İleri Gelişim Psikolojisi Ders Notları

Gelişim Psikolojisi
Ders Notları
Doç. Dr. Şaziye Senem BAŞGÜL
www.gunescocuk.com
Tanımlar
• Büyüme: Organizmada meydana gelen sayısal
(hacimsel) değişiklikler
• Olgunlaşma: Potansiyel olarak var olan işlevin yerine
getirilebilmesi için ulaşılması gereken aşama.
• Öğrenme: Bireyin çevresiyle etkileşimi ve yaşantıları
sonucunda davranışlarında meydana gelen kalıcı
değişikliklerdir.
• Hazır bulunuş: Bireyin bir davranışı sergilemesi için gerekli tüm
donanıma sahip olmasıdır. Büyümeyi, olgunlaşmayı, önceki
öğrenmeleri, istekliliği, sağlık durumunu vb. içerebilir
• Gelişim: Bireyin doğuştan getirdiği özelliklerine ve çevreyle olan
etkileşimine bağlı olarak fiziksel, zihinsel, psikolojik ve sosyal
özelliklerinde meydana gelen olumlu değişimlerdir. Gelişimin olması
için büyüme, olgunlaşma, öğrenme ve hazırbulunuşluk gereklidir.
Gelişimin Temel İlkeleri
• “Gelişime kodlanmış” olarak doğarız.
• Genetik ve çevresel değişkenler birbirini
etkiler.
• Gelişim dinamik bir süreçtir ve yaşam boyu
devam eder.
• Gelişim ardışık, her biri önceki aşamaların
birikimlerine dayalı olarak oluşan bir süreçtir.
Bu hiyerarşik bir düzenle ilerler.
• Gelişimde bireysel farklılıklar vardır.
• Gelişim baştan ayağa ve içten dışa doğru
gerçekleşir.
• Gelişim, genelden özele doğrudur.
• Gelişim alanlarının önemi, değişik dönemlerde
farklılaşabilir.
Gebelik Döneminde
Fetüsün Gelişimi
Gebelik döneminde anne adayı;
Fiziksel, hormonal ve nöro-kimyasal değişiklikler yaşar.
Bu dönem psikolojik ve sosyal açıdan oldukça yoğun stres
yaşanan bir dönemdir.
Anne adayı için psikolojik gelişim sürecinde önemli bir
aşamadır.
• Winnicot;
Anne adayının zihinsel meşguliyeti bebek üzerine odaklanır.
Bebeğini kendinden ayrı bir birey olarak zihninde canlandırır.
Onunla ilgili hayaller, beklentiler, fantaziler, kaygılar yaşar.
Kendi annelik becerileri ile ilgili endişeleri de olur.
• Bowlby’nin tanımladığı
Bağlanma ile ilgili ruhsal yapılanma da bu dönemde
önemlidir.
Anne adayının kendi ebeveyni ile ilgili bağlanması
belirleyicidir.
İmge Bebek
Bebek, daha dünyaya gelmeden, hattâ anne
karnına bile düşmeden, annebaba adayının
zihninde doğar.
Anne adayının kendi bebeklik ve çocukluk
ilişkileri ve deneyimleri”, “fantezileri”,
“umutları”, “korkuları”, “tabuları”, “kültürel
inançları”, “alışkanlıkları”, “yaşam zorlukları”
ve daha pek çok şey imge bebek kavramını
belirler.
Anne ve bebeğin sağlığını olumsuz etkileyebilecek
risk faktörleri
Anne adayının
• yaşı
• gebelik öncesi kilosu
• boyu
• gebelik öncesi ve sırsında geçirilmiş enfeksiyonlar
• kronik hastalıklar
• beslenme, uyku vs. fiziksel durumlar
• ruhsal durumu
• daha önceki gebelik deneyimleri
• akraba evliliği
• çoğul gebelik
• sigara kullanımı
• stres
Beyin Gelişimi
• Beyin hücrelerinin gelişimi fötal gelişimin 1.
ayında başlar.
• Doğumda 100 milyar beyin hücresi vardır.
• Her bir sinir hücresinde
15.000 sinaptik bağlantı
vardır.
• Çevresel uyarılarla her bir
snaptik bağlantı büyür ve
değişir.
Beyin Gelişiminin Basamakları
1. Hücre olgunlaşması
2. Hücre göçü
1. faz: prenatal dönem, anne
karnındaki çevreden etkilenir.
3.
4.
5.
6.
Hücre farklılaşması
Hücre olgunlaşması (dallanma)
Sinaptogenez
Hücre ölümü ve snaptik budanma
7. Miyelogenez
8. Farklı beyin bölgeleri
arasındaki bağlantıların gelişimi
2. faz: prenatal olarak
başlayıp postnatalde de devam eder.
• Beynin bağlantılarının çok büyük bir kısmı ilk yaşta
gelişir.
• 3 yaşına gelindiğinde beyin gelişiminin %80’ni
tamamlanmıştır.
• 10 yaşına gelmeden erişkin beyninin 2 katı kadar
gelişim olur.
• 10 yaşında beyin gelişimi durur ve budama başlar.
• Beynin gelişimi; Bağlanma, aile ilişkileri ve beslenme
gibi duygusal, sosyal ve biyolojik etkiler gibi birçok
faktörden etkilenir. Genetik de önemli bir faktördür.
Beslenme % 60 önemlidir, 3. yılda bu etki % 30
kadardır.
• Duyu sistemleri doğum öncesinde ve doğumdan
sonraki ilk aylarda hızla gelişir
• İşitme doğumdan önce başlar
• Görme duyusu ilk yıl yetişkin düzeyine ulaşır
• 1-2 yaş: Hemisferler arası bağlantıların artışı,
görsel-uzaysal ve görsel duyusal-motor
becerilerin gelişmesi
• 2-12 yaş: Konuşma alanlarında belirgin dentritik
dallanma
• Hipokampus 1 yaşta gelişmeye başlar,
otobiyografik bellek 4. yaşta gelişir
• Motor korteks 9. yaşta sefalokaudal (baş,
kollar- bacaklar) ve proksimodistal ( baş,
gövde, kollar, eller, parmaklar) olarak
gelişir
• 6. yaşa kadar PFK’in gelişimi ile yönetici
işlevler gerçekleştirilir
• 14. yaşta yargılama yetisi gelişir
• 11-13 yaşlarda görsel-uzaysal ve görselişitsel alanların olgunlaşmaya devam eder
• 14-17. yaşlarda bu alanlarla birlikte
somatik sistemler de olgunlaşmada pik
yapar
• 18-21 yaşlar arasında frontal yönetici
işlevler olgunluk kazanır
Beyin Gelişiminde Nörotransmitter ve
Nöropeptitler
• NT, nöronlardan salınır ve nöronlar arasındaki
iletişimi düzenler.
»Seratonin
»Noradrenalin
»Dopamin
»GABA
11.25.08 Infant-Toddler 5, D.Richardson
20