesinde ise; "Bina ve arazi
vergileriyle ilgili muaflık ve istisna hükümleri bu Kanuna eklenmek veya bu Kanunda
değişiklik yapılmak suretiyle düzenlenir." hükmü yer almaktadır.
Yukarıda yer alan kanun hükümleri birlikte değerlendirildiğinde tüzel kişiliği
kaldırılan köylere tanınan 5 yıllık geçici muafiyetin uygulanması bizce mümkün
değildir. Çünkü Emlak Vergisi Kanunu'nun 22'nci maddesinde de belirtildiği gibi
muaflık ve istisna hükümleri ancak bu kanunda değişiklik yapılmak veya bu kanuna
hüküm eklenmek suretiyle uygulanabilir. Geçici 1'inci maddenin 15'inci fıkrasında
ise tüzel kişiliği kaldırılan köylerde emlak vergisinin 5 yıl alınmayacağı
belirtilmiş ancak Emlak Vergisi Kanunuyla alakalı bir düzenleme yapılmamıştır.
Dolayısıyla Emlak Vergisi Kanunu'nda söz konusu geçici muafiyetle alakalı bir hüküm
bulunmadığından muafiyetin uygulanması bizce mümkün değildir. Bizce yapılması
gereken Emlak Vergisi Kanunu'na geçici bir madde eklenerek muafiyetin bu şekilde
yapılmasını sağlamak olmalıdır.
Belediye Gelirleri Kanunu'nda muafiyet ve istisnalara yönelik sınırlayıcı herhangi
bir hüküm bulunmadığından tüzel kişiliği kaldırılan köylerde ikamet edenlerden ise
5 yıl süreyle Belediye Gelirleri Kanunu'nda yer alan vergi, harç, katılım payları
(İlan ve reklam vergisi, eğlence vergisi, çevre temizlik vergisi, ölçü ve tartı
muayene harcı, yol harcamalarına katılma payı, kanalizasyon harcamalarına katılma
payı vb.) alınmayacaktır.
5. Sonuç
6360 sayılı Yasayla yerel yönetimlerde köklü değişiklikler yapılmıştır. Genel
olarak il sınırları içinde bulunan büyükşehir belediyesi, ilçe belediyeleri ve
köyler arasında gelişmişlik farkının en aza indirilmesi, alt yapı çalışmaları,
ulaşım vb. hizmetlerin tek elde toplanıp koordinasyonunun sağlanması amacıyla
uygulamaya konulmuştur. Ayrıca bu düzenleme özellikle köyler ve ilçe belediyeleri
tarafından maddi imkansızlıklar nedeniyle yapılamayan alt yapı hizmetlerinin
büyükşehir belediyesi tarafından yapılması esasına dayanmaktadır. Bu uygulamanın
doğal sonucu olarak da bu hizmetlerden faydalanan mükelleflerden daha fazla vergi
alınarak harcamaların bir ölçüde finansmanının sağlanması amaçlanmaktadır. Yeni
yasayla birlikte yeni kurulan 16 büyükşehir belediye mücavir alanında bulunan emlak
vergisi mükellefleri ile mevcut büyükşehir belediye sınırları içerisinde bulunan
ilçe belediyeleri ve mahalleye dönüşen köylerde bulunan mükellefler emlak vergisini
% 100 oranında artırımlı olarak ödeyeceklerdir.