zeytin yetiştiriciliğinde budama - II. Ulusal Öğrenci Zeytin Kongresi

ZEYTİN AĞACINDA
BUDAMA ŞEKİLLERİ
II.Ulusal Öğrenci Zeytin Kongresi
Gemlik Asım Kocabıyık Meslek
Yüksekokulu
BİTKİSEL ÜRETİM PROGRAMI
Iraz ÖKSÜZ,Azime ÇALIŞKAN,Tuğçe ERMİ

Diğer meyvelerde olduğu gibi zeytinde de
yapılan birdizi işlemler vardır. Budamada
zeytinde yapılan kültürel işlemlerden
birisidir.
Zeytin Ağacında Yaşam Süresi
İçinde 3 Devre Bulunmaktadır:

A) GENÇLİK DEVRESİ
Zeytin fidanının gençlik devresi bahçeye
dikildikten sonra başlar ve ağacın tacı normal
büyüklüğüne ulaştığında sona erer.Bu dönemde
belirli bir yaşa kadar meyve vermez. Yalnız dal
ve sürgün oluşturur.gençlik kısırlığı da denen bu
dönem bahçenin bakım koşullarına göre değişir.
B) Verim devresi

Verim çağındaki zeytinlerde verim artış
hızı çok azdır. En yüksek seviyeye
ulaştıktan sonra yavaş yavaş verim
düşmeye başlar.
C) Yaşlılık devresi

Ağacın yaşı ilerledikçe verim zamanla
azalır ve ağaç ekonomik olmaktan çıkar.
Bu döneme girmiş zeytin ağaçları verim
çağını tamamlamış ve yaşlılık dönemine
girmiş kabul edilir.
Zeytin Ağacının Büyüme ve
Dallanma Özellikleri

İyi budama yapabilmek öncelikli olarak
ağacın büyüme dallanma ve çiçeklenme
özellikleri iyi bilmek gerekmektedir.Her
zeytin çeşidinin kendine özgü büyüme
eğimi vardır.Bazı yayvan ,bazı dik ,bazıları
ise sarkık durumda gelişir.
1) OBURLAR: Çok kuvvetli gelişen ve
geç meyveye yatan dallardır.Bu dallar
herhangi nedenden kırılmış hastalık ve
zararlı sonucunda kurumaya yüz tutmuş
dalların canlı kalan alt kısımlarında
çıkarlar.
2) Yedek Dallar
Bu dallar görünüş itibariyle oburlar
benzemekle birlikte onlardan daha az
kuvvette gelişme gösterirler.Genellikle
aynı yıl yana sürgün verirler.Buna karşın
obur dalların aynı yıl içinde yana sürgün
verme eğilimi azdır



3)Yıllık sürgünler:
Ağacın dış kısmına yakın tepe ve yan
gözlerden meydana gelen
sürgünlerdir.Ertesi yıllarda bunlarda çiçek
açarak meyve bağlar.
 Zeytin
Ağaçlarında Bulunan Gözler
ve Tomurcuklar




Zeytin sürgünleri üzerinde üç tip tomurcuk vardır.
Yan Tomurcuklar (esas):Bir zeytin sürgünü
üzerinde yaprak koltukları üzerinde yaprak
koltuklarına bakıldığında görülebilen
tomurcuklardır.
Yedek Gözler: Yıllık sürgünlerdeki esas gözerin
hemen üzerinde gözle görülmesi mümkün olmayan
gözlerdir.Bu gözler bulunduğu dalın üçüncü veya
sonraki yıllar sürmesini sağlar.Bunlar çiçek
vermez,yalnız sürgün verirler.
Tepe Tomurcuğu :Herhangi bir dalın uzunluğuna
büyümesini arttıran tomurcuklardır.Bazen çiçek
verdiği de görülmüştür.
ZEYTİN AĞAÇLARI BUDANIRKEN
NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?
Zeytin ağaçlarında mümkün mertebe yara
yüzeylerini az açmaya özen gösterilmeli ve dal
tamamen çıkarılırken ağırlığı düşürülüp dala
birleşme yerinden hafif meyilli bir şekilde kesim
işlemi yapılmalıdır.Eğer çok meyilli bir şekilde
kesim yapılırsa yara yüzeyleri genişlemiş ve aynı
zamanda bırakılan dalın direnci azalmış olur.Kesim
yapılan bahçede kanserli ağaçlar mevcut ise ve
budama nemli havalarda yapılıyorsa;budama
aletleri ağaçtan ağaca geçerken %5’lik Göztaşı
eriyiği ile dezenfekte edilmelidir.




Budama yapıldıktan sonra budama
artıkları;
Budama artıklarında hastalık kalıntıları
yoksa direk toprağa gömme işlemi
yapılarak gübreleme işlemi sağlanmış olur.
İkinci olarak da hastalıklı budama
artıklarında ise dezenfekte işlemi
yapıldıktan sonra toprağa gömülerek
gübreleme işlemi sağlanır.

Kesim yüzeylerine;”3 kısım bitkisel
katran+1 kısım göztaşı” karışımı
sürülmesine dikkat
edilmelidir.Sürülmediği takdirde açılan
yara yüzeylerinin zamanla çürüyerek ve
daha sonra içine boşalmalar ile ağaçta
fizyolojik dengenin bozulmasına sebep
olur. Günümüzde ise ana dallarda yapılan
kesimlerde ağacın kurumaması için su
bazlı boya veya aşı macunu sürülerek
yara kısmı kapatılır.Ağacın zarar görmesi
önlenir.
Budama Tekniği İlkeleri

1]Zeytin ağaçlarında diğer kültürel
işlemlerin kolaylıkla yapılabilmesi için
ağaca mutlaka simetrik ve dengeli bir
şekil verilmesi gerekmektedir.

Ağaçlar dengeli şekil verilmesi a. Ana
dallar b . İlk seri yan dallar c. İkinci seri
yan dallar


2]Aynı noktadan ,yan yana aynı kuvvetli iki dalın
gelişmesine izin vermemeli geniş açılı dal bırakılarak
,dar açılı olan çıkartılmalıdır.Böylece iki dal arasında ki
gelişme rekabeti önlenmiş ve gelecekte ortaya çıkacak
sorunlar baştan çözülmüş olur.
3]Ana dalların gövde ile arasındaki açı 45-60 derece
olmalıdır .Gövde 45 dereceden daha dar açı ile
bağlanan dallar ileride meyvenin de ağırlığı ile gövdeye
birleştiği yerden kolayca kırılır.Açısı 60 dereceden fazla
olan ana dalın bağlantılı yerlerden kırılmaya
dayanmaları çok iyidir.


4] Goble şekil verilecek ağaçta ana dallar arasındaki
açıların bırakılacak ana dal sayısına göre 90-120
derece arasında olmasına çalışılmalıdır.Üç adet ana
dal bırakılacaksa aralarındaki açı 120 ,dört adet
bırakılacaksa 90 derece dolayında olmalıdır.
5] Ağaçlara verilecek taç yüksekliği 60-100cm’den
oluşturulabilir.Yani ana dallar gövdenin 60-100cm’lik
kısmından çıkartılabilir.Bu yüksekliği belirleyici
faktörlerden biri ekoloji olmakla birlikte çiftçinin
kullandığı toprak işleme ekipmanları ile toprak işleme
biçimi de bunda rol oynar.
BUDAMADA KULLANILAN
ALET VE MALZEMELER



1-Kalın dalların kesiminde;Testere ve kesim
motoru,ince dalların kesiminde ise;ince testere ve
budama makası gereklidir.
2-Bitkisel katran ve göztaşı karışımı:3 kısım bitkisel
katran+1 kısım göztaşı karıştırılıp iyi bir karışım
elde edildikten sonra kesim yüzeylerine
sürülmelidir. Şimdiki uygulamalarda ise aşı macunu
veya su bazlı boya kullanılır.
3-Üç ayaklı merdivenlere de ihtiyaç
vardır.


BUDAMADA YAPILAN KESİMLER VE İŞLEMLER
1.Seyreltme :Zeytin ağaçlarında budama,
aralama budaması da denilen bu işlemle
ertesi yılın meyve verecek orta kuvvetli
sürgünlerin oluşturulması sağlanır. Aralama
budaması ile güneş ışığı bu alana daha iyi
işleyeceğinden meyve veren dış tabakanın
verimliğini arttırır ve ağaca daha iyi
beslenmesi ve meyve kalitesinin artmasına
neden olur.

Zeytin budamasında dik ve sarkık dallarda yapılan
seyreltme (A1 ve A2)

2.Uç Budama :Bu kesimde dal parçası
kısaltılır.Böylece kalan dal parçası üzerindeki gözler
sürer ve sürgünlerin gelişmesi ile kalan kısımda
dalların ışıklanması azalır.Bu şekilde budama ancak
alt kısmında ki dallara gölge yaparak yaprak
dökümüne yol açan dalların aşırı uzamasını önlemek
üzere tavsiye edilir.Kalın dalların budanması tavsiye
edilmez.
 ZEYTİNDE

ŞEKİL BUDAMASI
Şekil budamasının amacı diğer meyve türlerinde
olduğu gibi ağacın vegetatif aksamını ve verim
dönemini boyunca ürüne destek sağlayacak olan
iskeleti meydana getirmektedir.İyi bir çatının
oluşması ileride yapılacak kültürel önlemlerin
daha kolay ve ekonomik bir şekilde yapılmasını
sağlayacaktır.

Zeytin ağacında uygulanacak goble
şeklinin avantajları

1)Verimde artış ve periyodisitenin şiddetinde
azalma
2)Kalite artışı
3)Hasadın erken olması
4)Hasatta kolaylık sağlaması
5)İlaçlamada kolaylık
6)Budamanın kolay yapılması
7)Gövdenin iyi korunması
8)Şeklin korunması








Şekil Budamasında Dikkat
Edilecek Hususlar

1.Meyve yatmayı geciktiren aşırı
budamalar.
2.İnce bir gövde veren ,dip taraftan
çıplaklaşmaya yol açan şekil verme
işleminin erken verilmesi.
3.Fazla sayıda ana dal bırakılması.
4. Yüksek boyda ağaç veren aşırı gövde
bırakılması.
5.Kırılmaya dayanıksız olan ana dalların
aynı noktadan çıkarılması.




GENÇLEŞTİRME BUDAMASI

Verimden düşmüş,yaşlanmış,şekli bozulmuş
ağaçlar üzerinde uygulanan bir budama
şeklidir.Daha ziyade ana dal ve gövde üzerinde
tatbik edilir.Gençleştirmeye karar verilen
bahçelerde bir iki yıl evvelden gübreleme tatbikatı
yapılarak sürgün gelişmesi teşvik edilmelidir.Ana
dallardan veya gövdeden yapılan gençleştirmeler
şu şekilde olmaktadır;gençleştirilmek istenen ana
dal tablaya 25-30cm mesafeden kesilirler.Burada
meydana gelen sürgünlerden bir veya iki adedi
seçilerek bırakılır.
Gençleştirme budaması
uygulanmış zeytin ağacı


Gençleştirme budaması şiddetine göre şu
guruplara ayrılar:
1)İskelet Budaması:


Ana Dallarda Gençleştirme
1)Aşamalı olarak ana dallardan gençleştirme
Yaşlı bir zeytin ağacının aşamalı olarak
gençleştirilmesi

Ana dallardan kabaklama


Dipten Gençleştirme:Çok zayıf ve verimden düşmüş
gövdenin çeşitli mantar ve bakteriyel etmenlerle yaramaz
duruma geldiği yada çok şiddetli don neticesi ağacın toprak
üstü kısmının tamamen kuruduğu durumda uygulanan bir
budamadır.Bu budamanın esası ağacın gövdesi ile beraber
bütün toprak üstü aksamının yenilenmesidir.İki ayrı şekilde
uygulanır:
1)Aşamalı Olarak Dipten Gençleştirme





( Aşamalı
olarak
dipten
geliştirme
de yapılacak
kesimler.)



Kök Kesme ile Gençleştirme :iki şekilde
uygulanır
1)Kök Kesme İle Birlikte Ana Ağacın Aşamalı Olarak
Kaldırılması
Kök kesme ile birlikte ağacın aşamalı (solda) veya sert
(sağda) olarak gençleştirilmesi

2)Dipten Kabaklama

Toprak üstü kısmı tamamen dondan zarar görmüş
ağaçlarda dipten kabaklama ile yapılan gençleştirme





Verim Budaması
Verim budamasın da unutulmaması gereken
üç şey;
Bunların birincisi ağacın kökleri tarafından sağlanan
mineral besleme ile yapraklardaki fotosentez ürünleri
arasındaki dengenin(C/N) sonucu olarak verimdir.
İkincisi zeytinde çiçeklerin bir önceki yılda oluşmuş
sürgünler üzerinde bulunmasıdır.Öte yandan o yıl çiçek
açmamış dallar bir daha çiçek açmaz.
Üçüncüsü, sürgünler uzayıp dallandıkça çiçek açan
tabaka ana dallar ve gövdeden uzaklaşır.Yani ürün
çemberi genişler.



Beslenme dengesinin uzun süre dengede tutmasıyla
ağacın verimlilik süresi uzadığı gibi her yıl düzenli ürün
almak mümkündür.
Yaşlanmış ve zayıflamış dallar kesilip atılarak yerine
yeni sürgün ve dalların sürdürülmesiyle geç dallar
ikame edilir
Verim budaması ,ağacın gelişim durumunu,toprağın
verimlilik durumu ile bölgedeki iklim faktörlerine
bakılarak yapılmalıdır. Verim budamasında zorunlu
olmadıkça hiçbir zaman kuvvetli kesim
yapılmamalıdır.Sürgünlerin uzaması ve dallanmasıyla
çiçek açan ve meyve veren kısımların ağaç
gövdesinden dışarıya doğru uzaklaşma eğimleri uç
alma budamasıyla kontrol edilmelidir.
Budama aralıkları ve zamanı
Zeytin ağaçlarının mart ayının ikinci yarısından
nisan sonuna kadar olan devrede budamak yerinde
olur.
Bazı yetiştiriciler iş gücünde tasarruf amacıyla
zeytinlere 2-3 yıl hatta 4 yılda bir verim budaması
uygulamaktadırlar.Bu doğru değildir.Her yıl verim
budaması yapmak daha yerindedir. Zararlanmış ve
hastalıklı dalların bir an önce çıkarılması gerekir. Ayrıca
bu dallar bekledikçe büyüyeceğinden ileride daha
büyük dal kesimlerine neden olacaktır.Ancak
alternansın önlenemediği budamanın verim yılı başında
yapılması uygundur.
 Verim
Budamasında Yapılan
Hatalar




Bütün sarkmış dallar kaldırılmalıdır.
Yedek dalların budanmasında kusurlar olabilir.
Yedek dal olacak sürgünlerin budanmadığı dallarda
budama yapılarak boşluklar bırakılır ve bunlardan
sürgün meydana getirilir.
Yanlış yapılan bir budama sonunda kesim yerlerinden
bir parça tırnak kalır.Bu tırnaklardan ya demet halinde
yeni sürgünler çıkar yada çok fazla kesim sonucu
buralarda kurumalar olur.
YARARLANILAN KAYNAKLAR


WEB SİTERİNDEN YARARLANILAN
KAYNAKLAR
S.S. TARİŞ Zeytin ve Zeytinyağı Tarım
Satış Kooperatifleri Birliği 2007
YAZILI KAYNAKLAR




MARMARA BİRLİK ZEYTİNCİLİK KİTABI
HASAD YAYINCILIK ZEYTİN KİTABI
TARIM VE ORMAN BAKANLIĞI MODERN
ZEYTİNCİLİK KİTABI
TARIM BAKANLIĞI ZİRAAT İŞLERİ GENEL
MÜDÜRLÜĞÜ ZEYTİNCİLİK ŞUBESİ
ZEYTİNCİLİKTE UYGULANACAK TEKNİK
ESASLAR

Bizi dinlediğiniz için teşekkür ederiz