2 VİRANŞEHİR EKİLMİŞ SULAKALAN PROJESİ

Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Yerel Yönetim Ölçeğinde Atıksu Arıtımı için
Ekilmiş Sulakalanlar
VİRANŞEHİR EKİLMİŞ SULAKALAN
PROJESİ
Yunus ARIKAN
TMMOB ÇMO Genel Sekreteri
Arıtılmış Evsel Atıksuların Tarımsal Sulamada Kullanılması
Çalıştayı
10 Haziran 2005 - ODTÜ
1
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
Çevre sorunlarına yaklaşımın tarihsel değişimi
Kirlilik
Önleme
Geri Dönüşüm
Arıtım
Seyreltme
1960
Kirlilik Kontrolü Yaklaşımı
1990
Kirlilik Önleme Yaklaşımı
2
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
Yerel Yönetimler İçin Bütünsel/Önleyici Çevre
Yönetimi Projesi - BÜÇEP
ÇMO tarafından kirlilik önleme yaklaşımlarının yerel yönetimler
bazında uygulanmasına yönelik bir temel oluşturulması
amacıyla 2000-2005 yılları arasında İsviçre Kalkınma ve
İşbirliği Ajansı’nın (SDC) katkılarıyla yürütülmüştür.
BÜÇEP
BÜÇEP – I
Eğitim ve Tanıtım Aşaması
(2000-2002)
BÜÇEP – II
Uygulama Aşaması
(2002-2004)
3
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
BÜÇEP Uluslararası Yayınlar
 “Integrated Preventive Environmental Management Training
for Municipalities: A Case Study from Turkey”
Doç. Dr. Göksel DEMİRER, Yunus ARIKAN, Sibel ULUDAĞ-DEMİRER Environmental
Quality Management, Cilt 13, Sayı 2, Kış 2003
 “Constructed Wetlands for Municipal Wastewater Treatment:
A Study from Turkey”
Canan YILDIZ, E. Asuman KORKUSUZ, Yunus ARIKAN, Doç. Dr. Göksel DEMİRER,
9th International Conference on Wetland Systems, International Water Association
(IWA), Fransa, 27-20 Eylül 2004
4
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Atıksu Arıtımında Ekilmiş Sulakalanlar
5
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Ekilmiş Sulakalanlar
6
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Ekilmiş Sulakalanların Avantajları
 Kolay uygulanabilirlik,
 İleri teknoloji ve pahalı ekipmanlara gereksinim olmaması,
 Düşük enerji ihtiyacı,
 Düşük maliyet,
 Basit işletim,
 İşletim kararlılığı,
 Düşük miktarda çamur oluşumu,
 Flora ve fauna habitatlarını destekleyerek biyoçeşitlilikte artış
sağlamak,
 Hasat edilen sucul bitkilerin çeşitli amaçlarla kullanılması
7
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Türkiye’de Uygulamalar
Pilot ölçekli ilk uygulama (Korkusuz, Demirer):
iki aşamalı paralel iki hibrit sistem,
ODTÜ kampüsünde,
ODTÜ Çevre Mühendisliği, Biyolojik Bilimler ve
Biyoteknoloji Bölümlerinin işbirliği ile
Yerel yönetim ölçeğinde ilk uygulama:
Viranşehir (Şanlıurfa)Ekilmiş Sulakalan Projesi,
- ODTÜ Prototipinin uyarlaması
- ÇMO ve Viranşehir Belediyesi’nin işbirliği ile, İsviçre
Kalkınma ve İşbirliği Ajansı’nın katkılarıyla
Diğer örnekler:
TÜBİTAK-MAM, İTÜ, Dokuz Eylül, Köy Hizmetleri Genel
Müdürlüğü
8
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
ODTÜ’DEKİ PİLOT ÖLÇEKLİ EKİLMİŞ SULAKALANLARIN PLANI (Korkusuz, Demirer)
9
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
ODTÜ EKİLMİŞ SULAKALAN UYGULAMASI (Korkusuz, Demirer)
10
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
evsel atıksu arıtımı için
VİRANŞEHİR EKİLMİŞ SULAKALAN PROJESİ
Sürdürülebilir kentler için,
Uygun teknoloji kullanarak,
Yerel bilgi ve kaynaklarla…
11
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
VİRANŞEHİR EKİLMİŞ SULAKALAN PROJESİ
Viranşehir Belediyesi’nin işbirliği ile,
 Saha İncelemeleri ve Yer Seçimi
 Atıksu Yapısının Belirlenmesi
 Dolgu Malzemelerinin Tespiti
 Tasarım
 Saha Çalışmaları
 Bitkilerin Hazırlanması (Diyarbakır Büyükşehir
Belediyesi’nin katkılarıyla)
12
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
Yer Seçimi Kriterleri
 Kanalizasyon şebekesinin durumu
 Atıksu miktarı
 Elektrik hattına uzaklık
 Karayoluna uzaklık ve yol durumu
 Şehir merkezine uzaklık/ulaşılabilirlik
 Zemin yapısı,
 Alıcı ortam,
 Alıcı ortamın araziye uzaklığı,
 Sıhhi anlamda öncelik,
 Yasal durum
13
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
Elde Edilen Veriler
Atıksu Analizleri
Bazalt ve Volkanik Cüruf Analizi
Kil analizi
Topografya
14
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
VİRANŞEHİR EKİLMİŞ SULAKALAN PROJESİ
Rögar
Yüzeyaltı
Yüzeyaltı
Düşey Akışlı
Yatay Akışlı
Sulakalan - 1
Sulakalan - 1
Çökeltme
Arıtılmış
Su
Toplama
Tankı
Tankı
Yüzeyaltı
Yüzeyaltı
Yatay Akışlı
Düşey Akışlı
Sulakalan - 2
Sulakalan - 2
15
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
Tasarım Değerleri
Parametre
Literatür
Viranşehir
Birim
<300
100
mm/gün
Alan gereksinimi
1-5
1
m2/kişi
Maksimum BOİ yüklemesi
75
73
kg/ha/gün
5:1’e kadar
1.5:1
-
Hidrolik yükleme hızı
En/boy oranı
Nüfus
400
kişi
Debi
40
m3/gün
16
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
Tasarım Değerleri
Yatay Akışlı
Sulakalanlar
Düşey Akışlı
Sulakalanlar
En (m)
10
7.5
Boy (m)
15
10
Derinlik (m)
0.6
0.6
Deşarj (m3/gün)
20
<20
Hidrolik yükleme hızı
(m3/m2/gün)
0.1
<0.2
P.australis
P.australis
4
4
Parametre
Bitki türü
Bitki yoğunluğu
17
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
Atıksu
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Kum (0-3 mm), 15 cm derinlik
Bazalt (7-15 mm), 30 cm derinlik
Volkanik Cüruf (15-30 mm), 15 cm derinlik
Yatay Akışlı Sulakalanlarda Dolgu Malzemeleri
Yatay Akışlı
Sulakalanlardan
Çıkan Su
Kum (0-3 mm), 30 cm derinlik
Volkanik Cüruf (7-15 mm), 30 cm derinlik
Arıtılmış Su
Düşey Akışlı Sulakalanlarda Dolgu Malzemeleri
18
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Saha Çalışmaları
1. Vahşi Depolama Alanı’nın yanında bulunan arazinin projeden
önceki hali
19
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Saha Çalışmaları
2. Atıksu uzaklaştırıldı ve saha kurutuldu.
20
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Saha Çalışmaları
3. Rögar inşa edildi.
21
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Saha Çalışmaları
4. Sıkıştırılmış kilden oluşan bir tabaka hazırlandı.
22
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Saha Çalışmaları
5. Volkanik cüruf ve bazalt, dağıtım-toplama borularıyla birlikte
ekilmiş sulakalanlara yerleştirildi.
23
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Saha Çalışmaları
6. Mekanik ekipman ve kontrol panosunun montajı yapıldı.
24
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Bitkilerin Hazırlanması
 Kargı (Phragmites
australis)
 Dicle
alındı
Nehri
 Tüplendi
yetiştirildi
ve
kıyısından
fidanlıkta
25
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Saha Çalışmaları
7. Kargı bitkisinin dikim işlemleri tamamlandı.
26
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Açılış Etkinlikleri (19-20 Haziran 2004)
27
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
VİRANŞEHİR EKİLMİŞ SULAKALAN PROJESİ
Arıtma Performansı
(2004 Aralık değerleri)
Parametre
Giriş Suyu
Çıkış Suyu
BOD5
110 ± 36
11
COD
302 ± 93
37
TSS
91 ± 37
1
NH3-N
10.53 ± 8.29
0.07
NO3--N
13 ± 3.5
-
PO43--P
4.87 ± 1.86
6.77
mg/lt
28
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
VİRANŞEHİR EKİLMİŞ SULAKALAN PROJESİ
Kentsel Açıdan Faydalar
Kırsal Açıdan Faydalar
Doğal Kaynaklar Açısından Faydalar
Çevre Teknolojileri Açısından Faydalar
29
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
VİRANŞEHİR EKİLMİŞ SULAKALAN PROJESİ
Kentsel Açıdan Faydalar
Evsel atıksuların;
 Uygun teknoloji kullanarak,
 Yerel bilgi, kaynak ve kapasiteleri harekete geçirerek,
 Düşük işletme ve yatırım maliyetine sahip,
 Çevreyle uyumlu yöntemlerle arıtılıp
halk sağlığının korunmasına katkı sağlanması
30
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
VİRANŞEHİR EKİLMİŞ SULAKALAN PROJESİ
Kırsal Açıdan Faydalar
Kurak bölgelerde;
 Mevcut doğal kaynaklar tüketilmeden,
 Yenilenebilir bir sistemle,
 Sürekli ve yeterli derecede
sulama ihtiyacının karşılanması
31
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
VİRANŞEHİR EKİLMİŞ SULAKALAN PROJESİ
Doğal Kaynaklar Açısından Faydalar
 Kırsal alanda bol miktarda bulunan volkanik
cüruf ve bazaltın kentsel bir hizmet amacıyla
kullanılması,
 Atıksu deşarjı azaltılarak nehir kirliliğinin
azaltılması.
32
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
VİRANŞEHİR EKİLMİŞ SULAKALAN PROJESİ
Çevre Teknolojileri Açısından Faydalar
 Ekilmiş sulakalan modelinin bir yerel yönetim
düzeyinde ilk defa hayata geçirilmesi
33
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
Viranşehir Ekilmiş
Sulakalan Projesi
VİRANŞEHİR EKİLMİŞ SULAKALAN PROJESİ
Bu tesise
 Karacadağ’ın curuf ve bazalt taşı
 Bismil’in kumu
 Dicle Nehri’nin sazlıkları
 Viranşehir halkının alınteri
hayat vermiştir.
34
TMMOB
ÇEVRE
MÜHENDİSLERİ
ODASI
Ataç 2 Sok. 66/9 Kızılay ANKARA
0.312.430 64 34
www.cmo.org.tr
cmo@cmo.org.tr