Özel Bir Hastanede Diyabet Polikliniğine Başvuran Hastalarda

Özel Bir Hastanede Diyabet Polikliniğine Başvuran Hastalarda İnsülin Direncini Etkileyen
Faktörlerin Araştırılması
20 – 24 Mayıs 2009 tarihleri arasında Antalya’da düzenlenen 45. Ulusal Diyabet Kongresinde poster olarak
sunulmuştur.
Acıbadem Kadıköy Hastanesi
ÖZET
Amaç
Bu araştırma, özel bir hastanenin diyabet polikliniğine başvuran hastalarda insülin direncini etkileyen
faktörleri araştırmak amacıyla planlanmıştır.
Gereç ve Yöntem: Araştırma, tanımlayıcı, kesitsel ve retrospektif tipte bir araştırmadır. Araştırmanın evreni
ve örneklemini, özel bir hastanede Diyabet Polikliniğine 2008 Haziran- 2008 Aralık tarihleri arasında başvuran
BKİ>=25kg/m2 üzerinde, 11–65 yaş aralığında, diyabeti olmayan ve prediyabetik olan 175 kişi oluşturdu.
Veriler retrospektif olarak hasta kayıtları kullanılarak elde edildi. Araştırmada elde edilen bulgular bilgisayar
ortamına aktarılarak, istatistiksel analizler için istatistik paket programında student's t test (p<0.05 anlamlı
olarak kabul edildi) ve yüzdelik testler, %95 güven aralığı esas alınarak kullanıldı. Ayrıca katılımcıların HOMAIR puanları hesaplandı.
Çalışmanın yapılabilmesi için araştırmanın yapıldığı kurumdan, kurum izni ve etik izni alındı.
Bulgular
Araştırmaya katılanların %58 (n=102) 'i kadın, %42 (n=73)'si erkektir. BKİ' ne göre katılımcıların %41
(n=72)' i pre-obez, %50 (n= 88)'si obez ve %9 (n= 15)' u morbid obez olduğu saptanmıştır. Kadın olguların
bel çevresi ortalamasının >=84cm, erkek olguların bel çevresi ortalamasının ise >=87,5 cm olduğu
belirlenmiştir. Katılımcıların tamamının HOMA-IR puanı >=2.24 olduğu belirlenmiştir. Cinsiyet ve bel çevresi
ile insülin direnci arasındaki anlamlılık istatiksel olarak karşılaştırılmıştır. Kadınlarda bel çevresi ile insülin
direnci arasında anlamlılık olup (p=0.02, t=2.3), erkeklerde bel çevresi ile insülin direnci arasında anlamlılık
saptanmamıştır (p=0.65, t=0.45). İnsülin direnci ile beden kitle indeksi istatiksel olarak karşılaştırılmış olup,
anlamlı fark bulunmuştur. BKİ>=25kg/m2 olan tüm katılımcılarda insülin direnci varlığı saptanmıştır
(p=0.026, t=2.24). Ailede diyabet öyküsü olan kadın sayısı %57,1, erkek sayısı %42,9 olarak belirlenmiştir.
Erkek (p=0.44, t=-0.77) ve kadınlarda (p=0.54, t=-0.60 )
ailelerinde diyabet öyküsü olanlarda insülin
direnci arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır.
Erkeklerin %48,4’ü, kadınların ise %51,6 ‘sı bozulmuş açlık kan şekerine sahiptir. Bozulmuş açlık kan şekeri
ve cinsiyet ile insülin direnci karşılaştırılmış olup,
istatiksel olarak anlamlı bir fark saptanmıştır ( Erkek
(p=0.01, t=2.68), kadın (p=0.02, t=2.36)). İnsülin direnci ile trigliserit düzeyi karşılaştırılmış olup anlamlı
fark saptanmamıştır (p=0.58, t=0.54). Trigliserit düzeyinin insülin direncini etkilemediği belirlenmiştir.
Sonuç
Çalışmada Beden Kitle İndeksi>=25 kg/m2 ve bel çevresinin yüksek olması insilün direncinin oluşmasına
neden olduğu ; trigliserit düzeyi ve ailede diyabet öyküsünün varlığı insülin düzeyini etkilemediği saptanmıştır.
Anahtar Kelime: İnsülin direnci, beden kitle indeksi, obesite
Giriş
Diabetes Mellitus; insülin üretiminin yetersizliği, insülin eksikliği veya her ikisinin sonucunda ortaya çıkan
hiperglisemi ile karakterize metabolik bir hastalıktır (9).
Prediyabet ise; bozulumuş açlık glikozu (açlık plazma şekeri 101–125 mg/dl) veya bozulmuş glukoz
toleransını (75 gramlık Oral Glikoz Tolerans Testinde ikinci saatte plazma şekerinin 140–199 mg/dl arasında
olması) kapsamaktadır (2).
İnsülin direnci; belirli bir konsantrasyondaki insüline subnormal bir biyolojik yanıt alınması veya insülinin
beklenen etkisinin bozulması ve insüline verilen yanıtta eksiklik olmasıdır (15).
İnsülin direncini etkileyen risk faktörleri Tablo1'de yer almaktadır ( 8, 1).
Tablo1. Cinsiyete Göre İnsülin Direncini Etkileyen Risk Faktörler
CİNSİYET
Bel Çevresi
Beden Kitle İndeksi
Trigliserit
İnsülin Direncindeki Etkileyen Kan Şekeri
Risk Faktörleri
Kadın
>=80 cm
>=25 kg/m2
>=150 mg/dl
Erkek
>=94 cm
>=25 kg/m2
>=150 mg/dl
<=100 mg/dl
>=101-125 mg/dl
>=126 mg/dl
<=100 mg/dl
>=101-125 mg/dl
>=126 mg/dl
Ailede Diyabet Öyküsü
var
var
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ' ne göre bel çevresi ölçülerine bakınca kadınlarda 80 santimetre (cm),
erkeklerde 94 cm üzeri olması önerilmemektedir (12).
Günümüz insanın en önemli sağlık sorunlarından biri haline gelen obezite, dünyadaki hızlı prevalans artışı ve
beraberinde getirdiği hastalık riskleri nedeniyle güncelliğini korumakta olan bir konudur (7, 3). WHO
tarafından çeşitli Avrupa epidemiyolojistlerince obesitenin değerlendirilmesinde çeşitli yöntemler kullanılarak
uluslararası sınıflandırma geliştirmiştir. Beden Kitle İndeksi (BKI) en yaygın kullanılan ve ençok önerilen
yöntemlerin başında gelmektedir. BKI; 25-29 kg/m2 arası fazla kilolu, 30-39,9 kg/m2 arası obez, 40 kg/m2 ve
daha üstü olanlar morbid obezite olarak tanımlanmaktadır (8, 14).
Yağ hücrelerindeki insülin direnci, depolanmış trigliseritlerin serbest kalmasına ve kan plazmasındaki yağ asidi
miktarının artmasına sebep olurken, kas hücrelerine girmesi ve karaciğer hücrelerinde depolanması
zorlaştığından kandaki şeker oranıda artar (12). Trigliserit düzeyinin >=150 mg/dl 'den fazla oluşu bunu
sağlamaktadır (17).
Bozulmuş açlık kan şekeri (glikozu), pankreas insülin direnciyle başa çıkmak için yeterli insülin
üretemediğinden dolayı oluşur. Bozulmuş kan şekeri insülin direncini artırır (16).
Matthews ve arkadaşlar insülin ve glukozun, insülin direncine etkisinin değerlendirilmesinde HOMA-IR
(homeostatik modelleri) tekniği kullanılmasını önermektedir. Bu tekniğe göre HOMA-IR puanı >=2,24
üzerinde olan kişilerde insülin direncinde artma saptanmıştır (10, 4).
Amaç
Bu araştırma, özel bir hastanede diyabet polikliniğine başvuran hastalarda insülin direncini etkileyen faktörleri
araştırmak amacıyla planlanmıştır.
Hipotez;
Beden Kitle İndeksi>=25 kg/m2, bel çevresi yüksek olanlar, trigliserit >=150 mg/dl, kan şekeri düzeyi ve
ailede diyabet öyküsü varlığı insülin direncini arttırmaktadır.
Gereç ve Yöntem
Araştırma, tanımlayıcı, kesitsel ve retrospektif tipte bir araştırmadır. Araştırmanın evreni ve örneklemini, özel
bir hastanede Diyabet Polikliniğine 2008 Haziran- 2008 Aralık tarihleri arasında başvuran BKİ>=25kg/m2
üzerinde, 11–65 yaş aralığında, diyabeti olmayan ve prediyabetik olan 175 kişi oluşturdu. Veriler retrospektif
olarak hasta kayıtları kullanılarak elde edildi. Araştırmada elde edilen bulgular bilgisayar ortamına aktarılarak,
istatistiksel analizler için istatistik paket programında student's t test (p<0.05 anlamlı kabul edildi) ve yüzdelik
testler, %95 güven aralığı esas alınarak kullanıldı. Ayrıca katılımcıların HOMA-IR puanları hesaplandı.
Çalışmanın yapılabilmesi için araştırmanın yapıldığı kurumdan, kurum izni ve etik izni alındı.
Bulgular
Araştırmaya katılanların %58' i (n=102) kadın, %42' si (n=73) erkektir. BKİ' ye göre katılımcıların %41' i
(n=72) pre-obez, %50' si (n= 88) obez ve %9' u (n= 15) morbid obez olduğu saptanmıştır.
Tablo 2. Cinsiyetlere Göre Bel çevresi Ortalaması
Özellik
Cinsiyet
Kadın
Bel Çevresi Ortalaması Erkek
>=84 cm
>=87.5 cm
Kadın olguların bel çevresi ortalamasının >=84cm, erkek olguların bel çevresi ortalamasının ise >=87,5 cm
olduğu belirlenmiştir.
Cinsiyet ve bel çevresi ile insülin direnci arasındaki anlamlılık istatiksel olarak karşılaştırılmıştır. Kadınlarda bel
çevresi ile insülin direnci arasında anlamlılık olup (p=0.02, t=2.3), erkeklerde bel çevresi ile insülin direnci
arasında anlamlılık saptanmamıştır (p=0.65, t=0.45).
Katılımcıların tamamının HOMA-IR puanı >=2.24 olduğu belirlenmiştir.
İnsülin direnci ile beden kitle indeksi istatiksel olarak karşılaştırılmış olup, anlamlı fark bulunmuştur.
BKİ>=25kg/m2 olan tüm katılımcılarda insülin direnci varlığı saptanmıştır (p=0.026, t=2.24).
Tablo 3. Ailede Diyabet Öyküsü Olanların Cinsiyete Göre Dağılımı
Özellik
Ailede Diyabet Öyküsü
Olan (N=70)
Cinsiyet
n
Kadın
Erkek
%
40
30
57,1
42,9
Ailede diyabet öyküsü olan kadın sayısı %57,1, erkek sayısı %42,9 olarak belirlenmiştir.
Ailede diyabet öyküsü olanlar ve cinsiyet ile insülin direnci arasındaki anlamlılık istatitiksel olarak
karşılaştırılmıştır. Erkek (p=0.44, t=-0.77) ve kadınlarda (p=0.54, t=-0.60 )
ailelerinde diyabet öyküsü
olanlarda insülin direnci arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır.
Tablo 4. Bozulmuş Açlık Kanşekeri Olanların Cinsiyete Göre Dağılımı
Özellik
Cinsiyet
Bozulmuş Açlık Kanşekeri Kadın
(N=62)
Erkek
n
%
32
30
51,6
48,4
Erkeklerin %48,4’ü, kadınların ise %51,6 ‘sı bozulmuş açlık kan şekerine sahiptir.
Bozulmuş açlık kan şekeri ve cinsiyet ile insülin direnci karşılaştırılmış olup, istatiksel olarak anlamlı bir fark
saptanmıştır ( Erkek (p=0.01, t=2.68), kadın (p=0.02, t=2.36)). Bozulmuş açlık kan şeker olan kişilerde
insülin direnci varlığı belirlenmiştir.
İnsülin direnci ile trigliserit düzeyi karşılaştırılmış olup anlamlı fark saptanmamıştır (p=0.58, t=0.54).
Trigliserit düzeyinin insülin direncini etkilemediği belirlenmiştir.
Tartışma
Çalışmada,
BKİ>=25 kg/m2 olan ve bel çevresi artan kişilerde insülin direnci arasındaki artış anlamlı
bulunmuştur. Yapılan çalışmalarda da obez ve morbid obez olgularda insülin sensivitesinin kadınlarda
erkeklere oranla ileri derecede artış gösterdiği belirtilmektedir (5, 9, 10, 11).
Erkek (p=0.44, t=-0.77) ve kadınlarda (p=0.54, t=-0.60 ) ailelerinde diyabet öyküsü olanlarda insülin direnci
arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Ancak yapılan çalışmalarda insülin direncini etkileyen faktörler
arasında ailede diyabet öyküsü varlığı yer almaktadır (10, 15).
Kadınlarda bel çevresi ile insülin direnci arasında anlamlı olup (p=0.02, t=2.3), erkeklerde bel çevresi ile
insülin direnci arasında anlamlı saptanmamıştır (p=0.65, t=0.45). Ancak bazı çalışmalarda açlık kan şekeri
bozukluğu erkeklerde kadınlara göre 1,5-3 kat daha fazla görüldüğü ve insülin direncini artırdığı
belirtilmektedir (1).
İnsülin direnci ile trigliserit düzeyi karşılaştırılmış olup anlamlı fark saptanmamıştır (p=0.58, t=0.54). Ancak
yapılan çalışmalarda bulgularımızın aksine insülin direncini etkileyen faktörler arasında trigliserit düzeyi yer
almaktadır (4, 15).
Sonuç;
Çalışmada; BKİ>=25 kg/m2 ve bel çevresinin yüksek olmasının insülin direncinin oluşmasına neden olduğu,
trigliserit düzeyi ve ailede diyabet öyküsünün varlığının ise insülin düzeyini etkilemediği saptanmıştır.
Kaynaklar
1. Berna M. (2004). Pre-Diyaliz Hemodiyaliz Sürekli Ayaktan Periton Diyalizi Hastalarında İnsülin Direncinin
Karşılaştırılması. Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi 2. Dahiliye Kliniği.
2. Çorakçı A (2008). Gata Endokrin, Metabolik Sendrom, TAF Prev Med Bul, 7(3): 223–230.
3. Gökçel A, Baltali M, Tarım E, Gumurdulu Y, Karakose H, Yalçın. Başkent Üniversitesi İç Hastalıkları ve
Endokrinoloji Servisi, www.pubmed.com, Erişim tarihi:20/03/2009.
4. Gülcü F, Parmaksız A, Kıdır M. Gürsu MF. (2006). Metabolik Sendrom, Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 1(3).
5. Türker H . (2006). İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi. Hipertansif ve Normotansif Tip2 Diyabet
Hastalarında İnsülin Direnci Karşilaştırması, Uzmanlık Tezi, İstanbul .
6. İnci A. (2007). İzmir Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi 1.Dâhiliye Kliniği, Tip 2 Diyabeti Olan Ve
Olmayan Obezlerde Adiponektin Düzeyinin İnsülin Direnciyle İlişkisi, Uzmanlık Tezi, İzmir.
7. Kartal A, Çağırgan MG, Tığlı H, Güngör Y, Karakuş N, Gelen M. (2008). Tip 2 Diyabetli Hastaların Bakım ve
Tedaviye Yönelik Tutumları ve Tutumu Etkileyen Faktörler, TAF Prev MedBull; 7(3): 223–230.
8. Kuyubaşı Z. (2003). Haseki Eğitim ve Araştırma Hastanesi II. Dâhiliye Kliniği, Metabolik Sendromlu
Hastalarda İnsülin Direnci ve Metabolik Sendrom Komponentleriyle Arasındaki İlişki. Diyabet ADÜ Tıp
Fakültesi Dergisi; 4 (2).
9. Koyuer Yorgancı E. (2005). Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Biokimya Laboratuvarı. Obez, Tip II
Diyabetli Hastalarda İnsülin Direnci ile IL–6, CRP ve Fibrinojen İlişkisi, Uzmanlık tezi, İstanbul.
10. Kadınlarda İnsülin Direnci Zayıflamayı Sabote Ediyormu, www.sağlıcaklakal.com, Erişim:23.03.2009.
11. Top C, Cingözbay BY, Keskin Ö, Terekeci H, Önde ME. (2002). Gata Haydarpaşa Eğitim Hastanesi İç
Hastalıkları Servisi, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 28 (3): 85-87.
12. Uysal A. (2005). Taksim Eğirtim ve Araştırma Hastanesi İç Hastalıkları Servisi, Obez Olgularda Obezite ile
Karaciğer Fonksiyon Testleri Arasındaki Korelasyonun İncelenmesi, Uzmanlık tezi, İstanbul.
13. ...............:www.beslenme.saglik.gov.tr, Erişim Tarihi: 23/03/2009.
14. ...........:www.ansiklopedi.turkcebilgi.com, Erişim Tarihi: 08/04/2009.
15. ...........: www.ansiklopedi.turkcebilgi.com, Erişim Tarihi: 08/04/2009.