protein ve amino asit metabolizması ııı
advertisement
PROTEİN VE AMİNO ASİT METABOLİZMASI III Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2006 1 Amino asitlerin hücre içindeki reaksiyonları • Transaminasyon • Deaminasyon • Amino asitlerden metil ve tek karbonlu diğer birimlerin sağlanması • Dekarboksilasyon 2 Transaminasyon reaksiyonları Transaminasyon, bir amino asidin amino grubunun bir keto aside taşınması olayıdır; reversibldir. Lizin, treonin, prolin ve hidroksiprolin gibi bazı α-amino asitler transaminasyon reaksiyonlarına katılmazlar. 3 Transaminasyon reaksiyonlarının çoğunda reaksiyona giren substrat çiftlerindeki substratlardan biri -ketoglutarattır. -ketoglutaratın katıldığı transaminasyon reaksiyonu sonucunda amino asitteki amino grubu uzaklaştırılmaktadır. 4 Transaminasyon reaksiyonları, prostetik grubu piridoksal fosfat (PLP) olan transaminazlar (aminotransferazlar) tarafından katalizlenirler. 5 Transaminazlar, hücrenin sitozol ve mitokondri fraksiyonlarında yer alırlar, karaciğer ve kas başta olmak üzere bütün dokularda yaygın olarak bulunurlar. 6 Alanin-pirüvat çiftine spesifik alanin aminotransferaz (ALT,GPT) ve aspartatoksaloasetat çiftine spesifik aspartat aminotransferaz (AST, GOT) önemli transaminazlardır; başlıca karaciğer, kas, beyin, böbrek ve testis dokusunda bulunurlar. 7 AST ve ALT’nin serumdaki aktivitelerinin ölçümü, klinikte ayırıcı tanı açısından önem taşımaktadır. AST enziminin mitokondriyal, ALT enziminin sitozolik kaynaklı doku hasarlarını serumda yansıttığı kabul 8 edilmektedir. Deaminasyon Deaminasyon, bir amino asidin amino grubunun amonyak halinde ayrılması sonucunda α-ketoaside dönüşmesi olayıdır. 9 Deaminasyon olayları, oksidatif ve oksidatif olmayan olarak iki gruba ayrılır; başlıca karaciğer ve böbrekte bulunan çeşitli enzim ve koenzimlerin etkisiyle gerçekleşir. 10 Oksidatif deaminasyon, L-amino asit oksidazlar ve D-amino asit oksidazlar tarafından katalizlenir. L-amino asit oksidazlar, koenzim olarak FMN kullanır; glisin ile dikarboksilli ve hidroksilli amino asitlere etkili değillerdir. O2 bulunan koşullarda bir molekül H2O katılmasıyla oksidatif deaminasyon gerçekleşir. Ara ürün olarak H2O2 oluşması önemlidir. 11 D-amino asit oksidazlar, koenzim olarak FAD kullanır; D-asparajin ile D-glutamin dışındaki Damino asitlere ve özellikle glisin üzerine etkilidirler. 12 Oksidatif deaminasyon sırasında oluşan H2O2, katalaz tarafından su ve oksijene ayrıştırılır veya peroksidaz tarafından uygun bir substrat karşısında suya indirgenir. 13 Glutamatın oksidatif deaminasyonu, karaciğer hücreleri ve bütün doku hücrelerinde mitokondriyal bir enzim olan ve koenzim olarak NAD+ veya NADP+ gerektiren glutamat dehidrojenaz tarafından katalizlenir 14 Amino asitlerin oksidatif olmayan deaminasyonu, çeşitli enzimler tarafından gerçekleştirilir. Histidinin deaminasyonu, histidin-amonyak liyaz (histidaz), ile katalizlenir ve ürokanat oluşur. 15 Dehidratazlar, serin ve treonin gibi hidroksilli amino asitlere etkilidirler, piridoksal fosfat kullanırlar. 16 Desülfidrazlar, kükürtlü amino asitlere etkilidirler, piridoksal fosfat kullanırlar; amino grubu ile birlikte kükürtü de molekülden ayırırlar. 17 Amino asitlerden metil ve tek karbonlu diğer birimlerin sağlanması Noradrenalinden adrenalin, fosfatidil etanolaminden fosfatidil kolin oluşması gibi olaylarda gerekli olan metil grubu (-CH3), metioninin ATP ile aktiflenmiş şekli olan Sadenozilmetioninden (SAM) sağlanır. 18 Tek karbonlu birimlerin önemli bir taşıyıcısı olan tetrahidrofolat, metilen grubunu (CH2-) serinden, formimino ( HC=NH) ve metenil (-HC=) gruplarını histidinden, formil grubunu (-HC=O) glisin ve triptofan amino asitlerinden alır. 19 Dekarboksilasyon Dekarboksilasyon, amino asidin yapısındaki karboksil grubunun CO2 halinde ayrılması olayıdır. 20 Amino asitlerin dekarboksilasyonu, koenzimi piridoksal fosfat (PLP) olan amino asit dekarboksilazlar tarafından katalizlenir ve sonuçta hücrelerde önemli etkileri olan biyojen aminler oluşur. 21 GABA, önemli bir inhibitör nörotransmitterdir. Benzodiazepinler gibi ilaçlar, GABA’nın etkilerini arttırırlar; epilepsi tedavisi için kullanılırlar. 22 Histamin, mast hücrelerinde sentezlenir ve salgılanır. H1 reseptörler vasıtasıyla vazodilatasyon ve bronkokonstriksiyon allerjik reaksiyonlarına neden olur. H2 reseptörler vasıtasıyla gastrik asit sekresyonunu uyarır. 23 24 25 26 27
