19027_Biyoloji Hücre (Canlılığın Temel Birimi)

CANLILIĞIN TEMEL BİRİMİ :
HÜCRE
HÜCRENİN YAPISI VE İŞLEVİ
Hücreler şekilleri, büyüklükleri ve yapılarına bağlı
olmaksızın beslenme, enerji üretip (ATP) kullanma,
kalıtsal özelliklerini oluşturacakları yeni yavru hücrelere
aktarma gibi temel yaşamsal faaliyetleri yürütürler. Canlı
türlerine göre hücreler, şekil ve büyüklük bakımından
farklılık gösterirler. Bitkilerde epidermis ve meristem
hücreleri ile insanın kan hücreleri mikroskopta
incelenirken, kuş yumurtası, limon, portakal gibi bitkilerin
hücreleri gözle görülebilecek büyüklüktedir. Hücreler tek
başlarına bir canlıyı oluşturabilecekleri gibi (tek
hücreliler) farklı amaçlar için bir araya gelen gruplar
halindeki hücreler de (çok hücreliler) bir canlıyı
oluşturabilirler.
HÜCRENİN BÖLÜMLERİ
HÜCRE ZARI
SİTOPLAZMA
ÇEKİRDEK
HÜCRE ZARI
Hücreyi dışardan çevreleyen, hücreye belli bir şekil kazandıran
canlı, esnek, seçici ve geçirgen özellikteki kısımdır.
Protein, karbonhidrat, yağ moleküllerinin bir araya gelip, özel
bir şekilde dizilmesi ile oluşmuştur.
günümüzde en geçerli zar modeli akıcı-mozaik zar modelidir.
Bu modele göre yağ tabakaları hareketli iki sıra halinde dizilmiştir.
Protein molekülleri yağların arasına gömülmüştür. Karbonhidratlar
ise yağlar üzerine bağlı veya proteinler üzerinde bağlı olarak
bulunur.
şekil 1 hücre zarı modeli
HÜCRE ZARININ GÖREVLERİ
• Hücreyi dış etkenlerden korur, hücreye şekil verir.
• Hücrenin madde alış verişini sağlar. Seçici geçirgen özelliğinden
•
•
•
dolayı geçişler kontrol altındadır.
Hücrelerin birbirlerini tanımalarını sağlar.
Hücrelerin birbirlerine tutunmalarını sağlar.
Hücreye gelen elektriksel, kimyasal uyarılar zar aracılığı ile
yapılır.
bütün hücre zarları, yapı olarak birbirine benzer fakat
yapısındaki moleküller dağılımın farklılığı nedeni ile her hücre
zarı kendine özgü özellikler taşır.
SİTOPLAZMA
Çekirdek ile hücre zarı arasındaki %70-90’ı sudan oluşmuş
yumurta akı kıvamında sıvıya sitoplazma denir.
Sitoplazmada suyun yanında; enzimler, hormonlar, nükleotitler,
RNA, ATP, iyonlar, aminoasit, glikoz, yağ asitleri, mineraller ve
sindirilmemiş besin molekülleri bulunur.
Organeller sitoplazma içerisine gömülü olarak bulunurlar.
Organeller hücre içerisindeki hayatsal faaliyetleri (beslenme,
boşaltım, sindirim, solunum,… vb.) yapmak üzere özelleşmiş
yapılardır.
Bir hücrenin tek başına canlılık birimi olması, organellerin varlığı
ile mümkündür. Hücredeki her organel, gelişmiş bir canlıdaki organın
karşılığıdır.
Örneğin organizmada sindirim işini mide, bağırsak gibi organlar
yaparken, hücrede ise lizozom organeli yapar.
SİTOPLAZMADA BULUNAN ORGANELLER
1. Ribozom: Alyuvar ve virüsler haricinde, bütün hücrelerde
bulunan zarsız organeldir. Sitoplazmada serbest halde, çekirdek
zarında, endoplazik retikulum zarları üzerlerinde, kloroplast ve
mitekondri sıvısında bulunur.
2. Endoplazmik Retikulum: Sitoplazma içinde geniş alanlara
dağılmış olarak bulunan, zarlardan oluşmuş kanalcıklar
sistemidir. Hücreyi bir ağ gibi saran borulardır. Hücre zarından,
çekirdeğe kadar uzanarak, tüm sitoplazmaya yayılmıştır.
3.Golgi Cisimciği: Üst üste dizilmiş zarsı keseciklerden
oluşmuştur. Salgı yapan bez hücrelerinde (tiroid, pankreans,
karaciğer, ..,vb. gibi) çok miktarda bulunur. Ergin sperm
hücreleri, alyuvar ve virüsler hariç bütün hücrelerde bulunur.
4. Lizozom: Golgi aygıtı tarafından oluşturulan bir
organedir. Sindirici proteinler ve bunların etrafını kaplayan tek
katlı zardan oluşur. Sindirici proteinler, hücre için zararlı
maddeleri (mikrop,…,vs,. Gibi) yağları, şekerleri, proteinleri
sindirebilme yeteneğine sahiptir. Alyuvar hücreleri dışında tüm
hayvan hücrelerinde bulunur.
5. Mitekondri: Çift katlı zarla çevrili, yuvarlak ya da mekik
şekilli organellerdir. Zarlar üzerinde elektron taşıma sistemi
(ETS) bulunur. Zarların içinde mitekondri sıvısı bulunur.
Mitekondri sıvısı sitoplazma sıvısına benzer. Mitekondrinin
kendine özgü genetik materyali olan DNA’sı vardır. Memeli
alyuvarları, bakteri ve mavi-yeşil alglerin dışında bütün ökaryot
hücrelerde bulunur.
6. Sentrozom: Yalnızca hayvan hücrelerinde bulunan bir
organeldir. Yapısında bir çift sentriol adı verilen protein yapıda
iplik vardır. Zar yapısına sahip olmayan bir organeldir.
ÇEKİRDEK
Memeli alyuvarları, bakteri ve su yosunları hariç bütün canlı
hücrelerde bulunurlar. Hücrenin genelde ortasına yerleşmiştir. Çift
katlı zarla çevrilmiştir. Zarların birbiri ile birleştiği yerde por adı
verilen delikler oluşur.
çekirdek içinde hücre ve organizmanın karakterini belirleyen
kalıtsal materyal bulunur.
şekil 2 çekirdek
Bir çekirdek dört ana kısımda incelenir:
1. Çekirdek Zarı: İki katlı zardır. Hücre zarın benzer bir yapı
gösterir. İç ve dış zarın birleşme yerlerinde porlar oluşur.
Porlar çekirdek ile sitoplazma arsında madde alış verişini
sağlar.
2. Çekirdek Özsuyu: Sitoplazmaya benzer fakat koyu
kıvamlıdır. Yapısında su, nükleotitler, RNA, enzimler ve ATP
bulunur.
3. Çekirdekçik: Çekirdeğin içerisinde görülen koyu renkli
kısımdır. Ribozom sentezlemekle görevlidir. Protein sentezi
çok olan hücrelerde, çekirdekçik sayısı da artmaktadır. Hücre
bölünmesi sırasında eriyerek kaybolur, bölünme
tamamlandıktan sonra tekrar oluşur.
4. Kromatin: Hücrenin kalıtsal karakterini taşıyan kısımdır.
Hücre bölünmeye başlarken kromatin maddesi iplik halini
alarak , kromatin ipliklerine dönüşür. Kromatin ipliklerde daha
da kısalıp kalınlaşarak kromozom adını verdiğimiz yapı oluşur.
Ana Sayfa
WWW.slayturk.COM
Türkiye'nin Slayt adresi !
Her türlü slayt, pdf ve
Office dokümanlarını
sitemizden bulabilirsiniz.