Klasik Dış Ticaret Teorisi

Klasik Dış Ticaret Teorileri
Dr.Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
Klasik Dış Ticaret Teorisi
-Klasik dış ticaret teorisinde temel sorun
-Klasik teorinin temel esasları
-Klasik iktisatçıların dış ticaret teorilerinin
varsayımları
-Mutlak üstünlükler teorisi: A.Smith
-Karşılaştırmalı üstünlükler teorisi: D.Ricardo
-Uluslararası Değerler Teorisi: J.S Mill
Dr.Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
Temel Sorun:
 Dış ticareti ne belirler?
- ülkeler niçin dış ticaret yaparlar?
- dış ticarete konu olan malların nisbi
fiyatları nasıl oluşur?
- dış ticaret ülkelere nasıl kazanç
sağlar?
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
Bu sorular temelde;
 Mutlak ve
 Karşılaştırmalı üstünlükler
teorileriyle açıklanmaya çalışılmıştır.
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
Bu teoriler oluşturulurken Klasikler;
 temel varsayımları yanında
 dış ticareti açıklamaya yönelik
varsayımlar da oluştururlar.
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
Klasik iktisatçıların temel
aksiyomları;
Emek Değer Teorisi
A.Smith: “Milletlerin zenginliği, onların sahip olduğu
çalışma gücüdür.”
Mahreçler Kanunu
Miktar Teorisi
Fiyat Mekanizması
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
Dış ticarete yönelik varsayımları;
 Ekonomi tam istihdamdadır,
 Ödemeler bilançosu dengededir,
İç ve dış dengenin birlikte sağlandığı bir ekonomi varsayılmıştır.
 Ticarete katılan her ülkede üretim faktörleri miktarı ülke
içinde sabittir,
Zaman faktörü dikkate alınmadan statik analiz yapılmaktadır.
 Üretim faktörleri uluslararası planda hareketsizdir,
Ülke içinde mobildir
 Ticarete katılan ülkelerde üretim teknolojisi aynıdır,
Her ülkenin kendi içinde üretim fonksiyonları özdeştir, malların üretim
fonksiyonları farklıdır.
 Malların üretim maliyeti sabittir,
 Klasikler çoğu zaman arz analizi yapmışlar talebi veri kabul
etmişlerdir. Zevkler veri kabul edilmiştir.
 Ulaştırma ve sigorta maliyetleri dikkate alınmamıştır.
 İki ülke ,iki mal ve iki faktör varsayımı kabul edilmiştir.
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
Mutlak Üstünlükler Teorisi: A.Smith
 “An Inquary Into the Nature and
Couses of the Wealth of the Nations”
1776.
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
Mutlak Üstünlükler Teorisi
 İş bölümü ve uzmanlaşma fikrinin dış
ticarete uygulanması;
-ülkeler üretiminde daha etkin oldukları (mutlak olarak
diğer ülkeden daha ucuza ürettikleri) mallarda
uzmanlaştıklarında verimlilik ve refah dünya çapında
yükselecektir,
-bu teoriye göre dış ticaretin gerçekleşebilmesi için
tarafların karşılıklı olarak farklı malların üretiminde
uzmanlaşmaları gerekmektedir.
 böyle bir uzmanlaşma ancak serbest ticaret
ortamında gerçekleşebilir.
-serbest ticaret ülkelere diğer ülkelerin emeğinden
yararlanma olanağı verir.
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
Mutlak üstünlükler teorisi;
 Her ülke (üretiminde) mutlak
avantaja sahip olduğu malın
üretiminde uzmanlaşarak onu ihraç
etmeli, mutlak dezavantaja sahip
olduğu malı ithal etmelidir.
 Böylece dış ticaret kapalı ekonomi
durumuna göre taraflara daha fazla
yarar sağlayacaktır.
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
Örnek:
TÜRKİYE İSVİÇRE TOPLAM
KUMAŞ
8000 m.
6000 m.
SAAT
2000 adet
10000 adet 12000 adet
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
14000 m.
Uzmanlaşma sonrası;
 Dünya kumaş üretimi 16000 m.
 Dünya saat üretimi 20000 adet
 Dış ticaret ülkelere birbirlerinin emeğinden
yararlanma olanağı vermiştir. Bu da serbest
ticaret ile mümkün olabilmiştir. Dış
ticaretten her iki ülke de kazançlı çıkmıştır.
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
 Ülkelerden biri her iki malı da
pahalıya üretiyorsa, dış ticaret
yapılabilecek midir?
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
Karşılaştırmalı Üstünlükler
Teorisi:D.Ricardo
 “The Principle of Political Economy
and Taxation” 1817.
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi
Uluslararası ticaretin nedenini ve
sağladığı yararı açıklamıştır,
Dış ticareti karşılaştırmalı
maliyetlere dayandırmıştır,
Her ülke karşılaştırmalı
üstünlüğe sahip olduğu malda
uzmanlaşıp diğerini ithal
ettiğinde daha karlı olacaktır,
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
Ricardo orijinal örneğinde, ülkelerin ürettikleri
malların ülke içindeki emek maliyetlerini dikkate
alır:
ŞARAP
(1 galon)
KUMAŞ
(1 top)
PORTEKİZ
80 br.emek
90 br. emek
İNGİLTERE
120 br. emek
100 br.emek
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
Emek maliyetleri karşılaştırıldığında;
 Portekiz şarapta
 İngiltere kumaşta
uzmanlaşmalıdır.
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
Bu aşamada şu sonuç ortaya çıkar;
 Her ülke karşılaştırmalı üstünlüğe
sahip olduğu malda uzmanlaşarak,
ihraç eder, diğer malı ithal ederse dış
ticaret her iki taraf için de fayda
sağlayacaktır.
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
Ülkeler arasında dış ticaretten
doğan avantaj nasıl belirlenir:
 İki ülkede ne kadar malın ne kadar malla
mübadele edildiğine bakılabilir;
-Ricardo örneğinde malların üretiminde
kullanılan emek miktarını yani malların
maliyetini dikkate aldığından;
-Malın üretiminde kullanılan emek miktarı
arttıkça, malın maliyeti yükselir.
-Bu nedenle kullanılan emek miktarı ile
mübadele oranı arasında ters yönlü ilişki
vardır.
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
Ticaret öncesi mübadele oranları;
 Portekiz için
 İngiltere için
Dilek Seymen
1Ş=0.88 K
1Ş=1.2 K
Uluslararası İktisat
Ticaretle birlikte;
 Portekiz ülke içinde 1 galon şarap karşılığı
0.88 top kumaş alabilirken, İngiltereden 1.2
top kumaş alma şansına sahip.
 İngiltere, ülke içinde 1 galon şarap karşılığı
1.2 top kumaş vermesi gerekirken, aynı
miktar şarabı Portekizden 0.88 top kumaş
karşılığı alabilir.
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
 Portekizin avantaj sıralaması:
1Ş=0.88, 0.89,0.90…….1.20K
 İngilterenin avantaj sıralaması:
1Ş=1.20,1.19,1.18…… 0.88K
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
 Peki fiili mübadele haddi (değişim
oranı ) nasıl belirlenecek?
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
Uluslararası Değerler Teorisi:
J.S.Mill
 “Principle of Political Economy”
1848
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
Uluslararası Değerler Teorisi
 Fiili mübade haddini belirleyecek olan talep
dir.
 Malların maliyet değerini belirleyen unsur
emektir, piyasa değeri ise o mala olan
talebe göre belirlenmektedir.
 Bir ülkenin diğer ülkenin malına karşı talebi
çok güçlü (büyük+şiddetli) olabilir.
 Büyük olması isteği
 Şiddeti ise o malı almak için vermeye razı
olduğu miktarı gösterir. (Mill’in öğrencisi Marshall
şiddeti daha sonra elastikiyet kavramı ile açıklamıştır.)
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
Uluslararası değerler teorisi
 Ticaret hadlerinin alt ve üst limitleri ticarete
katılan ülkelerdeki emeğin karşılaştırmalı
üstünlüğüne göre belirlenir.
 Ülkelerin iç ticaret hadleri birbirine eşitse
ülkeler dış ticaret yapmaz, karşılaştırmalı
üstünlük ortadan kalkar.
 Fiili ticaret hadleri bir ülkenin karşı ülkenin
malına olan talebin büyüklüğüne ve
şiddetine bağlıdır.
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat
Klasik dış ticaret teorisine
yöneltilen eleştiriler
- Emek değer teorisi bakımından
eleştirilmiştir. Üretim, maliyet ve değer tek
bir faktörle açıklanmıştır.
- Emek faktörü homojen kabul edilerek,
emeğin vasıflı veya vasıfsız olması ve
bunun maliyetler üzerindeki etkileri dikkate
alınmamıştır.
- Ulaştırma ve sigorta masrafları ihmal
edilmiştir.
- Klasik teori azalan verimler (artan
maliyetler) kanununun etkilerini
görmezlikten gelmiştir.
Dilek Seymen
Uluslararası İktisat