PowerPoint Sunusu

1.DERS
MUHASEBEDE DÖNEMSONU
İŞLEMLERİNİ GEREKTİREN NEDENLER,
ENVANTER VE DEĞERLEME
KURALLARI
MUHASEBEDE DÖNEM SONU İŞLEMLERİNİ
GEREKTİREN NEDENLER-1
Dönemsonu işlemleri, belli bir tarih itibariyle işletmelerin mali
tablolarını hazırlamak ve bu mali tablolarda yer alacak bilgilerin
gerçekliği ve doğruluğunu sağlamaya yönelik olarak yapılan
işlemlerdir. İşletmelerin bir yıllık faaliyeti sonucunda oluşacak
mali tablolar, dönem sonunda yapılacak envanter ve değerleme
işlemleri ile belirlenmektedir. İşletmelerin bir yıllık kar veya zararı
ve bunun üzerinden ödenmesi gereken vergileri bu işlemlerle
belirleneceğinden dönem sonu işlemlerinin yapılması zorunludur.
Bir muhasebe döneminin sonunda hesapların dökümünü gösteren
genel geçici mizan, dönem sonu (envanter) bilgileri olmaksızın
bilanço ve gelir tablosunun doğru düzenlenmesine olanak vermez.
Bu nedenlerden bazıları aşağıda sıralanmıştır:
MUHASEBEDE DÖNEM SONU İŞLEMLERİNİ
GEREKTİREN NEDENLER-2





Mal
hareketleri,
aralıklı
envanter
yöntemine
göre
muhasebeleştirildiğinde Ticari Mallar Hesabı’nın kalanı mevcut
malları göstermez.
Mal hareketleri, devamlı envanter yöntemine göre kayda alınmış
olsa bile, fire, çalınma, modası geçme gibi nedenlerden dolayı
meydana gelen değer azalışları sonucu Ticari Mallar Hesabı
mevcut malların değerini göstermeyebilir.
Bazı alacakların tahsil olanağının kısmen veya tamamen ortadan
kalkmış olabilir.
Yabancı paralarda ve menkul kıymetlerde değer değişiklikleri
meydana gelmiş olabilir.
Amortismana tabi duran varlıklarda değer kayıpları oluşmuş
olabilir.
MUHASEBEDE DÖNEM SONU İŞLEMLERİNİ
GEREKTİREN NEDENLER-3



Gelir ve giderlerle ilgili tahakkuk, tahsil ve ödeme işlemlerinden
kaynaklanan farklılıklar sözkonusu olabilir.
Bazı mali nitelikteki işlemlerin kaydı unutulmuş olabilir.
Dönem içinde yanlış hesaplara kayıtlar düşülmüş olabilir. Yapılan
kayıtlarda tutar hataları olabilir.
Adı geçen unsurların gerçek veya gerçeğe en yakın değerleriyle
ilgili hesaplarda gösterilmesi ve bu hesaplardan yararlanılarak
düzenlenen mali tablolarda işletmenin durumuyla ilgili doğru
bilgilerin yer almasının sağlanabilmesi için dönem sonu işlemleri
gereklidir.
ENVANTERİN TANIMI, DEĞERLEME KURALLARIENVANTER İŞLEMLERİ (DÖNEMSONU İŞLEMLERİ)
Envanter, işletmeye dahil mevcutların, alacakların ve
borçların fiilen veya kayden tespit edilmesi ve elde
edilen sonuçlara göre gerekli tamamlama, ayarlama ve
düzeltme kayıtlarını yapmak suretiyle gerçek
değerleriyle görünmelerini sağlamaktır.
İktisadi bir kıymetin miktarının saymak, ölçmek veya
tartmak suretiyle fiili olarak tespit edilmesine fiili
envanter, kayıt ve belgeler üzerinden tespit edilmesine
ise kaydi envanter adı verilir.
ENVANTER İŞLEMLERİ (DÖNEMSONU İŞLEMLERİ)
Özetle;
Envanter, bir işletmenin bilanço günündeki tüm varlık ve
kaynaklarının miktar ve değer olarak tespitidir.
Miktar belirleme: Fiili sayım ve kontrol aşaması.
Değer belirleme (Parasallaştırma): Sayım aşamasında
miktar olarak belirlenen varlıklar ile borçların para
cinsinden tutarlarının belirlenmesi aşaması.
ENVANTER İŞLEMLERİ (DÖNEMSONU İŞLEMLERİ)
Esas olarak iki aşamadan oluşur:
a) Muhasebe Dışı Envanter: Bir işletmenin bilanço günündeki tüm
varlık ve kaynaklarının muhasebe kayıtları gözönünde
bulundurulmaksızın miktar ve değer olarak tespit edilmesidir.
b) Muhasebe İçi Envanter: Muhasebe dışı envanterden elde edilen
bilgilerle, hesapların genel geçici mizandaki durumlarının
karşılaştırılması suretiyle gerekli düzeltme ve ayarlama
kayıtlarının yapılması sürecidir.
MUHASEBE DIŞI ENVANTER İŞLEMLERİ
a. Bilanço Hesaplarıyla İlgili İşlemler
1. Varlık Hesaplarıyla İlgili İşlemler
• Hesap mutabakatı sağlama,
• TL paralı işlemlerde değerleme,
• Yabancı paralı işlemlerde değerleme,
• Aktif değer düşüklüğüne karşılık ayırma,
• Amortisman hesaplama,
• Alacak senetlerine reeskont hesaplama,
• Gelir ve giderlere dönem ayırmaya ait tutar belirleme,
• Varlıklarda sınıflandırmaya ait tutar belirleme,
• Vergi mevzuatı ile uyum sağlamaya ait tutar belirleme vd.
2. Kaynak Hesaplarıyla İlgili İşlemler
• Hesap mutabakatı sağlama,
• Türk paralı işlemlerde değerleme,
• Yabancı paralı işlemlerde değerleme,
• Borç ve gider karşılığı hesaplama (kıdem tazminatı ve vergi karşılığı dahil),
• Borç senetlerine reeskont hesaplama,
• Gelir ve giderlerde dönem ayırımına ait tutar belirleme,
• Yabancı kaynaklarda sınıflandırmaya ait tutar belirleme,
• Vergi Mevzuatı ile uyum sağlamaya ait tutar belirleme vd.
b. Maliyet Hesaplarıyla İlgili İşlemler
• Hesap mutabakatı sağlama,
• Ortak giderlerin dağıtımını yapma vd.
c. Gelir Tablosu Hesaplarıyla İlgili İşlemler
• Gelir ve gider hesaplarında mutabakat sağlama,
• Gelir ve giderlerde dönem ayrımına ait tutar belirleme,
• Satışların maliyetini hesaplama,
• Vergi Mevzuatı ile ilgili uyum sağlamaya ait tutar belirleme vd.
MUHASEBE İÇİ ENVANTER İŞLEMLERİ








Varlık ve borçların sayım, kontrol ve değerlemesi ile
ilgili kayıtlar,
Dönem içindeki hatalı kayıtların düzeltilmesi,
Unutulan işlemlerin muhasebeleştirilmesi,
Gelir ve giderlerin gerçekleşme (tahakkuk) ve dönem
ayarlama kayıtları,
Maliyet hesaplarının gelir tablosu hesaplarına devri,
Gelir ve giderlerin vergi yükümlülükleri ile ilgili
tutarlarının belirlenmesi,
Sonuç (gelir/gider) hesaplarının K/Z’a devri,
Dönem net kârı veya zararının belirlenmesi.
DÖNEMSONU (ENVANTER) İŞLEMLERİ
Muhasebe uygulamasında envanter işlemleri genel olarak aşağıdaki sıraya
göre yapılır:
1- Dönem sonunda muhasebe kayıtlarına göre genel geçici mizan düzenlenir.
2- Muhasebe dışı envanter işlemleri yapılarak iktisadi kıymetlerin gerçek
durumu tespit edilir.
3- Muhasebe dışı envanter sonuçları ile genel geçici mizan karşılaştırılır varsa
farklar bulunur.
4- Bulunan farkların sebeplerine göre gerekli düzenleyici muhasebe kayıtları
yapılarak muhasebe içi envanter işlemleri yapılır.
5- Muhasebe kayıtları ile envanter sonuçlarının uyumu sağlanarak kesin mizan
düzenlenir.
6- Daha sonra mali tablolar düzenlenir.
7- Dönemsonu envanteri ve bilanço envanter defterine işlenir,
8- Yevmiye ve büyük defterde bilanço hesapları kapatılır.
ENVANTER İŞLEMLERİNİ YAPMAKLA YÜKÜMLÜ
OLANLAR
Envanter işlemi yapacak olanlar VUK’a göre;
 Yıllık alış ve satış tutarları birinci sınıf tacir kabul edilip
bilanço esasına göre defter tutan gelir vergisi mükellefleri,
 Her türlü ticaret şirketleri,
 Kurumlar vergisine tabi olup bilanço esasına göre defter
tutan diğer tüzel kişiler,
 İhtiyari olarak bilanço esasına göre defter tutmayı tercih eden
mükellefler,
 İşletme hesabı esasına göre defter tutanlardan emtia üzerine
iş yapan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri.
ENVANTER TÜRLERİ
a) Kuruluş Envanteri: İşletmenin kuruluş işlemlerinden
sonra
çıkardığı
envantere
"Kuruluş
Envanteri"
denilmektedir.
b) Dönemsonu Envanteri: Hesap döneminin sonunda faaliyet
sonucunu hesaplamak için çıkarılan envantere "Dönemsonu
Envanteri" denilmektedir.
c) Devir Envanteri: Şirketin başka bir şirkete devri için
çıkarılan envantere "Devir Envanteri" denilmektedir.
d) Tasfiye Envanteri: Şirketin kapatılması amacıyla
düzenlenen envantere “Tasfiye Envanteri" adı verilmektedir.
ENVANTER ÇIKARMA ZAMANI, ENVANTER
DEFTERİ, ENVANTER LİSTELERİ
Dönem sonu envanteri, 31 Aralık tarihli bilanço günü (envanter günü) itibariyle
yapılır. Envanter işlemlerinin bir günde bitirilmesi çoğu zaman mümkün
olmayabilir. Ancak yıllık beyannamenin verilme süresi içinde bitirilmesi
gerektiği zımnen kabul edilmiştir. Envanter işlemleri ne zaman bitirilirse
bitirilsin 31 Aralık tarihli bilanço günündeki sonuçları gösterir. Envanter esas
itibariyle yıllık olarak çıkartılır ve envanter defterine kaydolunur. Ancak büyük
mağazalar ve eczaneler fiili envanterlerini üç yılda bir çıkartabilirler.
Envanter defteri; İşletmeler işe başlama tarihinde ve izleyen her hesap
döneminin sonunda çıkarılan envanterler ve bilançoların kayıt edildiği tutulması
zorunlu yasal defterdir. İşletmeler, bilanço günü itibariyle muhasebe dışı
envanterde saptanan tüm varlık ve borçları, dökümlü olarak envanter defterine
kaydederler. Çok çeşitli mal bulunduran isletmeler, envanterlerini listeler
halinde düzenleyebilirler. Envanter Listelerinin geçerli olabilmesi için; sayfa ve
sıra numaralı olmalı, düzenlenme tarihi olmalı, işletme yetkililerince
imzalanmalı, envanter defteri gibi saklanmalıdır.
DEĞERLEME
Bir işletmenin varlık ve kaynaklarının belirli
bir tarihteki değerlerinin para birimi ile
ifade edilmesi işlemidir.
DEĞERLEME ÖLÇEKLERİ
Değerleme ölçekleri;

Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri (GKGMİ)

Türk Ticaret Kanunu (TTK)

Sermaye Piyasası Kanunu (SPK)

Vergi Usul Kanunu (VUK)

Türkiye Finansal Raporlama Standartları (TFRS)’nda
ayrı ayrı tanımlanmışlardır.
VERGİ USUL KANUNU’NDA YER ALAN
DEĞERLEME ÖLÇEKLERİ-1
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
Maliyet bedeli
Borsa rayici
Tasarruf değeri (Peşin Değer)
İtibari değer (Nominal Değer)
Mukayyet değer (Kayıtlı Değer)
Vergi değeri
Rayiç bedel (Piyasa Değeri)
Emsal bedeli ve ücreti
VERGİ USUL KANUNU’NDA YER ALAN
DEĞERLEME ÖLÇEKLERİ-2
1- Maliyet Bedeli: Bir iktisadi kıymetin elde edilmesi için yapılan
ödemelerle buna bağlı olarak yapılan her türlü giderlerin
toplamıdır.
İşletmeye dahil olan aşağıda yazılı iktisadi kıymetler maliyet
bedeliyle değerlenir.
 Gayrimenkuller
 Gemiler ve diğer taşıtlar
 Emtia (Ticari mal)
 Gayrimenkullerin mütemmim cüzleri ve teferruatı
 Demirbaş eşya, alet edavat ve mefruşat
 Tesisat ve makineler
 Gayrimaddi haklar
 Zirai mahsüller ve hayvanlar.
VERGİ USUL KANUNU’NDA YER ALAN
DEĞERLEME ÖLÇEKLERİ-3
2- Borsa Rayici: İktisadi kıymetin değerleme gününde borsada
oluşan ortalama fiyattır.
Yabancı paralar, yabacı para cinsinden olan senetli, senetsiz borç
ve alacaklar borsa rayici ile değerlenir. Türkiye’de yabancı para
borsası olmadığından Maliye Bakanlığınca tespit edilen kurla
değerleme yapılır.
3- Tasarruf Değeri (Peşin Değer): İktisadi kıymetin değerleme
gününde sahibi için arz ettiği gerçek değerdir. Bu değer iktisadi
varlığın veya borcun değerleme günündeki peşin değeridir.
Senetli alacak ve borçlar tasarruf değeri ile değerlenir (İhtiyari).
Banka ve sigorta şirketleri senetli alacak ve borçlarını tasarruf
değer ölçeğiyle değerlemek zorundadırlar.
VERGİ USUL KANUNU’NDA YER ALAN
DEĞERLEME ÖLÇEKLERİ-4
4- İtibari Değer (Nominal Değer): Her türlü senetler ile hisse
senetleri ve tahvillerin üzerinde yazılı olan değerleridir. Ulusal
para, çekler, çıkarılmış tahviller, itibari değer ile değerlenir.
5-Mukayyet Değer (Kayıtlı Değer): İktisadi kıymetin muhasebe
kayıtlarında gösterilen değeridir. Mukayyet değer, değerleri defter
ve hesaplardan tespit edilen iktisadi kıymetlerin değerlemesinde
kullanılır.








Senetsiz alacaklar
Senetsiz borçlar
Senetli alacaklar (ihtiyari)
Senetli borçlar (ihtiyari)
İlk tesis ve taazzuv giderleri (Kuruluş ve örgütlenme giderleri)
Aktif geçici hesaplar
Pasif geçici hesaplar
Karşılıklar
VERGİ USUL KANUNU’NDA YER ALAN
DEĞERLEME ÖLÇEKLERİ-5
6- Vergi Değeri: Bina ve arazinin rayiç bedeline vergi değeri
denir. Vergi değeri, emlak vergisi matrahının tespitinde kullanılır.
Maliyet bedeli bilinmeyen bina ve arazinin rayiç değeridir. Bina
ve araziler maliyet değeri ile değerlenecek olmakla birlikte,
bunların maliyet bedeli ile değerlenmesinin mümkün olmaması
halinde vergi değeri ile değerlemeye tabi tutulur.
7- Rayiç Bedel (Piyasa Değeri): İktisadi kıymetin değerleme
günündeki normal alım-satım bedelidir. Veraset ve intikal vergisi,
emlak alım vergisi, rayiç bedel ile değerlenir.
VERGİ USUL KANUNU’NDA YER ALAN
DEĞERLEME ÖLÇEKLERİ-6
8- Emsal Bedel ve Ücreti: Gerçek bedeli olmayan veya bilinmeyen
veyahut doğru olarak tespit edilemeyen bir malın, değerleme gününde satılması
halinde emsaline nazaran haiz olacağı değerdir. Değeri düşen mallar, emsal
bedel ile değerlenir. Emsal bedeli sıra ile, aşağıdaki esaslara göre tespit edilir:
Birinci sıra (Ortalama fiyat esası): Aynı cins ve mevkideki mallardan sıra ile
değerlemenin yapılacağı ayda veya bir evvelki veya bir daha evvelki aylarda satış
yapılmışsa, emsal bedeli bu satışların miktar ve tutarına göre mükellef tarafından
çıkarılacak olan "ortalama satış fiyatı" ile hesaplanır. Bu esasın uygulanması için, aylık
satış miktarının, emsal bedeli tayin olunacak her bir malın miktarına nazaran % 25'ten
az olmaması gerekir.
İkinci sıra (Maliyet bedeli esası): Emsal bedeli belli edilecek malın, maliyet bedeli bilinir
veya çıkarılması mümkün olursa, bu takdirde mükellef bu maliyet bedeline, toptan
satışlar için % 5, perakende satışlar için % 10 ilave etmek suretiyle emsal bedelini bizzat
belli eder.
Üçüncü sıra (Takdir esası): Yukarıda yazılı esaslara göre belli edilemeyen emsal
bedelleri ilgililerin müracaatı üzerine takdir komisyonunca takdir yolu ile belli edilir.
Takdirler, maliyet bedeli ve piyasa değerleriyle, bina ve arazi vergi değeriyle, diğerleri
varsa borsa rayici ile yoksa mukayyet değeriyle, o da yoksa emsal bedeliyle değerleme
yapılacaktır.
TİCARİ KAR VE MALİ KAR
TTK hükümlerine ve muhasebe ilkelerine göre belirlenen kar
“Ticari Kar” olarak adlandırılırken bu esaslara göre düzenlenen
bilançoya da “Ticari Bilanço” adı verilir.
Vergi Kanunlarına göre belirlenen kar rakamına ise “Mali Kar”
adı verilir ve bu esaslara göre düzenlenen bilançoya ise “Mali
Bilanço (Vergi Bilançosu)” adı verilir.
Mali karın hesaplanması aşağıdaki gibi formüle edilebilir:
Ticari Kar (Dönem Karı)
(+) Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler
(-) Vergiden İstisna Edilmiş Kazançlar
(-) Son Beş Yıla Ait Geçmiş Yıl Zararları
MALİ KAR