İLİ : BİLECİK TARİH : 21/10/2016 İSLAM`DA AHLAKIN TEMELİ

advertisement
İLİ
: BİLECİK
TARİH : 21/10/2016
olmazsa diğerinin de olmayacağını şu hadisleriyle dile
getirmişlerdir: “İman yetmiş küsur veya altmış küsur
şubedir. En üst derecesi «Allah’tan başka ilah yoktur"
demek, en alt derecesi de geçenlere zarar verecek şeyleri
yoldan gidermektir. Hayâ da imandan bir şubedir” 9
Tefsir ve Fıkıh alimi Maverdi, hayâyı, üç kısma ayırır:
Allah’a karşı hayâ, İnsanlara karşı hayâ ve kişinin kendine
karşı hayâsı. 10
İSLAM’DA AHLAKIN TEMELİ HAYÂ’DIR
Kardeşlerim! Okuduğum Ayeti Kerime’de Yüce Rabbimiz
şöyle buyuruyor: “Ey Âdemoğulları! Size avret yerlerinizi
örtecek giysi ve süslenecek elbise verdik. Takva (Allah'a
karşı gelmekten sakınma) elbisesi var ya, işte o daha
hayırlıdır.
Bu
(giysiler),
Allah'ın
rahmetinin
alametlerindendir. Belki öğüt alırlar” 1
Okuduğum Hadis-i şerifte de Peygamber Efendimiz
(s.a.v.) şöyle buyurmaktadır: “Her dinin (kendine özgü) bir
ahlakı vardır; İslam Ahlakının özü ise hayâdır.’’ 2
Kardeşlerim! Hayâ, Sözlükte ’Utanmak çekinmek’’
anlamına gelir. Türkçede daha çok ’’ar’’ kelimesiyle ifade
edilir. İslam’ın ahlaki terimi olarak hayâ: ’’Nefsin çirkin
davranışlarından rahatsız olup onları terk etmesi’’; ’’kötü
bir işin yapılmasından veya iyi bir işin terkedilmesinden
dolayı insanın yüzünü kızartan sıkıntı’’ gibi anlamlara
gelir. 3
İslam Dini, insanın doğasında var olan hayâ duygusunu
Allah’ü Teâlâ’nın belirlediği ilkeler doğrultusunda
şekillendirerek, şahsıyla bütünleşen bir karakter özelliği
haline getirmesini ister. Böylece doğruyla yanlışı ayırarak
Rabbinin kötü ve çirkin görüp yasakladığı söz ve fiilleri
yapmaktan hayâ eden kulun, haramları terk edip helallere
sarılması dolayısıyla dinin gereklerini yerine getirmesi
daha kolay olacaktır. 4
Ashabını hayâlı olmaya teşvik eden Resulullah, ’’Arsızlık
nerede ve kimde olursa olsun çirkinleştirir; Hayâ ise
nerede ve kimde olursa olsun zarifleştirir’’ 5
buyurmuşlardır.
Yine bir hadis-i şerifinde ise Hz. Peygamber şöyle
buyurmuştur: “İnsanlık, ilk günden beri bütün
peygamberlerin üzerinde ittifak ettikleri bir söz bilir: Şayet
utanmıyorsan, dilediğini yap!’’ 6 Bu hadis bize insanın
hayâsı olmadığı takdirde kötüyü ayıracak bir ölçütünün
kalmayacağını bildiren bir uyarıdır. 7
Hz. Peygamber (s.a.v) şöyle buyurmuştur: "Dört haslet
peygamberlerin özelliklerindendir: Hayâ, güzel koku
sürme, misvak kullanma ve nikâh." 8 Peygamberlerin
temel vasıflarından olan “hayâ’’, gönderildikleri
toplumlara ısrarla öğrettikleri bir sünnet olmuştur. Allah
Resulü (sav), hayâ ile imanın birbirine bağlı olduğunu, biri
Allah’a karşı hayâ: Nefsin isteklerini terk etmekle ve dinin
emirlerini yerine getirmekle olur. Nefsin istediklerini
bırakıp hayâ eden, Allah’u Teâlâ’dan korkar. O’nun razı
olmadığı işlerden ve sözlerden kaçınır. O’nun emirlerini
harfiyen yerine getirir.
İnsanlara karşı hayâ: İnsanlara eziyet etmemek, yanlarında
çirkin işler yapmaktan ve çirkin sözler söylemekten
kaçınmakla gerçekleşir. Zira Mü’min, başkalarını
ayıplamaz, kınamaz, fahiş söz söylemez ve kimseyi
kötülemez. Cennet, fahiş [çirkin, ayıp] söz söyleyenlere
haramdır.
Kişinin kendine karşı hayâsı: Kişinin kendisine karşı edep
sahibi olması demektir. Yani kişinin iffetli olması ve
yalnız başına kaldığında günahlardan sakınmasıdır.
Hayânın bu kısmı, nefsin erdemlerinden ve ahlakın
güzelliğinden ileri gelmektedir.
Kardeşlerim! İbni Mesud’un rivayetine göre, Hz.
Peygamber, “Allah Teâlâ’dan gerektiği gibi hayâ ediniz!”
buyurdu. Biz kendisine, “Ya Resulullah! Elhamdülillah;
hayâ ediyoruz” dedik. Bunun üzerine Allah’ın Resulü
şöyle buyurdu: “O (sizin anladığınız hayâ) değil! Fakat
Allah'tan hakkıyla hayâ etmek; başını ve başında yer alan
organları, karnını ve karnına bağlı organları (her türlü
günah ve haramdan) koruman, (dünya hayatının süsüne
kendini kaptırmaman), ölümü ve (toprak altında) çürüyüp
yok olmayı unutmamandır. Ahireti isteyen dünyanın
süsünü bırakır. Kim bunu yaparsa Allah'tan gereği gibi
hayâ etmiş olur.” 11 Başın korunması, düşünce gücünün
iyiye kullanılmasıdır. Baştaki organların korunması, dinen
yasaklanan şeylere bakmamak, kötü sözlere kulak
vermemek, haram yememek ve yalan söylememekle
gerçekleşir. Karnın korunması ise haramla beslenmekten
sakınmakla olur.
Hutbemi Peygamber Efendimizin bir Hadis-i şerifi ile
bitirmek istiyorum: "Hayâ imandandır, iman ise cennete
götürür. Ahlaksızlık ise cefadandır. Cefa ise sahibini
cehenneme götürür." 12
1 (Araf, 7/26) 2 (İbn Mace, Zühd,17) 3 (DİA Hayâ md.) 4 (Diyanet Hadislerle
İslam, c.3, s.220)
5 (Tirmizi, Birr, 47) 6 (Buhari, Edeb, 78/6120)
7 (Hadislerle İslam, c. 3, s. 220) 8 (Tirmizi, Nikâh, 1101)
9 (Müslim, İman, 58)
10 (Mâverdî, Edebü’d-Dünya ve’d-Dîn, s. 392-393.) 11 (Tirmizi, Sıfatü'lKıyame, 24) 12 (Tirmizi, Birr, 2140)
Hazırlayan: Beşir YILMAZ (Otogar Mescidi İmam-Hatibi)
Koordinasyon: İl İrşat Kurulu
Download