4688 Sayılı Kamu Görevlileri Kanunu ve Sendikal Haklar

HİZMET İÇİ EĞİTİM SEMİNERİ
KONU: 4688 SAYILI KAMU GÖREVLİLERİ SENDİKALARI KANUNU
VE SENDİKAL HAKLAR
TARİH: 26-01-2006 SAAT.15-00 YER: Alibeyoğlu Konferans Salonu
KONUŞMACI: Av.Çetin TANBAY
- Demokratik ve sosyal hukuk devleti ilkesinin en önemli gereklerinden biri örgütlenme
özgürlüğünün sağlanmasıdır.
- Devletimizin de taraf olduğu Uluslararası sözleşmeler ve belgeler ile Anayasa başta olmak
üzere iç hukuk düzenlemelerimizde, memurlar dahil tüm çalışanların sendika kurabilmeleri,
kurulmuş bulunan sendikalara üye olabilmeleri, sendikalar ve üst kuruluşların amaçları
doğrultusunda serbestçe faaliyette bulunabilmeleri örgütlenme özgürlüğü kapsamında
güvence altına alınmıştır.
- Türkiye’ de memurlara sendika kurma hakkı ilk defa 1961 yılında verilmiştir. ( 1960 askeri
müdahalesi sonrasında kabul edilen 1961 Anayasası ile)
-Bu hak 1971 yılında 1961 anayasasının 46.maddesi değiştirilerek ortadan kaldırılmıştır.(1971
askeri muhtırası sonrasında)
-1980 askeri müdahalesi sonucunda kabul edilen 1982 anayasasında memurlara sendika
kurma hakkı tanınmamıştır.
- Memur sendikacılığı işçi sendikacılığına göre daha geç başlamıştır. Bu gecikmenin nedeni
memur ile devlet arasındaki statü bağının niteliğinden kaynaklanmaktadır.
- Türkiye’ de memur sendikacılığı 1990’lardan sonra kurumsallaşmaya başlamıştır.
- Çalışan kesimin en iyi şekilde örgütlendiği ve memura sendikal hakların en iyi biçimde
tanındığı ülke İsveç’tir.İsveç’te kamu çalışanlarının toplu sözleşme ve grev hakkı mevcuttur.
Devletin de belirli koşullar altında lokavta başvurma hakkı vardır.
- Ülkemizin de taraf olduğu İnsan Hakları Evrensel Bildirisi, İnsan Hakları ve Temel
Özgürlükler Avrupa Sözleşmesi, Avrupa Sosyal Şartı gibi uluslar arası metinler ile Uluslar
arası Çalışma Örgütü (ILO’ nun) onayladığımız 87, 98 ve 151 sayılı sözleşmelerinde
memurlar dahil tüm çalışanların sendikal örgütler kurmaları, bu sendikalar ile üst kuruluşların
amaçları doğrultusunda etkinliklerde bulunabilmeleri kabul edilmiştir.
- 23 Temmuz 1995 tarih ve 4121 sayılı kanunla Anayasamızın 53. maddesine bir fıkra
eklenerek kamu görevlilerine sendika ve üst kuruluşlarını kurma ve toplu görüşme hakkı
tanınmış, buna ilişkin usullerin çıkarılacak bir kanun ile düzenlenmesi ön görülmüştür.
- 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun kaldırılan 22. maddesi 12/06/1997 tarihli ve 4275
sayılı kanunla yeniden düzenlenmiş ve devlet memurlarının Anayasada ve özel kanunda
belirtilen hükümler uyarınca sendikal ve üst kuruluşlar kurabilmeleri ve bunlara üye
olabilmeleri hükme bağlanmıştır.
Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu 12/07/2001 tarihinde Resmi Gazetede
yayınlandıktan 30 gün sonra yani 13.08.2001 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
- 4688 sayılı KGSK’ nun amacı 1. maddede açıklanmıştır. Buna göre; bu kanunun amacı
kamu görevlilerinin ortak ekonomik, sosyal ve meslekî hak ve menfaatlerinin korunması ve
geliştirilmesi için oluşturdukları sendika ve konfederasyonların kuruluşu, organları, yetkileri
ve faaliyetleri ile sendika ve konfederasyonlarda görev alacak kamu görevlilerinin hak ve
sorumluluklarını belirlemek ve her hizmet kolunda yetkili kamu görevlileri sendikaları ve
bunların bağlı bulundukları konfederasyonlar ile Kamu İşveren Kurulu arasında yürütülecek
toplu görüşmelere ilişkin esasları düzenlemektir.
1
Kanunun 2. maddesi kanun kapsamına giren kamu görevlilerini genel olarak saymıştır.
Bu Kanun, Devletin veya diğer kamu tüzel kişilerin yürütmekle görevli oldukları kamu
hizmetlerinin görüldüğü genel, katma ve özel bütçeli idareler, il özel idareleri ve belediyeler
ile bunlara bağlı kuruluşlarda, kamu iktisadi teşebbüslerinde, özel kanunlarla veya özel
kanunların verdiği yetkiye dayanarak kurulan banka ve teşekküller ile bunlara bağlı
kuruluşlarda ve diğer kamu kurum veya kuruluşlarında işçi statüsü dışında çalışan kamu
görevlileri hakkında uygulanır.
- Madde 3 - Bu kanunun uygulanmasında
Kamu Görevlisi: Kamu kurum ve kuruluşlarının işçi statüsü dışındaki bir kadro veya
pozisyonunda daimi suretle çalışan, adaylık veya deneme süresini tamamlamış kamu
görevlileridir.
Sendika :Kamu görevlilerinin ortak ekonomik, sosyal ve meslekî hak ve menfaatlerini
korumak ve geliştirmek için oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kuruluşlarıdır.
Konfederasyon :Değişik hizmet kollarında bu Kanuna tabi olarak kurulmuş en az beş
sendikanın bir araya gelerek oluşturdukları tüzel kişiliği olan üst kuruluşlardır.
Toplu Görüşme: Kamu görevlileri için uygulanacak katsayı ve göstergeler, aylık ve ücretler,
her türlü zam ve tazminatlar, fazla çalışma ücretleri, harcırah, ikramiye, lojman tazminatı,
doğum, ölüm ve aile yardımı ödenekleri, tedavi yardımı ve cenaze giderleri, yiyecek ve
giyecek yardımları ile bu mahiyette etkinlik artırıcı diğer yardımlara ilişkin olarak yetkili
kamu görevlileri sendikaları ve üst kuruluşları ile Kamu İşveren Kurulu arasında yapılan
görüşmedir.
Kuruluş Md. 4: Sendikalar hizmet kolu esasına göre, Türkiye çapında faaliyette bulunmak
amacıyla bir hizmet kolundaki kamu işyerlerinde çalışan kamu görevlileri tarafından kurulur.
Bir hizmet kolunda birden fazla sendika kurulabilir. Meslek veya işyeri esasına göre sendika
kurulamaz.
Kuruluş İşlemleri Md. 6 Sendika ve konfederasyonlar önceden izin almaksızın serbestçe
kurulurlar.
Sendika kurucusu olabilmek için en az iki yıldan beri kamu görevlisi olarak çalışmak
yeterlidir.
( İstenen belge ve tüzüklerin ilgili valiliğe verilmesi ile sendika veya konfederasyon tüzel
kişilik kazanır.)
Üyelik Madde 14(Değişik madde: 24/06/2004 - 5198 S.K./1. md.)(*)
Sendikalara üye olmak serbesttir.
Kamu görevlileri çalıştıkları işyerinin girdiği hizmet kolunda kurulu bir sendikaya üye
olabilirler.
Sendikaya üyelik, kamu görevlisinin üç nüsha olarak doldurup imzaladığı üye formu ile
sendikaya başvurması ve başvurunun sendika yetkili organınca kabulü ile kazanılır.
Üyelik başvurusu, sendika tarafından en çok otuz gün içinde reddedilmediği takdirde
üyelik istemi kabul edilmiş sayılır. Haklı bir sebep gösterilmeden üyeliği kabul edilmeyen
kamu görevlisinin, bu kararın kendisine tebliğinden itibaren otuz gün içinde iş davalarına
bakmakla görevli mahalli mahkemede dava açma hakkı vardır.
Sendika, üyeliği kesinleşen kamu görevlisinin başvuru belgesinin bir örneğini üyenin
kendisine verir, bir örneği sendikada kalır, bir örneğini üyelik ödentisine esas olmak ve
dosyasında saklanmak üzere onbeş gün içinde işverene gönderir.
Birden çok sendikaya üye olunamaz. Birden çok sendikaya üyelik halinde sonraki üyelikler
geçersizdir.
Aynı tarihli birden fazla üyeliğe ilişkin bildirimler dikkate alınmaz ve bu husus kamu işvereni
tarafından ilgiliye ve sendikalara yazılı olarak bildirilir.
Sendika üyesi olamayacaklar Md. 15 Bu Kanuna göre kurulan sendikalara;
2
a) Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreterliği, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği ile
Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliğinde çalışan kamu görevlileri,
b) Yüksek yargı organlarının başkan ve üyeleri, hakimler, savcılar ve bu meslekten sayılanlar,
c) Bu Kanun kapsamında bulunan kurum ve kuruluşların müsteşarları, başkanları, genel
müdürleri, daire başkanları ve bunların yardımcıları, yönetim kurulu üyeleri, merkez
teşkilatlarının denetim birimleri yöneticileri ve kurul başkanları, hukuk müşavirleri, bölge, il
ve ilçe teşkilatlarının en üst amirleri ile bunlara eşit veya daha üst düzeyde olan kamu
görevlileri, 100 ve daha fazla kamu görevlisinin çalıştığı işyerlerinin en üst amirleri ile
yardımcıları, belediye başkanları ve yardımcıları,
d) Yükseköğretim Kurulu Başkan ve üyeleri ile Yükseköğretim Denetleme Kurulu Başkan ve
üyeleri, üniversite ve yüksek teknoloji enstitüsü rektörleri, fakülte dekanları, enstitü ve yüksek
okulların müdürleri ile bunların yardımcıları,
e) Mülki idare amirleri,
f) Silahlı Kuvvetler mensupları,
g) Milli Savunma Bakanlığı ile Türk Silahlı Kuvvetleri kadrolarında (Jandarma Genel
Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı dahil) çalışan sivil memurlar ve kamu
görevlileri,
h) Milli İstihbarat Teşkilatı mensupları,
ı) Bu Kanun kapsamında bulunan kurum ve kuruluşların merkezi denetim elemanları,
j) Emniyet hizmetleri sınıfı ve emniyet teşkilatında çalışan diğer hizmet sınıflarına dahil
personel ile kamu kurum ve kuruluşlarının özel güvenlik personeli,
k) Ceza infaz kurumlarında çalışan kamu görevlileri,
Üye olamazlar ve sendika kuramazlar.
Üyeliğin sona ermesi Madde 16(Değişik madde: 24/06/2004 - 5198 S.K./2. md.)(*)
Her üye üyelikten serbestçe çekilebilir.
Üyelikten çekilme, çekilmek isteyen kamu görevlisi tarafından, üç nüsha olarak doldurulup
imzalanan üyelikten çekilme bildiriminin kurumuna verilmesi ile gerçekleşir. Kurum
görevlisi, kayıt numarası ile tarih verilen çekilme bildiriminin bir suretini derhal üyeye
vermek zorundadır. Kamu işvereni, bildirimin bir örneğini onbeş gün içinde sendikaya
gönderir.
Çekilme, kamu işverenine başvurma tarihinden başlayarak otuz gün sonra geçerli olur.
Çekilenin bu süre içinde başka bir sendikaya üye olması halinde yeni sendikaya üyeliği, bu
sürenin bitim tarihinde kazanılır.
Üyenin, sendikadan çıkarılma kararı sendika merkez genel kurulunca alınır. Çıkarma
kararı, çıkarılana ve işverene yazı ile bildirilir. Çıkarma kararına karşı üye, bildirim tarihinden
itibaren onbeş gün içinde görevli iş mahkemesine itiraz edebilir. Mahkeme iki ay içinde kesin
karar verir. Üyelik, çıkarılma kararı kesinleşinceye kadar sürer.
Çekilme, göreve son verilmesi veya sair nedenlerle kamu görevinden ayrılanlar ile farklı bir
hizmet koluna giren kuruma atananlardan sendika üyesi olanların üyelikleri, varsa sendika
şubesi, sendika veya konfederasyon organlarındaki görevleri sona erer. Emekliye ayrılanların
sendika şubesi, sendika veya konfederasyon organlarındaki görevleri seçildikleri dönemin
sonuna kadar devam eder.
Üyeliğin devamı ve askıya alınması hallerinde 2821 sayılı Sendikalar Kanununun 24 üncü
maddesinde yer alan hükümler uygulanır.
Sendika üyelerinin ve yöneticilerinin güvencesi Md. 18(Değişik madde: 24/06/2004 - 5198
S.K./3. md.)(*)
Kamu görevlileri, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde sendika veya
konfederasyonların bu Kanunda belirtilen faaliyetlerine katılmalarından dolayı farklı bir
işleme tabi tutulamaz ve görevlerine son verilemez.
3
Kamu işvereni, işyeri sendika temsilcisi ile sendika ve sendika şube yöneticilerinin işyerini
haklı bir sebep olmadıkça ve sebebini açık ve kesin şekilde belirtmedikçe değiştiremez.
Kamu işvereni kamu görevlileri arasında sendika üyesi olmaları veya olmamaları
nedeniyle bir ayırım yapamaz. Sendika veya konfederasyonu ilk genel kurula kadar sevk ve
idare edecek yönetim kurulu üyeleri, genel kurulda yönetim kuruluna seçilenler ile sendika
şube yönetim kurulu üyeleri seçildikleri tarihten itibaren durumlarını en geç otuz gün içinde
kurumlarına yazılı olarak bildirirler. Söz konusu yöneticiler seçildikleri tarihten itibaren otuz
gün içerisinde sendika tüzüğünde belirtilen hükümlere göre, ayrıca yazılı talepte bulunmaları
halinde bu görevleri süresince aylıksız izine ayrılırlar. Talepte bulunmayanlar ise
kurumlarındaki görevlerine devam ederler. İzine ayrılmayan yönetim kurulu üyeleri
haftada bir gün kurumlarından izinli sayılırlar.
Sendika şubeleri en az 400 üye ile kurulur.
Mahalli ve genel seçimlerde aday olanların, sendika ve konfederasyonun organlarındaki
görevleri adaylık süresince askıda kalır. Seçilmeleri halinde görevleri son bulur.
Aylıksız izine ayrılan yöneticilerin bu süreleri, emekli kesenekleri ve karşılıklarının yöneticisi
oldukları sendikaları tarafından her ay Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığına ödenmesini
kabul etmeleri koşuluyla kazanılmış hak aylığı ile emeklilik hizmetine sayılır.
Kurumlarından aylıksız izinli sayılan sendika, konfederasyon ve şube yönetim kurulu
üyeleri ile bunların bakmakla yükümlü oldukları aile fertlerinin sağlık giderlerinin
kurumlarınca karşılanmasına devam olunur.
Aylıksız izinli sayılanlardan herhangi bir nedenle sendika veya konfederasyon organlarındaki
görevlerinden ayrılanlar, görevlerinin son bulması tarihinden itibaren otuz gün içinde
ayrıldıkları kurum ve kuruluşa yazılı müracaat etmeleri durumunda, kamu işvereni bu
kimseleri otuz gün içinde eski görevlerine ya da uygun diğer bir göreve atamak zorundadır.
Otuz gün içinde görevlerine başlamak için başvurmayanlar görevlerinden çekilmiş sayılırlar.
Görevden uzaklaştırma, resen emeklilik, göreve son verilmesi, tayin veya sair hallerde
görevlinin mahkemeye başvurması halinde, mahkeme kararı kesinleşinceye kadar sendikadaki
görevi devam eder.
Sendika ve Konfederasyonların yetki ve faaliyetleri Madde 19 Kamu görevlileri
sendikaları ile konfederasyonları bu Kanundaki hükümler çerçevesinde, üyeleri adına toplu
görüşmeye katılmaya, toplu görüşmeyi sonuçlandırmaya ve taraf olmaya yetkilidir.
Sendika ve konfederasyonlar kuruluş amaçları doğrultusunda aşağıdaki faaliyetlerde
bulunabilirler:
a) Genel olarak kamu personelinin hak ve ödevleri, çalışma koşulları, yükümlülükleri, iş
güvenlikleri ile sağlık koşullarının geliştirilmesi konularında görüş bildirmek ve toplu
görüşme sonucunda anlaşmaya varılan mutabakat metinlerinin uygulanmasını izlemek üzere
idari kurullara üyeleri arasında temsilciler göndermek.
b) Devlet personel mevzuatında kamu görevlilerinin temsilini öngören çeşitli kurullara
temsilci göndermek.
c) Verimlilik araştırmaları yapmak, sonuçlarla ilgili raporlar düzenlemek, önerilerde
bulunmak ve işverenlerle bu konularda ortak çalışmalar yapmak.
d) Üyelerin mesleki yeterliliklerinin artırılması ve sorunlarının çözülmesi ile sendikal
faaliyetlerinin geliştirilmesine yönelik kurs, seminer ve sosyal amaçlı toplantılar düzenlemek,
bilimsel çalışmalar yapmak ve yayınlarda bulunmak.
e) Üyelerin ortak ekonomik ve sosyal hak ve menfaatleri ile personel hukukunu ilgilendiren
konularda ilgili kurumlara ve yetkili makamlara sunulmak üzere çalışmalar yapmak ve
öneriler getirmek.
f) Üyelerin idare ile ilgili doğacak ihtilaflarında, ortak hak ve menfaatlerinin
izlenmesinde veya hukuki yardım gerekliliğinin ortaya çıkması durumunda üyelerini
4
veya mirasçılarını, her düzeyde ve derecedeki yönetim ve yargı organları önünde temsil
etmek veya ettirmek, dava açmak ve bu nedenle açılan davalarda taraf olmak.
g) Üyeleri ve ailelerinin yararlanmaları için hizmet amacıyla, eğitim ve sağlık tesisleri,
dinlenme yerleri, spor alanları ve benzeri yerler ile kitaplık, kreş, yuva ve huzur evleri,
yardımlaşma sandıkları kurmak ve yönetmek ile herhangi bir bağışta bulunmamak kaydı ile
üyeleri için kooperatifler kurulmasına yardım etmek ve nakit mevcudunun yüzde onundan
fazla olmamak kaydıyla bu kooperatiflere kredi vermek.
h) Yangın, su baskını, deprem gibi tabii afetlerin vukuunda, gerektiğinde üyelik şartı
aranmaksızın nakit mevcudunun yüzde onunu aşmamak kaydıyla afete uğrayan bölgelerde
konut, sağlık ve eğitim tesisleri yapmak ve bu amaçla kamu kurum ve kuruluşlarına ayni ve
nakdi yardımda bulunmak.
Yasaklar Madde 20 Bu Kanuna göre kurulan sendika ve konfederasyonların yönetim ve
işleyişleri Anayasada belirtilen Cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik esaslara aykırı
olamaz.
Sendika ve konfederasyonlar kamu makamlarından maddi yardım kabul edemez, siyasi
partilerden maddi yardım alamaz ve onlara maddi yardımda bulunamazlar.
Sendika ve konfederasyonlar siyasi partilerin kuruluşu içinde yer alamazlar; siyasi partilerin
ad, amblem, rumuz veya işaretlerini kullanamazlar.
Sendika ve konfederasyonlar ticaretle uğraşamazlar.
Üyelik Ödentisi Madde 25: Değişik madde: 24/06/2004 - 5198 S.K./4. md.)(*)
Kamu görevlileri sendikasına, kamu görevlisinin ödeyeceği üyelik ödentileri, 14 üncü madde
çerçevesinde doldurulan üyelik başvuru formuna ve sendika tüzüğünde belirtilen aylık ödenti
tutarına göre kamu işverenince aylığından kesilerek beş gün içinde sendikaların banka
hesaplarına yatırılır ve ödenti listesinin bir örneği ilgili sendikaya gönderilir. Kamu işvereni,
sendikaya üye olan ve üyelik ödentisi kesilen kamu görevlilerinin listesini her ayın son
haftasında, işyerinde herkesin görebileceği yerde ilan eder.
Toplu Görüşme Madde 28 Toplu görüşme; kamu görevlileri için uygulanacak katsayı ve
göstergeler, aylık ve ücretler, her türlü zam ve tazminatlar, fazla çalışma ücretleri, harcırah,
ikramiye, lojman tazminatı, doğum, ölüm ve aile yardımı ödenekleri, tedavi yardımı ve
cenaze giderleri, yiyecek ve giyecek yardımları ile bu mahiyette etkinlik ve verimlilik artırıcı
diğer yardımları kapsar.
Taraflar Madde 29: Toplu görüşmenin tarafları, kamu işverenleri adına Kamu İşveren
Kurulu, kamu görevlileri adına her hizmet kolunda kurulu yetkili kamu görevlileri sendikaları
ile bunların bağlı bulundukları konfederasyonlardır.
Kamu İşveren Kurulu; Başbakan tarafından görevlendirilen bir Devlet Bakanının
başkanlığında aşağıdaki kamu görevlilerinden oluşur:
a) Başbakanlık Müsteşarı.
b) Maliye Bakanlığı Müsteşarı.
c) Hazine Müsteşarı.
d) Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarı.
e) Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanı.
f) Devlet Personel Başkanı.
g) Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürü.
h) Kamu işveren sendikası.
Yetkili kamu görevlileri sendikaları ile bunların bağlı bulundukları konfederasyonlar
görüşmelere Kamu İşveren Kurulu üyelerinin sayısı kadar temsilci ile katılır.
Toplu görüşme ile ilgili çalışmaların hızlandırılmasına ve sonuçlandırılmasına yardımcı
olmak üzere taraflar eşit sayıda yetkililerin katılımı ile ön çalışma grupları oluşturabilir.
Yetki Madde 30: (Değişik madde: 24/06/2004 - 5198 S.K./5. md.)(*)
5
Her hizmet kolunda en çok üyeye sahip sendika ile bunların bağlı oldukları
konfederasyonlar toplu görüşme yapmaya yetkilidir. En çok üyeye sahip konfederasyon
temsilcisi toplu görüşme heyetinin başkanıdır.
Tarafların toplanması Madde 32 Hizmet kollarına göre belirlenen yetkili kamu görevlileri
sendikaları ve bağlı oldukları konfederasyonlar ile Kamu İşveren Kurulu, çağrı yapılmasına
gerek kalmaksızın her yılın Ağustos ayının onbeşinci günü, Devlet Personel Başkanlığınca
belirlenen ve taraflara bir hafta önceden bildirilen yerde toplanırlar.Toplu görüşmenin
sekreterya hizmetleri, Devlet Personel Başkanlığınca yürütülür.
Kapatma Madde 37- Anayasada belirtilen Cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik esaslara
aykırı faaliyetlerde bulunan sendika ve konfederasyon, merkezlerinin bulunduğu yer
Cumhuriyet Başsavcısının istemi üzerine iş davalarına bakmakla görevli mahalli mahkeme
kararı ile kapatılır.
Yukarıdaki fıkraya aykırı hareket eden sendika şubesi, sendika ve konfederasyonlar hakkında
2908 sayılı Dernekler Kanununun 54 üncü maddesi uyarınca işlem yapılır.
Uygulamanın izlenmesi Madde 42: Bu Kanunun uygulanmasında;
a) Kamu görevlileri sendika ve konfederasyonlarının kuruluşu, yetkili organlarının oluşumu
ve bu organların çalışma usulleri ile görevleri, sendika ve konfederasyonların tüzel kişi olarak
hak ve yükümlülükleri ve faaliyetleri gibi konularda karşılaşılacak sorunları gidermeye
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı,
b) Personel konularına ilişkin olarak karşılaşılacak sorunları Maliye Bakanlığı ile Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığının görüşlerini alarak gidermeye Devlet Personel Başkanlığı,
Yetkilidir.
Maliye Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Devlet Personel Başkanlığı
yukarıda belirtilen hususlar ile ihtiyaç duyulacak diğer hususlarda bu kurumlardan birinin
talebi üzerine ortak çalışma yapabilirler. Bu çalışmalara Yüksek İdari Kurula temsilci
gönderen kamu görevlileri sendikaları konfederasyonunun temsilcileri de davet edilir
Diğer kanunların Uygulanması Madde 43: Bu Kanunda hüküm bulunmayan hallerde 2821
sayılı Sendikalar Kanunu, 2908 sayılı Dernekler Kanunu, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ile
sendika ve konfederasyonlarda görev alacaklar hakkında kamu görevlilerinin tabi oldukları
personel kanunlarının ilgili hükümleri uygulanır.
KONUYLA İLGİLİ DİĞER KANUN MADDELERİ
Anayasanın 53.maddesi - İşçiler ve işverenler, karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal
durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu iş sözleşmesi yapma hakkına
sahiptirler. Toplu iş sözleşmesinin nasıl yapılacağı kanunla düzenlenir.
(Ek fıkra: 23/07/1995 - 4121/4 md.) 128 inci maddenin ilk fıkrası kapsamına giren kamu
görevlilerinin kanunla kendi aralarında kurmalarına cevaz verilecek olan ve bu
maddenin birinci ve ikinci fıkraları ile 54 üncü madde hükümlerine tabi olmayan
sendikalar ve üst kuruluşları, üyeleri adına yargı mercilerine başvurabilir ve İdareyle
amaçları doğrultusunda toplu görüşme yapabilirler. Toplu görüşme sonunda anlaşmaya
varılırsa düzenlenecek mutabakat metni taraflarca imzalanır. Bu mutabakat metni,
uygun idari veya kanuni düzenlemenin yapılabilmesi için Bakanlar Kurulunun
takdirine sunulur. Toplu görüşme sonunda mutabakat metni imzalanmamışsa anlaşma
ve anlaşmazlık noktaları da taraflarca imzalanacak bir tutanakla Bakanlar Kurulunun
takdirine sunulur. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usuller kanunla düzenlenir.
Aynı iş yerinde, aynı dönem için, birden fazla toplu iş sözleşmesi yapılamaz ve
uygulanamaz
Türk Ceza Kanunu Madde 118 - (1) (Sendikal hakların kullanılmasının engellenmesi)
Bir kimseye karşı bir sendikaya üye olmaya veya olmamaya, sendikanın faaliyetlerine
6
katılmaya veya katılmamaya, sendikadan veya sendika yönetimindeki görevinden ayrılmaya
zorlamak amacıyla, cebir veya tehdit kullanan kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılır.
(2) Cebir veya tehdit kullanılarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla bir sendikanın
faaliyetlerinin engellenmesi halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
TCK Madde 121 - (1) (Dilekçe hakkının kullanılmasının engellenmesi )Kişinin belli bir
hakkı kullanmak için yetkili kamu makamlarına verdiği dilekçenin hukuki bir neden
olmaksızın kabul edilmemesi halinde, fail hakkında altı aya kadar hapis cezasına hükmolunur.
TCK.Madde 260 - (1) (Kamu görevinin terki veya yapılmaması )Hukuka aykırı olarak ve
toplu biçimde, görevlerini terk eden, görevlerine gelmeyen, görevlerini geçici de olsa kısmen
veya tamamen yapmayan veya yavaşlatan kamu görevlilerinin her biri hakkında üç aydan bir
yıla kadar hapis cezası verilir. Kamu görevlisi sayısının üçten fazla olmaması halinde cezaya
hükmolunmaz.
(2) Kamu görevlilerinin mesleki ve sosyal hakları ile ilgili olarak, hizmeti aksatmayacak
biçimde, geçici ve kısa süreli iş bırakmaları veya yavaşlatmaları halinde, verilecek cezada
indirim yapılabileceği gibi, ceza da verilmeyebilir.
657 Sayılı DMK.Madde 22 - (Mülga madde: 23/12/1972 - KHK-2/5 md.; Yeniden
düzenlenen madde: 12/06/1997 - 4275/1 md.)(Sendika kurma)
Devlet memurları, Anayasada ve özel kanununda belirtilen hükümler uyarınca sendikalar ve
üst kuruluşlar kurabilir ve bunlara üye olabilirler.
DMK Madde 26 - (Değişik madde: 12/05/1982 - 2670/10 md.) (Toplu eylem ve hareketlerde
bulunma yasağı)
Bu Kanunun 21 inci maddesi ile hükme bağlanan hakkın(müracaat,şikayet ve dava açma
hakkı) kullanılmasında birden fazla Devlet memurunun toplu olarak söz ve yazı ile
müracaatları ve şikayetleri yasaktır.
Devlet memurlarının kamu hizmetlerini aksatacak şekilde memurluktan kasıtlı olarak birlikte
çekilmeleri veya görevlerine gelmemeleri veya görevlerine gelipte Devlet hizmetlerinin ve
işlerinin yavaşlatılması veya aksatılması sonucunu doğuracak eylem ve hareketlerde
bulunmaları yasaktır.
DMK Madde 27 – (Grev yasağı) Devlet memurlarının greve karar vermeleri, grev
tertiplemeleri, ilan etmeleri, bu yolda propaganda yapmaları yasaktır.
Devlet memurları, herhangi bir greve veya grev teşebbüsüne katılamaz, grevi destekleyemez
veya teşvik edemezler.
KONUYLA İLGİLİ BAŞBAKANLIK GENELGELERİ
1997/70-1999/44-2002/17-2003/37-2005/14 sayılı genelgeler memur sendikaları ve sendikal
haklara ilişkin Başbakanlık Makamı tarafından yayımlanmış genelgelerdir.
KISA BİLGİLER
- Kamu görevlileri, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde sendika veya
konfederasyonların bu Kanunda belirtilen faaliyetlerine katılmalarından dolayı farklı bir
işleme tabi tutulamaz ve görevlerine son verilemez.
- Kamu Görevleri hakkında bilgi içeren basın açıklaması yapılamaz, bu konu ile ilgili bildiri
dağıtılamaz.
- Sendika Şube Başkanlarının sendikanın belirli bir konudaki görüşünü kamuoyuna bildirmeyi
amaçlayan basın açıklamasına Disiplin Cezası verilemez. (Danıştay Kararı)
7
- Sendika yöneticisi Kamu Görevlilerinin mesai saatleri haricinde sendikal faaliyetlere
katılmalarından dolayı Disiplin Soruşturması yapılamaz.
- İl içi ve il dışı atamalarda sendika yöneticilerinin görev yerleri haklı bir sebep olmadıkça
ve sebebini açık ve kesin şekilde belirtmedikçe değiştirilemez. (KGSK’ nun 18. Md. 2.Fıkra)
- Sendikalar yürütmekte oldukları sendikal faaliyetler kapsamında 2911 sayılı Toplantı ve
Gösteri Yürüyüşü Kanunu hükümleri çerçevesinde toplantı ve gösteri yapabilirler. Bu konuda
İdare gerekli kolaylıkları sağlamakla yükümlüdür.
- 4688 sayılı yasa gereğince Kamuya ait iş yerlerinde Kamu Görevlilerinin sendikalarının
örgütlenmesine engel olunamaz.
- Sendikaların yasalar çerçevesindeki etkinliklerine müdahale edilemez.
- Sendika çalışmaları nedeniyle sendika yöneticileri ve üyeleri arasında ayrım yapılamaz.
- Sendikaların kendilerini ve çalışmalarını tanıtıcı yayınlar yapma, toplantılar düzenleme,
sosyal, kültürel ve sanatsal etkinliklerde bulunmalarının kısıtlanmaması gerekmektedir.
-Sendika üyesi kamu görevlilerinin üyelik aidatlarının İdarece memurun aylığından
kesilerek sendikanın ilgili hesabına yatırılması gerekmektedir.
-Sendika üyeliğinden çekilmek sendikanın kabulüne bağlı değildir.
-Ülkemizdeki memurların tahminen sadece üçte biri, kamu görevlileri sendikalarına üyedir.
Her üyeden sendika adına belirli bir miktarda kaynaktan kesinti yapılmaktadır. Ancak, üye
memurun sendikası ile ilişkisi genellikle üyelik aidatıyla sınırlı kalmaktadır. Oysaki 4688
sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanununun 19. maddesinin (f) bendi uyarınca, idareyle
memur arasında çıkan ihtilaflarda, sendikanın üyesini yönetim ve yargı organları önünde
temsil etmek veya ettirmek, dava açmak ve bu nedenle açılan davalarda taraf olmak hakkı
bulunmaktadır.Bu çok önemli bir düzenlemedir.
Kamu Görevlileri Sendikaları ve Konfederasyonlarınca Düzenlenecek Üyeliğe Başvuru
Belgesi, Çekilme Bildirimlerinin Şekli, İçeriği, Tutulacak Defterlerin Şekli, İhtiva
Edeceği Bilgiler ile Kayıtların Düzenlenmesine İlşk. Usul ve Esaslar Hk. Yönetmelik
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
Resmi Gazete Tarihi: 07/09/2001
Resmi Gazete Sayısı: 24516
Kamu Görevlileri Sendikalarına Üyelik
Madde 3 - (Değişik madde: 11/03/2005 - 25752 S. R.G. Yön./1. md.)(*)
Kamu görevlileri sendikalarına üye olmak isteyen kamu görevlileri örneği (EK-1) de
gösterilen "Kamu Görevlileri Sendikalarına Üyelik Formu"ndan 3 nüsha doldurup
imzaladıktan sonra yetkili organın kabulü için sendikaya verir.
Sendika, üyeliği kesinleşen kamu görevlisinin başvuru belgesinin bir örneğini üyenin
kendisine verir, bir örneği sendikada kalır, bir örneğini ise üyelik ödentisine esas olmak ve
dosyasında saklanmak üzere onbeş (15) gün içinde kamu görevlisinin çalıştığı işyerine
göndermek zorundadır. Üyelik belgesinde, kamu görevlisinin sendika üye kayıt defterindeki
sıra numarasının belirtilmesi zorunludur.
Kamu işvereni, sendikaya üye olan ve üyelik ödentisi kesilen kamu görevlilerinin listesini her
ayın son haftasında, işyerinde herkesin görebileceği yerde ilan eder.
Birden çok sendikaya üye olunamaz. Birden çok sendikaya üyelik halinde sonraki üyelikler
geçersizdir.
Aynı tarihli birden fazla üyeliğe ilişkin bildirimler dikkate alınmaz ve bu husus kamu işvereni
tarafından ilgiliye ve sendikalara yazılı olarak bildirilir.
Üyelikten çekilmek
Madde 5 - (Değişik madde: 11/03/2005 - 25752 S. R.G. Yön./2. md.)(*)
Sendika üyeliğinden çekilmek isteyen kamu görevlisi örneği (EK-3) de gösterilen "Kamu
Görevlileri Sendikaları Kamu Görevlisinin Üyelikten Çekilme Bildirimi Formu" ndan 3 nüsha
8
doldurup imzaladıktan sonra kurumuna verir. Kurum görevlisi kayıt numarası ve tarih verilen
çekilme bildiriminin bir suretini derhal üyeye vermek zorundadır. Kamu işvereni, bildirimin
bir örneğini onbeş (15) gün içinde sendikaya gönderir.
Üyeliğin Çekilme Dışındaki Nedenlerle Sona Ermesi
Madde 6 - (Değişik madde: 11/03/2005 - 25752 S. R.G. Yön./3. md.)(*) Kamu görevlileri
sendikalarınca, üyenin sendikadan çıkarılma kararı sendika merkez genel kurulunca alınır.
Çıkarma kararı onbeş (15) gün içinde çıkarılana ve işverene yazı ile bildirilir.
MEMUR SENDİKALARININ 4688 SAYILI KANUN HÜKÜMLERİ
ÇERÇEVESİNDE ÜYELERİNE YAPABİLECEKLERİ HUKUKÎ YARDIMLAR
4688 Sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanununun, "sendika ve konfederasyonların yetki
ve faaliyetleri" başlıklı 19. maddesi (f) bendinde yapılan düzenlemeye göre "Üyelerin idare
ile ilgili doğacak ihtilaflarında, ortak hak ve menfaatlerin izlenmesinde veya hukuki
yardım gerekliliğinin ortaya çıkması durumunda üyelerini veya mirasçılarını her
düzeyde ve derecedeki yönetim ve yargı organları önünde temsil etmek veya ettirmek,
dava açmak ve bu nedenle açılan davalarda taraf olmak" denilmek sureti ile sendikaların
üyelerine sağlayacağı hukuki yardımın çerçevesi belirlenmiştir. Kanunun bu hükmü ile
açıklanan sendika faaliyet sahası aşağıda açıklanmıştır.
1- Sendika, kendi hizmet koluna girme şartına bağlı olmak kaydıyla; üyelerinin ortak hak ve
menfaatlerini ilgilendiren konularda yapılan genel düzenleyici işlemlere karşı (Tüzük,
yönetmelik, Genelge v.s.) idare nezdinde müracaatta bulunabilir. İdareden istenilen sonucun
elde edilememesi halinde bu tür düzenlemelerin Anayasa'ya ve kanuna aykırı olduğu iddiası
ile idari yargıda dava açma yetkisini haizdir.
Danıştay 12 Dairesinin 11-04-2005 tarihinde verdiği bir kararda Yüksek Mahkeme
sendika ve konfederasyonların sadece üyelerinin ortak hak ve menfaatlerinin korunması
amacıyla üyelerini temsile yetkili olduğu ve üyeleri adına,bu amaç doğrultusunda dava
açabileceği, bu yetkinin üyelerinin bireysel davalarını kapsamadığı hükmüne
varmıştır.(Esas No:2003/4345 Karar No:2005/1819)
2- Sendika, üyesinin kamu görevlisi sıfatından kaynaklanan ve yürüttüğü kamu görevi ile
ilgili olarak ortaya çıkacak ihtilafların çözümlenmesi için her derecedeki yönetim ve yargı
organı önünde gerekli hukuki yardımları yapar. Bu kapsamda ;Üyenin görevi sırasında trafik
veya iş kazası geçirip kendisinin veya mirasçılarının zararının karşılanmaması halinde ve
talep gelmesi durumunda, sendika o konuya ilişkin hukuki davaların kovuşturulması
anlamında hukukî yardımda bulunabilir. Diğer bir örnek; Kamu görevlisinin yürüttüğü görevi
ile ilgili olarak hukuki takibata maruz kalması halinde, talep gelmesi durumunda sendika,
üyesini adli veya idari yargı mercilerinde (Hukuk mahkemeleri ve idare mahkemeleri)
savunma veya savunmasını üstlenecek avukatları hazır bulundurma yetkisine sahiptir.
3- Üyelerin ceza mahkemelerinde sanık sıfatı ile yargılanması durumunda ise; suçun
şahsiliği ilkesi gereği sanık konumunda olan üyenin savunmasını kendisinin veya kendi
belirleyeceği avukatının yerine getirmesi gereklidir. Üyelerin suçtan zarar gören durumunda
bulunup ta kamu tarafından açılan ceza davalarına müdahil sıfatı ile katılmaları durumunda
sendikanın üyesi adına müdahil olma yetkisi bulunmaktadır.
Yukarıda izah edilen düzenlemelere göre; sendika tarafından yapılacak hukuki yardım,
sendikanın faaliyet alanı ve üyenin yürüttüğü kamu görevi ile sınırlı olacağı, üyenin şahsi
ilişkilerinden kaynaklanan hukuki ihtilaflarda sendikanın hukuki yardımda bulunma
yükümlülüğün olmadığı açıktır.
9
Ayrıca sendika tarafından üyesi adına açılacak davalarda yargılama giderlerinin üye
tarafından karşılanması gereklidir. Zira yargılama giderinin üye tarafından karşılanması hem
4688 sayılı Kanun gereği hem de hizmetten faydalanacak kişinin hizmetin masraflarına
katılması prensibi gereğidir.
Bu çerçevede, üyenin başvurusuyla birlikte, üyeye bir yetki belgesi verilir. Üyelik formunun
fotokopisiyle birlikte dava dosyasının hazırlanması için avukatla irtibata geçilir. Örnek yetki
belgesi aşağıdadır. Üye bu sayede avukatlık ücreti ödemez sadece mahkeme harçlarını
öder.
... GENEL BAŞKANLIĞI'NA
YETKİ BELGESİ
ADI SOYADI............................ :
BABA ADI................................ :
DOĞUM YERİ VE TARİHİ... :
İŞ YERİ.................................... :
İŞE GİRİŞ TARİHİ..................:
İŞYERİ SİCİL NOSU.............. :
TALEP KONUSU..........……..: ………….. ....... ...... ........... .............. ......................
……..hususu hakkında gereğini arz ederim.
Yukarıdaki talep konusuyla ilgili olarak;
Çalışma hayatımdan, kamu görevini yürüttüğüm kurum veya kuruluşun tabi olduğu
konulardan ve diğer ilgili mevzuattan ve kanunlardan, sözleşmelerden doğan haklarımın
mahkemeler ve yüksek mahkemeler nezdinde takip edilmesi amacıyla adıma dava açmaya ve
aleyhime açılmış ve açılacak davaları takip etmeye, yargı kararları ile anlaşmalar yolu ile
alacaklarımı icraen tahsile, ahzu kabze, haklarımın tahsili ile tarafıma teslimi için gerekli her
türlü işlemleri yapmaya, belgeleri imzalamaya, yukarıda arz ettiğim hususlarda sendikamız
hukuk müşavirliğine vekalet vermeye üyesi bulunduğum ………………….'nı yetkili
kıldığımı, sendikama başvuruda bulunduğumu 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları
Kanununun 19.maddesi uyarınca arz ve beyan ederim. Saygılarımla. ../../…..
İsim soyadı
İmza
Sayın Av. ....................................................
Sendikamız üyesi ………………….., yukarıda belirtilen haklarının tahsili için, Vekili olarak
gerekli işlemleri yapmanızı rica ederiz. …/…
/….
…….Sendikası (Şubesi) Başkanı
10