MESLEKİ DERMATOZLAR Doç. Dr. Emek Kocatürk Göncü Okmeydanı Eğitim Araştırma Hastanesi Dermatoloji Kliniği 24.05.2013 “ Mesleki maruziyetin temel ya da yatkınlaştırıcı faktör olduğu deri hastalıkları”(1) “ Hasta o mesleği yapmadığı takdirde, ortaya çıkmayacak olan deri hastalığı ” (2) (1) Amerikan Tıp Birliğinin Mesleki Dermatozlar Komitesi 1939 (2) Calnan CD, Rycroft RJG. Rehabilitation in occupational skin disease. Trans Coll Med S Afr 1981;25:136-42. Tüm meslek hastalıklarının ~ %50’si İş gücü kaybının ~%25’inden sorumlu Peate WF. Occupational skin disease. Am Fam Physician 2002;66:1025-32. 24.05.2013 Mesleki Dermatoz Oluşumu ? Mesleki Dermatoz Oluşumu ? MARUZİYET DİRENÇ Kimler Risk Altında ? Atopik dermatit Kimler Risk Altında ? Hiperhidroz Kseroz Dishidroz Kimler Risk Altında ? Açık renk deri Yaşlılık Psöriyazis Kadınlar Islak iş: • hergün 2 saatten uzun süre su teması • günde 20’den fazla kez el yıkama • araçların ya da yüzeylerin günlük temizlenmesi • ıslak yiyeceklerin hazırlanması ya da işlenmesi EPIDERM çalışması En sık rastlanan mesleki dermatozlar; • • • • Kontakt Dermatit %79 Kontakt Ürtiker %3.5 İnfeksiyöz durumlar %2.5 Neoplazi %12.5 Cherry N, Meyer JD, Adisesh A, et al. Surveillance of occupational skin disease:EPIDERM and OPRA. Br J Dermatol 2000;142:1128-34. EPIDERM çalışması • Kontakt dermatitin en sık nedenleri: – Lastik kimyasalları %14 – Sabun ve temizleyiciler %12 – Nikel %11 – Islak iş %11 – Kişisel koruyucu giysiler %6 – Petrol ürünleri (6.3%), – Kesme sıvıları (5.6%), – Epoxy ve diğer reçineler (6.1%). Cherry N, Meyer JD, Adisesh A, et al. Surveillance of occupational skin disease:EPIDERM and OPRA. Br J Dermatol 2000;142:1128-34. 24.05.2013 EPIDERM çalışması • Kontakt dermatitin en sık görüldüğü meslek grupları: – Erkeklerde • Kimyasallarla çalışanlar • Makine operatörleri • Mobilya boyacıları • Metal işçileri – kadınlarda • • • • Kuaförler Laboratuar çalışanları Hemşireler Gıda sektöründe çalışanlar Cherry N, Meyer JD, Adisesh A, et al. Surveillance of occupational skin disease:EPIDERM and OPRA. Br J Dermatol 2000;142:1128-34. 24.05.2013 Mesleki Dermatozların Sınıflandırılması • Ekzematöz mesleki dermatozlar – – – – – İrritan kontakt dermatit Alerjik kontakt dermatit Kontakt ürtiker Fototoksik ve fotoallerjik kontakt dermatit Hava yoluyla taşınan kontakt dermatit • Ekzematöz olmayan mesleki dermatozlar – – – – – Kimyasal yanıklar Kimyasal kaynaklı akne Pigmentasyon bozuklukları Mesleki deri tümörleri Enfeksiyonlar Kontakt Dermatit • Mesleğe bağlı deri hastalıklarının çoğu kontakt dermatittir • En sık ellerde görülür Kuruluk Kaşıntı Kızarıklık Deskuamasyon Çatlaklar Ödem Vezikülasyon Akut Dermatit • Akut dermatitte yoğun eritem ve ödeme çok sayıda vezikül eşlik edebilir • Veziküller, büyüyerek ya da birleşerek büller oluşturabilir • Veziküller kolaylıkla açılır, küçük küçük erozyonlar ve sulantı gelişir Subakut Dermatit •Hafif eritemli zeminde çok sayıda skuam ve krut görülür •deri kalınlaşmaya başlar Kronik Dermatit • Likenifikasyon ve/veya hiperkeratoz görülür • Likenifikasyon, üzerinde deri çizgilerinin derinleşmiş ve derinin kıvamının kabalaşmış olduğu bir plaktır • Hiperkeratoz derin fissürlere yol açabilir Kontakt Dermatit Tipleri İRRİTAN KONTAKT DERMATİT FOTOKONTAKT DERMATİT HAVA YOLUYLA TAŞINAN KONTAKT DERMATİT ALLERJİK KONTAKT DERMATİT KONTAKT ÜRTİKER SENDROMU İrritan Kontakt Dermatit • Mesleğe bağlı dermatitlerin çoğu • Ev hanımı ekzeması • İrritan maddelerin direkt protein hasarı yapması sonucu ortaya çıkar • Allerjik reaksiyon değildir • Uygun süre ve dozda herkeste görülebilir İrritanlar Kuru deri Epidermisten su kaybı artışı Bariyer hasarı Deri hasarı + irritanların deriden geçişinde artış: kısır döngü Sitokinlerin özgün olmayan salınımı ile inflamasyon başlar İrritan Kontakt Dermatit • Güçlü irritanlar sadece kısa bir temastan sonra bile akut toksik kontakt dermatite neden olarak deride yanıklara ve bül oluşumuna neden olabilirler • Hafif irritanlarla ortaya çıkan dermatit kronik ya da kümülatif irritan kontakt dermatit adını alır İrritan Kontakt Dermatit İrritan dermatitin nedeni ‘kirli iş’ ten daha çok, bu kirleri temizlemek için kullanılan temizleyicilerdir İrritan Kontakt Dermatit • Kışın derinin kurumasına neden olan çevresel faktörlerle kötüleşir (rüzgar, soğuk) • Kışın el dermatiti görülme oranı artar • Kış aylarında korunmaya daha fazla dikkat edilmelidir İrritan Kontakt Dermatit Temizlikçide kışın artan dermatit İrritan Maddeler Zayıf irritan maddeler • su • alkali sabun ve deterjanlar • zayıf asitler • cam elyafı • toz partikülleri • gıda ürünleri (biber, sarımsak, portakal, domates) • temizleme ajanları • çözücüler • plastik ve reçineler • petrol ürünleri • metaller, makine yağları • soğutucular Güçlü irritan maddeler • kostikler • güçlü asitler • güçlü alkaliler İrritan Kontakt Dermatit • Doza ve temas süresine bağlıdır • Derinin direncine göre değişen şiddette reaksiyonlar gelişir çimento yanığı • Temastan birkaç dakika ila birkaç saat sonra oluşur • Genellikle reaksiyon temas bölgesinde kalır, keskin sınırlıdır Makine operatörü sürekli makine yağları ile temas İrritan Kontakt Dermatit Alkali temizleyici Kroton yağı Akut İr. Knt. Der.: Güçlü bir ajanla (asit/alkali) temas sonucu oluşur İrritan Kontakt Dermatit İrritan reaksiyon: Subklinik bir formdur. Elleri sürekli suda olan kuaför, barmen gibi çalışanlarda eritem ve skuamlanma şeklinde izlenir. İrritan Kontakt Dermatit İnşaat işçisi İnşaat işçisi Makine operatörü Kümülatif İKD: Düşük dozda irritana sürekli maruz kalma sonucu derinin kendini iyileştirmeye vakit bulamaması bu reaksiyona neden olur. Hastalarda hiperkeratotik, yarıklanma ve çatlamaların olduğu bir deri izlenir İrritan Kontakt Dermatit Asteotik ekzema: • Özellikle yaşlı kişilerde cildi nemlendirmeden sürekli yıkama sonucu gelişir. • Kuru, çatlayan, skuamlanan deri ile karakterizedir. • Kışın sıktır Fiziksel İrritan Kontakt Dermatit süpermarket çalışanı inşaat işçisinde mineral fiber glass dermatiti Aşırı sürtünme ve mikrotravma sonucu hiperkeratoz, çatlaklar, likenifikasyon “Fiberglas dermatiti” Derinin boynuzsu tabakasını aşabilen ve deriyi tahriş eden sivri cam parçacıkları kaşıntılı dermatite neden olur İrritan Kontakt Dermatit Temizlikçi Makine yağlarına bağlı İKD İrritan Kontakt Dermatit Tanının gecikmesi maruziyetin uzamasına neden olur ve prognozu kötü etkiler. Allerjik Kontakt Dermatit (AKD) • AKD, gecikmiş tip hipersensitivite (Tip 4) sonucu oluşur • Hasta daha önce allerjenle temas etmiş ve duyarlı hale gelmiştir • Aynı allerjenle tekrar temas akut, subakut ya da kronik AKD’ye neden olur Allerjik Kontakt Dermatit (AKD) • Kişi allerjene bir kez duyarlanmışsa, allerjenin çok küçük miktarları bile reaksiyona neden olabilir • Reaksiyon genellikle 24-48 saatte ortaya çıkar • Klinik olarak akut dönemde eritem, ödem, bazen vezikülasyon görülür Allerjik Kontakt Dermatit (AKD) • Temas bölgesi dışına yayılma eğilimi vardır • Şiddetli kaşıntı olur Allerjik Kontakt Dermatit (AKD) İşyerlerinde bulunan başlıca alerjik kontakt dermatit ajanları – nikel (metallerde) – kromat (metal, çimento) – parafenilendiamin (saç boyaları) – epoksi reçineleri (adezifler) – kauçuk (lateks eldiven) Allerjik Kontakt Dermatit (AKD) Kolofoniye bağlı subakut AKD Allerjik Kontakt Dermatit (AKD) Dişhekiminde akrilat allerjisi Parmak uçları özellikle tutulan bölgelerdir Allerjik Kontakt Dermatit (AKD) 24.05.2013 Allerjik Kontakt Dermatit (AKD) Havacılık sanayiinde çalışan işçi.. Epoksi reçinesi içeren kumaşla temas Allerjik Kontakt Dermatit (AKD) Uçak imalatında çalışan işçide epoksi reçinesi allerjisi Allerjik Kontakt Dermatit (AKD) Eldivendeki lastik bileşene karşı allerji.. Özellikle bileklere kadar olan tutulum tipiktir Allerjik Kontakt Dermatit (AKD) Ayakların simetrik dermatiti ayakkabı dermatiti için bir ipucudur Allerjik Kontakt Dermatit (AKD) Maskedeki lastik bileşene bağlı AKD Allerjik Kontakt Dermatit (AKD) Maskedeki lastik bileşene karşı Soğutma sıvısındaki formaldehite karşı AKD Allerjenin Tespit Edilmesi Yama testi altın standarttır Kontakt Dermatit – Ayırıcı Tanı Kontakt dermatit Psoriazis Kontakt Dermatit – Ayırıcı Tanı Liken planus Kontakt dermatit Kontakt Dermatit – Ayırıcı Tanı Kontakt dermatit Tinea Kontakt Dermatit – Ayırıcı Tanı Kontakt dermatit Numular dermatit Kontakt Dermatit – Ayırıcı Tanı Atopik dermatit Kontakt dermatit Kontakt Dermatit – Ayırıcı Tanı Scabies Kontakt dermatit Kontakt Dermatit – Ayırıcı Tanı Kontakt dermatit Dishidroz Kontakt Dermatit -Tedavi • • • • İrritan/allerjen maddeden uzaklaşma Nötral sabunlar ve nemlendiriciler Akut eksüdatif lezyonlar için ıslak pansumanlar Topikal steroidler – – – – akut, sulantılı lezyonlar için krem formunda, kronik likenifiye lezyonlar için pomad formunda preparatlar Çocuk ve yaşlılarda daha düşük potensli ajanlar Yüz, aksiler ve inguinal bölge gibi penetrasyonun yüksek olduğu bölgelerde daha düşük potensli ajanlar – Lezyonlar kontrol altına alındıktan sonra daha düşük potentsli steroid – Topikal steroidler profilaksi için kullanılmaz • Sistemik steroidler – Çok şiddetli reaksiyonlarda endikedir (vücut yüzeyinin %10-20’sinden fazlası tutulmuşsa, YK ve uyku bariz etkilenmişse) – 40-60 mg prednizon, doz kademeli olarak düşülerek 1-2 hafta süreyle • Antihistaminikler, Kaşıntının önlenmesi için gerekli olabilir Kontakt Dermatit Allerjik mi ? İrritan mı ? İrritan Allerjik Etkilenen hasta sayısı Çok Az Dağılım Lokal, keskin sınırlı Yaygın, nadiren keskin sınırlı Başlangıç Saatler içinde 24-72 saat (duyarlanmış kişide) Düzelme 96 saat 14-28 gün Mekanizma Direkt keratinosit hasarı T hücre aracılı immun rxn Atopi öyküsü Çoğunlukla var Değişken Ajanın konsantrasyonu Çok önemli Önemli Tanı testi Yok Yama testi İki tablonun klinik olarak ayrılması her zaman mümkün değildir AKD ve İKD’yi Ayırmanın İşyeri Açısından Anlamı • Eğer KD birçok işçide ortaya çıktıysa muhtemelen irritan potansiyeli olan bir madde ile temas söz konusudur ve işçi sağlığı açısından o maddenin uzaklaştırılması gerekir Mesleki kontakt dermatitin tanısı • Ayrıntılı anamnez (meslek, hobi, temas eden maddeler, başlangıç zamanı, düzelme vs..) • Ayrıntılı klinik muayene (ekzema ile uyumlu klinik görünüm, tutulan başka vücut alanları) • Yama testi • Mathias kriterleri 24.05.2013 Mathias Kriterleri - 1 Klinik görünüm kontakt dermatitle uyumlu mu? Mathias Kriterleri - 2 Kişi meslek nedeniyle alerjik ya da irritan olduğu bilinen maddelerle temas ediyor mu? Mesleğiniz nedir sorusu yetersiz kalabilir tam olarak ne iş yaptığını öğrenmek gerekir Mathias Kriterleri - 3 Lezyonların yerleşimi şüpheli madde ile temas edilen yere uyuyor mu? Mathias Kriterleri - 4 Temas ile lezyonların başlangıcı arasındaki süre uyumlu mu? – Mesleki dermatoz olması için işe başladıktan sonra dermatitin başlaması gerekir – Ortalama bir kural; meslek ile dermatit arasında anlamlı bir ilişki kurulabilmesi için latent periyot ortalama 6 aydır ( önceki yaptığı iş ve çalışma ortamları da sorgulanmalı ) – İlk temastan önce başlamış olanlar zaten meslekle ilgili değil – Son temastan sonra 3-4 gün geçmişse bu temas dermatiti değil Mathias Kriterleri - 5 Meslek dışı temas edilen maddelerin dermatitin nedeni olmadığı kesin mi? • Ek iş • Hobiler Mathias Kriterleri - 6 Şüpheli madde ile temas kesilince dermatit düzeliyor mu ve yeniden temas ile dermatit alevleniyor mu? – Bu ilişkiyi takip edebilmek için hastanın tedavi almaması gerekir – İşten uzaklaşmaya rağmen 1 hafta içerisinde düzelmeye başlamayan dermatit muhtemelen mesleğe bağlı değildir (irritan ya da allerjenlerle meslek dışı temasının olmadığı varsayılarak) – Düzelme olmaması otomatik olarak meslekle bağlantıyı dışlamaz, bazı kronik dermatitlerin iyileşmesi için nadiren 3-4 hafta işten uzaklaşma gerekebilir – Birçok yayına göre işten uzaklaştırılan ya da bölümü değiştirilen işçilerin önemli bir kısmında (%25 civarı) düzelme gerçekleşmemiştir – Düzelmenin izlenmesi için en az 1 hafta istirahat gereklidir Mathias Kriterleri - 7 Yama testi veya provokasyon testlerinde lezyonlardan sorumlu olabilecek bir madde saptanmış mı?ı? Yama testi pozitifliği kesin tanıyı koymaz, allerjenin meslekte temas ettiği maddeler arasında olması gerekir Kontakt Ürtiker • Proteinler gibi yüksek molekül ağırlıklı antijenler spesifik IgE antikor üretimine n.o • Tipik klinik; lokalize ürtikeryal bir reaksiyon • Örnek; lastik eldivenlerdeki latekse karşı oluşan erken tip aşırı duyarlılık reaksiyonu • Amniyotik sıvıyla temas eden veterinerler ve pişmemiş Mezbaha çalışanı gıdalarla temasta olan mutfak personeli • Generalize ürtiker, rinokonjunktivit, bronkospazm, anaflaksi • Temastan önce antihistaminik alınması reaksiyonun ortaya çıkmasını önler Fırıncıda amilaza bağlı Mesleki Kontakt Ürtiker Hemşirede latekse bağlı kontakt ürtiker Fırıncıda amilaza bağlı Mezhaba çalışanında inek epiteline bağlı kontakt ürtiker Fototoksik ve Fotoallerjik Dermatit • Normalde reaksiyon oluşturmayan bir maddenin ultraviyole ışınlarının varlığında reaksiyon oluşturması • Toksik reaksiyon ilk temasla oluşurken, fotoallerjik reaksiyon daha önce bir duyarlanma gerektirir • Güneş gören bölgelerde güneş yanığına benzer eritemli, ödemli bazen vezikül ve büllerin eşlik ettiği lezyonlar izlenir • Boyun ve çene altı korunur • En sık neden olan ajanlar arasında bitkiler, katran bileşikleri, kozmetikler ve ilaçlar (sülfonamid, tetrasiklin, tiyazidler) bulunur Fototoksik ve Fotoallerjik Dermatit barmen klorotiazid Hava Yoluyla Taşınan Kontakt Dermatit • Havada buhar ya da toz şeklinde bulunan bileşiklerin vücudun açıkta kalan bölgelerinde yaptığı reaksiyon • Allerjik ve irritan mekanizma ile oluşabilir • Yüz, boyun, kulaklar ve kolların açıkta kalan kısımlarında ekzema tablosu –Asit ve alkaliler –Organik çözücüler –Çimento tozu –Ahşap tozları –Bitki partikülleri –Pestisidler –Plastik monomerler Hava Yoluyla Taşınan Kontakt Dermatit Morfin deriveleri Metal işçisinde tozlara bağlı AKD – kulak arkasının tutulumu ile fotoallerjik dermatitten ayrılır Ağaç tozları Ekzematöz olmayan mesleki dermatozlar – Kimyasal yanıklar – Kimyasal kaynaklı akne – Pigmentasyon bozuklukları – Mesleki deri tümörleri – Enfeksiyonlar Kimyasal yanıklar İş kazalarına girerler Sülfürik asit ile potasyum- sodyum hidroksit en sık ajanlardır Dokularda koagülasyon nekrozu Sistemik toksisite görülebilir Tüm kimyasal yanıkların birincil tedavisi bol suyla yıkamaktır Asit ve alkali yanıkları için tamponlu fosfat solüsyonu Çimento yanığı • Oklüzyon altında ıslak çimento maruziyeti geç ortaya çıkan tam kat yanıklara neden olur • Bulaşan giysiler hemen çıkarılmalı • Fosfat tamponu yoksa bol suyla yıkanmalıdır • Nekrotik bölgelerin eksizyonu ve greftlenmesi sıklıkla gerekir Mesleki akne • Tipik özellikler: – Kimyasala maruz kalınan bölgelere yerleşen – Açık ve kapalı komedonlar – İnflame olmayan nodül ve kistler • Klinik tipler: – Klorakne – Zift aknesi ve katran aknesi – Yağ foliküliti Klor akne • Mesleki klor aknelerin önemi büyüktür çünkü bu tip aknenin gelişimi toksik bir tehlikeye maruz kalındığının değerli bir belirtecidir • Klor akneye neden olan maddelerin çoğu hepatotoksiktir herbisid üretiminde çalışan işçi Klor akne Klorfenoller insektisid, fungisid, herbisid ve tahta koruyucu olarak kullanılırlar Klor akne oluşturma kapasiteleri, dioksinlerle kontaminasyon derecelerine ve bu dioksinlerin kimyasal yapısına bağlıdır. Ör; TCDD (tetraklorodibenzodioksin) bilinen en güçlü klor aknejenik ajandır. Mesleki akne • Zift/katran aknesi: Krezot, kesme sıvıları, katran ve dizel yağı gibi yağlar neden olabilir • Özellikle komedonların ağırlıklı olması ve postauriküler bölge ve malar bölgeyi tutması tipiktir • Yağ foliküliti: yağ ile temas eden yerlerde eritemli papül ve püstüller görülür Kimyasal depigmentasyon • Melanositler üzerinde destrüktif etkisi olduğu bilinen kimyasallara mesleki maruziyet sonucu deride pigmentasyon ya da hipopigmentasyon • İnsektisitler, boyalar ve plastik • Yağlayıcılar ve motor yağları • Fotoğraf kimyasalları Hastane çalışanında fenolik jermisidlere yoğun maruziyet sonucu Hiperpigmentasyon Arsenik, halojenli hidrokarbonlar, katran ve gümüş kronik maruziyet sonunda hiperpigmentasyona neden olabilir. Mesleki deri tümörleri • Mesleki deri kanserinde en önemli karsinojen ultraviyole ışındır (civa, ksenon lambaları ve floresan lambaları UV ışınları içerir) • Polisiklik hidrokarbonlar, katran, doğal gaz ve kaya petrolünün distilasyonunda ortaya çıkarlar. Bu kimyasallar, katran, akaryakıt, yağlayıcılar, kaya petrolü ve ziftte bulunur. Gama ve X ışınlarına akut ve kronik maruziyet sonucu radyodermatit Katran keratozu Mesleki deri tümörleri En sık skuamöz hücreli karsinom görülür Mesleki deri tümörleri Biyolojik kaynaklı mesleki dermatozlar Tinea corporis: çiftçide, zoofilik funguslara bağlı Tinea manuum: tek taraflı tutulum önemli bir özellik Sporotrikoz: Çiçekçide lenfatik damarlar trasesi boyunca sıralanmış nodüller Biyolojik kaynaklı mesleki dermatozlar Erizipeloid: kasap, aşçı, balıkçı gibi çiğ etlerle temas edenlerde oluşan bakteriyel infeksiyon Tinea pedis: nem ve oklüzyon en önemli sebep Biyolojik kaynaklı mesleki dermatozlar • Herpetik dolama: Diş hekimleri, hekimler ve sağlık personelinde herpes simpleks virusun direkt inokülasyonuyla ortaya çıkar • Mikobakteri infeksiyonu: tropikal balık satıcısında Biyolojik kaynaklı mesleki dermatozlar Verruka vulgaris: Çiğ etlerle temas edilen mesleklerde (kasap, balıkçı, mezbaha çalışanı) görülen HPV’ye bağlı viral infeksiyon. Isparta’da yapılan çalışmada et (kırmızı, beyaz, balık) ile uğraşanlarda verruka prevalansı %17.4 bulunmuş Biyolojik kaynaklı mesleki dermatozlar Süt sağan nodülü: ineklerden bulaşan viral bir hastalık, kendikendine birkaç ayda geçer Orf: Koyunlardan bulaşır. Viraldir.Direkt temasla vücudun diğer yerlerine taşınır. Şarbon: Hayvancılıkla uğraşanlar, kasap ve veteriner hekimler OLGU SUNUMU Olgu 5-6 yıldır el ve ayaklarda kaşıntılı veziküler lezyonlar Veziküller açılıp kuruyor ve deskuamasyon oluyor Mesleğiniz nedir? 10 yıldır tekstil çalışanı Makine ile ve kumaşlarla temas ediyor yazın deri terlik giymesi sonrası ayaklarda da başlamış Mathias kriterleri 1. Klinik görünüm kontakt dermatitle uyumlu mu ? + (Dizhidrotik ekzema ile uyumlu, iş nedeniyle temas edilen ellerde lezyonlar Ayırıcı tanı: T.pedis, püstüler psöriazis) 2. Mesleği nedeniyle riskli maddelerle temas ediyor mu ? + İşyerinde temas ettiği maddeler: Kumaşlar, makine yağları 3. Lezyonların yerleşimi şüpheli madde ile temas edilen yere uyuyor mu? Ellerde lezyon + 4. Çalışmadığı günlerde düzelme oluyor mu ? Evet + 5. Temas ile lezyonların başlangıcı arasındaki süre uyumlu mu ? + 10 yıldır aynı işte çalışıyor, 5-6 yıldır problemi var 6. 7. Meslek dışı temas edilen maddelerin dermatitin nedeni olmadığı kesin mi ? + Hobi ø Ek iş ø Yama testi veya provokasyon testlerinde lezyonlardan sorumlu olabilecek bir madde saptanmış mı? + Evet Yama testi sonucu • • • • Potassium dichromate: tekstil boyaları, deri tabaklanması Cobalt chloride: tekstil boyaları Mercapto mix: lastik eldiven ve ayakkabılar 2-mercaptobenzothiozole: lastik eldiven ve ayakkabılar Teşhis • Tekstil boyalarına ve lastik malzemelere bağlı allerjik kontakt dermatit Tedavi ? – Topikal steroidler ve sistemik antihistaminik ajanlar Önlemler • Hafif, tahriş etmeyen temizleyiciler • Düzenli nemlendirici kullanımı • Vinil eldivenle çalışma önerisi • Meslek hastalıkları hastanesine yönlendirme Teşekkürler 24.05.2013