GASTRİT-PEPTİK ÜLSER

GASTRİT-PEPTİK ÜLSER
Gastrit mide mukozasının akut ya da kronik iltihabi reaksiyonudur.Gastrit normal mukozal
bariyerin bozulması sonucu ortaya çıkar.Mide mukozasının kendini koruma mekanizması
vardır.Örneğin;mukus sekresyonu,bikarbonat salınımı,prostaglandinler(mukus ve bikarbonat
sekresyonunu uyarır,kan akımını artırarak mukozanın rejenerasyonunu hızlandırır)hücresel
savunma,hücresel yenilenme,kan dolaşımı gibi faktörlerdir.Ancak bu faktörleri bozan ya da
etkisiz hale getiren çeşitli nedenler vardır Örneğin;ilaçlar(aspirin,steroid grubu
ilaçlar,vb.)alkol sigara,çay,kahve,kırmızıbiber ve enfekte gıdaların alınması,beslenme
bozuklukları(protein yönündenyetersiz beslenme 3-5 günde bir yenilenen gastrointestinal
mukozanın onarımı engellenir)çok sıcak ve çok soğuk yiyecekler,viral ve bakteriyel
enfeksiyonlar(helikobakteri pilora),asit ve alkali içecekler sayılabilir.
Sınıflandırılması:1-Erozif ya da hemorajik gastrit: Mukozayla sınırlı yüzeysel
erozyonlar(ülserler) diffüz ya da lokalize olabilir. Bu grup gastritler bazı ilaçlara,sıklıkla
kullanılan aspirin,stresve alkole bağlı olabilir.Yoğun bakım ünitelerinde yatan hastaların %1020’sinde hemorajik gastrit görülebilir.Merkezi sinir sistemi travması ve ameliyatları,serebrovasküler olaylarda gelişen lezyonlara”kuşing(cushing)ülseri”yanık sonrası gelişen lezyonlara
“körling(körling)ülseri”denilmektedir.Alkole bağlı lezyonlarda gizli kan kaybı
görülmektedir.2-Erozif Olmayan Gastrit:Bu gruptaki gastrit fundus,antrun bölgesi tutulumuna
göre,glantların azalması ya da olmayışına göre,mukoza incelmesiyle birlikte inflamasyonun
yüzeysel,derin ya da atrofik olmasına göre sınıflanır.Buna göre:Fundusta
görülenlereTipA:Otoimmün bir neden olabilirve pernisiyöz anemi tabloya eşlik eder.
TipB:Kronik bir gastritdir,midenin antrumu etkilenmiştir ve helikobakter pilori,gram negatif
mikroorganizmalar nedeniyle gelişir.3-Atrofik gastrit:Kronik bir süreçtir,fundal glantların
tümüyle kaybı,hafif düzeyde enflamasyon,gastrik mukozada incelme ve intestinal metaplazi
vardır.3- Özel gastritler:Mide mukozasında streptokok,stafilokok,E.coli etkenlere
bağlıolarakpürülen bir olay gelişir.AİDS olgularında gastrikenfeksiyonların çeşitliliği
artar.kronik gastrik ülserlerde vaskülit ve aterom embolileri görülmektedir.Crohn hastalığında
granülomatöz gastrit gelişir.Bu tip gastritler özel gastritlere örnek verilebilir.
Belirti ve bulgular:Ani gelişen gastritte abdominal rahatsızlık,baş
ağrısı,bulantı,anoreksi,kusma,hıçkırıkgörülebilir,bazı hastalar asemptomatik olabilir.Kronik
gelişen gastritte B12 vitamin eksikliği,iştahsızlık yemeklerden sonra yanma hissi,bulantı ve
kusma,geğirme ve ağızda ekşimsi tat hissi olabilir.
Tanı:x-ray,endoskopi
Tedavi ve Bakım:Temel yaklaşım nedene yöneliktir.Semptomları artıran yiyecek ve
içeceklerden sakınılır, hasta ağızdan alabiliyorsa irrite etmeyen diyet önerilir,yeterince sıvı
alamıyorsa parentaral sıvı verilir.Genel önlem olarak hasta yatak istirahatine alınır,analjezik
ve sedatif verilebilir.Etiyolojide Hp saptanmışsa antibiyotik olarak tetracyline ya da
amoxicillin verilir. B12 eksikliği varsa intrinsik faktör eksikliği tedavi edilir.
Hemşirelik Tanıları:Anksiyete-Beslenmede Değişiklik-Sıvı Eksikliği Riski-Ağrı-Bilgi
Eksikliği.Hemşirelik Bakımının amacı:hastanın anksiyetesini azaltmak,irrite eden besinlerden
sakınmak,yeterli beslenme ve sıvı dengesini sağlamak,ağrı skalası ile günlük ağrısını
değerlendirmek,tedavisini düzenleyerek daha az ağrı yaşamasını sağlamak ve hastanın
bildiklerini ifade edebilir hale gelmesini sağlamaktır.
Hemşirelik Girişimleri:Önerildiği gibi ilaçların kullanılması,semptomların gelişmesini
değerlendirmek,anksiyeteyi azaltıcı girişimlerde bulunmak(açıklama,eğitim)önerilen diyeti
uygulamak,yaşam tarzı düzenlemelerine ilişkin eğitim vermek,sigara ve alkol konusuna
ilişkin eğitim vermek,ağrıyı azaltmak.
PEPTİK ÜLSER:Mide, duedonum ya da özefagusta ortaya çıkan muskularis mukozayı aşan
doku kaybıdır.Bir peptik ülser midede gelişirse”gastrik ülser”,duedonumda gelişirse
“duedonal ülser” ve özefagusta gelişirse” özofageal ülser”olarak adlandırılır Zolinger Ellison
sendromu olarak adlandırılan ülserlerde asit sekresyonu çok aşırıdır ve distal jejinum ve
ileumda olmak üzere yaygın çok sayıda ülser odakları görülür.Bu organları örten koruyucu
tabaka mide hücreleri tarafından salgılanan asidik özellikteki sindirim sıvıları ile
aşındırıldığında ülser ortaya çıkar.Peptik ülser her yıl milyonlarca insanı etkileyen yaygın bir
hastalıktır.Peptik ülserin görülme sıklığı yaklaşık %10 dur.,kadın ve erkeklerde aynı oranda
görülür,yaş ilerledikçe insidansı artar.Peptik ülser patogenezinde pepsin ve asit
sekresyonunun artması ve normal mukoza savunma faktörlerinin azalması temel rol
oynamaktadır.Bu iki temel faktöre ek olarak eksojen,genetik ve emosyonel faktörler üzerinde
de durulmaktadır.Mide ülseri olanlarda asit sekresyonu genellikle normal ya da
düşük,duedonal ülserlerde ise yüksektir.Günümüzde bilinen en önemli eksojen
faktör,NSAİİ,sigara vehelikobacterpylıri(HP)dir.Ayrıca safra asitleri ve pankreas
enzimleri,duedonumun içeriğinin reflüsü mukus bariyerinin yapısını değiştirerek ve mukozayı
bozarak gastrite ve ülserlere neden olabilmektedir. H plori çoğu zaman mide-bağırsak
kanalında seneler boyu varlığını sürdürür ve enfekte ettiğikişilerde ülser hastalığına neden
olur.NSAİİ lar artrit ve diğer ağrılı enflamatuar olguların tedavisinde kullanılan ilaçlardır Bu
gruba giren ilaçlara aspirin örnek olarak verilebilir.NSAİİ ‘ler midede koruyucu özellik
gösterensavunma faktörlerini inhibe ederek ülser gelişmesine neden olur.Sigara içme
alışkanlığı sadece ülser oluşmasına neden olmakla kalmaz,ülser kanaması,mide obstrüksiyon
ve perforasyonu gibi komplikasyonlarında artmasına neden olmaktadır.
Belirti ve Bulgular:Ülserin belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterir.Ülser hastalarının
çoğuhafif bir hazımsızlıktan yakınırken,diğerlerinde hiçbir yakınma görülmez.Bazı hastalar
üst karın bölgesinde yanma ya da yemeklerden 1-3 saat sonra ya da gecenin ilerleyen
saatlerinde açlık duyarlar.Bu tür ağrı belirtileri besin alınması veya antiasitlerle hemen
ortadan kalkar.
Tanılama:endoskopi-biyopsi
Ülserin Komplikasyonları:Kanama,perforasyon,gastrik obstrüksiyon,malingleşme ve
penetrasyondur.Ülser kanaması geçiren hastalarda katran rengi dışkı(melena),kahve telvesi
renginde ağızdan kan gelmesi (hematemez),güçsüzlük,ortostatik senkop(ayağa kalktığında
bayılma) gibi belirtiler görülür.Tedavi: Kaybedilen vucüt sıvılarını İ.V. yoldan yerine
koymakla başlar.Şiddetli kanaması olan hastalarda kan transfüzyonu yapılması
gerekebilir.Ülser delinmesi mide içeriğinin karın(periton)boşluğu içine sızarak akut
peritonit(karın boşluğunun enfeksiyonu)meydana getirmesine neden olur.Bu gibi hastalar
aniden başlayan karın ağrısından yakınır ve bu ağrı hareket edilmesiyle şiddetlenir.Karın
kasları sertleşir ve adeta tahta gibi olur.Bu durumda acil cerrahi girişim gerekir.Gastrik
obstrüksiyonlu hastalarda çoğu zaman şiddetlenen karın ağrısı,sinderilmemiş veya kısmen
sindirilmiş besinlerin kusulması,iştah azalması ve kilo kaybı gibi belirtiler
görülür.Obstrüksiyon genellikle pilor kanalında veya yakınında olur.
Tedavi ve Bakım:Amaç;Ağrının giderilmesi,Ülserin iyileşmesini sağlamak,Hastalığın
tekrarlamasını önlemek,Hastalığın yan etkilerinin en az düzeyde olmasını sağlamak,Hastanın
hastalığa ve tedaviye uyumunu ,yeterli ve doğru beslenmesini sağlamaktır.Bu amaçlara
ulaşmak için öncelikle risk faktörlerini ortadan kaldırmak ya da azaltmak gerekir.Kahve asit
salgısı uyardığı için önerilmemektedir.Sigaranın etkisinin ve nükslere neden olmasının
kesinlik kazanması nedeniyle içilmemesi gerekmektedir.Aspirin veNSAİİ ların tamamen
kesilmesi önerilmektedir.