küresel iklim değişikliği ve olası etkileri

Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve
Sözleşmesi, Kyoto Protokolü,
Aralık 2015 Paris Öncesi ve Sonrası ‘Gelişmeler’
Ve Türkiye’nin Durumu/Tutumu
Prof. Dr. Murat TÜRKEŞ
(Fiziki Coğrafya ve Jeoloji - Klimatoloji ve Meteoroloji)
Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Politikaları Uygulama ve Araştırma
Merkezi Yönetim Kurulu ve
TEMA Vakfı Bilim Kurulu Üyesi
Türkiye Barolar Birliği Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu “İklim Değişikliğ Özel
Gündemli” Çalışma Toplantısı
28 Kasım 2015, Saat: 10:00, Litai Otel - ANKARA
Uluslararası ve Hükümetlerarası
İklim Değişikliği Rejimi:
Süreç ve Başlıca Sonuçları
2
İklim Değişikliği Sürecindeki Önemli Dönüm Noktaları ve Gelişmeler
Çalışma/Eylem/Etkinlik/Süreç
Bilimsel ve teknik değerlendirme
ve bilgilenme çalışmaları
Yasal bir hükümetlerarası çerçeve
iklim rejimi için hazırlık
Yasal iklim rejimine temel
oluşturacak bir çerçeve iklim
anlaşmasına yönelik eylem
stratejileri
Yasal yükümlülük hedefleri
Yasal yükümlülükleri yürütme
etkinlikleri (Kyoto kuralları)
Yasal sera gazı yükümlülüklerinin
uygulanması
Kyoto sonrası yasal iklim rejiminin
oluşturulması ve sera gazı
yükümlülüklerinin belirlenmesi
Başlıca Konferans, Antlaşma ve Gelişmeler
• WMO Dünya Birinci İklim Konferansı (1979)
• Villach İklim Değişikliği Konferansları (1985 ve 1987,
Villach)
• Toronto Değişen Atmosfer Konferansı (1988, Toronto)
• WMO/UNEP IPCC’nin kuruluşu (1988)
• IPCC 1. Değerlendirme Raporu (Aralık 1990, Cenevre)
• BM Küresel İklimin Korunması Kararı (Aralık 1988, New
York)
• Nordwijk Bakanlar Konferansı (Kasım 1989, Nordwijk)
• WMO Dünya İkinci İklim Konferansı (Ekim-Kasım 1990,
Cenevre),
• BM Hükümetlerarası İklim Değişikliği Görüşmeleri (19911992, çoğu Cenevre’de olmak üzere, dünyanın çeşitli
kentlerinde)
• BM Çevre ve Kalkınma Konferansı (Haziran 1992, Rio de
Janerio)
• BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (Haziran 1992,
Rio de Janerio)
• İDÇS Berlin Buyruğu (Nisan 1995, Berlin)
• İDÇS Kyoto Protokolü (Aralık 1997, Kyoto)
• İDÇS Buenos Aires Eylem Planı (Kasım 1998, Buenos
Aires)
• İDÇS Bonn Siyasi Uzlaşması (Temmuz 2001, Bonn)
• İDÇS Marakeş Uzlaşmaları (Kasım 2001, Marakeş)
• İDÇS Montreal Konferansı Kararları (Kasım- Aralık 2005,
Montreal)
• İDÇS Kyoto Protokolü’nün yürürlüğe girişi (Şubat 2005,
New York)
• İDÇS Bali Eylem Planı/Yol Haritası (Aralık 2007, Bali)
• İDÇS Bangkok İklim Değişikliği Görüşmeleri (Mart-Nisan
2008, Bangkok)
• İDÇS Kopenhag Uzlaşması (Aralık 2009, Kopenhag)
• İDÇS Cancun Uzlaşmaları (Aralık 2010, Cancun)
• İDÇS Durban Uzlaşmaları (Aralık 2011, Durban)
Kyoto Sonrası Yasal
İklim Değişikliği3Rejimi?
(Aralık 2015 – Paris)
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi
• İklim değişikliğine neden olan sera gazı salımlarını (SGSler)
azaltmaya yönelik eylem stratejilerini ve
yükümlülüklerini, İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi
(İDÇS) düzenler.
• Haziran 1992’de Rio’da gerçekleştirilen Yerküre
Zirvesi’nde (UNCED) imzaya açılan ve Mart 1994’te
yürürlüğe giren İDÇS’ye, bugüne kadar yaklaşık 190 ülke
ve Avrupa Topluluğu taraf olmuştur.
4
İDÇS
• İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin (İDÇS)
nihai amacı (Madde 2):
• “Atmosferdeki sera gazı birikimlerinin, insanın
iklim sistemi üzerindeki tehlikeli etkilerini
önleyecek bir düzeyde durdurulması...”
5
İDÇS
• İDÇS sürecinin önemli ilkeleri (Madde 3):
1) Eşitlik,
2) Ortak ama farklılaştırılmış sorumluluklar,
3) Önleyici yaklaşım,
4) Maliyet-etkin önlemler,
5) Sürdürülebilir kalkınma hakkı ve
6) Saydam bir uluslararası ekonomik sistem.
• İDÇS’nin sürdürülebilir kalkınma yaklaşımı
(Madde 3.4): “Taraflar sürdürülebilir kalkınmaya
erişme hakkına sahiptir ve bu desteklenmelidir.”
6
İD Ç S E K L E R İ
E k I Ü l k e le r i
E k I I Ü lk e le r i
A v u s t r a ly a
A v u s t r a ly a
A v ustury a
A v ustury a
B eya z R usya*
B e lç i k a
B e lç i k a
K anada
B u lg a r is t a n *
D a n im a r k a
K anada
A v r u p a E k o n o m ik T op lu lu ğ u
Ç e k os lov a k y a *
F in l a n d iy a
D a n im a r k a
F ransa
A v r u p a E k o n o m ik T op lu lu ğ u
A lm a n y a
E s to n y a *
Y u n a n is t a n
F in l a n d iy a
İ z la n d a
F ransa
İ r la n d a
A lm a n y a
İ t a ly a
Y u n a n is t a n
Japonya
M a c a r is t a n *
L üksem b urg
İ z la n d a
H o lla n d a
İ r la n d a
Y e n i Z e la n d a
İ t a ly a
N orveç
Japonya
P o r te k iz
L it v a n y a *
İspanya
L e to n y a *
İsveç
L üksem b urg
İ s v iç r e
H o lla n d a
T ü r k iy e ( M a r a k e ş ’ t e ç ı k a r ı ld ı )
Y e n i Z e la n d a
B ir le ş ik K r a llı k ( İ n g il t e r e )
N orveç
A m e r i k a B ir le ş i k D e v le t le r i
P olo n y a *
P o r te k iz
R om anya*
R usya F ederasyonu *
İspanya
İsveç
İ s v iç r e
T ü r k iy e
U krayna*
İ n g ilt e r e ( B ir le ş i k K r a l lı k )
A m e r i k a B ir le ş i k D e v le t le r i
* P a z a r e k o n o m is i n e g e ç iş s ü r e c i n d e k i ü l k e le r .
7
İDÇS Yükümlülükleri
1) Ortak yükümlülükler: Ülkelerin ortak ama
farklı(laştırılmış) sorumlulukları, ulusal ve bölgesel
kalkınma öncelikleri, amaçları ve özel koşulları
dikkate alınarak, insan kaynaklı SGSlerin azaltılması,
iklim değişikliğinin önlenmesi ve etkilerinin
azaltılması vb.
2) Ek I Tarafları: İnsan kaynaklı SGSleri 2000 yılına
kadar 1990 düzeylerinde tutma; GYÜlere mali
kaynak ve teknoloji aktarılması, onların özel
gereksinimlerinin karşılanması, vb.
8
İDÇS-Türkiye Cumhuriyeti İlişkilerinin Kısa Tarihçesi
• Türkiye, İDÇS’nin eklerinde gelişmiş ülkeler
arasında değerlendirildiği için ve
• bu koşullar altında özellikle enerji ilişkili CO2 ve
öteki sera gazı salımlarını 2000 yılına kadar 1990
düzeyine indirme, gelişme yolundaki ülkelere mali
ve teknolojik yardım vb. konulardaki
yükümlülüklerini yerine getiremeyeceği
gerçeğiyle,
• Sözleşme’yi Haziran 1992’de Rio’da imzalamamış
ve 24 Mayıs 2004 tarihine kadar da taraf
olmamıştır.
9
İDÇS ve Türkiye - 1
• Türkiye, 1992-1995 döneminde katıldığı hemen
tüm İDÇS Hükümetlerarası Görüşme Komitesi
(INC) toplantılarında,
- özellikle enerji ilişkili CO2 ve öteki sera gazı
salımlarını 2000 yılına kadar 1990 düzeyinde
tutmasının olanaksız olduğunu ve
- İDÇS’nin iki Ekinden de çıkarak ya da
- özel koşulları dikkate alınarak kendisine bazı
kolaylıklar sağlanması koşuluyla Eklerde kalarak,
- Sözleşme’ye taraf olabileceğini resmi olarak
bildirmiştir.
10
İDÇS ve Türkiye - 2
• Aralık 1997’de Kyoto’da yapılan TK-3’te, Türkiye
isminin İDÇS’nin eklerinden silinmesi için Pakistan
ve Azerbaycan tarafından verilen değişiklik
önergeleri, esas olarak ABD ve AB’nin etkisiyle
kabul edilmemişti.
• Türkiye’nin tüm çabalarına ve beklentilerine
karşın, İDÇS’nin 1998 yılında Buenos Aires’de
yapılan TK-4 ve 1999’da Bonn’da yapılan TK-5
toplantılarında, Sözleşme’nin Eklerinden çıkma
istemi, ABD ve AB’nin karşı çıkması sonucunda
kabul edilmemiş ve Kasım 2000’de yapılan TK6’ya (Lahey Konferansı’na) ertelenmişti.
11
İDÇS ve Türkiye - 3
• Türkiye, Kasım 2000’de yapılan Lahey
Konferansı’na ise görece farklı bir yaklaşımla
katıldı.
• Türkiye, bu yaklaşıma uygun olarak, Lahey
Konferansı’nda,
- Türkiye’nin, sanayileşmenin ilk aşamasında
olduğu hatırlatılarak ve
- İDÇS’de belirtilen “ortak ama farklı(laştırılmış)
sorumluluk ilkesi” doğrultusunda pazar
ekonomisine geçiş sürecindeki ülkelere sağlanan
ayrıcalıklar gibi uygun koşullardan yararlanması
koşuluyla,
- (Türkiye) isminin Ek II’den silinerek Ek I’de
kalması yönünde resmi bir değişiklik önergesi
12
verdi.
İDÇS ve Türkiye - 4
• Türkiye’nin Ek II’den çıkarak İDÇS’ye bir Ek I
ülkesi olarak taraf olma isteği,
• 29 Ekim-6 Kasım 2001 tarihlerinde Fas’ın
Marakeş kentinde yapılan 7. Taraflar
Konferansı’nda kabul edildi.
13
İDÇS ve Türkiye - 5
• Türkiye’ye ilişkin kararda, özetle (Decision
26/CP.7, FCCC/CP/2001/13/Add.4):
• “Tarafların, eşitlik temelinde ve ortak ama
farklılaştırılmış sorumlulukları ve bunu karşılayan
olanaklarına uygun olarak, insanoğlunun bugünkü
ve gelecek kuşaklarının yararı için iklim sistemini
korumak zorunda olduklarının altı çizilerek;
• TK’nın, Türkiye’nin isminin Ek II’den silinmesini
kararlaştırdığı ve Tarafları, Türkiye Sözleşme’ye
taraf olduktan sonra, onu Ek I’deki öteki
Taraflardan farklı yapan özel koşullarını kabul
etmeye davet ettiği” açıklandı.
14
İDÇS ve Türkiye - 6
• Türkiye ulusal düzeydeki (TBMM) yasal süreci
2003 sonunda tamamladı ve 24 Şubat 2004’te
BM’ye resmi olarak başvurdu.
• Sözleşme kuralları gereğince, İDÇS’ye 24 Mayıs
2004 tarihinde 188. ülke olarak taraf oldu.
15
Ya sonra? KYOTO PROTOKOLÜ
- Hedefi,
- Yasal yükümlülükler,
- Ekleri,
- İşleyişi,
- Yürürlüğe girişi,
- AB, ABD, OECD ve Ekonomileri Büyük Gelişmekte
Olan Ülkelerin durumu,
- Türkiye’nin durumu, ulusal koşulları ve çıkarları
Ve yeniden, Ya sonra?
16
Kyoto Protokolü (KP)
• Küresel sera gazı salımlarını 2000 sonrasında
azaltmaya yönelik yasal yükümlülük girişimleri ve
yasal yükümlülük hedefleri, sırasıyla,
(1) İDÇS Taraflar Konferansı’nın (TK) 28 Mart-7 Nisan
1995 tarihleri arasında Berlin’de yapılan 1.
Toplantısı’nda kabul edilen Berlin Buyruğu’nda
(2000 yılı sonrası için sayısal olarak belirlenmiş
yasal YÜKÜMLÜLÜKLER…), ve
(2) Aralık 1997’de kabul edilen Kyoto Protokolü’nde
yer almıştı.
17
Kyoto Protokolü İlke, Hedef ve Yükümlülükleri
(Çok özet)
18
KYOTO PROTOKOLÜ’NÜN ÖNEMLİ MADDELERİ
KP Kapsamında Taraf Ülkelerden Ne Bekleniyor?
Yanıt → Madde 2:
• EK I Tarafları’nın, sürdürülebilir kalkınmayı
desteklemek amacıyla, kendileri için niceliksel
olarak belirlenmiş salım sınırlandırmasına ve 3.
Madde’deki azaltma yükümlülüklerini
gerçekleştirmek amacıyla;
• kendi ulusal koşullarına uygun politikaları ve
önlemleri yürütmeleri ve/ya da daha fazla
geliştirmeleri …
KP Kapsamında Taraflar’ın ulusal politikaları ve
önlemleri, neleri içermelidir?
Yanıt → Madde 2:
(i) Ulusal ekonominin ilgili sektörlerinde enerji verimliliğinin
arttırılması;
(ii) İlgili uluslararası çevresel anlaşmalardan doğan
yükümlülüklerini dikkate alarak, Montreal Protokolü’nce
denetlenmeyen sera gazlarının yutaklarının ve
haznelerinin korunması ve arttırılması; sürdürülebilir
orman yönetimi uygulamalarının, ormanlaştırmanın ve
yeniden ormanlaştırmanın desteklenmesi;
(iii) İklim değişikliği kaygılarının ışığı altında, tarımın
sürdürülebilir biçimlerinin desteklenmesi;
(iv) Çevreye duyarlı ileri ve değişik teknolojilerin, CO2 tutucu
teknolojilerin, yeni ve yenilenebilir enerjilerin
araştırılması, geliştirilmesi, artan kullanımı ve
desteklenmesi;
KP Kapsamında Taraflar’ın ulusal politikaları ve
önlemleri, neleri içermelidir?
Yanıt → Madde 2:
(v) Pazarın eksikliklerinin, Sözleşme’nin hedefiyle uyuşmayan
vergi ve gümrük ayrıcalıklarının ve sera gazı salan tüm
sektörlerdeki teşviklerin sürekli azaltılması ya da
aşamayla kaldırılması ve pazar kurallarının uygulanması;
(vi) Montreal Protokolü’nce denetlenmeyen SGSleri azaltan
ya da sınırlandıran politikaları ve önlemleri desteklemek
amacıyla, ilgili sektörlerdeki uygun reformların
desteklenmesi,
(viii) Ulaştırma sektöründe Montreal Protokolü’nce
denetlenmeyen SGSlerin azaltılması ve/ya da
sınırlandırılması önlemleri;
(viii) Enerji üretimi, taşınması ve dağıtımında olduğu kadar,
atık yönetimi yöntemlerinin kullanılması ve atık
iyileştirilmesi aracılığı yoluyla metanın azaltılması ya da
sınırlandırılması önlemleri.
KP Ek I Taraflarının Ana Yükümlülüğü Nedir?
Yanıt → Madde 3:
• Gelişmiş ülkeler, Ek A’da listelenen sera
gazlarının insan kaynaklı CO2 eşdeğer salımlarını,
- Ek B’de açıklanan niceliksel salım sınırlandırma
ve azaltma yükümlülüklerine uygun olarak,
- 2008-2012 yükümlülük döneminde -tek
başlarına ya da ortaklaşa- 1990 düzeylerine göre
- en az % 5 azaltacaklar.
22
Kyoto Protokolü EK A
S e r a G a z la r ı
K a r b o n d io k s it (C O 2 )
M e ta n (C H 4 )
D ia z o t m o n o k s it (N 2 O )
H id ro flu o r o k a rb o n la r ( H F C ’ le r )
P e r flu o ro k a rb o n la r (P F C ’ le r )
S ü lfü r h e k s a flu o r id (S F 6 )
S e k t ö r le r / k a y n a k s ı n ıf la r ı
E n e r ji:
Y a k ıt y a n m a s ı
E n e rj i s a n a y ile r i
F a b r ik a s a n a y ile r i v e in ş a a t
U la ş t ır m a
Ö te k i s e k tö r le r
Y a k ıt la r d a n k a y n a k la n a n te h li k e li s a lım la r
K a t ı y a k ıt la r
P e tro l v e d o ğ a l g a z
Ö te k i
23
Kyoto Protokolü EK A
S a n a y i s ü r e ç le r i :
M in e r a l ü r ü n le r i
K i m y a s a n a y ii
M e ta l ü r e t i m i
Ö te k i ü r e t im
H a lo k a r b o n la r ın v e s ü lf ü r h e k s a f lu o r id in ü r e t i m i
H a lo k a r b o n la r ın v e s ü lf ü r h e k s a f lu o r id in t ü k e t i m i
S o lv e n t v e k u lla n ıla n ö t e k i ü r ü n le r
T a r ım :
M id e fe r m a n ta s y o n u
H a y v a n s a l g ü b r e y ö n e t im i
Ç e lt ik ta r ım ı
T a r ı m s a l to p r a k la r
S a v a n la r ın y a n m a s ı
T a r la d a ta r ı m s a l a t ık la r ın y a n m a s ı
A tık :
A r a z i ü z e r in d e k a t ı a t ık y o k e d ilm e s i
A t ık s u y ö n e t im i
A t ık y a k ıl m a s ı
24
KYOTO PROTOKOLÜ EK B
T araf
Y ü k ü m lü lü k
A v u s t r a ly a ...................................................................
108
A v u s t u r y a ....................................................................
92
B e lç ik a .........................................................................
92
B u lg a r i s t a n * ................................................................
92
K a n a d a ........................................................................
94
H ır v a t is t a n * ................................................................
95
Ç e k C u m h u r iy e t i * .......................................................
92
D a n im a r k a ...................................................................
92
E s t o n y a * ......................................................................
92
A v r u p a T o p lu lu ğ u .......................................................
92
F in la n d iy a ...................................................................
92
F r a n s a ..........................................................................
92
A lm a n y a ......................................................................
92
Y u n a n is t a n ..................................................................
92
M a c a r is t a n * ................................................................
94
İ z la n d a .........................................................................
110
İ r la n d a .........................................................................
92
İ t a ly a ............................................................................
92
J a p o n y a .......................................................................
94
L it v a n y a * ....................................................................
92
L ie c h t e n s t e in ...............................................................
92
L e t o n y a * ......................................................................
92
L ü k s e m b u r g ................................................................
92
M o n a k o .......................................................................
92
H o lla n d a ......................................................................
92
Y e n i Z e la n d a ...............................................................
100
N o r v e ç ..........................................................................
101
P o lo n y a * ......................................................................
94
P o r t e k i z ........................................................................
92
R o m a n y a * ...................................................................
R u s y a F e d e r a s y o n u * ...................................................
92
100
S lo v a k y a * ....................................................................
92
S lo v e n y a * .....................................................................
92
İ s p a n y a ........................................................................
92
İ s v e ç .............................................................................
92
İ s v iç r e ..........................................................................
92
U k r a y n a * .....................................................................
100
İ n g ilt e r e ( B ir le ş i k K r a llı k ) ..........................................
92
A m e r i k a B ir le ş i k D e v le t le r i........................................
93
* P a z a r e k o n o m is i n e g e ç i ş s ü r e c i n d e k i ü l k e le r .
25
KP’nin Yürürlüğü
Yanıt → Madde 25:
• KP,
• gelişmiş ülkelerin 1990 yılı toplam CO2
salımlarının en az % 55’ini karşılayan
sanayileşmiş ülkeleri de içerecek biçimde,
• İDÇS’ye taraf en az 55 ülke tarafından
onaylandıktan sonra yürürlüğe girebiliyor ve
yasal olarak bağlayıcı olabiliyor(du):
26
KP’nin Yürürlüğü - 2
• 1990 salımlarının % 17.4’üne sahip olan Rusya
Federasyonu (RF), 16 Şubat 2005 tarihinde KP’ye
141. ülke olarak taraf oldu.
• Sonuç olarak:
• ABD (% 36.1) olmaksızın EK-1 ülkelerinin 1990 yılı
toplam salımlarının % 61.6 oranına ulaşıldı ve
• ABD ve Avustralya’nın küresel iklim sisteminin
korunmasına yönelik olumsuz yaklaşımlarına
karşın,
• RF’nin de sürece katılımıyla, uzun bir gecikme
döneminden sonra Kyoto Protokolü 16 Şubat 2005
tarihinde yürürlüğe girdi.
27
Kyoto Protokolü Düzenekleri
• Sera gazı salımlarını buna bağlı olarak da iklim
değişikliğinin etkilerini azaltma etkinliklerini en
düşük maliyetle yüklenmek için, gelişmiş ülkelere
sağlanan ulusal sınırlarının dışına çıkma kolaylığı:
1) ORTAK YÜRÜTME
2) TEMİZ KALKINMA DÜZENEĞİ
3) SALIM TİCARETİ
28
1) Ortak Yürütme
• Ortak Yürütme (OY),
• bir Ek I ülkesinin başka bir Ek I ülkesinde SGSleri
azaltmayı amaçlayan bir projeye yatırım
yapmasıyla Salım Azaltma Birimleri (SAB)
kazanması ve bunun kendi belirlenmiş salım
yükümlülüğüne sayılması;
• ev sahibi Ek I ülkesinin aktardığı SAB’ın ise, o
ülkenin kendi fazla indirimlerinden düşülmesidir.
29
2) Temiz Kalkınma Düzeneği
• Temiz Kalkınma Düzeneği (TKD),
• yükümlülük sahibi bir yatırımcı ülke (gelişmiş
ülke) ile yükümlülüğü olmayan bir ev sahibi
gelişme yolundaki ülke (GYÜ) arasında
gerçekleşen bir çeşit OY’dir.
• KP’ye göre, projelerin, yatırımcı ülkenin kendi
salım yükümlülüğünü gerçekleştirmek için
kullanabileceği Onaylanmış Salım Azaltımları
(OSA) oluşturması gerekir.
• OSA: CO2 eşdeğeri bir metrik tona eşit salım
azaltma birimi.
30
3) Salım Ticareti (ST)
• Amacı: KP/Madde 17’ye göre, Ek B'deki Taraf
ülkeler, Madde 3'teki yükümlülüklerini yerine
getirmek amacıyla sera gazı salımları ticaretine
katılabilecekler;
• Buna benzer herhangi bir ticaret, 3. Maddedeki
niceliksel salım sınırlandırma ve azaltma
yükümlülüklerinin karşılanması amacıyla, yerli
eylemlere ek olacaktır.
31
Devam
• Buna göre, oluşturulan Salım Ticareti düzeneği,
kuramsal olarak gelişmiş ülkeler (BMİDÇS EK II
ülkeleri) ile BMİDÇS’de tanımlanmış olan pazar
ekonomisine geçiş sürecindeki EK I ülkeleri
(şimdi çoğu AB üyesi…) arasında salım kredilerini
satma ve almaya izin veren bir ‘salım ticareti
rejimi’nin kurallarını belirler.
32
Türkiye Cumhuriyeti’nin
Kyoto Protokolü’ne Taraf Olması
(SONUÇ değil, gelinen nokta...)
Türkiye’nin KP’ye Taraf Olması
• Türkiye’nin BMİDÇS’ye katılımı sonrasında,
“BMİDÇS’ne Yönelik KP’ne Katılmamızın Uygun
Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı (Kanun No.
5836)” Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından
önemli tartışmalarla birlikte 5 Şubat 2009’da
kabul edildi.
• 5836 No.lu Kanun 17 Şubat 2009’da 27144 Sayılı
Resmi Gazetede yayımlandı.
• Türkiye’nin Kyoto Protokolü’ne katılımı (taraf
olması), resmi uygun bulma belgesinin 28 Mayıs
2009’da BM’ye sunulmasından sonraki 90. günde,
26 Ağustos 2009’da yürürlüğe girmiş oldu.
• EK B’de yer almıyor: bu yüzden sayısal olarak
belirlenmiş bir sera gazı azaltım ya da denetleme
yükümlülüğü yok; genel ilke ve hükümlere tabi… 34
Öncesi ve Sonrası ile Kopenhag İklim Değişikliği
Konferansı
• Sondan Bir Önceki Durak: Kasım 2009 Barselona
Görüşmeleri:
• 7-18 Aralık 2009 Kopenhag Zirvesi öncesi son
önemli toplantı özelliği taşıyan BMİDÇS’nin Uzun
Süreli İşbirliği Eylemi Çalışma Grubunun yedinci
(US-İŞB ÇG 7) ve KP Ek I Tarafları için Daha
Kuvvetli Yükümlülükler Çalışma Grubunun
dokuzuncu (KP ÇG 9) toplantılarının ikinci
bölümleri 2-6 Kasım 2009 tarihlerinde
Barselona’da yapıldı.
İlerleme Kaydedilmesi Beklenmiş Olan Başlıca Konular
• İklim değişikliğine uyum ve teknolojik işbirliği;
• Özellikle enerji ve ulaştırmadan kaynaklanan sera gazı
salımlarının azaltılması;
• Gelişmekte olan ülkelerde ormansızlaştırmadan ve arazi
kullanımı değişikliklerinden kaynaklanan sera gazı
salımlarının azaltılması;
• İklim değişikliğine uyumun ve olumsuz etkilerin
finansmanı ve kapasitenin kuvvetlendirilmesi;
• Gelişmiş ülkelerin sayısal olarak belirlenmiş ve
yeterli/etkili düzeydeki sera gazı salımlarını azaltma
yükümlülükleri;
• Gelişmekte olan ülkelerin kendi ulusal koşullarına uygun
iklim değişikliğiyle savaşım etkinliklerinin (NAMAlar)
36
yeterli finansman ile desteklenmesi.
Kopenhag’dan Neler Bekliyorduk/Bekleniyordu?
1- Gelişmiş ülke tarafları için sayısal olarak belirlenmiş kuvvetli
sera gazı salımlarını azaltma hedeflerinin belirlenmesi;
2- Gelişmekte olan ülkelere gereken desteklerin sağlanması
yoluyla, ulusal düzeyde uygulayabilecekleri NAMAların
belirlenmesi;
3- Finansman ve teknoloji işbirliği ve kaynaklarının önemli
düzeyde arttırılması;
4- İklim değişikliğinin etkilerine en fazla açık olan ülkeler ile en
fakir ya da en az gelişmiş ülkelere iklim değişikliğine uyum
ve etkilerinin finansmanı konularında daha fazla yardım için
mali düzeneklerin sağlanması;
5- Bu destekleri yönetmek için adil ve uygulanabilir bir yönetim
yapısının oluşturulması.
37
Kopenhag Zirvesi’nin Çıktıları: Kopenhag Uzlaşması
• Sözleşmenin, atmosferdeki sera gazı birikimlerini iklim
sistemi üzerindeki tehlikeli antropojen etkiyi önleyecek
düzeyde durdurmayı başarmaya yönelik nihai amacına
ulaşmak için, küresel ortalama yüzey sıcaklığındaki artışın
2 °C’nin altında olması gerektiğinin kabul edilmesi;
• Uyum için, özellikle en az gelişmiş ülkeler, gelişmekte olan
küçük ada devletleri ve Afrika’daki etkilere açık gelişmekte
olan ülkelerdeki esnekliği oluşturma ve etkilenebilirliği
azaltmayı amaçlayan uyum eylemlerinin desteklenmesinin
güvence altına alınması.
38
Kopenhag Uzlaşması - 2
• Ek I Taraflarının tek başlarına ya da ortaklaşa 2020 için
niceliksel salım hedeflerini yürütme yükümlülüğü alması
ve belirlenen bu niceliksel salım hedeflerinin 31 Ocak 2010
tarihine kadar BMİDÇS sekretaryasına sunulması.
• Ek I dışı Taraflarının kabul edecekleri uluslararası destek
arayan “kendi ulusal koşullarına uygun iklim değişikliğiyle
savaşım etkinliklerinin” (NAMAlar), ilgili teknoloji,
finansman ve kapasite oluşturma desteğiyle birlikte
kaydedilmesi ve desteklenen savaşım eylemlerinin ilgili
listeye eklenmesi.
39
Kopenhag Uzlaşması - 3
• Orman bozulumundan ya da yitiriminden kaynaklanan
salımların azaltılmasını içeren bir düzeneğin ivedilikle
kurulması ve böyle eylemler için gerekli finansman
kaynaklarının harekete geçirilmesi konularında uzlaşılması.
• Gelişmiş ülkelerin gelişmekte olan ülkelerin gereksinimlerini
karşılamak üzere 2020 yılına kadar ortaklaşa 100 milyar ABD
Doları kaynağı harekete geçirme hedefini yüklenmiş olması.
• Çeşitli kaynaklardan derlenen bu fonun önemli bir bölümü
Kopenhag Yeşil İklim Fonu aracılığıyla sağlanacaktır.
40
Kopenhag Uzlaşması - 4
• Teknoloji geliştirme ve aktarılmasını hızlandıracak olan bir
Teknoloji Düzeneğinin kurulması.
• 2010 yılında tamamlanacak olan bu uzlaşmanın
yürütülmesinin, Sözleşme’nin nihai amacı ışığında
değerlendirilmiş olması.
• Bu değerlendirme, 1.5 °C’lik sıcaklık artışını, “uyum
gösterilebilirlik” açısından “Kabul edilebilir” gören
bilimsel bilgi tarafından desteklenen çeşitli konularla
bağlantılı uzun süreli hedefin kuvvetlendirilmesi
düşüncesini kapsar.
41
Kopenhag Uzlaşması - 5
• Kopenhag Uzlaşmasının ‘en başarılı’ çıktısı, iklim
değişikliği sürecinin kısa ve uzun dönemli
finansmanıyla ilgilidir.
• Kopenhag Uzlaşması’na göre, gelişmiş ülkeler
gelişmekte olan ülkelerin gereksinimlerini
karşılamak üzere:
• 2010-2012 dönemi için 30 milyar ABD Doları
sağlayacak;
• 2020’ye kadar ayrıca 100 milyar ABD Doları uzun
dönemli fon çeşitli kaynaklardan oluşturulacaktır.
42
Durban’da Neler Oldu? Durban İklim Değişikliği
Konferansı’nın Sonuçları
• BMİDÇS Taraflar Konferansı’nın 17’nci ve Kyoto Protokolü
Taraflar Konferansı’nın 7’nci Toplantıları (UNFCCC
COP17/CMP7), 28 Kasım – 9 Aralık 2011 tarihleri arasında
Güney Afrika’nın Durban Kentinde gerçekleştirildi.
• Durban Konferansı’nın öncelikli amacı;
• Kyoto Protokolü’nün 2008-2012 birinci yükümlülük
döneminin sonrasında, örneğin 2020 yılına kadar ve sonrası
için, gelişmiş ülkelerin sayısal sera gazı salımlarını azaltma
ve mali-teknolojik yükümlülüklerini belirlemek ve
• Yeşil İklim Fonu’nun uygulanmasını sağlamak, vb.
şeklinde özetlenebilir.
43
Durban’da Neler Oldu? Durban İklim Değişikliği
Konferansı’nın Sonuçları - 2
(1) Durban’da BMİDÇS’ye Taraf 194 ülke, “Kuvvetlendirilmiş Eylem
için Durban Platformu konulu Çalışma Grubu” adı verilen bir Taraflar
Konferansı kararları paketi üzerinde uzlaştı.
Durban Platformu, Kyoto sonrası tüm Taraflara uygulanabilecek olan
bir yeni protokolün, Kyoto Protokolü için bir ikinci yükümlülük
döneminin ve Yeşil İklim Fonu’nun başlatılmasını içermektedir.
(2) Durban’da hükümetler, 2015 yılını geçmemek üzere iklim
değişikliğiyle savaşım için evrensel ölçekte yasal bir antlaşmayı kabul
etmeyi kararlaştırdı.
(3) 35 gelişmiş ülkenin hükümetleri, Kyoto Protokolü’nün (KP Doha
Düzeltmesi) 1 Ocak 2013’te başlayacak olan ikinci yükümlülük
dönemi konusunda uzlaştı.
(4) Taraflar, ekonomi temelli hedeflerini niceliksel salım sınırlandırma
ya da azaltma yükümlülüklerine ya da amaçlarına çevirecekler ve bu
hedeflerini 1 Mayıs 2012’ye kadar sunacaklar.
44
Durban’da Neler Oldu? Durban İklim Değişikliği
Konferansı’nın Sonuçları - 3
(5) 2010 yılında Cancun’da oluşturulan Yeşil İklim Fonu’nun
çalışmaya başlaması, GÜ’lerin kendilerini iklim değişikliğinin
etkilerinden korumaları, düşük karbonlu ve yenilenebilir
enerjileri içeren bir kalkınmaya erişmeleri ve iklim değişikliğine
karşı uyum çabalarına yardımcı olacaktır. Ancak, Fonun henüz
bu amaçla harekete geçirebileceği bir bütçesi yoktur.
(6) Tarafların Yeşil İklim Fonu’nun maliyetinin karşılanmasını
sağlamak üzere, mali yükümlülüklerini 2012 yılı için bir an önce
tamamlamaları gerekiyor. Yeşil İklim Fonu Komitesi, BMİDÇS
kapsamındaki iklim finasmanının gözden geçirmesini ve
denetimini yapmakla ve TK’ya yardımcı olmakla görevlendirildi.
(7) Bu kapsamda, Fonun uzun süreli finasmanını sağlamaya
yönelik bir özel çalışma programı üzerinde de anlaşmaya
varıldı.
45
Durban’da Neler Oldu? Durban İklim Değişikliği
Konferansı’nın Sonuçları - 4
(8) Taraflar Cancun Uzlaşmalarını sürdürebileceklerdir. Yeni
önlemler, gelişmekte olan ülkelerin temiz ve düşük karbon
teknolojilerine geçişlerini destekleyecek olan bir Teknoloji
Düzeneği’nin oluşturulmasını, uyum amaçlı eylem ve
çalışmalarının küresel ölçekte eşgüdümünü yapacak olan bir
Uyum Komitesi’ni de içermektedir.
(9) Teknoloji Düzeneği, 2012’de tümüyle uygulamaya girecektir.
Bu kapsamda, bu Düzeneğin, İklim Teknoloji Merkezi ve Ağı da
yürürlüğe girecektir.
(10) Ulusal Uyum Planları gelişmekte olan ülkelere iklim
değişikliğinden etkilenebilirliklerini değerlendirme ve azaltma
olanağı ile iklim değişikliğiyle ilişkili ekstrem hava ve iklim olayları
ve afetlerinin neden olduğu zarar ve kayıplara karşı en iyi
korumayı sağlayacaktır…
46
Durban’da Neler Oldu? Durban İklim Değişikliği
Konferansı’nın Sonuçları - 5
(11) Kyoto Protokolü Temiz Kalkınma Düzeneği
kapsamında, hükümetler karbon yakalama/tutma ve
biriktirme projelerine ilişkin işlemleri de kabul etti.
- Bu kılavuzlar, çevresel bütünleşmeyi ve korumayı
sağlamak üzere her beş yılda bir gözden geçirilecektir.
(12) Hükümetler, gelişmiş ülkelere BMİDÇS altındaki
hedef ve yükümlülüklerinin bir bölümünü yerine
getirmelerine yardımcı olmak amacıyla, bir piyasa (pazar)
temelli düzeneğin geliştirilmesi konusunda da anlaşmaya
vardı.
- Bu yeni Pazar Düzeneği’nin ayrıntıları 2012 yılının
sonuna kadarki görüşmelerde belirlenecektir.
47
Sonuçların Değerlendirilmesi - 1
• Durban’da ulaşılan uzlaşmaya ve alınan tüm bu kararlara
göre, zayıf ya/da kuvvetli bir biçimde olsun;
• iklim değişikliğiyle savaşım,
• küresel ortalama yüzey sıcaklığının 2 oC’nin altında
tutulması,
• Kyoto Protokolü’nün ikinci yükümlülük dönemi kullanılarak
iklim değişikliği savaşımında gerekli yeni teknolojiler ve alt
yapılar için yeni yatırımların, işbirliklerinin ve
• karbon pazarlarının (salım ticaretinin ya da alışverişlerinin)
oluşturulması olanağının sürdürülebileceği,
• başka bir deyişle «Kyoto Protokolü’nün bir süre daha
yoluna devam edeceği ve işlevini yerine getirebileceği»
ortaya çıkıyordu.
48
Sonuçların Değerlendirilmesi - 2
• UNEP’in 2010 yılında yayımlanan “Salım Açıkları Raporu,
Kopenhag Uzlaşması Vaatleri Küresel Isınmanın 2 °C ya da
1.5 °C’de Sınırlandırılması İçin Yeterli midir?” başlıklı
çalışmasına göre;
• küresel ısınmanın 2 °C’nin altında tutulabilmesi için, 2020
yılındaki küresel sera gazı salımları 44 milyar ton (Mt)
karbondioksit (CO2) eşdeğeri (MtCO2e) aşmamalıdır.
• Bunun içinse, gelişmiş ülkelerin CO2e salımlarını 2020 yılına
kadar yaklaşık % 40,
• 2050 yılına kadar yaklaşık % 80 düzeyinde azaltmaları
gerekecektir.
49
Sonuçların Değerlendirilmesi - 3
• Sonuç olarak, Durban Konferansı, çok zor da olsa, kısmen
bilimsel temellere, ağırlıklı olarak da ülkelerin ya da ülke
gruplarının ortak duygu ve gelecek çıkarlarına dayanarak;
• iklim değişikliğiyle yakın ve orta gelecekte savaşım için
dünyaya kapıları ‘aralık’ tutmayı ‘başarmış’ oldu.
• Ancak, O, gelişmiş ülkeler için niceliksel olarak belirlenmiş
yasal sera gazı salımlarını azaltma yükümlülükleri
açısındansa,
• Aralık 2010’da Cancun Uzlaşmaları’nda ve öncesinde
öngörülen küresel hedefler ve kazanımların korunması ve
geliştirilmesi konusunda tümüyle başarısız olmuştur.
50
Varşova İklim Değişikliği Konferansı’nın Sonuçları
• BMİDÇS Taraflar Konferansı’nın 19’nci ve Kyoto Protokolü
Taraflar Konferansı’nın 9’ncu Toplantıları (UNFCCC
COP19/CMP9), 11 – 22 Kasım 2013 tarihleri arasında
Polonya’nın başkenti Varşova’da gerçekleştirildi.
• İlk kez gerçekleşen ilerleme ve kabul edilen başlıca
kararlar:
• “İklim Değişikliğinin Etkileri ile Bağlantılı Hasar ve Kayıplar
için Uluslararası Varşova Düzeneği” (FCCC/CP/2013/L.15)
başlıklı BMİDÇS TK kararı.
• Bu Düzenekle, GÜler 2014’ten başlayarak, GYÜlerin şiddetli
tropikal fırtınalar gibi hızlı gelişen afetler ve deniz
seviyesinin yükselmesi ya da çölleşme gibi yavaş gelişen
iklim ilişkili olumsuz süreçlere karşı, teknik uzmanlık ve
potansiyel mali yardım konularında yükümlülük almış oldu. 51
Varşova İklim Değişikliği Konferansı’nın Sonuçları-2
• İlk kez gerçekleşen ilerleme ve kabul edilen kararlar:
• “Evrensel Bir İklim Değişikliği Antlaşmasının Hazırlanması
ve İklim Değişikliği Savaşımı Yükümlülükleri için İş Planı”:
Varşova toplantılarında Taraflar, 2015 sonunda yapılacak
olan ve gelişmiş ve gelişmekte olan tüm ülkelerin sera gazı
salımlarını azaltma ve sınırlandırma ya da denetlemelerini
öngören yeni bir evrensel iklim değişikliği antlaşmasının
kabul edilmesinin beklendiği BMİDÇS Paris Zirvesine kadar
çalıştırılacak yeni bir çalışma planı ve takvimi üzerinde zor
da olsa bir uzlaşmaya varıldı.
• İş Planına göre, Tarafların küresel düzeydeki iklim değişikliği
savaşımına özetle “kim ne kadar hazırsa ve ne kadarını
yapmayı istiyorsa” şeklinde ifade edilebilecek olan ‘niyet’
temelli gönüllü katkı sağlamaları öngörülüyor.
52
Buraya Kadarki En Önemli Sonuç:
…Sonuçları açısından çok olumsuz etkiler
yaratmış olan Kopenhak 2011 ve Paris
2015 arasında iklim sisteminin
korunması ve iklim değişikliği ile savaşım
açısından önemli sayılabilecek herhangi
bir ilerleme sağlandığını söylemek ya da
bir başarı hikayesi anlatmak
olanaksızdır…
53
Türkiye’nin BMİDÇS kapsmanında, belki de “Kyoto Sonrası
Dönem için kabul edilmesi (Aralık 2015 Paris Konferansı) ve
2020 yılından sonra uygulanması öngörülen Yeni İklim
Rejimine” yönelik olarak almaya “Niyet Ettiği” “Sera Gazı
Denetleme Önlemlerinin” Eleştirel Bir Gözden Geçirmesi
• Enerji ve her türlü kaynak tasarrufu, enerjinin ve
tüm diğer doğal kaynakların etkin ve yeterli
kullanımı,
• doğal varlıkların (orman ekosistemlerinin, tüm
yaşam birlikleri ve biyotopların, biyolojik çeşitliliğin,
vb.) korunması,
• toplu taşım araçlarının benimsenmesi gibi bireysel
önlemler ve sürdürülebilir tüketim/davranış tarzları
54
önemlidir.
Türkiye’nin BMİDÇS kapsmanında, belki de “Kyoto Sonrası Dönem için
kabul edilmesi (Aralık 2015 Paris Konferansı) ve 2020 yılından sonra
uygulanması öngörülen Yeni İklim Rejimine” yönelik olarak almaya
“Niyet Ettiği” “Sera Gazı Denetleme Önlemlerinin” Eleştirel Bir Gözden
Geçirmesi - 2
• Ancak:
• Bu kadar geniş ve çok boyutlu büyük bir küresel sorunun
çözümünde,
• bölgesel ve küresel ekonomik ve çevre/iklim antlaşmalarının
varlığı,
• açık, hesaplanabilir, denetlenebilir, hesap verilebilir/
sorulabilir,
• adil, eşit ve farklılaştırılmış yükümlülükler ile birlikte
uygulanabilirliğinin sağlanması
• çok daha önemli ve yaşamsaldır.
55
Türkiye’nin BMİDÇS kapsmanında, belki de “Kyoto Sonrası Dönem için
kabul edilmesi (Aralık 2015 Paris Konferansı) ve 2020 yılından sonra
uygulanması öngörülen Yeni İklim Rejimine” yönelik olarak almaya
“Niyet Ettiği” “Sera Gazı Denetleme Önlemlerinin” Eleştirel Bir Gözden
Geçirmesi - 3
• Örneğin, önümüzdeki günlerde,
• 30 Kasım-11 Aralık 2015 tarihleri arasında Paris’te yapılacak
olan 21. İklim Değişikliği Zirvesinde kabul edilmesi ve
• 2020 sonrasında yürürlüğe girebilecek olması beklenen yeni
bir evrensel (tüm ülkeleri bağlayan) iklim değişikliği
antlaşması,
• şu anda yalnız devletlerin ve hükümetlerarası kuruluşların
değil,
• konuyla ilgili tüm STK’ların, gönüllü kuruluşların,
sendikaların ve iş dünyasının en önemli gündem
maddelerinden birini oluşturmaktadır.
56
Türkiye Cumhuriyeti’nin BMİDÇS Kapsamında 2021-2030
Dönemi İçin Öngördüğü
“NİYET EDİLEN ULUSAL OLARAK BELİRLENMİŞ KATKI “
Belgesi - 1
• Belgede,
• “Türkiye Cumhuriyeti, 1/CP.19 ve 1.CP/20 sayılı
kararlar uyarınca, Birleşmiş Milletler İklim
Değişikliği Çerçeve Sözleşmesinin (BMİDÇS) 2.
Maddesinde yer alan temel hedefini sağlamaya
yönelik olarak niyet edilen ulusal katkısını (INDC) ve
ilgili bilgilerini sunmaktadır.”
• denilmektedir.
57
Türkiye Cumhuriyeti’nin BMİDÇS Kapsamında 2021-2030
Dönemi İçin Öngördüğü
“NİYET EDİLEN ULUSAL OLARAK BELİRLENMİŞ KATKI “
Belgesi - 2
• Açıkça görülebileceği bu belge, Kyoto sonrası yeni iklim
değişikliği rejimine katkı vermeye ilişkin bir yükümlülük
belirleme ve almaya yönelik değildir.
• İkincisi ve asıl olarak, BMİDÇS’nin genel ilkelerini
karşılamaya yönelik ve hedefi net olmayan bir niyeti ortaya
koymaktadır.
• Bu ise, ayrıca başta enerji politikaları gelmek üzere,
Türkiye’nin sera gazı salımlarında ciddi artışlara yol açan
sektörlerde ciddi politika değişikliklerine ve gerçek/etkin
önlem ve eylemleri uygulamaya niyetli olmadığını
göstermektedir.
58
Türkiye Cumhuriyeti’nin BMİDÇS Kapsamında 2021-2030
Dönemi İçin Öngördüğü
“NİYET EDİLEN ULUSAL OLARAK BELİRLENMİŞ KATKI “
Belgesi - 3
• Ulusal Şartlar:
• …
• “2012 Yılı Ulusal Sera Gazı Emisyon Envanter Raporunda,
2012 yılı toplam sera gazı emisyonları yaklaşık olarak 440
milyon ton karbondioksit eşdeğeri olarak belirlenmiştir.
2012 yılı emisyonlarında karbondioksit eşdeğeri olarak en
büyük payı %70.2 ile enerji kaynaklı emisyonlar alırken,
bunu sırasıyla %14.3 ile endüstriyel proses emisyonları,
%8.2 ile atık ve %7.3 ile tarımsal faaliyetler takip etmiştir.
Ayrıca 2012 yılı kişi başı emisyon miktarı, 5.9 ton/kişi olarak
hesaplanmış olup, bu rakam OECD ve AB ortalamalarına
göre çok daha düşüktür. “
59
Türkiye Cumhuriyeti’nin BMİDÇS Kapsamında 2021-2030
Dönemi İçin Öngördüğü
“NİYET EDİLEN ULUSAL OLARAK BELİRLENMİŞ KATKI “
Belgesi - 4
• Niyet Edilen Ulusal Katkı Hakkında Destekleyici
Bilgiler:
• “INDC (Katkı): Referans Senaryoya (BAU) göre sera
gazı emisyonlarında 2030 yılında %21 oranına
kadar azaltım.
• Uygulama Dönemi (Katkı Dönemi): 2021-2030
• Kapsam: Ekonomi genelinde. Enerji, endüstriyel
prosesler, tarım, arazi kullanımı arazi kullanım
değişikliği ve ormancılık, ve atık sektörleri.”
60
Türkiye Cumhuriyeti’nin BMİDÇS Kapsamında 2021-2030
Dönemi İçin Öngördüğü
“NİYET EDİLEN ULUSAL OLARAK BELİRLENMİŞ KATKI “
Belgesi - 5
61
Türkiye Cumhuriyeti’nin BMİDÇS Kapsamında 2021-2030
Dönemi İçin Öngördüğü
“NİYET EDİLEN ULUSAL OLARAK BELİRLENMİŞ KATKI “
Belgesi - 5
• Niyet Edilen Ulusal Katkı Hakkında Destekleyici
Bilgiler:
• “Sera Gazları: (Sera gazı emisyon envanterinde yer
alan tüm emisyonlar: Karbon dioksit (СО2), Metan
(СН4), vb.)
• Yöntemsel Yaklaşım: IPCC metodolojisi
• Uluslararası piyasa mekanizmalarının kullanımı
• Ulusal Şartların ışığında adiliyet ve çabaların ölçeği
• Ulusal katkının, Sözleşme’nin temel hedefine
62
(Madde 2) faydası
Türkiye Cumhuriyeti’nin BMİDÇS Kapsamında 2021-2030
Dönemi İçin Öngördüğü
“NİYET EDİLEN ULUSAL OLARAK BELİRLENMİŞ KATKI “
Belgesi - 6
• Niyet Edilen Ulusal Katkı Hakkında Destekleyici
Bilgiler:
• “Planlama Süreci:
• Türkiye gelişen koşullara göre bu INDC’yi revize edebilir.
• Türkiye niyet ettiği ulusal katkıyı yerine getirmek için
gerekli plan ve politikalara sahiptir: - Onuncu Kalkınma
Planı - İklim Değişikliği Ulusal Stratejisi - İklim Değişikliği
Eylem Planı - Sanayi Strateji Belgesi - Enerji Verimliliği
Strateji Belgesi - Ulusal Geri Dönüşüm Stratejisi ve Eylem
Planı - Sera Gazlarının İzlenmesi, Raporlanması ve
Doğrulanması Hakkında Mevzuat - Ulusal Akıllı Ulaşım
Sistemleri Strateji Belgesi (2014-2023) ve Eylem Planı (2014-63
2016)”
Türkiye Cumhuriyeti’nin BMİDÇS Kapsamında 2021-2030
Dönemi İçin Öngördüğü
“NİYET EDİLEN ULUSAL OLARAK BELİRLENMİŞ KATKI “
Belgesi - 7
• Niyet Edilen Ulusal Katkı Hakkında Destekleyici
Bilgiler:
• Finansal İhtiyaçlar: “Bu noktada, bahse konu INDC’nin
başarı ile sağlanması için Türkiye, 26/CP.7, 1/CP.16, 2/CP.17,
1/CP.18 ve 21/CP.20 sayılı kararlar çerçevesinde, yerli
kaynaklarını kullanacak ve yeşil iklim fonu da dâhil olacak
şekilde, finans, teknik, teknoloji ve kapasite geliştirmeye
yönelik uluslararası destekleri kullanacaktır.“
64
Türkiye Cumhuriyeti’nin BMİDÇS Kapsamında 2021-2030
Dönemi İçin Öngördüğü
“NİYET EDİLEN ULUSAL OLARAK BELİRLENMİŞ KATKI “
Belgesi - 8
• Niyet Edilen Ulusal Katkı Hakkında Destekleyici
Bilgiler:
• “Enerji - Güneş enerjisinden elektrik üretiminin 2030 yılına
kadar 10 GW kapasiteye ulaşması - Rüzgar enerjisinden
elektrik üretiminin 2030 yılına kadar 16 GW kapasiteye
ulaşması - Mümkün olan tüm hidrolik kapasitenin
kullanılması - 2030 yılına kadar 1 adet nükleer santralin
devreye alınması - Elektrik üretiminde ve şebekesindeki
kayıp oranının 2030 yılında %15 seviyesine düşürülmesi Kamu Elektrik Üretim Santrallerinde Rehabilitasyon
çalışmaları - Elektrik Üretiminde Yerinden Üretimin,
Kojenerasyon ve Mikrokojenerasyon Sistemlerinin
65
Yaygınlaştırılması”
Türkiye Cumhuriyeti’nin BMİDÇS Kapsamında 2021-2030
Dönemi İçin Öngördüğü
“NİYET EDİLEN ULUSAL OLARAK BELİRLENMİŞ KATKI “
Belgesi - 9
• Niyet Edilen Ulusal Katkı Hakkında Destekleyici
Bilgiler:
•
•
•
•
•
•
“Sanayi: …
Ulaştırma: …
Binalar ve Kentsel Dönüşüm: …
Tarım: …
Atık: …
Yutak Alanlar: Yutak alanların artırılması ve arazi
bozulumunun önlenmesi - Orman Rehabilitasyon Eylem
Planı ve Ağaçlandırma Seferberliğinin uygulanması”
66
Türkiye’nin BMİDÇS 1. Ulusal Bildirimine Göre:
Önlemlerin Alındığı Senaryoya göre Türkiye’nin Toplam Enerji
Tüketiminde 2005-2020 Dönemindeki Değişim
(Mtoe: milyon ton eşdeğer petrol)
Referans senaryoya
göre enerji tüketimi
2020’de 176.6 Mtoe
Mtoe
} 16.3
(%12)
azaltım
İstem Yönetimi
senaryosuna
göre enerji
tüketimi
2020’de 160.3
Mtoe
Geçmişteki ‘niyet beyanları’ ile karşılaştırma…
Türkiye’nin BMİDÇS 1. Ulusal Bildirimine Göre:
Önlemlerin Alınmadığı ve Alındığı Senaryolara göre
Türkiye’nin Toplam CO2 Salımlarında 2005-2020 Dönemindeki
Değişim ve Sonuçları
Alınan önlemlerin beklenen etkisi
Referans senaryo
Gerçekleşen salımlar
Referans senaryoya
göre 2020’de ~ 605 Mt
C02 salımı
} 75 Mt
(%12)
azaltım
İstem yönetimi
Senaryosuna göre
2020’de ~ 530 Mt
CO2 salımı
2020 ile karşılaştırıldığında SGSler’deki azalmalar: Enerji sektöründe 37.2 Mt
(% 16.8), sanayi sektöründe 28.7 Mt (% 14.6), konut sektöründe 9.4 Mt (% 14.4).
İlginiz İçin Teşekkürler
69
Kaynaklar - 1
• FCCC/CP/2001/13/Add.4. 2001. Decision 26/CP.7, Amendment
to the list in Annex II to the Convention, UN/FCCC Conference
of the Parties, Seventh Session, Marrakesh, 29 October–6
November 2001.
• Türkeş, M. 2001a. Hava, İklim, Şiddetli Hava Olayları ve Küresel
Isınma. T.C. Başbakanlık Devlet Meteoroloji İşleri Genel
Müdürlüğü 2000 Yılı Seminerleri, Teknik Sunumlar, Seminerler
Dizisi 1: 187-205.
• Türkeş M. 2001b. Bonn Anlaşması ve küresel ısınmanın
önlenmesindeki rolü. TMMOB Türkiye III. Enerji Sempozyumu:
“Küreselleşmenin” Enerji Sektöründe Yapısal Değişim Programı
ve Ulusal Enerji Politikaları, 5-7 Aralık 2001, Bildiriler Kitabı, 339353.
• Türkeş, M. 2001c. Küresel iklimin korunması, İklim Değişikliği
Çerçeve Sözleşmesi ve Türkiye. Tesisat Mühendisliği 61: 14-29.
70
Kaynaklar - 2
• Türkeş, M. 2002. İklim Değişikliği: Türkiye – İklim Değişikliği
Çerçeve Sözleşmesi İlişkileri ve İklim Değişikliği Politikaları.
TÜBİTAK Vizyon 2023: Bilim ve Teknoloji Stratejileri Teknoloji
Öngörü Projesi, Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Paneli,
Ankara.
• Türkeş, M. 2003a. Küresel iklim değişikliği ve gelecekteki
iklimimiz. 23 Mart Dünya Meteoroloji Günü Kutlaması
Gelecekteki İklimimiz Paneli, Bildiriler Kitabı (Ed., M. Türkeş),
12-37. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Meteoroloji İşleri
Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Türkeş, M. 2003b. Sera gazı salımlarının azaltılması için
sürdürülebilir teknolojik ve davranışsal seçenekler. TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası, V. Ulusal Çevre Mühendisliği
Kongresi: Çevre Bilim ve Teknoloji Küreselleşmenin
Yansımaları. Bildiriler Kitabı, 267-285, Ankara.
• Türkeş, M. 2006. Küresel iklimin geleceği ve Kyoto Protokolü.
Jeopolitik 29: 99-107.
71
Kaynaklar - 3
• Türkeş, M. 2007. İklim Değişikliği: 12 Temel Soru. TMMOB
Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) EMO Enerji Dergisi Eki.
EMO Yayını 2007, 32 sayfa, Ankara.
• Türkeş, M. 2008a. Gözlenen iklim değişiklikleri ve kuraklık:
Nedenleri ve geleceği. Toplum ve Hekim 23: 97-107.
• Türkeş, M. 2008b. İklim değişikliğiyle savaşım, Kyoto Protokolü
ve Türkiye. Mülkiye 259: 101-131.
• Türkeş, M. 2008c. İklim değişikliği ve küresel ısınma olgusu:
Bilimsel değerlendirme. Küresel Isınma ve Kyoto Protokolü:
İklim Değişikliğinin Bilimsel, Ekonomik ve Politik Analizi (Yayına
Hazırlayan, E. Karakaya), 21-57. Bağlam Yayınları No. 308,
Bağlam Yayıncılık, İstanbul.
• Türkeş, M. 2008d. Küresel iklim değişikliği nedir? Temel
kavramlar, nedenleri, gözlenen ve öngörülen değişiklikler. İklim
Değişikliği ve Çevre 1: 45-64.
72
Kaynaklar - 4
• Türkeş, M. 2009. Kopenhag iklim değişikliği zirvesi ve Türkiye.
Cumhuriyet Bilim ve Teknoloji 1185: 14-15.
• Türkeş, M. 2010a. Kopenhag uzlaşması: Büyük bir hayal kırıklığı.
Cumhuriyet Bilim ve Teknoloji 1193: 14.
• Türkeş, M. 2010b. Klimatoloji ve Meteoroloji. Birinci Baskı, Kriter
Yayınevi - Yayın No. 63, Fiziki Coğrafya Serisi No. 1, ISBN: 978605-5863-39-6, 650 + XXII sayfa, İstanbul.
• Türkeş, M. 2011. Dünyada ve Türkiye’de iklim değişikliği, kuraklık
ve çölleşme. In: II. Ulusal Toprak ve Su Kaynakları Kongresi
Bildiri Kitabı (EK): 5-19. Ankara Toprak Gübre ve Su Kaynakları
Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, 22-25 Kasım 2011,
Kızılcahamam - Ankara.
• Türkeş, M. 2012a. Küresel İklim Değişikliği ve Çölleşme. İçinde:
Günümüz Dünya Sorunları – Disiplinlerarası Bir Yaklaşım (ed. N.
Özgen), s.1-42. Eğiten Kitap: Ankara.
73
Kaynaklar - 5
• Türkeş, M. 2012b. Durban İklim Değişikliği Konferansı’nın
sonuçları. Çevre – İklim Değişikliği, Nature Life Magazine 12
(Ocak-Şubat): 18-19.
• Türkeş, M. 2012c. Küresel ısınma mı, yoksa soğuma mı? Çevre
– İklim Değişikliği, Nature Life Magazine 13 (Mayıs-Haziran): 6265.
• Türkeş, M. 2012d. RIO+20 (Sürdürülebilir Kalkınma)
Konferansı’nın bireşimi ve başlıca sonuçları. Çevre – İklim
Değişikliği, Nature Life Magazine 14: 88-90.
• Türkeş, M. ve Bilir P. 2013. Hükümetlerarası antlaşmalar
kapsamında iklim değişikliğiyle savaşım yükümlülükleri ve iklim
etiği. TMMOB Çevre Mühendisleri Odası 10. Ulusal Çevre
Mühendisliği Kongresi - Çevre Yönetimi, Bildiriler Kitabı, s.443459, 12-14 Eylül 2013: Ankara.
• Türkeş, M. ve Kılıç, G. 2004. Avrupa Birliği’nin iklim değişikliği
politikaları ve önlemleri. Çevre, Bilim ve Teknoloji, Teknik Dergi
2: 35-52.
74
Kaynaklar - 5
• Türkeş, M., Sümer, U.M. ve Çetiner, G. 2000. Kyoto Protokolü
Esneklik Mekanizmaları. Tesisat Dergisi 52: 84-100.
• UNEP/WMO. 1995. United Nations Framework Convention on
Climate Change. UNEP/WMO Information Unit on Climate
Change and Climate Change Secretariat, Geneva.
• UNEP/CCS. 1998. The Kyoto Protocol to the Convention on
Climate Change. UNEP/IUC and Climate Change Secretariat.
75