CANLILIK HÜCRE İLE BAŞLAR Hazırlayan: Tuncay

CANLILIK HÜCRE İLE BAŞLAR
Hazırlayan: Tuncay AYDEMİR
Zonguldak /Devrek
İSTİKLAL İ.Ö.O
CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ
•
•
•
•
•
•
•
•
Tüm canlılar;
Hücrelerden oluşur
Solunum yaparlar
Beslenirler
Hareket ederler
Boşaltım yaparlar
Solunum yaparlar
Tüm canlılar uyartılara karşı tepki verirler
Doğarlar, büyürler , ürerler ve ölürler.
HÜCRE
Canlıları oluşturan en küçük yapı birimine hücre denir.
Canlılar tek bir hücreden oluşabildiği gibi çok sayıda hücreden
de oluşabilir.
Örnek:
Tek hücreli canlılar: Amip, öglena, bakteri, terliksi hayvan
Çok hücreli canlı: İnsanlar hayvanlar, bitkiler
Canlıları meydana getiren hücreler gözle görülemez. Ancak
mikroskop denen araçlarla görülebilir.
Hücre ilk defa Robert Hooke tarafından bulunmuştur.
• Bir hücre genel olarak temelde üç kısımdan oluşur.Bunlar;
• Hücre zarı
• Sitoplazma
• Çekirdek
HÜCRENİN KISIMLARI
Sitoplazma
Hücre Çeperi
SOĞAN ZARI HÜCRESİ
Bitki Hücresi
Hayvan Hücresi
Hücre Zarı
Çekirdek
HÜCRENİN KISIMLARI
1. HÜCRE ZARI
HÜCRE ZARI: Yağ, protein ve az miktarda karbonhidrat
moleküllerinden oluşur.
Hücre içindeki çekirdek ve sitoplazmanın dağılmasını
engelleyerek, hücreyi dış kısımdan sarar.
ÖZELLİKLERİ:
• Seçici geçirgendir. Her maddeyi hücre içine almaz
• Esnek ve canlıdır.
•Saydam ve akışkandır.
•Üzerlerinde POR adı verilen delikler bulunur. Bu
delikler madde geçişini sağlar.
1. HÜCRE ZARI
HÜCRE ZARININ GÖREVLERİ;
• Hücreyi dış etkilerden korur.
• Hücreye şekil verir.
• Sitoplazmanın dağılmasını önler
• Hücreyi dış ortamdan ayırır.
• Hücreye madde giriş çıkışını kontrol eder
1. HÜCRE ZARI
• HÜCRE ÇEPERİ (Hücre Duvarı):
•
•
•
•
Yalnızca bitki, mantar ve bakterilerde bulunur. İnsanlarda ve
hayvanlarda bulunmaz.
Hücre çeperi hücre zarının dış kısmında bulunur.
ÖZELLİKLERİ;
Cansızdır, tam geçirgendir.
Selülozdan yapılmıştır.
Hücreye sertlik ve dayanıklılık sağlar.
Hücre çeperin de madde alışverişine yardımcı olan geçitler
bulunur
HÜCRE ZARI İLE HÜCRE ÇEPERİ ARASINDAKİ FARKLAR
Hücre zarı
1. Canlıdır
2. Seçici geçirgendir
3. Esnektir
4. Tüm canlılarda bulunur.
5. Protein, yağ ve karbonhidrat
Moleküllerinden oluşmuştur.
Hücre Çeperi
1. Cansızdır
2. Tam geçirgendir.
3. Sert ve kalındır
4. Bitki ,mantar ve bakterilerde
bulunur.
5. Yapısında selüloz ve kitin
bulunur.
2. SİTOPLAZMA
2. SİTOPLAZMA: Hücre zarı ile çekirdek arasını dolduran
yarı saydam ,yarı akışkan ,yumurta akı kıvamında bir sıvıdır.
• Sitoplazma; hücredeki canlılık olaylarının (üreme,
boşaltım,sindirim,enerji üretimi ) gerçekleştirildiği yerdir.
• Sitoplazmanın %65 ile %95 su oluşturur. Bunun dışında
protein,yağ,karbonhidrat,vitamin,mineraller,
hormonlar,enzimler ve organeller bulunur.
• Yaşamsal olayları, sitoplazma içinde organeller
gerçekleştirir.
SİTOPLAZMADAKİ ORGANELLER
1. RİBOZOM:
• Virüsler hariç bütün hücrelerde bulunur.
• Protein sentezi yaparak hücrenin protein ihtiyacını karşılar
SİTOPLAZMADAKİ ORGANELLER
2. MİTEKONDRİ:
•
•
•
•
Hücrenin enerji merkezidir.
Oksijenli solunum yapıldığı yerdir.
Enerjinin üretildiği yerdir.
Enerji ihtiyacı fazla olan kas, karaciğer ve sinir hücrelerinde bol
miktarda bulunur.
SİTOPLAZMADAKİ ORGANELLER
3. SENTROZOM:
• Sadece hayvan hücrelerinde bulunur.
• Hücre bölünmesi sırasında iğ ipliklerinin oluşmasını sağlar.
SİTOPLAZMADAKİ ORGANELLER
4. ENDOPLAZMİK REDİKULUM:
•
•
•
Prokaryot hücreler hariç tüm hücrelerde vardır.
Hücre içi madde iletimini (madde taşınmasını) sağlar.
Hücre zarı ile çekirdek arasındaki kıvrımlı kanallardır
SİTOPLAZMADAKİ ORGANELLER
5. LİZOZOM :
• Hayvan hücrelerinde bulunur.
•Hücre içi sindirimi sağlar.
• Büyük molekülleri parçalar
SİTOPLAZMADAKİ ORGANELLER
6. GOLGİ AYGITI :
• Salgı maddelerinin üretildiği ve depolandığı organdır.
• Salgı yapan ter bezleri,tükürük bezleri ve süt bezleri gibi bez
hücrelerinde bol miktarda golgi aygıtı bulunur. Ayrıca
meyvelerin sulu kısımlarının ve kokularının oluşmasını da golgi
aygıtı sağlar.
SİTOPLAZMADAKİ ORGANELLER
7. KOFUL :
• Hayvan hücrelerinde küçük ve çok sayıda, Bitki hücrelerin de
ise büyük ve tektir.
• Hücre içinde atık maddelerin depolanmasını ve boşaltılmasını
sağlar.
• Bitki hücrelerinde suyun alınması ve fazlasının depo edilmesini
sağlar.
SİTOPLAZMADAKİ ORGANELLER
8. PLASTİDLER:
• Sadece bitkilerde bulunur. 3 çeşit plastid vardır.
a- Kloroplast:
• Yeşil bitkilerde bulunur.
• Yapısında klorofil (yeşil renk maddesi) bulunur.
• Klorofil canlıya yeşil rengi verir. Bitki yapraklarında ,genç
gövdede bulunur.
• Klorofil fotosentez sırasında güneş ışığını emerek yeşil
bitkilerin besin ve oksijen üretmesini sağlar
•
klorofil
Su + karbondioksit
besin + oksijen
güneş ışığı
SİTOPLAZMADAKİ ORGANELLER
SİTOPLAZMADAKİ ORGANELLER
b- Kromoplast:
• Yeşil harici tüm renk maddelerini taşır.
• Meyvelere ve çiceklere renk verir.
c- Lökoplast:
• renksiz bir plastidlerdir.
• Kök ve yer altı gövdesi gibi organlarda bulunur.
• Nişasta, protein, yağ depo ederler
3. ÇEKİRDEK
3. ÇEKİRDEK:
• Bakteriler ve mavi yeşil algler hariç bütün hücrelerde bulunur.
Görevleri;
• Hücrenin yönetim merkezidir.
• Hücrenin bölünmesini ve büyümesin sağlar.
• Hücredeki yaşamsal olayları kontrol eder.
• Çekirdekte canlılara ait kalıtsal özellikleri taşıyan kromozomlar
bulunur.
• Çekirdek zarı üzerinde por adı verilen delikler bulunur.
Çekirdek 4 kısımda incelenir.
1. Çekirdek zarı
2. Çekirdek sıvısı
3. Çekirdekçik
4. Kromatin iplik (kromozom)
HAYVAN HÜCRESİ İLE BİTKİ HÜCRESİ ARASINDAKİ
FARKLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
HAYVAN HÜC.
Yuvarlaktır.
Sentrozomları vardır.
Plastidleri yoktur
Hücre çeperi yok
Kofullar küçük ve çok
Lizozomları var
BİTKİ HÜC.
1. Köşelidir.
2. Sentrozomları yoktur.
3. Plastidleri vardır.
4. Hücre çeperi vardır.
5. Kofullar büyük ve azdır
6. Lizozomları yoktur.
HÜCREDEN ORGANİZMAYA
Her canlı hücre ya da hücrelerden oluşur. Canlının
gelişmişliği artıkça o canlının sahip olduğu hücre sayısı artar.
Çok hücreli canlılar görev ve yapı bakımından birbirinden
farklı milyonlarca hücreden oluşur.
**** Belli bir yapı ve göreve sahip olan hücrelerin bir araya
gelerek oluşturdukları yapılara doku denir.
Örnek: kemik dokusu, kas dokusu
***** Farklı dokular bir araya gelerek Organları oluşturur.
Örnek: Kalp, mide, karaçiğer
*****Aynı görevi yapan organlar bir araya gelerek sistemleri
oluşturur.
Örnek: Solunum sistemi, dolaşım sistemi
HÜCREDEN ORGANİZMAYA
**** Sistemler bir araya gelerek organizmayı oluşturur.
Örnek: İnsanlar, hayvanlar, bitkiler
Hücre
Dokuları
Organları
Sistemleri
Organizma
Kan hücresi
organizma
Kan dokusu
Kalp organı
Dolaşım sistemi