YÜKSEK PROTEİNLİ DİYET Meryem GÖGDAŞ Yüksek Proteinli Diyet Yüksek proteinli bir diyetin ne olduğuna dair genel bir fikir birliği yoktur; besin endüstrisinde yüksek proteinli diyetler sıklıkla proteinden gelen toplam enerjinin yaklaşık %30’unu oluşturmasını hedeflemektedir. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi / Gümüşhane University Journal of Health Sciences: 2014;3(1) Yüksek proteinli diyetlerde protein , total yağ ve doymuş yağdan sağlanan günlük enerji yüzdesi Amerikan Kalp Vakfı (AHA) kılavuzunda önerilen miktarlardan 2-2.5 kat daha yüksektir. Aynı kılavuzda karbonhidrat için karşılık gelen değer ise %30-90 daha düşüktür. Hacettepe Üniversitesi , Sağlık Bilimler Fakültesi , Beslenme ve Diyetetik Güncel Konular 1 , Ankara, Nisan 2015 Yüksek Proteinli diyetler sağlıklı toplumlar için önerilen tüm güncel kanıta dayalı diyet önerilerin aksını savunmaktadır. Bu diyetler sağlıklı bireyler için besinsel ihtiyaçları karşılayamamakta ve birçok vitamin , mineral ve diyet posası için önerilen referans alım düzeylerine ulaşmamaktadır. Hacettepe Üniversitesi , Sağlık Bilimler Fakültesi , Beslenme ve Diyetetik Güncel Konular 1 , Ankara, Nisan 2015 Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi / Gümüşhane University Journal of Health Sciences: 2014;3(1) Nutrition Metabolism dergisinde yayınlanan bir makalede, beslenme programlarında protein alımını % 30 arttırarak diyet yapan kimselerin, günde yaklaşık 450 kalori daha az tükettikleri görülmüştür. www.dilarakocak.com.tr/yuksek-protein-ile-zayiflama-diyeti-riskli/ Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi / Gümüşhane University Journal of Health Sciences: 2014;3(1) http://nutritionandmetabolism.biomedcentral.com/ Düşük karbonhidratlı diyetlerdeki hızlı kilo kaybı vücut Suyunun azalmasına bağlıdır, birkac gun sonra ya da diyet bırakıldığında bu kilo geri alınır. Ya da verilen kilolar uzun dönemde kas kaybıdır. Fakat dengeli ve sağlıklı beslenmede asıl istenen yağdan kilo verilmesidir. Dyt. Merve Koza Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 28 Vücutta bulunan yağlar yerine toplam vücut suyu miktarında azalmaya neden olan iki farklı metabolik süreç vardır 1. Glikojenin her 1 gramı yaklaşık olarak 2 g su ile mobilize olur. Karaciğer deposu 100 gram Kas dokusu 400 gram glikojen içermektedir. Bu doğrultuda yaklaşık 1 Kg lık vücut ağırlığı kaybı ile sonuçlanmaktadır. 2. Karbonhidrat kısıtlamasına bağlı olarak keton cisimleri olusur. Keton cisimleri böbrekten geri emilmeyen anyonlar olarak filtre edilir. Böbrek lümenindeki sıvılara geçişleri nedeniyle lümene geçen sodyum miktarında ve dolayısıyla su miktarınada artış olur ve böylece diürez oluşmasına neden olur. Hacettepe Üniversitesi , Sağlık Bilimler Fakültesi , Beslenme ve Diyetetik Güncel Konular 1 , Ankara, Nisan 2015 Yüksek Proteinli Diyetin Kullanım Süresi 1. Kısa Dönem Kullanımı 2. Uzun Dönem Kullanımı Kısa Dönem Kullanımı Yüksek Proteinli Diyetlerle 3 aylık bir süre sonucunda Düşük Proteinli Diyetlere oranla Vücut Ağırlığı Kaybının 1.21 kg BKİ’deki Azalmanın 0.51 kg/m2 Bel Çevresindeki Azalmanın 1.66 cm daha fazla olduğu görülmüştür. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi / Gümüşhane University Journal of Health Sciences: 2014;3(1) Uzun Dönem Kullanımı Diyette protein miktarının artırılması ve azaltılmasının zayıflamaya etkisi konusunda araştırmalar yapılmaktadır. Çalışmaların yarısı yüksek proteinli diyetle daha fazla ağırlık kaybı sağlamasına rağmen uzun süreli çalışmaların dörtte üçü ağırlık kaybında istatistiksel olarak bir fark göstermemiştir. Bu sistematik derleme yüksek proteinli diyetlerin uzun dönem etkilerinin tutarlı ve net olmadığını göstermiştir. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi / Gümüşhane University Journal of Health Sciences: 2014;3(1) YÜKSEK PROTEİNLİ DİYETİN ETKİLERİ Diğer etkileri Sağlık Üzerine etkisi Potansiyel Yan etkisi SAĞLIK ÜZERİNE ETKİSİ Ketozis Kalın Bağırsak Kanseri Yeterince Karbonhidrat Diyette bulunmuyor ise glikoz güvenli bir şekilde hücreye girip enerji kaynağı sağlayamaz ve böylece keton vücutta yağ asitlerden şekillenir. Bu durumda hipofosfatemi , kemikteki kalsiyumun emilmesine , osteoporozsa ve böbrekte taş oluşmasına neden olabilir. Harvad Üniversitenin yaptığı bir araştırmada düzenli et tüketimi %300 Kolon Kanser riskini arttırıyor. Yüksek proteinli diyetler Hayvansal ürünler içerir ve bu tipik olarak düşük diyet lifine neden olur ve bu atıkların hareketliliğini yavaşlatır ve böylece kanserojenik bir ortam oluşturmuş olur. The Truth about High-Protein Diets P H Y S I C I A N S C O M M I T T E E F O R R E S P O N S I B L E M E D I C I N E 5 1 0 0 W I S C O N S I N A V E., N. W., S U I T E 4 0 0 • W A S H I N G T O N, D C 2 0 0 1 6 P H O N E ( 2 0 2 ) 6 8 6 - 2 2 1 0 • F A X ( 2 0 2 ) 6 8 6 - 2 2 1 6 • PCRM@PCRM.ORG • WWW.PCRM.ORG Kalp Hastalığı Böbrek Hastalığı Tipik Proteinli diyetlerde yüksek bir bicimde diyetisyen kurallarına göre Kolesterol ve Doymuş yağ içerir. Bir Kanıt gösteriyor ki öğünlerde yüksek doymuş yağ bulunursa bu arter damarının uyumunu harap eder. Aynı zamanda yapılan yeni bir araştırma bize yüksek yağlı öğünlerin Arteriyel damar uyumunun 3 saat içinde %25 indirgediğini ve 6 saat sonra bu oranın %27 olduğunu göstermiştir. Yüksek proteinli Diyetler indirgenmiş Böbrek fonksiyonlar ile ilişkilidir. Bu diyetler her zaman Böbrek fonksiyonunun kaybına ve önemli bir şekilde azalmasına neden olur. Bununla ilgili Hardvad Üniversitesi bir araştırma yapmıştır 1.624 Kadın katılmıştır ve Böbrek fonksiyonlarında bir hasarın meydana geldiği görülmüştür bu durum 4/1 ABD yetişkinlerde görülmektedir. The Truth about High-Protein Diets P H Y S I C I A N S C O M M I T T E E F O R R E S P O N S I B L E M E D I C I N E 5 1 0 0 W I S C O N S I N A V E., N. W., S U I T E 4 0 0 • W A S H I N G T O N, D C 2 0 0 1 6 P H O N E ( 2 0 2 ) 6 8 6 - 2 2 1 0 • F A X ( 2 0 2 ) 6 8 6 - 2 2 16 • PCRM@PCRM.ORG • WWW.PCRM.ORG Osteoporoz Diyabet Komplikasyonu Yüksek Proteinli diyetlerin idrar yoluyla Kalsiyum kaybına teşvik ettiğini biliyoruz ve yapılan bir çalışmada bu durumun kemik de kirik oluşma riskinin arttırdığını göstermiştir. Diyabet , Böbrek ve Kalp problemleri olan bireylerde özellikle yaygın bir şekilde görülmektedir. Bu diyetlerin kullanımı ilerde Böbrek arterlerin uyumunu bozabildiğinden Diyabet Komplikasyon riskini arttırmaktadır. The Truth about High-Protein Diets P H Y S I C I A N S C O M M I T T E E F O R R E S P O N S I B L E M E D I C I N E 5 1 0 0 W I S C O N S I N A V E., N. W., S U I T E 4 0 0 • W A S H I N G T O N, D C 2 0 0 1 6 P H O N E ( 2 0 2 ) 6 8 6 - 2 2 1 0 • F A X ( 2 0 2 ) 6 8 6 - 2 2 16 • PCRM@PCRM.ORG • WWW.PCRM.ORG POTANSİYEL YAN ETKİLERİ Kardiyovasküler Hastalık Riski Yüksek protein düşük karbonhidratlı diyetlerin kalp sağlığı üzerine uzun dönem sonuçlarının araştırıldığı prospektif kohort bir çalışmada, 15 yıl süreyle takip edilen 30-49 yaşları arasındaki 43,396 kadın incelenmiş ve günlük karbonhidrat alımının 20 g azalması ve protein alımının 5 g artmasıyla kardiyovasküler hastalık riskininin %5 oranında arttığı bulunmuştur. Yapılmış başka bir araştırmada yüksek protein-düşük karbonhidratlı diyetlerle kardiyovasküler mortalite arasında pozitif yönde istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi / Gümüşhane University Journal of Health Sciences: 2014;3(1) Kan Basıncı ve Kan Lipitleri Yetişkin 11,342 erkek ile yapılan MRFIT (Multiple Risk Factors Intervention Study) çalışmasında total protein tüketim miktarı ve sistolik kan basıncı arasında negatif bir ilişki bulunmuştur. Bu çalışmalara paralel olarak, 9 kesitsel çalışmanın incelendiği bir meta analizde her iki cinsiyette de sistolik, diyastolik kan basınçları ve protein alımı arasında anlamlı ters bir ilişki gözlenmiştir. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi / Gümüşhane University Journal of Health Sciences: 2014;3(1) İştah Bu diyetlerin sade ve monoton oluşu iştah ve besin alımını azaltabilmektedir. Ayrıca proteinler ad-libitum besin alımı ve vücut ağırlığını azaltarak karbonhidratlar ve yağlardan daha kuvvetli bir tokluk etkisi sağlamaktadır. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi / Gümüşhane University Journal of Health Sciences: 2014;3(1) DİĞER ETKİLERİ • Gastrointestinal Problemlerin artışı • Hafif Dehidratasyon • Konstipasyon • Ağız Kokusu • Saç Kaybı • Güçsüzlük • Baş Ağrısı • Kas Krampları • Mutsuz/Kötü Ruh hali Hacettepe Üniversitesi , Sağlık Bilimler Fakültesi , Beslenme ve Diyetetik Güncel Konular 1 , Ankara, Nisan 2015 Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi / Gümüşhane University Journal of Health Sciences: 2014;3(1) Sonuç ve Öneriler Yüksek Proteinli Diyetlerde 1) Toplam protein alımı ve yağ alımı aşırı miktara ulaşmamalı. 2) Karbonhidratlarda ciddi kısıtlamalara gidilmemeli ve minimum 100g/ gün alımı sağlanmalıdır. 3) Tercih edilen protein içerikli besinler aşırı miktarda toplam yağ, doymuş yağ ve kolesterol içermemelidir. 4) Diyet uzun dönemli değerlendirildiğinde güvenli olmalı , yeterli besin ögesi alımı sağlanmalı ve sağlıklı öğün planı ile diyete uyum desteklenerek hastalık riski azaltılmalıdır. Hacettepe Üniversitesi , Sağlık Bilimler Fakültesi , Beslenme ve Diyetetik Güncel Konular 1 , Ankara, Nisan 2015 Proteini yüksek diyetleri çok uzun süreli uygulamak dengeli beslenme ilkelerine aykırıdir. Ancak spor yapanlarda bir beslenme uzmanı kontrolünde daha dengeli bir plan içerisinde uygulanabilir veya kilo verme diyetlerinde kontrollü bir şekilde kısa süreli olarak metabolik hızı arttırmak için vücutta bulunan ödemi atmak için alışkanlığa dönmeyecek şekilde beslenme uzmanı ve danışanın ortak kararı ile de sağlığa zarar vermeyecek şekilde programlanabilir. Dyt.Dilara Koçak www.dilarakocak.com.tr/yuksek-protein-ile-zayiflama-diyeti-riskli/ UNUTMAYALIM, diyet bireye özgü olmalıdır! Sağlıklı zayıflama diyetleri vücut kompozisyonuna uygun, besin ögeleri dengeli ve yeterli, hastanın ağız tadını bozmayacak şekilde, sosyoekonomik durumuna uygun, yaşam tarzına adapte edilmiş şekilde ve esnek olmalıdır.Sağlıklı ağırlık kaybı haftada en fazla 0.5-1 kg’dır. Sağlıklı beslenmeyi öğrenip alışkanlık haline getirerek hayat boyu katı diyet yapmaya gerek kalmadan ideal vücut yapısını korumak mümkündür. Dyt. Merve Koza Göller BölgesiAylık HakemliEkonomive KültürDergisiAyrıntı/ 28 Kaynaklar • 1.Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi / Gümüşhane University Journal of Health Sciences: 2014;3(1) • 2.Hacettepe Üniversitesi , Sağlık Bilimler Fakültesi , Beslenme ve Diyetetik Güncel Konular 1 , Ankara, Nisan 2015 • 3.Hu FB. Protein, body weight, and cardiovascular health. Am J Clin Nutr2005; 82 (suppl): 242 • 4. Dyt. Dilara Koçak ( www.dilarakocak.com.tr/yuksek-protein-ile-zayiflama-diyeti-riskli/ ) • 5.The Truth about High-Protein Diets PHYSICIANS COMMITEE FOR RESPONSIBLE MEDICINE5100 WISCONSINAVE.,N.W.,SUITE 400WASHINGTON, DC20016 PHONE (202)686-2210FAX (202)686-2216PCRM@PCRM.ORG WWW.PCRM.ORG • 6. Dyt. Merve Koza (Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 25) • 7. http://nutritionandmetabolism.biomedcentral.com/ • 8. http://www.formeo.com.tr/makale/proteinler-ile-tanis