Birim esnek talep

Esneklik (elastisite)
ve Uygulamaları
Copyright © 2004 South-Western
5
Esneklik . . .
• … arz ve talebi daha kesin bir şekilde analiz
etmemize izin verir.
• … alıcıların ve satıcıların piyasa koşullarındaki
değişmelere ne kadar tepki verdiklerini ölçer.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
TALEP ESNEKLİĞİ
• Talebin fiyat esnekliği bir malın fiyatındaki bir
değişmenin o malın talep edilen miktarında ne
kadarlık bir değişmeye yol açtığını ölçer.
• Talebin fiyat esnekliği, fiyattaki yüzde 1’lik bir
değişmenin talep edilen miktarda yüzde kaçlık
bir değişmeye yol açacağını gösterir.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Talebin Fiyat Esnekliği ve Onu Belirleyen
Unsurlar
•
•
•
•
Yakın ikame mallarının mevcudiyeti
Malın zorunlu mu yoksa lüks bir mal mı olduğu
Fiyasanın tanımı
Zaman
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Talebin Fiyat Esnekliği ve Onu Etkileyen
Unsurlar
• Talep aşağıdaki durumlarda genellikle daha
esnek olur:
•
•
•
•
Yakın ikame mallarının sayısı fazla olduğunda.
Lüks mallarda.
Piyasa küçük olduğunda.
Zaman uzadıkça.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Talebin Fiyat Esnekliğinin Hesaplanması
• Talebin fiyat esnekliği, talep edilen miktardaki
yüzde değişmenin fiyattaki yüzde değişmeye
bölünerek hesaplanır.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Talebin Fiyat Esnekliğinin Hesaplanması
• Örneğin: Eğer bir dondurma külahının fiyatı 2
liradan 2.20 liraya çıkarsa ve satın alınan miktar
10’dan 8’e düşerse talebin fiyat esnekliği şöyle
hesaplanır:
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Orta Nokta Hesabı: Yüzde Değişimlerini ve
Esneklikleri Hesaplamanın Daha İyi Bir Yolu
• Talebin fiyat esnekliği hesaplanırken orta nokta
formülünün kullanılması arzu edilir. Çünkü bu
yöntemde değişimin yönü ne olursa olsun sonuç
aynıdır.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Orta Nokta Hesabı: Yüzde Değişimlerini ve
Esneklikleri Hesaplamanın Daha İyi Bir Yolu
• Örnek: Eğer bir dondurma külahının fiyatı 2
liradan 2.20 liraya çıkarsa ve satın alınan miktar
10’dan 8’e düşerse talebin fiyat esnekliği orta
yol formülü ile şöyle hesaplanır:
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Talep Eğrilerinin Türleri
• Esnek olmayan (inelastik) talep
• Talep edilen miktar fiyat değişmelerine karşı fazla
tepki göstermez.
• Talebin fiyat esnekliği 1’den küçüktür.
• Esnek (elastik) talep
• Talep edilen miktar fiyattaki değişmelere önemli
ölçüde tepki gösterir.
• Talebin fiyat esnekliği 1’den büyüktür.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Talebin Fiyat Esnekliğinin Hesaplanması
(100 - 50)
Price
ED 
$5
4
0
Demand
50
(4.00 - 5.00)
(100  50)/2
(4.00  5.00)/2
67 percent

 -3
- 22 percent
100 Quantity
Talep, fiyat esnektir.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Talep Eğrilerinin Türleri
• Tamamen katı (tamamen inelastik)
• Talep edilen miktar fiyat değişimlerinden hiç
etkilenmez.
• Tamamen esnek (tamamen elastik)
• Fiyattaki herhangi bir değişim talep edilen miktarda
sonsuz büyüklükte bir değişim meydana getirir.
• Birim esnek (birim elastik)
• Talep edilen miktardaki yüzde değişim fiyattaki
yüzde değişimle aynıdır.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Talep Eğrilerinin Türleri
• Fiyatın talep esnekliği, fiyattaki değişimlere
talep miktarının ne derece tepki verdiğini
ölçtüğü için talep eğrisinin eğimiyle yakından
ilişkilidir.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Figür 1 Talebin Fiyat Esnekliği
(a) Tam inelastik (katı) talep: Esneklik 0’a eşittir.
Price
Demand
5
4
1. Fiyattaki
bir değişim...
0
100
Quantity
2. . . . talep edilen miktarı değiştirmez.
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Figür 1 Talebin Fiyat Esnekliği
(b) İnelastik (esnek olmayan) talep: Esneklik 1’den küçük
P
5
4
1. Fiyatta
yüzde 22’lik
bir artış...
D
0
90
100
2. ...talep edilen miktarda yüzde 11’lik bir düşüşe yol açıyor.
Q
Figür 1 Talebin Fiyat Esnekliği
(c) Birim esnek talep: Esneklik 1’e eşit
Price
5
4
Demand
1. Fiyatta
% 22’lik bir
artış...
0
80
100
Quantity
2. ... talepte %22’lik bir düşüşe yol açıyor.
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Figür 1 Talebin Fiyat Esnekliği
(d) Esnek (elastik) talep:Esneklik 1’den büyük
Price
5
4
Demand
1. Fiyatta
%22’lik bir
artış...
0
50
100
Quantity
2. ...talep edilen miktarda %67’lik bir düşüşe yol açıyor.
Figür 1 Talebin Fiyat Esnekliği
(e) Tam esnek talep: esneklik değeri sonsuza eşit
P
1. Fiyat 4 liranın
üzerine çıktığında talep
sıfırdır.
4
D
2. Fiyat 4 lira iken
tüketiciler ne kadar
mal arz edilirse o
kadar talep ederler.
0
3. Fiyat 4 liranın altına düşerse
talep edilen miktar sonsuza eşit olur.
Q
Toplam Hasılat (Gelir) ve Talebin Fiyat
Esnekliği
• Toplam hasılat alıcıların satıcılara belli bir mal
için ödediği miktardır.
• Malın fiyatı ile miktarı çarpılarak hesaplanır.
TR = P x Q
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Figür 2 Toplam Hasılat (Gelir)
Price
4
P × Q = 400
(hasılat)
P
0
D
100
Quantity
Q
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Doğrusal Bir Talep Eğrisi Boyunca Esneklik
ve Toplam Hasılat
• Esnek olmayan (inelastik) bir talep eğrisi
varken, fiyattaki artışlar talep miktarında
oransal olarak daha küçük düşüşlere yol açar.
Böylece, toplam hasılat artar.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Figür 3 Fiyat Değiştiğinde Toplam Hasılat Nasıl Değişir:
Esnek Olmayan (inelastik) Talep
P
P
Fiyatın 1 liradan 3 liraya
yükselmesi...
… toplam hasılatın 100
liradan 240 liraya
yükselmesine yol açar.
3
Hasılat= 240
1
D
Hasılat = 100
0
100
D
Q
0
80
Q
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Doğrusal Bir Talep Eğrisi Boyunca Esneklik
ve Toplam Hasılat
• Esnek bir talep eğrisi varken, fiyattaki artışlar
miktarda oransal olarak daha büyük azalışlara
yol açarlar. Böylece, toplam hasılat azalır.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Figür 4 Fiyat Değiştiğinde Toplam Hasılat Nasıl Değişir:
Esnek (Elastik) Talep
Price
Price
Fiyatın 4 liradan 5 liraya
yükselmesi …
… toplam hasılatın 200
liradan 100 liraya inmesine
neden olur.
5
4
Demand
Demand
Hasılat = 200
0
Hasılat = 100
50
Quantity
0
20
Quantity
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Doğrusal Talep Eğrisinin Esnekliği
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Talebin Gelir Esnekliği
• Talebin Gelir Esnekliği tüketicinin gelirindeki
bir değişmenin talep edilen mal miktarında ne
kadarlık bir değişmeye yol açtığını ölçer.
• Talep edilen miktardaki yüzde değişmenin
gelirdeki yüzde değişmeye bölünmesiyle elde
edilir.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Gelir Esnekliğinin Ölçülmesi
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Gelir Esnekliği
• Malların Cinsi
• Normal Mallar
• Düşük Mallar
• Gelir artışı normal mallardan talep edilen
miktarı artırır, ancak düşük mallardan talep
edilen miktarı azaltır.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Gelir Esnekliği
• Tüketicilerin gerekli gördükleri malların
(zorunlu malların) gelir esneklikleri düşük olur.
• Örneğin gıda, yakıt, giysi, elektrik, su ve sağlık
harcamaları.
• Tüketicilerin lüks olarak nitelendirdikleri
malların gelir esneklikleri yüksek olur.
• Örneğin spor arabaları, kürkler ve pahalı yiyecekler.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Talebin Çapraz Fiyat Esnekliği
• Bir malın fiyatındaki yüzde değişmenin başka
bir malın talep edilen miktarında neden olduğu
yüzde değişmeye oranına talebin çapraz fiyat
esnekliği denir.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Talebin Çapraz Fiyat Esnekliği
• Talebin çapraz fiyat esnekliği ikame mallarda
pozitiftir. Çünkü ikame malların birinin fiyatı
artarsa diğerine olan talep de artar (aynı yönde
ilişki).
• Talebin çapraz fiyat esnekliği tamamlayıcı
mallarda negatiftir. Çünkü tamamlayıcı
mallardan birinin fiyatı artarsa diğer mala olan
talep azalır (ters yönde ilişki).
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
ARZ ESNEKLİĞİ
• Arzın fiyat esnekliği bir malın fiyatındaki
değişmenin o malın arz edilen miktarında neden
olduğu değişimi ölçer.
• Arzın fiyat esnekliği fiyattaki yüzde birlik bir
değişmenin arz edilen miktarda yüzde ne
kadarlık değişime yol açtığını gösterir.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Figür 6 Arzın Fiyat Esnekliği
(a) Tam Katı (Tam inelastik) Arz: Esneklik 0’a eşit
Price
S
5
4
1. Fiyattaki
bir artış...
0
100
Quantity
2. .... arz edilen miktarı değiştirmez.
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Figür 6 Arzın Fiyat Esnekliği
(b) Esnek olmayan (inelastik) Arz: Esneklik 1’den az
Price
S
5
4
1. %22’lik
bir fiyat
artışı...
0
100
110
Quantity
2. ... arz edilen miktarda %10’luk bir artışa yol açıyor.
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Figür 6 Arzın Fiyat Esnekliği
(c) Birim Esnek Arz: Esneklik 1’e eşit
Price
Supply
5
4
1. % 22’lik
bir fiyat
artışı...
0
100
125
Quantity
2. ... arz edilen miktarda %22’lik bir artışa yol açıyor.
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Figür 6 Arzın Fiyat Esnekliği
(d) Esnek (Elastik) Arz: Esneklik 1’den büyük
Price
S
5
4
1. %22’lik
fiyat artışı...
0
100
200
Quantity
2. . . . arz edilen miktarda 67’lik bir artışa yol açıyor.
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Figür 6 Arzın Fiyat Esnekliği
(e) Tam Esnek (Tam Elastik) Arz: Esneklik sonsuza eşit
P
1. Fiyat 4 liranın
üzerindeyken sonsuz
miktarda mal arz edilir
4
S
2. Fiyat 4 lirayken
istenilen her düzeyde
mal arz edilir.
0
3. Fiyat 4 liranın altındayken
hiç mal arz edilmez.
Q
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Arz Esnekliğinin Belirleyicileri
• Satıcıların ürettikleri malın miktarını
değiştirebilme yetenekleri/güçleri.
• Arsaların arz esneklikleri düşüktür. Arsalar
inelastiktir.
• Kitaplar, arabalar ve fabrikalarda üretilen malların
arzı esnektir.
• Zaman.
• Arz uzun dönemde daha esnektir.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Arzın Fiyat Esnekliğinin Hesaplanması
• Arzın fiyat esnekliği, arz edilen miktardaki
yüzde değişmenin fiyattaki yüzde değişmeye
bölünmesi ile bulunur.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
ARZ, TALEP VE ESNEKLİKLE İLGİLİ
UYGULAMALAR
• Tarımla ilgili iyi bir haber çiftçiler için olumsuz
bir haber anlamına gelebilir mi?
• Agronomistler (tarım alanındaki bilim insanları)
mevcut bütün türlerden daha verimli bir yeni
buğday türü keşfederlerse, buğday üreten
çiftçilerin ve buğday piyasasının durumu ne
olur.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
ARZ, TALEP VE ESNEKLİKLE İLGİLİ
UYGULAMALAR
• Arz eğrisinn mi yoksa talep eğrisinin mi
etkileneceğini belirleyin.
• Eğrideki kaymanın yönünü belirleyin.
• Arz ve talep diyagramını kullanarak piyasa
dengesinin nasıl değiştiğini görün.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Figür 8 Buğday Piyasasında Arz Artışı
P
1. Esnek olmayan bir talep
varken arzdaki bir artış...
2. ... fiyatta
bir düşüşe
neden olur...
S1
S2
$3
2
D
0
100
110
Q
3. ... ve satılan miktarda oransal olarak
daha düşük düzeyde bir artış olur. Sonuçta,
hasılat 300’den 220’ye düşer.
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Talebin Fiyat Esnekliğini Hesaplayalım
100  110
(100  110) / 2
ED 
3.00  2.00
(3.00  2.00) / 2
0.095

 0.24
0.4 Talep esnek değil, inelastik.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Özet
• Talebin fiyat esnekliği fiyat değişimine talep
edilen miktarın ne kadar tepki verdiğini ölçer.
• Talebin fiyat esnekliği, talep edilen miktardaki
yüzde değişme fiyattaki yüzde değişmeye
bölünerek hesap edilir.
• Eğer talep esnek ise fiyat artarken toplam
hasılat düşer.
• Eğer talep esnek değilse (inelastik ise) fiyat
yükselirken toplam hasılat artar.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Özet
• Talebin gelir esnekliği tüketicinin gelirindeki
değişmeye talep edilen miktarın ne kadar tepki
verdiğini ölçer.
• Talebin çapraz fiyat esnekliği bir malın talep
edilen miktarının başka bir malın fiyatındaki
değişmeye ne kadar tepki verdiğini ölçer.
• Arzın fiyat esnekliği, arz edilen miktarın,
fiyattaki değişmelere ne kadar tepki verdiğini
ölçer.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning
Summary
• Pek çok piyasada, arz uzun dönemde kısa
dönemde olduğundan daha esnektir.
• Arzın fiyat esnekliği, arz edilen miktardaki
yüzde değişmenin fiyattaki yüzde değişmeye
bölünmesiyle hesaplanır.
• Arz ve talep araçları pek çok farklı piyasalarda
uygulanabilirler.
Copyright © 2004 South-Western/Thomson Learning