Diyabet ve İnsülin Uygulamaları

DİYABETÜS MELLÜTÜS
BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ
DİYABET HEMŞİRESİ
SAFİYE ÇATALÇAM
DİYABET
İnsülin hormonunun yetersizliği, yokluğu ve/veya eksikliği
sonucu oluşan karbonhidrat, protein ve yağ
metabolizmasında bozukluklara yol açan, kronik
hiperglisemiyle karakterize bir metabolik sendromdur.
23.12.2016
2
Diyabetes mellitus` a tarih yapraklarında ilk kez M.Ö. 1500
yıllarında Mısır papirüslerinde rastlanmıştır. Bu papirüslerde bol
su içme ve aşırı idrara çıkma ile seyreden bir hastalıktan
bahsedilmektedir.
M.Ö.
5.
yüzyılda
Hint
uygarlığında
"Medhumeh" adı verilen, aşırı susama ve ağız kokusu ile birlikte
"ballı idrarla" seyreden bir hastalıktan bahsedilmiştir. Bu
hastalığa sahip kişilerin genelde şişman insanlar olduğu ve
hastaların
kuruyarak
ve
ağızlarının
kokarak
öldükleri
belirtilmektedir. Hastalığa ilk kez diyabet adını
M.S. 130 - 200 yılları arasında yaşayan Kapadokyalı hekim
Arataeus vermiştir. Dört ciltlik eserinde diyabeti "hastalık nemli
vücut ve uzuvlardan oluşur. Salgılar böbrek ve mesane aracılığı
ile dışarı atılır. Hastalardaki su yapımı asla kesilmez, fakat su
kaybı bir bendin açılmış kapağı gibi sürer gider. Bir süre sonra
zayıflama, daha sonra da ölüm gelir." diyerek tanımlarken
diyabetle ilgili ilk önemli belgeyi hazırlamıştır. (1)
DİYABET NEDEN ÖNEMLİ BİR
HASTALIK?
23.12.2016
4
DÜNYADA
Dünyada 1985 yılında 30 milyon olan
diyabetli birey sayısı 2007 yılında 246
milyona, 2011 yılında 320 milyona
ulaşmıştır.
IDF’e göre 20-79 yaş arası diyabet
prevelansı %7.3’tür.
23.12.2016
5
Türkiye Diyabet Epidemiyoloji (TÜRDEP) Çalışması
Genel Sonuçları (20 yaş üstü )
 Diyabet
% 7.2 (2.600.000)
 Yeni
% 32.3 (832.000)
DM
 Bilinen
 IGT
23.12.2016
DM % 67.7 (2,400.000)
% 6.7 (2.8milyon)
6
Diyabet ağır organ hasarlarına ve erken ölümlere sebep
olabilir
 Avrupa’da 20 yaş üstü grupta körlük nedenleri arasında ilk sıradadır.
 Diyabetlilerde alt ekstremite ampütasyonları olmayanlara göre 10–15
kat fazla
 ABD’de yılda 60 binden fazla diyabetliye bacak ampütasyonu
yapılmaktadır.
 Hemodiyaliz tedavisi altındaki Son Dönem Böbrek Yetmezliğinin
1/3’ünü Diyabetliler oluşturmaktadır.
23.12.2016
7
Diyabet Maliyeti çok yüksek bir hastalıktır.
Türkiye’de diyabetiklere yapılan total harcama 1.1 milyar dolar’dır.
Komplikasyon sıklığında her %10’luk artış, maliyette yılda 180-190
milyon dolar’lık artışa neden olacaktır
Aylık harcama 200-250 TL
23.12.2016
8
Diyabet her yaşta görülebilen bir
hastalıktır.
0-90 yaş arasında görülebilir
23.12.2016
9
Glukoz ve İnsülin
• Vücut, sürekli olarak kanda bir miktar şekere (glukoza)
ihtiyaç duyar.
• İnsülin kan dolaşımındaki glukozu hücrelere taşımakla
görevlidir.
• İnsülin pankreas tarafından üretilen bir hormondur.
• Hücrelerdeki glukoz, günlük yaşamımızı devam ettirmeyi
sağlayacak enerji kaynağıdır.
Diyabetin Etyolojik Sınıflaması
 1. Tip 1 Diabetes Mellitus
 2. Tip 2 Diabetes Mellitus
 3. Diğer Spesifik Tipler
 4. Gestasyonel Diabetes Mellitus
Tip 1 Diyabet
 Pankreastan salınan insülinin eksikliğine veya yokluğuna bağlı gelişir.
 Tedavide mutlaka insülin gereklidir.
 Her yaşta ortaya çıkabileceği gibi en sık 30 yaş öncesi gelişir.
 Diyabetik semptomlar ani olarak başlar.
Hastalarda sıklıkla kilo kaybı vardır.
 Bir kısım hastada tanı ve tedavinin gecikmesi ile
diyabetik ketoasidoz tablosu gelişebilir.
Tip 1 Diyabet’in
Belirtileri
• Sık idrara çıkma
• Aşırı acıkma
• Aşırı susama
• Açıklanamamış kilo kaybı
• Zayıflık veya yorgunluk
• Ani ve hızlı başlayabilir.
Tip 2 Diyabet
 En sık görülen diyabet tipidir.
 Gelişiminde 3 önemli faktör rol oynar;
-Pankreas beta hücresi insülin salgısının bozukluğu
-Salınan insülinin periferik dokudaki etkisizliği
-Karaciğerde glukoz üretiminin artması
 Hastalar genellikle aile öyküsü pozitif olan, kilolu, 45 yaşın üstündeki
kişilerdir.
 Çoğu vaka asemptomatiktir, tanı rastlantısal olarak konabilir.
Tip 2 Diyabet’in
Belirtileri
• Zayıflık, yorgunluk ve kırıklık,
• Kuru kaşıntılı deri,
• Artan açlık, susama ve idrara çıkma,
• El ve ayaklarda karıncalanma veya his
kaybı,
• Deride iyileşmeyen enfeksiyon durumu,
Gestasyonel Diyabet
 Gestasyonel diyabet ilk kez gebelik sırasında ortaya çıkan diyabettir.
 Gebelikten önce diyabeti olanlar bu tanıma girmez
 Genellikle gebeliğin ikinci yarısından sonra ortaya çıkar ve doğumu
takiben düzelir.
 Gestasyonel diyabetten sonra tip 2 diyabet gelişme insidansı %40–60’dır.
 Gestasyonel diyabet taraması yapılması gereken risk grupları;
-Ailesinde diyabet öyküsü olanlar
-Şişmanlık
-30 yaş üzeri gebelikler
-İntrauterin ölüm
-İri doğum (>4 kg) hikayesi bulunanlar
Diyabet Risk Grupları
 Obezite
 Anamnezde gebelik diyabeti ve/veya iri bebek anamnezi
 İleri yaş
 Ailede genetik yüklülük
 Erken yaşta hipertansiyon
 Dislipidemi
 Daha önceden bozulmuş açlık glukozu veya glukoz toleransı
anamnezi
DİYABET TANISI?
RASTLANTISAL KAN ŞEKERİ
200 mg/dl
DİYABET VAR
23.12.2016
111-199 mg/dl
İki kez açlık
kan şekeri
ölçün
 110 mg/dl
DİYABET YOK
19
AÇLIK KAN ŞEKERİ
≥126 mg/dl
DİYABET VAR
23.12.2016
111-125 mg/dl
75 gr glukoz ile
OGTT yapın
(ADA 2005)
<110 mg/dl
DİYABET YOK
20
Diyabet Tedavisi
DİYABET TEDAVİ PLANI
EĞİTİM
BESLENME
EGZERSİZ
İLAÇ
Eğitim
Bir yıl sonrası ise düşündüğün, tohum ek;
Ağaç dik, on yıl sonrası ise tasarladığın;
Ama düşünüyorsan yüzyıl sonrasını, halkı eğit.
Kuan Şu
Sn Vincent Bildirgesi;
“Diyabet yönetimi ve bakımı konusunda bütün diyabetik bireyleri,aileleri,
yakın çevreleri, sağlık personeli için eğitim organize etmek;Diyabetin
bakımı,eğitimi ve araştırmalarına yönelik var olan merkezleri yeniden
yapılandırmak ve yenilerini açmak....
Hastanın hastalığı konusunda bilgilenmesi,hastalığını
daha iyi yönetmesi anlamına gelir.
Eğitim alan hastaların metabolik kontrolleri daha iyidir.
GENLER SİLAHI DOLDURUR.YAŞAM TARZI TETİKLER.
DR.ELLİOT
JOSLİN
TIBBİ BESLENME TEDAVİSİ
 Diyabetik diyete ihtiyaç yoktur.
 Diyabetli bireylerin kendi yaşam tarzlarına uygun
bireyselleştirilmiş plan oluşturulmalıdır.
 Halk ve diyabetliler için önerilenler aynıdır.
23.12.2016
24
TIBBİ BESLENME TEDAVİSİ
 Kişiye özel olarak düzenlenir.
 TBT’inde günlük enerjinin
- < %45-55’ının CHO
- %15-20’sini protein (0.8gr/kg),
- %25-35’unu yağ
23.12.2016
25
Yiyecek Piramidi
Yağlar ve tatlılar
Kısıtlı kullanın
Süt, yoğurt ve
peynir grubu
2-3 öğün
Sebze grubu
3-5
öğün
Anahtar
Yağlar (doğal ve asitli)
Şeker (eklenmiş)
Bu semboller gıdalara eklenmiş
yağları ve şekerleri
göstermektedir.
Et, kümes hayvanları, balık, kuru
bakliyat, yumurta ve kuruyemiş
grubu
2-3 öğün
Meyve grubu
2-4 öğün
Ekmek, tahıl,
pirinç ve
makarna
grubu
6-11
öğün
TIBBİ BESLENME TEDAVİSİ
 Ana ve ara öğünlerin





zamanının belirlenmesi
Ana ve ara öğünlerde hedef
kan glukoz değerini
koruyacak karbonhidrat
düzeyinin belirlenmesi,
Öğünlerde bol posa tüketimi
Yeterli vitamin ve mineral
desteğinin alınması
CHO sayımının öğretilmesi
Glisemik indeksi düşük
gıdalar
23.12.2016
27
EGZERSİZ
 Daha önce aktif olmayan diyabetliler için yürümek iyi bir
egzersizdir,
 Hoşa giden aktiviteler yapılmalıdır,
 Diyabetlinin yaşam tarzına uygun spor türü
seçilmelidir.
Haftada 5 gün 30 dk yapılan spor yeterlidir.
23.12.2016
28
EGZERSİZ
 Egzersiz öncesi kan şekeri kontrolü
yapmalı
 Hipoglisemi ve hiperglisemiye karşı önlem
alınmalı,ek gıda bulundurulmalı
 Açlık döneminde yada yemekten hemen
sonra egzersiz yapmamalı,
 Uygun ayak malzemeleri seçerek
egzersize başlamalı
 Egzersiz sırasında yeterli sıvı alımının
sağlanması
23.12.2016
29
ORAL ANTİDİYABETİK TEDAVİ
 OAD’ler İNSÜLİN değildir. İnsülin yerine kullanılmazlar.
Başarılı etki gösterebilmeleri için yenilen gıdalara dikkat
edilmesi gereklidir.
23.12.2016
30
Tip 2 Diyabet Tedavisi
DİYET + EGZERSİZ
1 - 2 ay içinde anlamlı değişiklik yoksa veya
3 ay içinde hedef glisemi değerlerine
ulaşılmadıysa
OAD
Submaksimal dozda 2 – 4 hafta içinde
hedef değerlere ulaşılamıyorsa
İNSÜLİN
ORAL ANTİDİYABETİK TEDAVİ
OAD’ler
 Sülfonilüreler
 Biguanidler
 Alfa-glikozidaz inhibitörleri
 Glitazonlar
 Meglitinidler/Glinidler
23.12.2016
32
Sülfonilüreler
 Pankreastan insülin salınımını artırırlar ve vücudu insüline
daha duyarlı hale getirirler
 Aç karnına yemekten 20-30 dakika önce , genelde sabahları
alınmalıdır.Genelde günde tek doz şeklinde verilir.
 Uzamış hipoglisemi yapabilirler.
 Piyasada kullanılan sülfanüre grubu ilaçlar:
Diamicron,Betanorm,Glimax,Amarly,
Glutril,Glutrol XL,Glukonorm,Diameprid
23.12.2016
33
Biguanidler (Metformin)
 İnsülinin salınımı üzerinde etkisi yoktur. Çevre dokularda
insüline duyarlılığı artırarak etki gösterirler
 İnsülinin varlığında hücrelere glikoz (şeker) girişini arttırırlar
ayrıca bağırsaktan şeker emiliminde ve iştahı azaltmakta
kullanılır.
23.12.2016
34
Biguanidler (Metformin)
 Günde 1,2 veya 3 kez yemek arası yada tok karnına
alınmalıdır.
 Günlük maximum dozu 2-3 gr dır
 Hipoglisemiye yol açmazlar
 Glucophage, Glukofen, Diaformin,Glifor,
Matofin vb. 500, 850, 1000mg. tabletleri vardır.
23.12.2016
35
Alfa Glukozidaz İnhibitörleri
(Acarbose)
Glukobay 50-100 mg. , yemeğin ilk lokmasıyla
alınmalıdır.
 Mide boşalmasını, ince barsakta kompleks karbonhidratların
sindirim ve emilimini geciktirerek yada engelleyerek tokluk kan
şekerini düzenlerler
 Günde 3 kez alınmalı,
 Tokluk kan şekeri üzerine etki eder.
23.12.2016
36
Glitazonlar (Tiazolidinedionlar;
Troglitazone, Pioglitazone,
Rosiglitazone)
Piagglitazon:Piondia 45 mg,Dropia
yemeklerden 30 dk sonra alınmalıdır.
 İnsülin salınımına etkisi yoktur
 Karaciğer, kas ve yağ dokusunda insüline olan duyarlılığı
artırarak hücrenin glikozu daha iyi kullanmasını sağlarlar ;
özellikle tokluk kan şekerini düşürürler
 Hipoglisemiye yol açmazlar
 Kilo artışına ve periferal ödeme yol açabilirler
23.12.2016
37
Meglitinidler/Glinidler
(repaglinide, nateglinide)
Repaglinide: Novonorm tb,Diafree 2 mg
tb.
Nateglinide: Starlix 120 mg tb,Naglid
120 tb
İnsülin salınımını artırırlar
 SU’lerden farkı etki sürelerinin çok kısa olmasıdır. 1 saatte
doruk değere ulaşır ve süratle atılırlar.
 Post prandiyal hiperglisemiyi önlerler
 Aç karnına (yemekten 30 dk önce) alınmalıdır.
23.12.2016
38
İnsülin salınımını arttıran
diğer ajanlar
 DPP-4 inhibitörü içeren vildagliptin .Piyasa adı Galvus
 GALVUS, bütün halinde su ile yutulmalı; çiğnenmemeli,
ezilmemeli ve bölünmemelidir.
 GALVUS, yemeklerle birlikte ya da ayrı olarak uygulanabilir .
 Exanitidin içeren BYETTA
 Günde 1 sefer enjeksiyonluk form şeklindedir.
ORAL ANTİDİYABETİKLERİN
KİMLERDE KULLANILMAZ
 Krc ve böbrek fonk. bozukluğu olanlar,
 Tip 1 DM si olanlar,
 Gebeler
 DKA ve HHGK olanlarda,
 Enfeksiyon durumlarında,
 GIS şikayeti olanlar
İNSÜLİN TEDAVİSİ
ETKİSİ
 Glikozun yağ, kas ve karaciğer hücresine girişini artırır,
 Karaciğerden glikoz çıkışını baskılar
 Glikozun glikojene çevrilerek depolanmasını,
 Yağların yağ asitlerine çevrilmesini ve trigliserid olarak
depolanmasını,
 Protein sentezini artırarak depolanmasını sağlar.
23.12.2016
41
İnsülin Mucizesi
J.L., 15 Aralık 1922
15 Şubat 1923
İnsülin Tedavisi Endikasyonları
 Tip 1 DM
 Tip 2 DM (OAD’lere sekonder cevapsızlık)
 Akut metabolik durumlar
 Diyabetik ketoasidoz koması
 Hiperozmolar Hiperglisemik Durum
 Özel durumlar
 Enfeksiyon
 Travma
 Cerrahi girişim
 KCFT VE BFT bozukluğu olanlar
 Diyabetli gebe veya emziren kadınlar
23.12.2016
43
İnsülin
• Pankreastaki Beta hücreleri tarafından salgılanan bir
hormondur
• Kandaki glikozun ya da amino asitlerin artması
durumunda salgılanır
İnsülin
60
40
20
0
Kahvaltı
Öğle
yemeği
Akşam
yemeği
İnsülin
• Normal insülin salınımı, iki şekilde devam eder.
– Bazal insülin salınımı: Yemek yenmediği dönemlerde ve gece ihtiyaç
duyulan düşük dozdaki insülini sağlar.
– Bolus insülin salınımı: Yemeklerden sonra ihtiyaç duyulan yüksek dozdaki
insülini sağlar.
İnsülin
60
40
20
0
Kahvaltı
Öğle
yemeği
Akşam
yemeği
İnsülin Türleri ve Etkileri
HIZLI ETKİLİLER
Jenerik
adı
Piyasa
adı
Etki
Pik
Başlangıc Etki
Etki
süresi
Uygulama
zamanı
İnsülin
glusilin
apidra
5-15 dk
3060
2-4
Yemekten
önce
İnsülin
lispro
humolog
5-15 dk
3060
3-4
Yemekten
Önce
İnsülin
aspart
novarapid
5-10 dk
3060
3-5
Yemekten
önce
İnsülin Türleri ve Etkileri
KISA ETKİLİLER(REGÜLER İNSÜLİN)
Jenerik
adı
Piyasa
adı
kristalize
kristalize
Etki
Başlangıcı
Pik
etki
Etki
süresi
Humulin R 30-60 dk
2-4
saat
5-7saat Yemekten
20-30 dk
Actrapid
2-4
saat
5-7saat önce yapılır
30-60 dk
Uygulama
zamanı
İnsülin Türleri ve Etkileri
ORTA ETKİLİLER
Jenerk
adı
Piyasa
adı
Etki
Başlangıcı
Pik
etki
Etki
süresi
Uygulama
zamanı
NPH
Humulin N
1-3 saat
8
saat
10-16
saat
Yemekten 3040 dakika
NPH
insulatard
2-4 saat
10
saat
10-16
saat
Önce yapılır
İnsülin Türleri ve Etkileri
KARIŞIM İNSÜLİNLER
Jenerik
adı
Piyasa
adı
Human
karışım
Humulin 30-60 dk
M 70/30
farklı 12-18
saat
Yemekten
20-30 dk
Mixtard
70/30
30-60 dk
farklı 12-18
saat
önce
yapılabilir
humolog 10-15 dk
Mix2550
farklı 10-16
saat
Yemeğin
hemen
novamix 10-15 dk
30
farklı 10-16
saat
Öncesinde
yapılır.
Analog
karışım
Etki
Pik
Başlangıcı etki
Etki
Uygulama
süresi zamanı
İnsülin Türleri ve Etkileri
UZUN ETKİLİLER
Jenerik
adı
Piyasa
adı
Etki
Başlangıcı
Pik
etki
Etki
süresi
Uygulama
zamanı
Glargine
Lantus
1-2 saat
****
20-24
saat
Yemekle
ilişkili
Detemir
Levemir
1-2 saat
****
20-24
saat
değil.
Sabah hiperglisemisine
dikkat!
Nedenleri
1. İnsülin dozu fazlalığı
Etkisi
1. Gece yarısı hipoglisemi
2. İnsülin dozu yetersizliği
2. Gece boyunca yüksek kan şekeri
Ne Yapılmalı?
Gece yarısı kan şekerine bakılmalı
Düşükse son yapılan orta etkili insülin azaltılır.(SOMAGY OLAYI)
Yüksekse son yapılan orta etkili insülin arttırılır.(DAWN FENOMENİ)
İnsülin Dozunun
Hesaplanması
 Tip 1 diyabetlilerde ;
0,5-1ünite/kg/gün
 Tip 2 diyabetlilerde ;
0,3-1,5ünite/kg/gün
 Bazal insülin desteği için 0,1-0,2 IU/kg/gün
İnsülin Uygulama Araçları
İnsülin 4 şekilde uygulanabilir
İnsülin enjektörü
insülin kalemi
İnhaler insülin
İnsülin pompası
Geçmişten bugüne insülin pompaları
İlk insülin pompası
Pompalar 1979-1987
Günümüzde kullanılan pompalar
Cildi kaldırma yöntemi
Cildi 2-3 parmakla tutup hafifçe kaldırınız.
Yanlış!
Doğru
Tüm elle kavranarak kaldırılmış.
Kas içi enjeksiyon riski yüksek.
2-3 parmakla kaldırılmış, böylece
SC doku kastan uzaklaştırılmış.
İnsülin Emilimini Etkileyen
Faktörler
 Enjeksiyon yeri
 Enjeksiyon derinliği
 İnsülin tipi –dozu
 Enjeksiyon aleti
 Deri ısısı
 Egzersiz
 Lipohipertrofi yada atrofi
İnsülin Tedavisinin
Komplikasyonları
 Hipoglisemi,
 Kilo artışı,
 Masif hepatomegali,
 Ödem,
 Anti insülin antikorları ve alerji,
 Lipoatrofi ve lipohipertorfi,
 Kanama,ağrı,
İnsülinin Saklanması
•
Açılmamış şişeler son kullanma tarihine kadar buzdolabında 2-8 oC
arasında saklanmalıdır.
•
Şişe açıldıktan sonra buzdolabında ya da 30C'nin altında, oda
sıcaklığında 28 gün saklanabilir
(hastanede kullanırken açtığınız tarihi üzerine yazınız ve açılmış şişeyi
kullanırken tarihi kontrol ediniz)
•
Kesinlikle dondurulmamalıdır
•
Isı kaynağından uzak tutulmalıdır
•
Direk güneş ışığından ya da kuvvetli çalkalamadan hasar görebilir
Diyabetli Bireylerde Glisemi Kontrol Hedefleri
(*) IDF ve AACE/ACE ‘ye göre A1C %6.5, öğün öncesi ve açlık kan glikozu 70-120mg/dl ve öğün sonrası 2.st. KG <140
mg/dl olmalıdır.
(**) ADA’ya göre öğün sonrası pik (öğün sonrası 90-120 dk) KG <160mg/dl olmalı ve öğün öncesi KG hedefleri
sağlandığı halde A1C hedefine ulaşılmazsa ölçülmelidir.
(***) Gebelerde öğün sonrası 1.st KG hedef alınmalıdır.
İdeal
Hedef
Gebelikte
<%7
(tercihen <%6)
60-90 mg/dl
<140 mg/dl(***)
(tercihen <120 mg/dl)
<120 mg/dl
A1C
<%6
Öğün Öncesi KG
70–100 gr/dl
<%6,2 (*)
(tercihen <%6)
70-120 mg/dl(*)
Öğün Sonrası 1.st. KG
<120 mg/dl
-
<130 mg/dl
<160 mg/dl (**)
Öğün Sonrası 2.st. KG
23.12.2016
60
HbA1C – Komplikasyon İlişkisi
HbA1C (%)
Komplikasyon
<6.2
Risksiz alan
6.3-7.5
Makrovasküler komplikasyon
>7.6
Makro ve mikrovasküler komp.
23.12.2016
61
KAN ŞEKERİ ÖLÇÜMÜ
Glikoz Test Sonuçlarını Etkileyen Faktörler
 Çubuk üzerindeki kan yeterli olmalı ve uygun dağılım göstermeli,
 Glukometrenin camı temiz olmalı,
 Çubukların kullanım tarihi geçmemeli,
 Çubuklar uygun şekilde saklanmalı,
 Glikometrelerin kod ayarları doğru olmalı,
 Kan alınacak parmak temiz olmalı
 Cihazın Güvenirliği kontrol edilmeli
23.12.2016
62
Tedavi Hedefleri Sonucunda
Amaçlanan
•Akut ve kronik komplikasyonların önlenmesi
•Yaşam kalitesinin yükseltilmesi
•Büyüme, fizik, mental ve sosyal gelişmenin
sağlanmasıdır.
23.12.2016
63
DİYABETİN AKUT
KOMPLİKASYONLARI
Hiperglisemi
• Kan şekeri 200 mg/dl’nin üstünde
olduğunda
• Şekerin hücrelere girişini sağlayacak yeterli insülin
olmadığında ortaya çıkar.
Hiperglisemi Semptomları
• Normalden daha fazla yorgun olmak veya daha fazla
•
•
•
•
•
uyumak,
Normalden daha fazla susamak veya açıkmak,
Sık idrara çıkmak,
Kuru veya kaşınan deri,
Bulanık görme,
Mide bulantısı.
Hipoglisemi
• Kan şekeri 60 mg/dl ‘nin altına düşer.
• Diyabetli kişiler;
 -az




yemek yediğinde
-fazla insülin veya diyabet ilacı
aldığında
-fazla egzersiz yaptığında
ortaya çıkabilir.
Hipoglisemi Belirtileri
Görme bozukluğu
Titreme
Anksiyete
Güçsüzlük/yorgunluk
Açlık
Başağrısı
İrritabilite
Terleme
Kalp çarpıntısı
Başdönmesi
Hipoglisemi Nasıl Yönetilir ?
Hafif belirtilerde;
 Hasta bilinçli ve yutabiliyorsa 15 gr CHO;
 2-3 adet kesme şeker yada glikoz tablet
 1 bardak meyve suyu
 1 su bardağı süt
Orta ve ciddi belirtilerde;
 Hasta bilinçli ve yutabiliyorsa 30 gr çabuk emilen CHO ;
 İlk verilecek CHO yüksek şeker içermeli.
23.12.2016
69
Hipoglisemi Nasıl Yönetilir ?
Yanıtsız, yutamayan hastalarda ;
 IM veya SC Glukagon
(5 yaş 0.5 mg, 5 yaşın  1 mg)
 %50 Dekstroz dan 30-50 cc perfüzyon
Yanıt verene kadar yanında sürekli biri kalmalı ve yanıt
verdiğinde 30 gr CHO ve proteinli gıda ile beslenmeli.
23.12.2016
70
Diyabetik Ketoasidoz (DKA)
 İnsülinin belirgin bir biçimde azlığı ya da yokluğu sonucu
* hiperglisemi,
* hiperketonomi,
* dehidratasyon ve
* asidozla seyreden,
Hastaneye yatış nedenleri arasında ilk sırada yer alan
ciddi bir komplikasyondur.
23.12.2016
71
Hazırlayıcı Faktörler
 İnfeksiyonlar,
 Yeni başlayan Tip 1 DM (%20-25 vakada),
 İnsülin tedavisindeki hatalar,
 Kalp damar hastalıkları,
 Alkol,
 Pankreatit,
 Miyokard infarktüsü
23.12.2016
72
Hazırlayıcı Faktörler
 Travma,
 Karbonhidrat toleransını bozan ilaç kullanma,
 Yeme bozuklukları (özellikle tekrarlayan DKA öyküsü olan
Tip 1 Diyabetli genç kızlarda).
23.12.2016
73
Belirti ve Bulgular
 Poliüri,
 Halsizlik,
 Polidipsi,
 Dehidratasyona bağlı deri
 Polifaji,
turgorunun
 Taşikardi,
 Hipotansiyon,
 Kussmaul solunum,
 Nefeste aseton kokusu,
 Kilo kaybı,
 Bulantı, kusma.
 Karın ağrısı,
 Şuur bulanıklığı,
 Koma,
23.12.2016
74
DKA’un Tedavisi
insülin tedavisi:
 Regüler insülin 6-10 ünite bolus
 5-10 ünite/st iv olarak verilir.(genellikle 250 ml sf içine 25 ünite
konularak .10 ml 1 ünite insülin olur.)
 Kan şekekri 250 mg/dl oluncaya kadar iv insülin tedavisine devam
edilir.
 250 mg/dl olunca sf yerine %5 lik dextroz içine insülin konularak mayi
hazırlanır.
 Kan şekeri ilk 4-5 st 250 nin altına indirilmez.(ozmatik uyumsuzluğa
bağlı beyin ödemi gelişir
DİYABETİN KRONİK
KOMPLİKASYONLARI
23.12.2016
76
RETİNOPATİ
• Diyabet, gözün arkasında retina olarak
adlandırılan bölümdeki kan damarlarına zarar
verir.
• Diyabetik Retinopatinin semptomları; bulanık,
karanlık ve çarpık görüntü. Görüntüde uçuşan
cisimler görmek yaygındır.
• Diyabetliler, diyabetik retinopati semptomlarının
erken teşhis edilebilmesi için senelik göz
muayenesinden geçirilmelidir.
• Diyabet körlüğün başlıca nedenidir.
Diyabetik Nefropati
 DM’lilerin yaklaşık %20-50’sinde.
 Ülkemizde de 1991 yılında HD giren
hastaların %4.7 si DM’ye bağlı böbrek
yetmezliği iken 1999 yılında bu oran
%16,5 
23.12.2016
78
NEFROPATİ TEDAVİ
 Hastaların KŞ tam regüle olmalıdır.
 KŞ istenilir düzeylerde tutularak mikroalbuminürinin
ilerlemesi yavaşlatılabilir.
 Nefropatinin ilerlemesinde HT rolü çok fazladır bu nedenle
HT kontrol altına alınmalı.
 SDBY ise diyaliz tedavisi veya transplantasyon
23.12.2016
79
Sinir Rahatsızlığı
• Diyabet, bacaklarda ve ayaklarda yaralanmaya sebebiyet
vererek his kaybı veya acıya ve bazı zor durumlarda
ampütasyonla sonuçlanabilecek ayak ülserine sebep
olabilir.
• Kalp, ciğerler, mesane ve barsaklarda sinir zedelenmesi
görülebilir.
• Diyabet, erkeklerde iktidarsızlığa neden olabilir.
Ayak ve Sinir Rahatsızlığı
• Sinir rahatsızlıkları ayaklarda ülsere neden olabilir,
• Kan damarı problemlerinin iyileşmesi gecikir,
• Yüksek kan şekeri iyileşmeyi geciktirir,
• Ayak ülseri diyabetlilerin %15’ini etkiler,
• Ayak amputasyonlarına liderlik eden sebep travma
değildir.
Genel Ayak Bakımı
 Her gün ayaklar ayna yardımıyla
gözlenmeli
 Kuruluğu önleyici krem kullanılmalıdır.
 Tırnaklar düz olarak kesilmeli,
 İskemi varsa evde kesme işlemi
yapılmamalıdır.
23.12.2016
82
Genel Ayak Bakımı
 Ayaklar her gün yıkanmalı, kurulanmalıdır
 Tırnakların düzgün kesilip kesilmediği
kontrol edilmelidir.
 Banyo sıcaklığı kontrolü
 Aşırı sıcak ve soğuk !!!
23.12.2016
83
Ayakkabılar
• Ayakkabı seçimi
• Ayakkabıların içinde yabancı
cisim olup olmadığı her sabah
giyilmeden önce kontrol
edilmelidir.
• Mümkünse iki günden fazla
aynı ayakkabı giyilmemelidir.
• 3-4 saatten fazla
giyilmemelidir.
• Önü açık ayakkabı giyilemez
23.12.2016
84
Çoraplar
 Çoraplar yırtık, kırışık olmamalı, ayağa büyük gelmemelidir.
 Deride drenaj, kanama vb problemlerin erken saptanması
açısından beyaz çoraplar tercih edilmelidir.
 Çoraplar iritan olmayan deterjanlarla yıkanmalı, iyice
durulanmalı.
 Evde terliksiz dolaşılmamalı
23.12.2016
85
Diyabetle İlgili Yeni Yaklaşımlar
 Kök hücre nakli
 Pankreas nakli
 Adacık nakli
TEŞEKKÜRLER