Dünya Gazetesi Makalesi Sigorta sirketlerinin UFRS raporlamasina

Sigorta şirketlerinin UFRS raporlamasına getirilen yenilikler
02.04.2011 - 09:25
Jale Akkaş / Grant Thornton Denetim Hizmetleri Ortağı
Dünya
Jale.akkaş@gtturkey.com
Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (UMSK) sigorta şirketlerinin finansal tablolarının karşılaştırılabilir bir
şekilde hazırlanması prensibiyle bazı taslak düzenlemeler yapmıştır. 13 yıllık bir çalışma ve müzakere döneminden
sonra UMSK 30 Temmuz 2010 tarihinde yürürlükteki UFRS 4 "Sigorta Sözleşmeleri" standardını değiştirecek
taslak düzenlemeyi yayımlamıştır. Nihai standardın önerilerin yeniden değerlendirilmesi sürecinin tamamlanması
ile birlikte 2011 yılı içerisinde yayımlanması beklenmektedir. Yürürlük tarihi henüz belirlenmemiş olmakla birlikte
finansal yatırımlar için 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren geçerli hale gelecek UFRS 9 "Finansal Araçlar Standardı" ile
eş zamanlı olması beklenmektedir.
Mevcut standart sigorta şirketlerinin kendi uygulamalarına izin verdiğinden sigorta şirketlerinin UFRS finansal
tabloları karşılaştırılabilir hazırlanmaktadır. Bu taslak düzenlemenin amacı tüm sigorta sözleşmelerine
uygulanabilir, yatırımcı odaklı tutarlı bir UFRS'ye uygun muhasebeleştirme çerçevesinin hayata geçirilmesi ve
şeffaflıktır. Şeffaflık, finansal tablolardaki rakamlara ilişkin muhakeme gerektiren hususların ve yapılan
varsayımlardaki değişimlerin finansal tabloları nasıl etkileyeceğine dair sunum ve dipnot açıklamalarını
gerektirir.
Taslak düzenleme sigorta yükümlülüklerinin şeffaf bir temel yapı taşı muhasebeleştirme modeli kullanılarak nakit
akımların indirgenmiş ağırlıklı olasılıklar modeline göre tespitine dayanmaktadır. Sigorta yükümlülüklerinin
gelecekteki nakit akımlarına ilişkin en iyi tahminleri yansıtmak amacıyla piyasa girdileri kullanılarak cari değerler
üzerinden kaydedilmesi mevcut sigorta muhasebesini değiştirmekte olduğundan UFRS 4 Sigorta Sözleşmeleri
Standardı İkinci Etap'ın geliştirilmesi bazı yönlerden ihtilaflı olmuştur. En iyi tahminlerin içereceği volatilitenin ne
şekilde yansıtılacağı ihtilaf konusu olmuş ve UMSK ile ABD Muhasebe Standartları Kurumu taslak düzenlemede
önerilen metotlar konusunda tam bir mutabakata varamamıştır. Ayrıca, bazı sigorta sözleşmelerinin değerlerini
ölçerken aktif ve pasifler için farklı muhasebeleştirme bazı bulundurma gereğinin de bazı ülkeler için ihtilaflı
olması muhtemeldir.
Bu taslak düzenleme ile UMSK kavramsal çerçevede yer alan aktif ve pasiflere ilişkin tanımı uzlaştırmıştır. Bir çok
uzun süreli sigorta sözleşmeleri için sözleşmeden kaynaklanan hak ve yükümlülüklerinin ayrı olarak analiz
edilmesi hasar ödeme yükümlülüğünün şarta bağlı olmadığı ve tamamımın kaydedilmesi gerektiği, bunun yanı sıra
poliçe sahiplerinden elde edilecek primlerin aktif olarak kaydedilmesinin uygulanma hakkına haiz olunduğu ölçüde
mümkün olduğu sonucuna varılabilir. Bu analizin, uzun süreli bir sigorta sözleşmesinin içerdiği ekonomik esasları
aşan yüksek tutarlarda yükümlülük oluşturacağı gerekçesiyle taslak düzenleme sözleşmenin toplu hak ve
yükümlülüklerine odaklı bir yaklaşım izlemiştir. Taslak düzenleme poliçe sahibinin sigorta sözleşmesini yenileme
veya iptal etme opsiyonlarının muhasebeleştirilmesini de değerlendirmektedir. Ölçüm, sigorta sözleşmesinin sınırı
olarak tanımlanan zaman limitinde gerçekleşmektedir. Bireysel hak ve yükümlülükler yerine kontrata dayalı
yaklaşımın temeli sigorta sözleşmesinin ekonomik gerçekliğini ortaya koymasıdır.
Mevcut UFRS 4 modeli
Mevcut UFRS 4 Sigorta Sözleşmeleri" standardı çeşitli ölçüm modelleri içermekle birlikte sigorta işletmelerinin
gelir tabloları benzerdir. Taslakta önerilen modelde gelir tablosu işlem hacmi ( prim, hasarlar vb) hakkında bilgi
sunumuna odaklıdır.
Taslak düzenlemede önerilen model
Taslak düzenlemede önerilen model, sigortacılar tarafından sigorta edilen rizikoların performans ve risk üstlenme
faaliyetlerinin gelir ve zararlar üzerindeki etkilerini gösteren özetlenmiş marj modelidir. Amaç, bu sunumun,
sigorta sözleşmelerinden kaynaklanması muhtemel gelecekteki nakit akışlarının tutar, zamanlama ve
belirsizliklerine ışık tutmaktır. Uygun tahmin ve varsayımlar kullanılarak oluşturulan güncel tahminlere dayalı cari
nakit akışlarının baz alınmasına dikkat çekilmektedir .
Taslak düzenleme tüm sigorta sözleşmelerinin şeffaf yapı taşları yaklaşımına dayalı bir ölçüm modeli üzerinden
muhasebeleştirilmesini önermekte ve özetlenmiş marj modeli ile bu yaklaşıma dayalı olarak sigorta
yükümlülüklerinde oluşacak hareketleri şeffaf biçimde yansıtmayı hedeflemektedir. Düzenlemeyi oluşturan temel
yapı taşları aşağıdaki kavramları esas almaktadır:
i)Sigorta sözleşmelerinden kaynaklanan tüm olasılıklara dayalı nakit giriş ve çıkışları
ii)Paranın zaman değerinin ölçümüne ilişkin uygun reeskont oranı
iii)Sigorta sözleşmelerinden kaynaklanan nakit akımların tutarını ve zamanlamasını yansıtacak risk ayarlama
faktörü.
Düzenlemeyi oluşturan temel yapı taşlarına ilaveten zaman içerisinde değişime uğrayan olasılıkların raporlanması
için kalıntı marj dikkate alınmalıdır. Bu modelde poliçe sahibi tarafından ödenecek primlerin gelecekteki nakit
akışlarını aşması beklendiği durumlarda ortaya çıkacak herhangi bir günlük gelir sigorta işleminin başında
ertelenmektedir.
Özetlenmiş marj modeli
Modelde sigorta marjları ile beklenen nakit akışlarındaki hareketler yer almaktadır. Modelin belli başlı unsurları
aşağıdaki gibidir:
Sigorta marjı: Kalan marjın serbest bırakılması için ertelenmiş herhangi bir gün geliri ilk muhasebeleştirme anında
kapsanan dönem boyunca itfa edilecektir. Risk düzeltmesi kavramı nakit akışların tutar ve zamanlamasından
kaynaklanabilecek risklerin azaltılmasını içerir. Gelecekteki nakit akışlarına dair tahminlerdeki kalan belirsizlik
düştükçe bu riski yansıtmak için gerekli risk düzeltme tutarı zamana yayılarak gelir kaydedilir. Risk düzeltme
yükümlülüğü sigortacı tarafından nakit akışların tahminleri aşma riskini bertaraf etmek için ödenecek azami tutarı
temsil eder. Risk düzeltme faktörünü belirlemede izin verilen teknikler güven seviyesi, şarta bağlı beklentiler,
sermaye maliyetidir.
Yeni iş riskleri: Herhangi bir gün zararları model temel yapı taşlarının toplamı primleri aştığında kaydedilir.
Kademeli elde etme maliyeti: Kademeli elde etme maliyetleri nakit akım tahminlerine dahil edilmekte ve kalan
marj zamana yayılarak itfa edilmektedir. Bu maliyetlerin satış, taahhüt, riski sigortalama ve sigorta
sözleşmelerinin başlatılması ile doğrudan ilişkili olması gerekmektedir. Diğer elde etme maliyetleri (ki bunlar her
yeni satılan sözleşme ile doğrudan orantılı bir şekilde değişkenlik göstermez) UFRS kurallarına göre ilgili dönemde
giderleştirilmelidir. Mevcut uygulamada likit olmama primini belirleyen kabul edilmiş bir teknik bulunmamaktadır.
Taslak düzenleme önemli varsayımların, iskonto oranlarının ve ilgili likit olmama primlerinin seçimine ilişkin
açıklama gerekleri içermektedir. İskonto oranlarının tespitinde kullanılan varsayım UMS 37'de bahsedilen sigorta
dışındaki karşılıkların hesaplanmasında kullanılan baz ile UMS 39'da bahsedilen finansal araçların gerçeğe uygun
değerini hesaplamada kullanılan yaklaşım ile benzerdir.
Tecrübelere ilişkin düzeltme ve tahmin değişikliği: Sigorta sözleşmesi kapsamında sigorta edenin
yükümlülüklerini yerine getirirken ödediği veya aldığı tahmin ile gerçekleşen nakit akımlar arasındaki fark tecrübe
düzeltmesi olarak raporlanmaktadır. Bu kalem sigortalama (taahhüt) ve fiyatlama ile bağlantılı nakit akımlarını
tahmin etmede kullanılan proseslerin doğruluğunu yansıtacaktır. Gerçekleşen tecrübeler ile objektif beklentiler
mukayese edilerek sigortacı tarafından uygulanan tahmin etme prosesinin kalitesi, yönetimin nakit akışları tahmin
etmedeki etkenliği ile işletmenin gelir elde etme volatilitesi, diğer bir deyişle gelecekteki nakit akışlarının
değişiklikler karşısında hassaslığı ortaya konmaktadır. Nakit akımlardaki ve iskonto oranı varsayımlarındaki
değişimler tahmin değişikliği olarak yansıtılacaktır. Hüküm ve tahminlerin kullanılan varsayımlardaki değişimleri
ne şekilde etkilediği dipnotlarda açıklanacaktır.
Sigorta yükümlülüklerine ilişkin faiz nemalandırılması: Bu sigorta yükümlülüklerinin bugünkü değerinin
hesaplanmasında uygulanacaktır.
Yatırımların geri dönüşü: Taslak düzenleme yükümlülüklerden doğan faiz ve iskonto oranı ile sigortacının
aktiflerinin yatırım getirisi hakkında açıklama yapılmasını gerektirmektedir. Bu, sigortacının piyasa hareketlerinin
yol açtığı gelir volatilitesi ile yatırım getirisi ve faiz yükümlülükleri arasında oluşabilecek uyuşmazlıkları
açıklamasını temin edecektir.
Sigorta yükümlüklerinin bir sonraki döneme taşınması: Sigorta yükümlülüklerine ait geçmiş ve cari dönem
hareketleri dipnotlarda açıklanacaktır. Bu hareket çizelgesi tahmini nakit akışlardaki hareketleri, nakit giriş ve
çıkışların etkisi ile tahmin ve sonuçlardaki değişimleri gösterecektir. Özet marj modelinde gelir tablosu üzerinde
gösterilmesi gerekmeyen alınan primler, ödenen hasarlar gibi miktarsal bilgiler verilecektir. Toplam sigorta
yükümlülüklerinin risk düzeltmesi ve marj kalıntısı olarak dökümüne ilişkin bilgi verilmesi gereklidir. Raporlama
dönemi esnasında yeni alınan işlerin yarattığı kalıntı marjın gösterimi yeni satılan işlerin karlılığının göstergesi
olacaktır.
Özet
Özet marj sunumu ve açıklamaları sigortacının UFRS'ye göre raporlamasını oldukça değiştirmektedir. Sigorta
yükümlüklerinin cari tahmini değerleri performans ölçümünü destekleyen en önemli unsurlardandır. Varsayım ve
tahminlerdeki değişikliklerin etkilerinin geçmiş tecrübelerden ayrıştırılması arındırılması sigortacının kullandığı
tahminlerin içerdiği yargı ve muhakeme faktörünü öne çıkartmaktadır. Modelde, prim, hasar ve masraflar gibi
faaliyet hacmine ilişkin bir takım bilgiler gelir tablosunda gösterilmemekte, bunlar sigorta sözleşmeleri için
dipnotlarda açıklanmaktadır. Hayat dışı branşlar için miktarsal değerler finansal tablo kullanıcıları tarafından
izlenen kilit bir metrik değerdir.
Taslak düzenlemede yer alan finansal tablo sunumunun nihai olarak kabul edilip uygulamaya geçilmesi
durumunda, finansal analist veya düzenleyici kurumlar gibi finansal tablo kullanıcıları bu bilgilerin sigortacının
performansı üzerindeki etkisini değerlendirmesi gerekecektir. Önerilen UFRS modeli hali hazırdaki uygulamayı
önemli ölçüde etkileyecektir.