ÜÇGEN ÜÇGEN Doğrusal olmayan A , B , C gibi üç nokta verildiğinde bu noktaları uç kabul eden doğru parçalarının birleĢimine ABC üçgeni denir. ABC=[AB] [BC] [AC] dir. Üçgende bir dıĢ açının ölçüsü kendisine komĢu olmayan iki iç açının ölçüleri toplamına eĢittir. ÖRNEK: Üçgende iç açıların ölçüleri toplamı 180o , dıĢ açıların ölçüleri toplamı 360o dir. ÇÖZÜM: SONUÇLAR: KarĢılıklı ikiĢer açıları eĢ üçgenlerin üçüncü açıları da eĢtir. x+830=1380 olan , x=50 ÖRNEK: Dik üçgende dik açı en büyük açıdır. Diğer açılar dar açı olup ölçüleri toplamı 90o dir. Bir üçgenin en az iki açısı dar açıdır. ÇÖZÜM: Doğruya dıĢındaki bir noktadan bir tek dikme çizilebilir. A+B+C=1800 biliniyor. A-B=150 ve B-C=300 verilmiĢ. B=A-150 , A-150-C=300 , C=A-450 A+A-150+A-450=1800 , 3A=2400 A=800 - 13 - ÖRNEK: ÖRNEK: ÇÖZÜM: 3x+500=5x , 2x=500 , ÇÖZÜM: x=250 700+y=900 y=200 , 2(200+x)+700+600=1800 , x=50 VEYA: ÖRNEK: x= 70 0 60 0 50 2 , ÖRNEK: ÇÖZÜM: 4x+5x=1800 , 9x=1800 , x=200 y+3x=5x , y=2x , y=2.200 , y=400 ÇÖZÜM: mC=450 x=1350 y=750 ΔPAC de ΔCBD de ΔDEF de ÖRNEK: ÖRNEK: ABCD Paralelkenar. ÇÖZÜM: 300+x+42=180 1000+y+300=1800 , , x=1080 y=500 EĢitliğini gösteriniz. ÇÖZÜM: y+a=t a+z=x - 14 - , , a=t-y x=t-y+z x=50 ÖRNEK: ÖRNEK: ÇÖZÜM: EĢitliğini gösteriniz. 900+ ÇÖZÜM: a+k=c , b+x=k=c-a k=c-a , x=c-a-b A =1250 2 x=700+220=920 , ÖRNEK: ÇÖZÜM: x=74o-35o=39o ÖRNEK: ÖRNEK: AD AE ÇÖZÜM: DAE ikizkenar dik üçgen. ÇÖZÜM: x=900+ 80 =1300 2 ABD de: , mA=700 x+ ADC de: x+27o=45o , - 15 - mA 45 o 2 mA 45 o 72 o 2 mD=mE=45o x=18o mA 27 o 2 Bir üçgende bir kenarın uzunluğu, diğer iki kenar uzunluğu farkından büyük, toplamından küçüktür. ÜÇGENDE AÇI-KENAR BAĞINTILARI Bir üçgende büyük kenar karĢısında büyük açı bulunur. Bir üçgende büyük açı karĢısında büyük kenar bulunur. AB AC BC AB AC mA < 900 ise: AB AC BC mC< mB< mA AB AC BC AB AC 2 2 mA > 900 ise: ÖRNEK: AB AC 2 2 BC AB AC ÖRNEK: CD AD BD ÇÖZÜM: ABC deki tüm açılar hesaplandığında: ABD de; mB < mA < mD |AD| < |BD| < |AB| ADC de; mA < mC < mD |DC| < |AD| < |AC| Ġki eĢitsizlikten : |DC| < |AD| < |BD| bulunur. 1) x in alabileceği tamsayı değerleri? ÇÖZÜM: |5-12| < x < 5+12 , 7 < x < 17 9 tane Bir noktanın bir doğruya uzaklığı, o noktadan doğruya çizilen dikmenin uzunluğudur. 2) mA < 90o ise: ÇÖZÜM: 7 < x < 13 5 tane 3) mA > 90o ise: B d , C d ve AB d ise AB AC ÇÖZÜM: 13 < x < 17 A noktasının, d doğrusu üzerindeki dik izdüĢümü B noktasıdır. - 16 - 3 tane ÖRNEK: ÖRNEK: Kenar uzunlukları tamsayı ve çevresi 77 birim olan ikizkenar üçgenin tabanı en çok kaç birim olabilir? ÇÖZÜM: 2x+y=77 ve 77/3 < y < 77/2 den y=37 bulunur. ÇÖZÜM: mC < mA < mB olduğundan : 8 < x < 19 19-8 < x < 19+8 , 11 < x < 27 eĢitsizliklerinden 11 < x < 19 bulunur. 7 tane değer alabilir. ÖRNEK: Kenar uzunlukları tamsayı, çevresi 113 br. olan kaç tane ikizkenar üçgen çizilebilir? Bir üçgende en uzun kenar, çevrenin üçte birinden büyük, yarı çevreden küçüktür. ÇÖZÜM: Kenar uzunluklarını x, x ve y ile gösterirsek; 2x+y=113 ve 2x > y olduğundan y’nin alabileceği tamsayı değerleri 1, 3, 5, 7, … , 55 dir. 2n-1=55 , n=28 tane değer alır. ÖRNEK: Çevresi 24 birim olan üçgende en uzun kenar tamsayı olarak 9,10,11 birim olabilir. ÇÖZÜM: 24 24 x 3 2 , 8 < x < 12 ÖRNEK: Çevresi 12cm. ve kenar uzunlukları tamsayı olan kaç çeĢit üçgen çizilebilir? P d olmak üzere |AP|+|PB| toplamı en küçüktür. ÇÖZÜM: Üçgende kenar eĢitsizliğinden, üç değiĢik üçgen çizilebileceği görülür. I. üçgenin kenar uzunlukları: 4,4,4 II. üçgenin kenar uzunlukları: 5,5,2 III. üçgenin kenar uzunlukları: 3,4,5 |AP|+|PB|=|AP|+|PB’|=|AB’| BaĢka bir K noktası için ; |AK|+|KB’| > |AB’| olur. - 17 - ÖRNEK: K d olmak üzere farkı en büyüktür. |AK|-|BK|=|AB| BaĢka bir P noktası için ; ||AP|-|PB|| < |AB| olur. Kenar uzunlukları verilen Ģekildeki ABCD dörtgeninde ; |AC|+|BD| köĢegen uzunlukları toplamının alabileceği değerler nedir? ÇÖZÜM: ABC üçgeninde ; 10-9 < |AC| < 10+9 1 < |AC| < 19 ADC üçgeninde ; 15-13 < |AC| < 15+13 2 < |AC| < 28 öyleyse 2 < |AC| < 19 dur. ABD üçgeninde ; 13-9 < |BD| < 13+9 4 < |BD| < 22 BCD üçgeninde ; 15-10 < |BD| < 15+10 5 < |BD| < 25 öyleyse 5 < |BD| < 22 dir. !!! EK BİLGİ: 2 < |AC| < 19 5 < |BD| < 22 eĢitsizlikleri taraf tarafa toplandığında ; 7 < |AC|+|BD| < 41 bulunur. Üçgenin iç bölgesinde, köĢelerden uzaklıkları toplamı en küçük olan nokta S dir. (Steiner) Fermat noktası. !!! EK BİLGİ : Üçgenin kenarları üzerine ve dıĢına çizilen eĢkenar üçgenlerin üçüncü köĢelerini ABC nin karĢı köĢelerine birleĢtiren doğruların kesim noktasıdır. KöĢegenlerin kesim noktası olan P , köĢelerden uzaklıkları en küçük olan noktadır. - 18 - ÖRNEK: ÜÇGENLERDE EġLĠK ABC DEF eĢlemesinde : mA=mD AB DE mB=mE ve BC EF mC=mF AB AC ise ABC DEF , ÇÖZÜM: ABC ikizkenar: CBD ikizkenar: x=70o-40o=30o AC DF K.A.K EŞLİĞİ: KarĢılıklı ikiĢer kenarları ve bu kenarların oluĢturduğu açıları eĢ olan iki üçgen eĢtir. CB CD ise x=? mB=mC=70o mB=mD=70o , mC=40o ÖRNEK: Bir doğru parçasının orta dikmesi üzerindeki noktalar uçlardan eĢit uzaklıktadır. Verilen iki noktadan eĢit uzaklıkta bulunan noktaların geometrik yeri, bu iki noktayı uç kabul eden doğru parçasının orta dikme doğrusudur. OA OB OC ve AB // OC ise x=? ÇÖZÜM: 0AB ikizkenar: mA=mB=65o mCOB=65o içters COB ikizkenar: mB=mC=x=57,5o A.K.A EŞLİĞİ: KarĢılıklı ikiĢer açıları ve bu açıların ortak kenarları eĢ olan iki üçgen eĢtir. Y.G: Ġki açısı eĢ olan üçgen bir ikizkenar üçgendir. POA POB ve QOA QOB (K.A.K) Ġkizkenar üçgenin taban açıları eĢtir. Açıortay üzerindeki noktalar açının kenarlarından eĢit uzaklıktadır. - 19 - KesiĢen iki doğrudan eĢit uzaklıkta bulunan noktaların geometrik yeri, oluĢturdukları açıların açıortay doğrularıdır. ÖRNEK: DAB ve EAC eĢkenar üçgen. x=? ÇÖZÜM: DAC BAE (K.A.K) ΔDAC de; mD+60o+mBAC+mC=180o ABPC dörtgeninde; x=mD+mBAC+mC=120o [OP , açı ortay PA OA ve [PB OB ise; |PA|=|PB| ve |OA|=|OB| dir. Y.G: OPA OPB (A.K.A) ÖRNEK: K.K.K EŞLİĞİ: KarĢılıklı tüm kenarları eĢ olan iki üçgen eĢtir. KarĢılıklı birer dik kenarları ve hipotenüsleri eĢ olan dik üçgenler eĢtir. BD DC , PD BC , [AP açıortay, PT AB , PK AC iken SONUÇLAR: 1 AB AC =|AK| 2 1 |BT|= (|AB|-|AC|)=|CK| 2 AT Bir eĢkenar üçgenin tüm açılarının ölçüleri 60odir. Tepe açısının ölçüsü 60o olan üçgen bir eĢkenar üçgendir. ÇÖZÜM: [AP açıortay olduğundan; APT APK (A.K.A) |AT|=|AK| ve |PT|=|PK| DP orta dikme olduğundan; PDB PDC (K.A.K) ve |PB|=|PC| KarĢılıklı birer dik kenarları ve hipotenüsleri eĢ olan dik üçgenler eĢ olacağından PTB PKC olur ki |TB|=|KC| |AB|=|AT|+|TB| ve |AC|+|CK|=|AK| Bir açısının ölçüsü 30o olan dik üçgende ,30o lik açı karĢısındaki kenar hipotenüsün yarısıdır. 1 (|AB|+|AC|) 2 1 |BT|=|CK|= (|AB|-|AC|) 2 |AT|=|AK|= - 20 - ve bulunur. ÖRNEK: ÖRNEK: ÇÖZÜM: AC ye BT dikmesi çizildiğinde: QRA ATB (A.K.A) |AT|=7 DSC CTB (A.K.A) |CT|=3 x=|AT|+|TC|=7+3=10 ÇÖZÜM: FAC BAE (K.A.K) FAC ve ABOC de açılar toplamı hesaplanırsa mBOC=90o bulunur. [LK] ve [KT] , FBC ve BCE de orta taban olup, tabana paralel ve tabanın yarısına eĢittir. ÖRNEK: |AK|=|KS| olacak Ģekilde AK uzatılırsa; ABSC paralelkenarından ACS EAF (K.A.K) ve 2|AK|=|AS|=|EF| bulunur. ÖRNEK: ACDE kare. FD =? ÇÖZÜM: OA OB ve OC // BD ise x=? ÇÖZÜM: AOB üçgeninde; 320+mB+800=1800 mB=680=mA AOB ikizkenar. 0 mOCA =32 içters açılar. OCA üçgeninde; 320+x=680 , x=360 BC ye DT dikmesi çizildiğinde; ABC DTC (A.K.A) |BC|=|DT|=4 DTBF dikdörtgeninde; |DT|=|FB|=4 |AB|=5+4=9=|CT| |FD|=|BT|=4+9=13 - 21 - ÖRNEK: ÖRNEK: Ç(ABC)=? AD BD ise x=? ÇÖZÜM: ADB ikizkenar. mB=mBAD=x=mDAC ABC üçgeninde; x+2x+660=1800 , x=380 ÇÖZÜM: ÖRNEK: |BD|=|BE|=z çizelim: BDE ikizkenar; mD=mE=80o mEDC=40o , EDC ikizkenar, |ED|=|EC| |DE|=|DF| çizelim: DFE ikizkenar; mF=mE=80o mADB=mFDB=600 olur ki ADB FDB (A.K.A) , |AD|=|DF|=x |AD|=|DF|=|DE|=|EC|=x mABC=mACB=40o ABC ikizkenar, |AB|=|AC|=x+y Ç(ABC)=|AB|+|BC|+|AC| =(x+y)+(z+x)+(x+y)=3x+2y+z AB BC AD ise y nin x türünden eĢiti? ÇÖZÜM: ABC ikizkenar. mACB=x ACD üçgeninde ; mD+y=x , mD=x-y ABD ikizkenar. mB=mD=x-y 2(x-y)+x+y=1800 , 3x-y=1800 y=3x-1800 ÖRNEK: ÖRNEK: AB AC ve AD // BC ise x=? BD BE ise AD EC ? ÇÖZÜM: mADB=mDBC=x ABC ikizkenar; 2x+400+2x=1800 Y.G: Bir önceki soruda: |DE|=|EC| bulunmuĢtu. |DE|=|DF| çizildiğinde eĢlikten; |AD|=|DF| |AD|=|DF|=|DE|=|EC| - 22 - içters. mB=mC=2x , x=350 ÖRNEK: AB AC ÖRNEK: ÇÖZÜM: AOB ikizkenar. mA=mB=700 BOC ikizkenar. mB=mC=550 mABC=700+550=1250 ise x=? ÇÖZÜM: mADB=mBDE=y ACD üçgeninde ABC ikizkenar EBD üçgeninde ÖRNEK: dersek; mACB=x+y mABC=mACB=x+y y+150=x+y , x=150 AB AC , BE DC , BD FC ÇÖZÜM: ABC ikizkenar. mB=mC=550 EBD DCF (K.A.K) mBED=mCDF ve mEDB=mDFC mBED+mEDB=1250= mEDB+ mCDF mEDB+x+mCDF=1800 , 1250+x=1800 x=550 ÖRNEK: ÖRNEK: AB AC , AF FE , BD BE x=? ÇÖZÜM: AFE ikizkenar. mE=mA=x EBD ikizkenar. mE=mD=x , mDBA=2x BAC ikizkenar. mC=2x , 2x+x+2x=1800 x=360 AE AF ise d nin, b ve c türünden eĢiti? ÇÖZÜM: EBD üçgeninde; mDEA=b+d EAF ikizkenar. mE=mF=b+d=mCFD FCD üçgeninde; (b+d)+d=c d=(c-b)/2 - 23 - ÖRNEK: ÜÇGENLERDE BENZERLĠK A açısı ortak, mC=mD verilmiĢ. ADE ACB (A.A) ABC DEF eĢlemesinde: AD mA=mD AC mB=mE ve AB DE BC EF AC DF AE AB DE BC k ise mC=mF K.A.K BENZERLİĞİ: KarĢılıklı ikiĢer kenarları orantılı, bu kenarların oluĢturduğu açıları eĢ olan üçgenler benzerdir. ABC DEF dir. k, benzerlik oranıdır. A.A BENZERLİĞİ: ÖRNEK: KarĢılıklı ikiĢer açıları eĢ olan üçgenler benzerdir. ÖRNEK: AD DB AE EC ise DE // BC ve DE mB=mD ve mC=mE yöndeĢ açılar. ADE ABC (A.A) AD AB AE AC BC 2 dir. ÇÖZÜM: DE AD BC AB AE AC 1 ve A açısı ortak. 2 ADE ABC (K.A.K) DE BC 1 2 , DE BC 2 ve mB=mD olduğundan DE//BC dir. - 24 - ORTA TABAN: ÖRNEK: Üçgenin iki kenarının orta noktalarını birleĢtiren doğru parçası, üçüncü kenara paralel olup uzunluğu kenar uzunluğunun yarısıdır. Üçgenin bir kenarının orta noktasından ikinci kenara çizilen paralel doğru, üçüncü kenarı ortalar. |BD|=|DC| EC 2 AE ÖRNEK: ve |AP|=|PD| ise ve BP 3 PE dir. ÇÖZÜM: DF//BE çizilirse; [DF], CBE de orta taban; |EF|=|FC| , |BE|=2|DF| [PE], ADF de orta taban; |AE|=|EF| , |DF|=2|PE| eĢitliklerinden |EC|=2|AE| ve |BP|=3|PE| dir. ÇÖZÜM: [DE] ve [DF] , ABC de orta taban olup |DE|=5 ve |DF|=4 dir. AEDF paralel kenar. Ç(AEFD)=|AB|+|AC|=18 ÖRNEK: AE ED ve AB // EF // CD için ÇÖZÜM: AC yi çizer, EF yi P de kestirirsek: [EP], ABC nin, [PF] de CAD nin orta tabanı olur. x=? ÇÖZÜM: EF uzatılır, EF ile P de kesiĢtirilirse; [EP], ADC de orta taban |EP|=13/2 [FP], CAB de orta taban |FP|=9/2 x=2 ÇÖZÜM: [SR], ADC nin, [PQ], ABC nin orta tabanıdır. - 25 - K.K.K BENZERLİĞİ: ÖRNEK: KarĢılıklı tüm kenarları orantılı olan üçgenler benzerdir. Üç yada daha fazla paralel doğru bir kesen üzerinde eĢ parçalar ayırıyorsa, her kesen üzerinde eĢ parçalar ayırır. Ġkiden fazla paralel doğru iki kesen üzerinde karĢılıklı orantılı parçalar ayırır. BC // DE ise x=? , y=? ÇÖZÜM: ADE ABC Üçgenin bir kenarına paralel bir doğru diğer iki kenarı farklı noktalarda keserse bu kenarlar üzerinde orantılı parçalar ayırır. AD AE AB AC 4 x y 10 9 8 (A.A) , DE BC , x=3,6 , y=3,2 ÖRNEK: AD // BE // CF iken 1 1 1 dir. y x z ÇÖZÜM: CBE CAD (A.A) CB ABE ACF (A.A) AB CA AC CE CD AE AF y x y z CT 12 ise PK ? EĢitlikleri taraf tarafa toplanırsa; CB CA AB AC y y x z ve 1 1 1 y x z ÇÖZÜM: P den AB ye PF dikmesi çizilirse; Açılar hesaplandığında PEK ikizkenar çıkar. [PE], ACT de orta taban. |PE|=6=|PK| - 26 - ÖRNEK: ÖRNEK: PB // KC // TD ise x=?, y=?, z=?, m=? AE ÇÖZÜM: APB AKC ATD (A.A) AP AB AK AC BD DC , BE AE ise DE PB AK AC KC 10 15 y 16 15 x z Y.G: x=9 m=8 AB AC dir. 2 BE uzatılır, AC ile F de F de kesiĢtirilirse; ABF ikizkenar ve [DE], BCF de orta taban. KC AT AD TD 16 24 z 16 m 36 24 açıortay , , z=16 , y=10 ÖRNEK: ÖRNEK: AE dıĢ açıortay, BD DC DE AB AC 2 ABC EBD x ? , CE ? Y.G: ÇÖZÜM: , BE BE AE ise dir. uzatılır, CA ile kesiĢtirilirse; AFB ikizkenar ve [ED], BFC de orta taban. 39 9 x x CE 13 x 9 x=4,5 , |CE|=22,5 - 27 - ÖRNEK: BE, CD ÖRNEK: açıortay , BE AE , CD AD ise AB AC BC dir. DE 2 AB AC , P BC , KP PT ise AB AK AT Y.G: AD ve AE uzatılır, BC ile P ve K da kesiĢtirilirse; CPA ve BKA ikizkenar, [DE] de APK da orta taban. AE ED , EBP ve FPC ikizkenar. [EP], KAT de, [PF], TAK de tabandır. |AB|=|AE|+|EB| |AT|=2|EP| , |AK|=2|PF| ÖRNEK: EL KM , CM KM AK 5 , EL 11 ise ÇÖZÜM: x=? DE//AC ; ÇÖZÜM: D den KM ye DP dikmesi çizilirse; [EL], AKPD yamuğunda orta tabandır. DF//AB; 5 DP 2 11 ? Y.G: PE//AC ve PF//AB çizilirse; ÖRNEK: ABCD kare , AK KM , 2 , |DP|=|AK|+|CM| x=12 17=5+x EB AF FC CD BD DB ve DC EĢitlikleri taraf tarafa çarpılırsa; AE AF . 1 bulunur. EB FC |DP|=17 , AE , - 28 - orta ÖRNEK: ÖRNEK: ÇÖZÜM: DP//AC çizilirse; |BP|=|PC|=5 ve [EC], FDP de orta taban olup |DP|=4 [DP], BAC de orta taban olup |AC|=8 dir. ÇÖZÜM: DAC CAB (K.A.K) DA CA AC AB 1 2 x 2 4 3 DC BC , x=1,5 ÖRNEK: ÖRNEK: ÇÖZÜM: AOB A’OB’ (A.A) AOP A’OP’ AO A' O AB A' B' 1 4 ÇÖZÜM: PCE BPD (A.A) ADPE paralel kenar. (A.A) PE AP A' P' AO x3 1 5 y A' O 4 4x-12=5-y , BD CE PD , |PE|.|PD|=|BD|.|DC| |PE|=|AD| ve |PD|=|AE| yazılırsa oran 1 bulunur. y=17-4x x+y=x+(17-4x)=17-3x - 29 - ÖRNEK: ÖRNEK: CT ? TB ÇÖZÜM: ÇÖZÜM: EP EPC BPA (A.A) PB EC BA 1 2 PK//EC çizilirse; BKP BCE (A.A) BK BC PK EC BP BE PK PKT FBT (A.A) eĢitliklerinden 2 3 FB CT TB BCP EĢkenar üçgeni çizildiğinde ; KT BT CK KT TB 1 6 |BC|=|BC| m(BCD)=m(PCA)=600+m(BCA) |CD|=|AC| olduğundan (KAK) BCD PCA dır. |BD|=|AP| olur ki , ABP dik üçgeninde : |AP|2=|AB|2+|BP|2 olacağından |BD|2=42+62=16+36=52 3 4 |BD|= 2 13 bulunur. mB=300 ve ACD eĢkenar üçgen olduğunda: |BD|2=|AB|2+|BC|2 dir. - 30 -