Terminoloji Planlaması

Terminoloji Politikası ve
Terminoloji Planlaması
Doç. Dr. Ender Ateşman
Hacettepe Üniversitesi
Mütercim-Tercümanlık Bölümü
Gündem
 Dil Politikası – Terminoloji Politikası
 Dil Planlaması
 Terminoloji Planlaması
 Terminoloji Planlamasının Kilometre Taşları
 ISO 29383:2010 Terminoloji Politikaları Geliştirilmesi ve Uygulanması
 ISO 29383:2010: Hedef Gruplar
 ISO 29383:2010: İçindekiler
 Kurumlarda Terminoloji Çalışması
 Terminoloji Çalışması Olmazsa...
 Terminoloji Nerede Kullanılır?
 Hangi Birimler Yararlanır?
 Profesyonel Terminoloji Çalışmasının Gerekçeleri
 8 İlke
Dil Politikası – Terminoloji Politikası
• Dil politikası ile terminoloji politikası birbirleriyle ilişkili
kavramlardır.
• Aralarındaki ilişkinin niteliği özgün koşullara bağlıdır.
• Her ikisi de İletişim Politikasının alt kavramlarıdır.
Dil ve terminoloji politikaları artık resmi politikalar olarak
görülmüyor.
3.1
planlama
bir şeyi yapılması veya elde edilmesi için önceden geliştirilen,
ayrıntılı öneriler hazırlanması eylemi veya iş süreci
Dil Planlaması
3.11
dil planlaması
Bir dil toplumunda bir dilin ya da bir alt dilin işlevi, yapısı ya
da edinimi üzerinde olumlu etkide bulunmak amacıyla,
mutabakat sonucunda oluşturulan planlama etkinliği
3.4
politika
belirli bir hedefe ulaşabilmek amacıyla yapılan etkinlikleri
yönlendirici ilkeler ve stratejiler
Dil Planlaması neleri kapsar?
Dil planlaması değişik önlemlerle dilin gelişimini etkilemeye /
belirlemeye çalışır.
• Statü planlaması: Bir toplumda, bir özel alanda ya da belirli
bir bağlamda dilin yeri
• Dilsel normların geliştirilmesi: Yazım, dilbilgisi, araştırma
kaynaklarının geliştirilmesi, sözlük, sözlü ve yazılı dil
derlemleri
• Derlem Planlama: Edebiyat kökenlerinin saklanması
• Dil edinim/eğitiminin planlanması: Anadil eğitimi, yabancı
dil eğitimi, yabancı dilde eğitim
Örnek diller: İrlandaca, Güney Afrika, Türkçe
Terminoloji Planlaması
3.3
terminoloji planlaması
bir konu alanındaki terminolojinin geliştirilmesini,
düzenlenmesini, uygulanmasını ve yayınlanmasını
amaçlayan etkinlikler
• Bir özel alanda (bilim, teknik, sanat ya da zanaat) bilginin
sunulmasıyla ilişkili ihtiyaçlara ve gerekliliklere uygun
olarak iletişimin geliştirilmesi amacıyla yapılır.
• Özel alanın niteliklerine göre bu kapsamda yapılacak
çalışmalar farklılık gösterebilir. Dilsel verilerin yanı sıra
(grafik, sembol, sayı, formül gibi) dildışı öğelerin de ele
alınması gerekir.
Terminoloji Politikasının Kilometre Taşları
Dünya’da
1979
Terminoloji alanında dünya çapındaki çalışmaları geliştirmek ve
desteklemek amacıyla UNESCO tarafından Infoterm kuruldu.
2005
Terminoloji Politikaları İçin Kılavuz – UNESCO
2010
ISO 29383:2010
Terminoloji Politikalarının Geliştirilmesi ve Uygulanması
Türkiye’de
2009-2010
TermTurk - Kültürlerarası Diyalog ve Özel İletişim için
Terminoloji
2012-2014
TIPPS – Terminoloji Bilgi Portalı, Politikalar ve Hizmetler
ISO 29383:2010
Terminoloji Politikalarının Geliştirilmesi ve Uygulanması
AMAÇ
Ulusal (yani dil temelli) veya kurumsal (yani konu
ya da ticaret temelli) terminoloji çalışması için
gerekli politikaların geliştirilmesi ve
uygulanmasında kullanılacak ilkelerin ve
yöntemlerin standardizasyonu.
Üst makamların desteği
Terminoloji çalışması
disiplinler, birimler ve kurumlar arası
bir çalışmadır.
Bu nedenle
aşağıdan yukarıya doğru gelişen girişimlerin
yukarıdan aşağıya doğru
yönlendirilmesi ve desteklenmesi gerekir...
Hedef Gruplar
• Devlet kurumları (merkezi ve yerel yönetimler, dil
kurumları)
• Ticari İşletmeler (İnsan Kaynakları, Pazarlama, Halka
İlişkiler, Teknik İletişim (belge hazırlama), Terminoloji ve
Çeviri Birimleri, Bilgi Yönetimi)
• Sivil Toplum Kuruluşları (NGOlar, IGOlar = uluslararası
kuruluşlar)
• Proje Yöneticileri (ulusal ve uluslararası projelerde sınırlı
da olsa terminoloji çalışmasına ihtiyaç duyan proje
yöneticileri)
ISO 29383:2010 - İçindekiler
• Önsöz
• Giriş
• 1 Amaç
• 2 Standardın kaynakları
• 3 Terimler ve tanımlar
• 4 Dil planlaması ve terminoloji planlaması
• 4.1 Genel
• 4.2 Dil Planlaması
• 4.3 Terminoloji Planlaması
• 5 Bir terminoloji politikasının formüle edilmesi ve
uygulanması
ISO 29383:2010 - İçindekiler
• 6 Terminoloji politikalarının hazırlanması, formüle edilmesi
•
•
•
•
•
•
ve uygulanması
6.1 Genel
6.2 AŞAMA I – Terminoloji politikasının hazırlanması
6.2.1 Mevcut durumun tespiti
6.2.2 Belgelerin hazırlanması
6.2.3 Farkındalık yaratılması: İlgi çekebilmek için
savunma ve lobi çalışmaları
6.2.4 Kurum/kuruluş çapında bir danışma iş akışının
oluşturulması
ISO 29383:2010 - İçindekiler
• 6.3 AŞAMA II – Terminoloji politikasının formüle edilmesi
• 6.3.1 Genel
• 6.3.2 Terminoloji politikası önerisine son şeklinin verilmesi
• 6.3.3 Terminoloji planlamasının diğer stratejik planlama
politikalarıyla koordinasyonu
• 6.3.4 Uygulama planı
• 6.3.5 Nihai politikanın sunulması ve uygulama planı
• 6.3.6 Nihai terminoloji politikası hakkında karar verilmesi ve
uygulama planı
ISO 29383:2010 - İçindekiler
6.4 AŞAMA III – Terminoloji politikasının uygulanması
6.4.1 Genel
6.4.2 Uygulamanın yönetilmesi
6.4.3 Uygulamanın operasyon ve organizasyon açısından
planlanması
6.4.4 Tanıtım ve destek
6.5 AŞAMA IV – Terminoloji altyapısının sürekliliği
Kurumlarda terminoloji çalışması
Hedefler
• Bilgi yönetimi araçlarının etkisini artırmak amacıyla
kullanılan terimlerin birbirleriyle uyumlaştırılması
• Risk faktörlerinin azaltılması (ürünlerin iade edilmesi,
işyeri güvenliği)
• Kalite güvencesi
• Müşteri bağlılığı
• Giderlerin azaltılması
Terminoloji çalışması olmazsa...
• Sorun 1: Eşanlamlılar
• Sorun 2: Çeviri
Terminoloji nerede kullanılır?
Bir özel alana ilişkin bilgiler
• üretiliyorsa (ar-ge)
• kullanılıyorsa (metin hazırlama)
• kaydediliyorsa (veritabanları, sözlükler)
• aktarılıyorsa (eğitim, öğretim)
• uygulanıyorsa (teknoloji, bilgi aktarımı)
• başka dillere çevriliyorsa
terminoloji çalışmasının sonuçlarından yararlanılır.
Bilgi terimsiz olmaz!
Hangi birimler yararlanır?
Kurum İçinde
• Çeviri (ya da dil hizmetleri)
• Teknik metin hazırlama birimleri
• Pazarlama, Halkla İlişkiler, İletişim
• Üretim Yönetimi
• Ar-Ge
• Tasarım
• Tedarik ve Satış
• Destek ve Müşteri Hizmetleri
• Eğitim
• Hukuk
Kurum Dışında
• Müşteriler / Tedarikçiler
• Harici dil / çeviri hizmeti sağlayıcıları
Profesyonel Terminoloji Çalışmasının Gerekçeleri
 Yüksek nitelikli metin üretimi
 Çeviride kolaylık – BDÇ araçlarının etkinliği
 İçerik yönetim sistemlerinin etkinliği
 Kontrollü dil kullanımının etkinliği
 Diğer kurum ve kuruluşlarla işbirliklerinde önkoşul
 İletişimin ve bilgi aktarımının geliştirilmesi (kurum içi ve
dışı)
 Bilgi yönetimi için önkoşul
 Kurumsal dilin ve kurumsal kimliğin güçlendirilmesi
 Müşteri memnuniyeti
 ve diğerleri...
8 İlke
1. Kapsamlı bir hazırlık için yatırımdan kaçınmayın!
2. Diğer (kurumların, ülkelerin) deneyimlerden yararlanın!
3. Paydaşlarınızı da sürece dâhil edin!
4. Mümkün olduğunca birlikte çalışma anlayışı geliştirin,
5.
6.
7.
8.
katılımcılığı destekleyin.
İnsanlara yetki verin! Sürekliliği baştan sağlayabilmek
amacıyla kapasite geliştirmeye çalışın!
Bulunduğunuz kurumda / birimde farkındalığı artırın!
Gerçekçi olun!
Geniş düşünün (sistemli, bağlantılı)!
İlginiz için teşekkür ederim.
Doç. Dr. Ender ATEŞMAN
TermTÜRK
Hacettepe Üniversitesi
Terminoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi