saglik-bilgisi-3.
advertisement
Çocuk Sağlığı Çocuk Sağlığı Neden Önemlidir? • Çocuklar nüfusun büyük bir bölümünü oluşturur. • Çocuklar erişkinlere oranla daha sık hastalanırlar. • Çocukların bağışıklık sistemlerinde fizyolojik bir yetersizlik vardır. • Birçok hastalığın erken tanısı için çocukluk çağı en elverişli zamandır. Çocuk Sağlığı Neden Önemlidir? • Çocuklar sürekli büyüme ve gelişme içindedirler. Bu süreçte herhangi bir duraklama ya da gerileme olursa bunun düzeltilmesi ancak büyümenin henüz devam ettiği erken yaşlarda başarılı olur. • Zekâ ve ruh sağlığı açısından yaşamın ilk yılları büyük önem taşır. Çocuk Sağlığı Düzeyini Gösteren Ölçütler Çocukların sağlık durumu bir ülkenin ekonomik ve sosyal açıdan gelişmişliğinin göstergelerinden biridir. Çocuk sağlığı düzeyini belirlemek için başlıca şu ölçütler kullanılır; • Bebek ölüm hızı • 5 yaş altı ölüm hızı Çocukluk Dönemleri 1.Doğum Öncesi Dönem a) Embriyonik dönem (ilk 10 hafta) b) Fetal dönem (ilk 10 haftadan doğuma kadar olan süre) Çocukluk Dönemleri 2. Doğum Sonrası Dönem a) Yenidoğan (0-28 gün) b) Bebeklik (süt çocukluğu)dönemi (1 ay-12 ay) c) Oyun çocukluğu dönemi (1-3 yaş) d) Okul öncesi çocukluk dönemi (4-5 yaş) e) Okul çocukluk dönemi (6-12 yaş) f) Ergen (adölesan) dönemi (kızlarda 10-18 yaş, erkeklerde 12-20 yaş) Türkiye’de bebek ve çocuk sağlığına ilişkin sorunlar Ülkemizde en önemli sağlık sorunlarının başında bebek, çocuk ve ana ölüm hızlarının yüksek olması gelmektedir. Çocuklarda ölüm nedenleri yaşa, cinsiyete ve toplumların gelişmişlik düzeylerine göre farklılıklar göstermektedir. Bebek ölüm hızları yönünden sanayileşmiş, gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkeler karşılaştırıldığında, az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde bebek ölümlerinin önemli bir sorun oluşturduğu görülmektedir. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırma (TNSA) 2008 verilerine göre Türkiye’de bebek ölüm hızı binde 17.6, çocuk ölüm hızı binde 6, beş yaş altı ölüm hızı binde 24’tür Türkiye’de bebek ve çocuk sağlığına ilişkin sorunlar Dünya Sağlık Örgütünün 2008 raporuna göre dünyada 5 yaş altı çocuklarda ölüme neden olan durumlara bakıldığında; İlk sırada yenidoğan nedenlerin geldiği (% 41), bunu pnömoni (% 14) ve aynı oranda da ishalin izlediği görülmektedir. Yenidoğanın ölüm nedenleri içinde ilk 3 sırada prematürelik ve düşük doğum ağırlığı (% 29), yenidoğan enfeksiyonları (% 25) ve doğum travmaları (% 23) yer almaktadır. Türkiye’de bebek ve çocuk sağlığına ilişkin sorunlar Türkiye İstatistik Kurumu ölüm istatistikleri 2008 yılı sonuçlarına göre Türkiye’de 5 yaş altındaki çocuk ölümlerinin; % 22.7’ si perinatal mortalitenin diğer nedenlerinden % 19.4’ ü kalp hastalıklarından % 10.2’ si meningokok enfeksiyonlarından % 8.2’ si doğuştan gelen anomalilerden kaynaklanmaktadır. Çocuk sağlığında risk faktörleri Bebek ölümlerine yol açan birçok tıbbi ve sosyal risk faktörü vardır. Bunlar bebeğin daha çabuk hastalanmasına ve ölümüne yol açabilir. Gebelikten önce var olan riskler Anne yaşının 18’ den küçük ve 35’ten büyük olması, iki gebelik arasındaki sürenin 2 yıldan az olması, eğitim düzeyinin yetersizliği, ailenin sosyoekonomik düzeyi, anne babanın akrabalığı, annenin daha önceki gebeliklerinde ölü, erken, zor doğum olması, annenin hastalıkları (şeker hastalığı, yüksek tansiyon, kalp ve böbrek hastalıkları vb), zararlı alışkanlıklardır ( alkol, sigara vb). Çocuk sağlığında risk faktörleri Gebelik sırasında var olan riskler Annenin gebeliğinin ilk 3 ayında radyasyon, ilaç, hastalık, zararlı etkenlerin etkisi altında kalma, çoğul gebelikler, doğum öncesi yetersiz beslenme vb. dir. Doğum sırasında ortaya çıkan riskler Doğumla ilgili güçlüklerdir. Doğumdan sonra ortaya çıkan riskler Büyüme ve gelişmeyi olumsuz etkileyen her şey. Çocuklarda sık görülen şikâyetler, sebepleri, bakım ve korunma yolları • Ateş: Vücut ısısının yükselmesi ateş olarak adlandırılır. Çocuklarda vücut ısısı oral, rektal ve koltuk altından ölçülür. Vücudun ısısı ölçüm yapılan vücut bölgesine göre değişmektedir. Çocuklarda genel olarak koltuk altı ısısının 37-37.2 C, oral ısının 37.5-37.8 C ve rektal ısının 38 38.8 C’ nin üzerinde olması ateş olarak kabul edilir. Çocuklarda sık görülen şikâyetler, sebepleri, bakım ve korunma yolları Ateşin ölçülmesi: Vücut ısısının ölçümünde termometre denen aletler kullanılmaktadır. Civalı ve dijital termometreler vardır. Son yıllarda kulak zarının ısısını ölçen termometreler de geliştirilmiş olmasına karşın pahalı olmaları kullanımlarını kısıtlamaktadır. Yenidoğan ve süt çocuklarında (0-1 yaş) rektal, 3 yaşından büyük çocuklarda ise koltuk altından, ölçümler tercih edilmelidir. Çocuklarda sık görülen şikâyetler, sebepleri, bakım ve korunma yolları Ateşin düşürülmesi: Yüksek ateşin düşürülmesini sağlamak için önce üzerindeki fazla giysileri çıkarılmalıdır. Daha sonra ılık uygulama yapılabilir. Bunun için küvet içinde ılık suda (29-32 derece) ıslatılan ve hafif sıkılan bezleri çocuğun alın, koltuk altı ve kasıklarına yerleştirilmelidir. Vücut sıcaklığı 39 C ve üzerinde olduğunda doktor tarafından önerilen ateş düşürücüler önerilen dozda verilmelidir. Çocuklarda sık görülen şikâyetler, sebepleri, bakım ve korunma yolları Kusma: Mide içeriğinin bulantı ile ya da bulantı olmaksızın dışarı atılmasıdır. Beslenme sırasında hava yutması, çok hızlı beslenme, gazının çıkarılmamış olması, çok soğuk ve katı besinler verilmesi de kusmaya neden olabilir. Çocuklarda sık görülen şikâyetler, sebepleri, bakım ve korunma yolları İshal: İshal kaka miktarında ve sıklığında artma ve kıvamında azalma olarak tanımlanmaktadır. İshal gelişmekte olan ülkelerde bebek ve çocuklar arasında hastalık ve ölümlerin en temel nedenlerindendir. İshal akut ve kronik olmak üzere 2 türlüdür. Akut ishal vakalarının çoğunu bakteri, virüs ve parazitler yapar. Ayrıca antibiyotiklerin uzun süre kullanılması da akut ishale neden olur. Kronik ishal ise 2 haftadan daha uzun sürer Çocuklarda sık görülen şikâyetler, sebepleri, bakım ve korunma yolları Belirtiler: Hafif ishalde ateş (38,5-39C), iştahsızlık ve irritabilite gözlenir. Nabız hızlıdır. Ağız kurudur. Tedavi: Çocuğa bol miktarda su, pirinç suyu, ayran, taze sıkılmış elma ve şeftali suyu verilir. Yağlı gıdalar verilmemelidir. Çocuğun kaybettiği vücut ağırlığını tekrar kazanması için ishal geçtikten sonra 2 hafta süreyle günde bir öğün fazla beslenmesi gerekir. Çocuklarda sık görülen şikâyetler, sebepleri, bakım ve korunma yolları • Korunma: Enfeksiyöz ishalden korunma ve yayılmasını önlemede en etkili yöntem el yıkamadır. Ağızla doğrudan temastan önce ve gaita (kaka) ile bulaşma ihtimali olan objelere dokunduktan sonra en az 10 saniye sabunla ellerin yıkanması gerekir. Ayrıca tuvaletlerin temiz tutulması, çöplerin kapalı yerlerde toplanması da ishali önler. Çocuklarda sık görülen şikâyetler, sebepleri, bakım ve korunma yolları • İştahsızlık: Çocuklarda iştah vücudun enerji gereksinimine bağlıdır. Çocukların hareketli oldukları zamanlarda çok yedikleri, az enerji sarf ettikleri zamanlarda ise iştahsız oldukları görülür. • Kabızlık: Gastrointestinal sistemden pasajın yavaşlaması veya dışkılama sürecine ilişkin bir bozukluğa bağlı olarak seyrek ve katı dışkılamadır. Sert dışkı anal kanaldan geçerken yırtılma ve fissürlere neden olabilir. Aile içi sorunlar, çocuğa verilen cezalar, tuvalet eğitiminin erken başlatılması, genetik faktörler kabızlığa neden olabilir. Çocuklarda sık görülen şikâyetler, sebepleri, bakım ve korunma yolları • Öksürük: Boğaz ve ciğerlerdeki bir tahriş ya da sıkışma sonucu görülen normal bir tepkidir. Bazen solunum borusunda bir tıkanmadan kaynaklanan ani öksürük ciddi bir hastalığın habercisi olabilir. Bu nedenle çocuğun solunumunda herhangi bir sorun sezildiği zaman derhal doktora haber vermek gerekir. Öksürük boğmaca, kızamık, grip, verem, bronşit vb hastalıkların belirtisi olabilir. Çocuklarda sık görülen şikâyetler, sebepleri, bakım ve korunma yolları Kansızlık: Hemoglobin ve eritrosit sayısının yaşa göre normal değerlerinin altına düşmesidir. Çocuklarda hemoglobin değerinin 7-8 g/dl nin altında olması hâlinde kansızlık belirtileri gözlenir. Demir eksikliğine bağlı kansızlık çocuklarda sık görülmektedir. Demir eksikliği vücuda alınan demir miktarının gereksinimden az olması, emilim ve sindirim kusurları, bağırsağın anomalileri, mide bağırsak ameliyatları, kanamalar, parazit enfeksiyonları nedeniyle oluşur. Demir eksikliğine bağlı olan kansızlık belirtileri; deri ve mukozalarda solukluk, bulantı, iştahsızlık, huzursuzluk, taşikardi, kaşık tırnak, sık tekrarlayan enfeksiyonlar sonucu dikkat azalmasıdır. Tedavide demirden zengin gıdaların alınımının artırılması ve demir ilaçlarının kullanılması gerekir. Okul çocukluğu dönemi ve sorunları Okul çocukluğu dönemi (6-19 yaş)çocukların hem fiziksel hem de ruhsal ve toplumsal açıdan hızlı ve karmaşık bir süreçle büyüyüp geliştikleri bir dönemdir. Bu dönemde çocuklar okullardaki kalabalık ortamın yol açtığı solunum yolu hastalıkları, ishal, bulaşıcı hastalıklar, beslenme bozuklukları, öğrenmeyi engelleyen görme ve işitme bozuklukları ergenlik dönemine özgü davranış sorunları, ortopedik sorunlar, diş çürükleri, paraziter hastalıklar gibi sağlık sorunları ile sık karşılaşırlar
