Hücre-2

Hücre
Öğrt. Gör. Ümmühan Demir
Anatominin Bölümleri
• Makroskopik anatomi (Gross anatomi)
 Bölgesel (Topoğrafik anatomi)
 Sistematik anatomi
• Mikroskopik anatomi
 Histoloji
 Sitoloji
• Gelişimsel anatomi (Embriyoloji)
• Patolojik Anatomi
• Karşılaştırmalı Anatomi
Canlılığın temel özellikleri
• Metabolizma: Vücutta gerçekleşen tüm kimyasal işlemleri ve süreçleri
kapsamaktadır. Metabolizma, iki alt kategoriden meydana gelir:
 Katabolizma: Vücudumuzun ayakta kalabilmesi için gerekli enerjiyi elde
edebilmek amacıyla yaptığı yıkım işlemleridir.
 Anabolizma: Vücudumuzun enerji kullanarak çeşitli yapı ve birimleri inşa
etmesidir.
Metabolizmanın sağlıklı bir şekilde yürüyebilmesi için; besinlerin vücuda alınması,
sindirilmesi, hücrelere kadar ulaştırılması, hücreler tarafından içeri alınıp işlenmesi
ve enerji elde edilmesi, bu enerjinin de kullanılması ile ihtiyaç duyulan birimlerin
inşa edilmesi ve nihayet artıkların uzaklaştırılıp atılması gerekmektedir.
• Büyüme: Bazen boyut olarak, bazen hücre sayısının artması şeklinde
görülebilen gelişmedir.
• Farklılaşma: Hücrelerin aralarında iş bölümü ve farklı işler yapabilmeleri için
özelleşmiş hücre tiplerine dönüşme sürecidir. Farklılaşma (diferansiyasyon)
sonucunda işlev olarak olduğu gibi, yapısal olarak da hücreler arasında önemli
değişikliklere neden olur.
• Uyarılabilme: İç ve dış iletilere tepki algılayabilme
yeteneği. İç dünyamızda ve çevremizde olan biten
her şeyden haberdar olup gerektiğinde
vücudumuzun yeniden ortama uyum sağlamaya
çalışmamız bu uyarılabilme becerisi sayesinde
olmaktadır.
• İletebilme (konduktivite): Herhangi bir uyarının
sinir adı verilen, özelleşmiş hücreler aracılığıyla
taşınmasıdır.
• Kasılabilme (kontraktilite): Hücrelerin boylarını
kısaltarak şekil değiştirme yetenekleridir.
• Üreme: Hasar gören bir doku parçasındaki
hücrelerin yerine yeni hücrelerin oluşmasıdır.
Onarım da üreme ile gerçekleşmektedir. Yeni
bireylerin oluşmasıyla canlı türünün devamı
ancak üreme ile mümkündür.
Vücudun kimyasal yapı taşları
• Yeryüzünde canlı ya da cansız var olan her şey,
atom adı verilen elementlerden oluşmuştur.
• Elementler, kimyasal kurallara göre birleşerek,
yepyeni özelliklere sahip organik ve inorganik
molekülleri oluştururlar.
• Karbon atomu içeren moleküller organik,
içermeyenler ise inorganik molekül olarak
adlandırılırlar.
• Organik moleküller:
 Karbohidrat: Yapı taşı: monosakkaritler(glikoz).
Örnek: şeker, nişasta, selüloz.
 Lipid: yapı taşı: yağ asidleri, trigliseridler, Örnek:
fosfolipid, steroid
 Protein: Yapı taşı: amino asit. Örnek: keratin,
antikor, aktin, miyozin ve enzimler
 Nükleik asidler: Yapı taşı: nükleotit. Örnek:;
deoksiribonükleik asid (DNA) ve ribonükleik asid
(RNA).
• İnorganik Moleküller: sodyum (Na+), potasyum
(K+), kalsiyum (Ca2+), klor (Cl-), hidrojen (H+),
oksijen (O2), tuz (NaCl) ve su (H2O).
Hücre
• Canlı organizmayı
oluşturan en küçük
fonksiyonel birimdir.
Hücrelerin genel özellikleri
•
•
•
•
•
Bölünerek çoğalırlar.
Hareket ederler.
İç ve dış etkenlerle uyarılırlar.
Büyüyüp gelişirler.
Madde değişimi ve taşınmasını sağlarlar.
Hücre
• Hücre zarı
• Sitoplazma (Hücre sıvısı)
• Çekirdek
Hücre Zarı
• Hücreyi dış çevreden
ayırır.
• 7 10 nm kalınlığındadır.
• Çift katlı fosfolipid
yapıdadır
• Seçici geçirgendir:
Maddeler büyüklüklerine,
yüklerine ve yağda
çözünebilme özelliklerine
göre hücre zarından
geçerler.
Hücre Zarının Görevleri
• Hücre içi ve dışı (intrasellüler-ekstrasellüler)
sıvıların birbirine karışmasını engeller.
• Sitoplazmayı çevreler ve hücrenin yapısını korur.
• Hücrede madde geçişini düzenler ve kontrol eder.
• Hücre içi aktiviteleri uyararak reseptör görevi
yapar.
• Hücre dışından gerekli maddeleri hücre içine alır.
Hücre içinden de bazı maddeleri hücre dışına
verir.
Hücre zarından madde geçişi
• Difüzyon: Konsantrasyon farkına bağlı olarak zardan
maddelerin hareketine denir. Çok yoğun ortamdan az
yoğun ortama.
 Basit difüzyon: Enerji harcanmadan hücre zarında
eriyip geçiş yapan moleküllerin hareketidir. Alkol,
oksijen, karbondioksit gibi.
 Ozmoz: Suyun difüzyonudur.
 Kolaylaştırılmış difüzyon: Difüzyonun taşıyıcı moleküller
kullanılaral yapılan halidir. Glükoz, aminoasitler gibi.
 Aktif Taşıma: Maddelerin hücre zarından az yoğun
ortamdan çok yoğun ortama enerji harcanarak ve
yardımcı moleküller kullanılarak taşınmasıdır.
• Endositoz ve ekzositoz: Makromoleküllerin
veziküller içinde hücreye alınmasına
endositoz; hücreden atılmasına ekzositoz
denir.
Pinositoz: Sıvı şeklinde geçiş
Fagositoz: Katı şeklinde geçiş
Sitoplazma
• Hücre zarı ile hücre
çekirdeği arasını
dolduran sıvıdır.
• %90 ı sudur, %10 u katı
kısmıdır.
• Birçok hücre organeli ve
hücresel yapı bu sıvı
içinde lokalizedir.
• Yarı akışkan bir
yapıdadır.
Ribozomlar
• Hücrenin en küçük
organelidir.
• Protein ve RNA
yapısındadırlar. %60 ı
protein % 40 ı RNAdır.
• Alt birimleri 60 s rRNA,
40 s rRNA.
• Protein sentezlemekle
görevlidirler.
Sentrozom
• Hücre çekirdeğine yakın
yerleşmiş, biribirine dik
borucuk yapılardır.
• Hücrenin hareket
merkezidirler ve hücre
bölünmesinde
kromatinler bu yapılara
tutunarak hareket eder.
Endoplazmik Retikulum (ER)
• Bir uçlarıyla çekirdek zarı
diğer uçlarıyla hücre zarına
tutunan kanallar sistemidir.
• Üzerinde ribozom
taşıyanlara granüllü,
taşımayanlara granülsüz
denir.
• Genel olarak madde
taşınmasından sorumludur.
Ayrıca çeşitli enzimatik
olaylarda ve proteinlerin
modifikasyonlarında rol
alırlar.
• Hücre iskeleti görevi görür.
Golgi Aygıtı (Cisimciği)
• Çekirdeğe yakın
veziküler bir yapıdır.
• Salgı yapmada görev alır
• ER ile birlikte çalışır.
Lizozomlar
• Veziküler yapıdadır
• Sitoplazmada dağınık
halde bulunur.
• Lipid yapıda zarla
çevrilidir.
• Hücresel sindirim ve
savunmada görev alır.
Mitokondri
• Çift zarlıdır.
• Zarlar arası boşlığa krista,
iç bölüme matriks denir.
• Hücrenin enerji
merkezidir.
• Kendine ait genetik
materyal (DNA) içerir.
• Bölünerek çoğalabilir.
Enerji ihtiyacı olduğunda
sayısı artar.
Hücre Çekirdeği
• Çift zarla kaplıdır.
• Genetik materyali
bulundurur. İnsan
hücresinde genetik materyal
DNAnın proteinlerle sarılmış
hali olan kromatindir.
İnsanda 46 kromozoma
organize olmuş halde
bulunur.
• Çekirdekçik(Nucleolus)
denilen, RNAların
sentezlendiği yapıyı
bulundurur.
• Hücre içi tüm yaşamsal
olayları yöneten merkez
çekirdektir.
Çekirdekçik
Çekirdek
Hücre bölünmesi
• İki çeşit hücre bölünmesi
vardır: Mitoz bölünme ve
mayoz bölünme
• Mitoz bölünmede birbirinin
aynı olan ve ana hücre ile
aynı miktarda genetik
materyal taşıyan 2 hücre
oluşur. Mitoz bölünme,
çoğalabilen tüm vücut
hücrelerinde görülür.
• Mayoz bölünmede oluşan
hücreler ana hücrenin yarısı
kadar materyale sahiptir.
Mayoz bölünme sadece
cinsiyet hücrelerinde
görülür.
Mitoz
Mayoz