Slayt 1 - İstanbul Sağlık Müdürlüğü
advertisement
PROSTAT KANSERİ Doç.Dr.Cevdet Kaya Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi 2.Üroloji Kliniği, İstanbul Sunum Planı 1. Prostat nedir? 2. Prostat kanseri 3. Nasıl oluşur? 4. Tarama 5. Teşhis 6. Tedavi 7. Prostat kanseri önlenebilir mi? Prostat nedir? Mesanenin altında ceviz büyüklüğünde Üretra kanalı prostatın içinden geçer Sfinkter prostat bitiminde ‘idrar tutmayı sağlar’ Prostatın görevi nedir? Üreme sisteminin bir parçası Testisten ve meni torbasından gelen meninin boşaldığı yer Boşalma sırasında sperm, meni sıvısı ve prostat sıvısı kanalda karışır Sperm hücresi için uygun ortam İdrar tutmada görevi var Prostatın büyümesi Erkek seks hormonu testosteron kontrol eder Çoğunluğu testislerde yapılır Prostat içinde daha kuvvetli olan şekle dönüşür ‘dihidrotestosteron’ Bu da prostatın büyümesini sağlar Yaş arttıkça prostat da büyür Genellikle de iyi huyludur Prostat büyürse ne olur? Zayıf işeme İdrarını tam boşaltamamak Kesik kesik işeme İdrarda yanma İdrara başlarken zorlanma Sık idrara çıkma ……… ……… Prostat kanseri nedir? Prostatın kontrolsüz büyümesi Yeni hücreler ile eski hücre arasındaki denge bozulmuştur Kötü huylu prostat büyümesi Başka organlara da yayılabilir Prostat kanseri nasıl yayılır? Kanser hücreleri prostatın etrafını aşabilir Kan yoluyla yayılabilir (kemikler) Lenf sıvısı yoluyla yayılabilir Prostat kanseri ne kadar sık? İngiltere ve Amerika’da erkeklerde en sık görülen kanser Her yıl 20 bin hasta teşhis ediliyor 10 bin hasta prostat kanserinden ölüyor En sık 60-70 yaş grubunda Prostat kanseri ne kadar sık? Tahmini Yeni Kanser Vakaları 2009 Tahmini Kanser Ölümleri 2009 • Prostat Toplam 766.130 26% • Akciğer ve bronş 30% • Kolon ve rektum 9% • Akciğer ve bronş 15% • Sindirim sistemi 10% • Prostat 9% • Mesane 7% • Pankreas 6% • Melanom 5% • Lösemi 4% • Non Hodgkin Lenfoma 5% • 4% • Böbrek 5% Karaciğer ve safra yolları • Oral kavite 3% • Özofagus 4% • Non-Hodgkin Lenfoma 3% • Lösemi 3% • Mesane • Pankreas 3% • Böbrek 3% • Diğer 19% • Diğer 25% 3% American Cancer Society web sitesi: www.cancer.org ABD verileridir Toplam 292.540 Prostat kanseri ne kadar sık? Histolojik (önemsiz) kanser otopsi çalışmalarında çok sık Yaş Kanser sıklığı PCa >0.5 ml sıklığı 50-59 %30 %6 60-69 %36 %9 70-79 %39 %16 80-89 %67 %17 Önemsiz prostat kanseri 20-40 yaş grubu erkeklerin 4-5’inden birinde Kanserin farkında değil, tedaviye gerek yok ve bu hastalıktan hayatını kaybetmez Ülkemizde durum ne? Ülkemizde sağlıklı veri yok İzmir Kanser Kayıt Merkezi (1996-2000) Erkeklerde 10.2/100 bin ile en sık 6.kanser Prostat Kanseri Sıklığı Çalışması (2008-2009) Erkeklerde 2.en sık izlenen kanser 35/100 bin’e yükseldi (İzmir) En sık görülme yaşı 65-69 yıl Prostat kanseri neden kaynaklanır? Sebebini tam bilmiyoruz Ancak; Birçok faktör kanser ihtimalini artırmakta Ailede prostat kanseri (baba, erkek kardeş) Afro-Amerikan erkek Asyalılarda düşük Hava kirliliği Yüksek yağlı diyet Prostat kanseri neden kaynaklanır? Yaş (%80’i 65 yaş üstü) CYBH, vazektomi öyküsü ? BPH? Prostat kanseri bulguları? Parmakla muayenede prostat sert İdrar yapma şikayetleri Hastalığın yayılmasına ait bulgular Kemik ağrısı, kırıklar, güçsüzlük Kilo kaybı Menide kan Hiçbir şikayet yok (PSA yüksekliği) Prostat kanserini kim tedavi eder? Üroloji uzmanı (üro-onkolog) Radyasyon onkoloğu (ışın tedavisi) Medikal onkolog (kemoterapi) Nasıl teşhis edilir? Genel sağlık durumu Prostata bağlı şikayetler Ailede benzer hastalıklar var mı? Fizik muayene Parmakla prostat muayenesi Kan testi PSA kan testinin önemi 1975-2002 yılları arasında her 100,000 kişide görülen insidans 250 250 Prostat 200 200 150 150 Akciğer 100 100 Kolon ve rektum 50 50 Mesane Non-Hodgkin lenfoma 00 1975 1975 1978 1978 1981 1981 Deri melanomu 1984 1984 1987 1987 1990 1990 1993 1993 www.cancer.org/downloads/STT/ABD verileridir 1996 1996 1999 1999 2002 2002 PSA kan testinin önemi PSA öncesi dönemde (Tanıda) Yarısından fazlası ileri evre Dörtte biri yayılmış kanser idi Ortalama yaşam 36 aydan az PSA kullanımı (Tarama/Erken Tanı) Ölüm oranı azaldı Daha erken evrede tanı konuluyor %70-80 prostata sınırlı Nasıl teşhis edilir? Ultrason Biyopsi Akciğer grafisi Bilgisayarlı tomografi Sintigrafi (Kemik filmi) Nasıl teşhis edilir? PSA hangi durumlarda artar? İyi huylu prostat büyümesi Prostat kanseri Prostat iltihabı İdrar yapamama Sonda takılması Endoskopi yapılması Cinsel boşalma? Parmakla muayene? Avodart ilacı PSA yüksekse biyopsi mi? Serbest PSA PSA hızı PSA değişikliği > 0.75 ng/ml/yıl Yaşa uygun PSA PSA seviyesi yaşla birlikte artar PSA yoğunluğu Serum PSA/prostat hacmi (USG) Kanserin evresi ne demek? Kanserin yayılma durumu Sistemik yayılım Lokal ileri evre Hastalık Lenf nodu Diğer organlar Tm PROSTAT Kemik Tm Kapsül Kanserin evresi ne demek? T1 T4 Doğal Seyir Kanser tanısı nasıl konuluyor? Adenokarsinom (%98) Hastalığın derecesi Gleason Skoru Skor arttıkça kanser daha kötü Kanser dişisi mi? Erkeği yada dişisi yok Kanserin derecesi var Yayılma ihtimali? Nüks eder mi? Prostat kanserinde tedavi Amaç: 1. 2. 3. 4. Klinik önemli kanserin tanısını erken koymak Gereksiz tedavilerden kaçınmak Hastalığın durumunu belirlemek Yaş, tedavi seçenekleri ve beklentisini değerlendirmek Her hastada aynı tedavi mi? -HAYIR 1. Takip (Sıkı yada seyrek) 2. Radikal prostatektomi ameliyatı 3. Işın tedavisi ve/veya hormon ilaçları 4. Brakiterapi 5. Kriyoterapi, HIFU Hastalığın seyrini nasıl belirliyoruz? Düşük, orta, yüksek riskli hastalık Partin tablosu Kattan tablosu D’Amico sınıflandırması Kan testinin ikiye katlanma zamanı Hastalığın seyrini nasıl belirliyoruz? Kattan Nomogramı Kimler sadece takip edilir? Hastalık çok erken yakalandı ise Diğer tedaviler istenmiyorsa Anestezi alamayan biriyse İleri yaşlı bir hasta ise Aktif izlem yada sadece takip 6 aylık aralıklarla kan testi 18 ayda bir biyopsi tekrarı Radikal Prostatektomi Cerrahi yaklaşım Genel anestezi İnsizyon:10-12 cm Pelvik Kemik (Pubis) Mesane Rektum Üretra-mesane boynu tekrar birleştirilir Üretra Prostat Nasıl bir ameliyat? Ameliyat süresi 2.5 saat Prostat, seminal veziküller, lenf dokuları Diren 2-3.gün, taburcu Dikişler 7.gün ve sonda 2 hafta Kegel egzersizi idrar tutmayı sağlar Hastayı ne bekler? Ameliyata bağlı yan etkiler Ameliyat sırasında ve hemen sonrasında Ciddi kanama, rektum yaralanması, derin ven trombozu, emboli Geç dönemde İdrar kaçırma (%5-20) Sertleşme bozukluğu (%40-60) İdrar kesesi çıkışında darlık (%5-15) Ameliyat başarısı nedir? Ameliyat sonrası hastalığa ait uzun yaşam Çok sayıda hastada tam iyileşme 10 yılda: %90-97.6 15 yılda: %82 Laparoskopik prostat ameliyatı Robotik prostatektomi Cerrah 3 boyutlu ekranlı konsoldan operasyon sahasındaki cerrahi aletleri kontrol eder Robotik kollar parmak, el ve bilek hareketlerini yönetir Kısa öğrenim eğrisi Maliyet-Fayda? Işın tedavisi Prostat brakiterapisi Radyoaktif çekirdekler prostat içine yerleştirilir Kriyoterapi Ultrason tedavisi (HIFU) Ameliyat sonrası takip 1.ay ve 3. ay PSA testi Sonrasında 6. ay ve yıllık kan testleri Yıllık muayene Eğer PSA yükselirse PSA yükselme zamanı Muayene Sintigrafi PSA yükselmeye başladı Prostat dokusu kalmış olabilir Uzak organlarda kanser Prostat çukurunda kanser var Hormon tedavisi Işın tedavisi Hormon + Işın tedavisi Gene PSA takibi Prostatı aşmış kanser İlk teşhiste % 20’si (evre 3) Bunlarda tümör yayılma eğiliminde Lenf bezelerinde tümör ihtimali yüksek (%40) Kemik yayılımı araştırılır Ameliyat tek başına yetersiz (sadece 5’te birinde) İlaç yada ışın tedavisi eklenir Hangi durumlarda ameliyat uygun Genel durumu iyi ve en az 10 yıllık yaşam süresi Küçük hacimli tümör Kemikler ve lenf bezeleri temiz hastalar Hormon ilaçları Yayılmış kanserde Lupron, Zoladex Androgen blokajı Siproteron asetat Flutamide Bicalutumide •Tedavi zamanlaması? (erken/geç dönem) • Hangi tedavi? • Hangi ilaç (lar)? (sürekli/aralıklı tedavi) Hormonal Tedavi Orşiektomi (cerrahi kastrasyon) • Altın standart •Enjeksiyon tekrarına gerek yok • Ortalama etkinlik süresi 2-2.5 yıl • Hastaların %85 inde hastalık cevabı olumlu Yayılmış prostat kanseri Hormona dirençli Prostat Kanseri Hormona başlangıçta tedavi çok iyi Zamanla hormona dirençli Ortalama yaşam Kemoterapi Lokal radyoterapi Radyoizotoplar (Str-89) Deneysel Tedaviler Hipertermi Lazer ablasyon Alternatif tıp Nar suyu Ginseng Vitamin D Aşılar Tamamlayıcı/Önleyici Tıp Finasterid ilacı (Avodart) Bitkisel tedavi Yeşil çay sarımsak Mikrobesinler Likopen/karoten selenyum vitamin E vitamin D Diyet önlemleri Yağ azaltmak Hastaların yarısının kullandığı bilinmekte Koruyucu hekimlik Prostat Kanseri Önleme Çalışması 55 yaş üstü 18 bin erkek 9 bin erkek, PSA<3.0 İki kol, Finasterid 5 mg Finasterid, prostat kanseri gelişme riskini %25 azalttı (%24, %18) Yüksek dereceli kanserler Kanser Taraması EVET, ELBETTE! Kanserin klinik teşhisi öncesi sürecinin uzun olması erken tanıya olanak sağlar Metastatik prostat kanserinin yıkıcı etkileri Mortalite oranının %25 azalması Kolay ve ucuz tarama testlerinin bulunması (PRM ve PSA) Erken evre hastalık için tedavi alternatifleri Erken Tanı Lokalize prostat kanseri hastalarında 5 yıllık sürvi oranı %100 İleri evre kanser olgularında 5 yıllık sürvi sadece %40 Kanser Taraması Amerikan Kanser Derneği (ACS), en az 10 yıllık hayat beklentisi olan erkeklerde 50 yaşından itibaren yıllık PSA testi ve PRM Yüksek risk grubuna daha erken yaşlarda (40-45) tarama önerilmekte Afrikan-Amerikan erkekler Bir veya daha fazla 1.derece akrabasında PCa öyküsü olan Taramanın yararları ve potansiyel riskleri?
