Kur`an kıssalarında toplumsal dönüşümün ilkeleri

1
Kur’an Kıssalarında Toplumsal Dönüşümün İlkeleri
Şükrü Hüseyinoğlu
Bilindiği gibi insanlık tarihi aynı zamanda Peygamberler tarihidir. Rabbimiz, kendisine kulluk etsinler
diye yarattığı ve yeryüzünün halifeleri kıldığı insanları başıboş, kendi hallerine bırakmamış,
aralarından seçtiği elçilerle onlara doğru inanma ve doğru yaşamanın ölçülerini bildirmiştir. Elçilerini
de bu minvalde insanlığın öğretmenleri ve örnekleri kılmıştır. Peygamberler, Yüce Allah’ın hüküm ve
ölçülerinin nasıl pratize edileceğin hayatlarıyla somutlaştıran yoldaki işaretçiler olmuşlardır.
Rabbimiz elçileriyle biz insanlara bir felsefe sistemi veya akademik öğreti değil, doğrudan doğruya bir
hayat nizamı, takip edilmesi gereken bir yol haritası göndermiştir. Bu yol haritasının pratiğe yönelik
olması, bu pratiğin nasıllığı konusunda somut örneklikleri zorunlu kılmaktadır. İşte insanlık tarihinde
yaşamış olan Peygamberler ve onların izini takip etmiş olan muvahhidlerin örneklikleri, bu nasıllığın
cevabı noktasında önem arz etmektedir. Başta Peygamber kıssaları olmak üzere Kur’an’da insanlık
tarihinden aktarılan yaşanmış örneklikler, insanlığın yegane reçetesi olan Rabbani öğretilerin fert ve
toplumların hayatında cisimleşmiş, ete kemiğe bürünmüş halini teşkil etmektedir. Rabbimiz bu
kıssalarla hem pratiğin önemini, hem de nasıllığını bizlere talim etmektedir.
Kısaca ifade etmek gerekirse Peygamber kıssaları, Rabbani öğretilerin, Allah elçilerinin şahsında pratik
örnekliğe dönüşmüş halidir. Yeryüzünün caddelerine, meydanlarına, dağlarına, mağaralarına dikilmiş
işaret taşlarıdır. Kıssaların anlatılmasındaki gaye insanları geçmiş hakkında bilgilendirmek değil,
insanlara Allah’ın ölçülerini uygulamanın nasıllığını somut örneklikler üzerinden öğretmektir. Zaten
Peygamber kıssalarında ayrıntılara girilmeyip mesaj odaklı anlatımlara yoğunlaşılması da bu gerçeğin
bir yansımasıdır. Nitekim Kur’an kıssalarının ilk yol gösterdiği kişinin Kur’an’ın ilk muhatabı olan Allah
Rasulü (s), ilk topluluğun da ilk Kur’an nesli olduğu gerçeği, kıssaların fonksiyonunun ne kadar büyük
olduğu konusunda bizlere yeterince fikir vermektedir.
Kıssalar, Kehf Sûresi 13. ayette ve Maide Sûresi 27. ayet de bildirildiği üzere gerçek hayattan,
yaşanmış birer örneklik veya ibretlik hayat kesitleri olarak, Rabbimiz tarafından İslami davetin
sürecine paralel olarak inzal olunmuş Kur’an bölümleridir. Kur'an kıssalarının gelişigüzel değil, davet
ve mücadele sürecini takip eden ve bu süreçlerde yol gösterip yönlendiren mesajlar olarak inzal
olduğunu görmekteyiz. Kıssaların inzal sürecinin, davet ve İslami mücadelenin aşamaları süreciyle
paralellik arz ettiği görülmektedir. Kıssalar, Müslümanlar için yol gösterici, istikamet belirleyici,
destekleyici, uyarıcı mesajlar içerirken, inkar edenler için de ibret sahneleri aktarırlar.
Kur’an kıssalarının İslami davetin aşamalarıyla uyumlu olarak inzal edilmiş olması üzerinde durulması
gereken bir husustur. Dünya malıyla şımaran Mekke egemenlerine karşı amansız bir mücadele
verilirken “Bahçe Sahipleri” kıssasıyla dünya malının geçiciliği ve o malla şımarmanın akibeti
hatırlatılırken, putperestlerle mücadelenin kızıştığı dönemlerde Hz. İbrahim başta olmak üzere önceki
elçilerin putlarla ve putçulukla mücadele süreçleri mü’minlerin gündemine taşınmakta, işkence,
boykot, yalnızlaştırma döneminde Hz. Yusuf kıssası ve benzeri kıssaalrla Allah Rasulü ve arkadaşlarına
teselli ve güç verilmektedir. Medine’de İslam toplumunun teşekkülünde sonar münafıklar sorunu
karşısında, Hz. Musa’yı bunaltan İsrailoğulları’nın tutum ve tavırları aktarılmakta, Mekke müşrik
devletiyle savaş atmosferi oluşunca da Talut-Calut kıssasıyla Allah yolunda sebatkâr olan az
toplulukların nice çoğunluklara galebe çaldıkları hatırlatılmaktadır.
2
Allah Rasulü ve ilk Kur’an neslinin, Kur’an’ın diğer öğretilerini olduğu gibi kıssaları da doğrudan
doğruya pratiğe yönelik olarak okudukları ve önceki elçilerin örnekliklerini takip ettiklerini
görmekteyiz. Allah Rasulü’nün (s) Mekke’nin fethi sırasında, kendilerine nasıl davranılacağını soran
Mekkelilere hitaben, kendilerine Yusuf’un (s) kardeşlerine davrandığı gibi davranacağını söylediğini
aktaran rivayetler buna örnektir.
Kur’an’ın konuyla ilgili öğretilerinin ve bu Rabbani öğretilerin tarih boyunca hayatlarında
müşahhaslaştığı Peygamber ve onların izini takip eden muvahhidlerin Kur’an’da anlatılan
kıssalarından şunu çok açık olarak öğrenmekteyiz ki, Rabbimiz toplumsal dönüşüm konusunda bizleri
ölçüsüz bırakmamış, tabir yerindeyse “Toplumsal dönüşüm olsun da nasıl olursa olsun” gibi bir usul
yoksunluğuna bizi terk etmemiştir. Toplumsal/siyasal dönüşümün yasa ve ilkelerini bildirdiği gibi,
kıssalarla da bu ilkeleri somutlaştırmıştır.
Peygamber kıssalarının bize öğrettiği öncelikli hakikat, tüm Peygamberlerin aynı ilkeleri ve ölçüler
istikametinde hareket ettiğidir. Toplumsal ve siyasal konumları ne olursa olsun bu konuda bir farklılık
göstermemişlerdir. Şirkin egemen olduğu bir vasatta az sayıda insanla birlikte şirkin hakimiyetine
karşı direnen Peygamberler de, toplumsal/siyasal bir güç teşkil etme imkanı bulan Peygamberler de
aynı Rabbani ilkelere tabi olmuşlardır. İçinde bulundukları toplumsal/siyasal şartlara göre hareket
stratejileri farklılık gösterebilse de, yine tekrarlıyoruz ki ilkesel düzlemde aralarında en ufak bir
farklılık olmamıştır. O da bâtılın, tüm çeşitleriyle kesin reddi, bâtılla ilkesel uzlaşmaya asla
yanaşmamak, Allah’ın dininden başkasına hiçbir şart ve merhalede razı olmamak ve bâtılın zail,
hakkın hakim olması için mücadele…
Akidenin ve duruşun merhalesi olmayacağını, daha başından bu alanda net ve kesin tutum alıp taraf
olunması gerektiğini Kur’an bize öğrettiği gibi, Peygamber kıssalarıyla da bu gerçeği
müşahhaslaştırmaktadır.
Kur’an kıssalarından öğrenmekteyiz ki Peygamberlerin mücadele süreçlerinin ana eksenini davet
mefhumu oluşturmaktadır. Nitekim Rabbimiz şöyle buyurmaktadır:
“…Peygamberlere düşen, ancak açık bir tebliğdir.” (Nahl, 16/35)
Bu davetin mahiyeti de bir sonraki ayette şu şekilde ifade edilir:
“Andolsun her ümmet içinde, Allah'a kulluk edin ve tağuttan kaçının, diye bir peygamber gönderdik.
Onlardan kimini Allah hidayete erdirdi kimine de dalalet hak oldu. Şöyle yeryüzünde bir dolaşın da
yalanlayanların sonlarının nasıl olduğuna bakın.” (Nahl, 16/36)
Peygamberler, muhatap kılındıkları toplumlara her türlü bâtıl anlayış ve yaşayış biçimlerini terk
ederek yalnızca hakka yönelme çağrısında bulunmuş, “gece ve gündüz, gizli ve açık olarak” (71/5-10)
bu çağrılarını sabır ve sebatla sürdürmüşlerdir. Peygamberlerin Kur’an’da “davetçi”, “şahit”,
“müjdeleyici”, “uyarıcı” gibi vasıflarla zikredilmektedir. Nitekim Allah Rasulü, şu şekilde takdim
edilmektedir: “İşte bu, ilk uyarıcılardan bir uyarıcıdır.” (Necm, 53/56) İşte bu vasıflar bile,
Peygamberlerin mücadelelerinin ana ekseninin davet olduğunu anlamaya yeterli karinelerdir.
Konuyla ilgili birkaç ayeti birlikte okuyalım:
“Biz, peygamberleri ancak müjdeleyiciler ve uyarıcılar olarak göndeririz. Kim iman eder ve kendini
düzeltirse onlara korku yoktur. Onlar üzüntü de çekmeyecekler.” (En’âm, 6/48)
3
“Müjdeleyici ve sakındırıcı olarak peygamberler gönderdik ki insanların peygamberlerden sonra
Allah'a karşı bir bahaneleri olmasın! Allah izzet ve hikmet sahibidir.” (Nisâ, 4/165; Ayrıca bkz.: Bkz.:
2/213, Kehf, 18/56)
“Biz seni bütün insanlara ancak müjdeleyici ve uyarıcı olarak gönderdik; fakat insanların çoğu bunu
bilmezler.” (Sebe’, 34/28)
Ey Peygamber! Biz seni hakikaten bir şahit, bir müjdeleyici ve bir uyarıcı olarak gönderdik. Allah’ın
izniyle, bir davetçi ve nur saçan bir kandil olarak.” (Ahzâb, 33/45-46)
Zaten Kur’an’da davet ve mücadelelerine yer verilen Peygamber ve muvahhidlerin kıssaları da,
onların mücadelelerinin dâvet eksenli olduğunu ortaya koymaktadır. Bu da, Rabbimizin Enfâl Sûresi
53. ayette buyurduğu “Toplumsal değişimin, temelde toplumların tercihine bağlı oluşu” temel
yasasıyla uyumludur. Bu dâvetin temel ekseninin ise, Âlemlerin Rabbi’nden başka insana ve
toplumlara yön verme iddiasında bulunan odak ve otoritelerin reddi ve yalnız Allah’ın egemenliğinin
tasdikine dayalı tevhid akidesinin egemenlere ve toplumlara teklifi yönünde olduğu görülmektedir.
Peygamberlerin muhalefetlerinin de, yerleşik bir düzen teşkil etmelerinin de, savaşlarının ve
barışlarının da ekseninde bu temel dâvet misyonları olduğunu görmekteyiz. Zindanda da, saraylarda
da, meydan ve caddelerde, çarşı-pazarlarda da Peygamberleri, egemen kesimler ve toplumları bâtılı
terk ederek yalnız hakka tâbi olmaya, Allah’tan başka ibâdet mercii, nizam belirleyici, hüküm koyucu
tanımamaya davet ettiğini görmekteyiz:
“Dinde zorlama yoktur; Artık hak ile batıl iyice ayrılmıştır. Kim tağutu inkar edip Allah'a iman ederse,
kopmak bilmeyen sağlam bir kulpa sarılmıştır. Allah işitendir, bilendir.” (Bakara, 2/256)
Hiçbir Peygamberin ihtilalci bir yaklaşımla, zora dayalı, tepeden inmeci yöntemlerle toplumları
dönüştürme gibi bir stratejiye yönelmediğini görmekteyiz. Bunun yerine egemenleri ve toplumları
hak mesajla muhatap kılarak, dünya ve ahiret saadeti ile dünyada helak ve ahirette azab seçenekleri
konusunda tercihle karşı karşıya bırakmışlar, Allah Rasulü’nün (s) Medine’deki veya Yusuf (a.s.)’ın
Mısır’daki iktidar örneklerinde olduğu gibi gönüllü bir toplumsal Kabul ve irade ortaya çıktığında
ancak Allah’ın dinine dayalı bir toplumsal ve siyasal yapı teşkil etmeye yönelmişlerdir. Bu açıdan
Rabbimizin bizlerden istemiş olduğu toplumsal dönüşümün tepeden inmeci ihtilalci bir dönüşüm
değil, gönüllü katılıma dayalı inkılabi bir dönüşüm olduğunu ifade etmemiz gerekir.
Unutmamak gerekir ki, fert fert insanlar ve genelde toplumlar Rabbimiz tarafından imtihan
olunmaktadırlar. “Dinde zorlama yoktur” (2/256) ve her fert ve toplum kendi tercihini yapmak
konusunda muhayyer bırakılmıştır. Bu konuda Allah’ın dinini anlayıp benimsemiş ve onun tanıklığı
mükellefiyetini yüklenmiş fert ve topluluklara düşen toplumları dâvetle açık şekilde muhatap kılmak
ve hak ile bâtıl arasında tercihle karşı karşıya getirmektir.
Yine bu temel yaklaşım gereği olarak Peygamberlerin, öncelikle gönüllerdeki ve zihinlerdeki putları
kırmaya yöneldiğini görmekteyiz. Öyle ki, Hz. İbrahim’in put kırma eyleminde bile, temelde
zihinlerdeki putları kırmaya yönelik bir hikmetli yaklaşım görülmektedir.
Muhatap olunan kitle ve otoritenin durumuna göre, mücadelede pratiğindeki öncelikler (öğüt vermek
veya inzar etmek, önceliği toplumsal dâvete veya doğrudan doğruya otoritenin inkılaba uğratılmasına
4
vermek gibi), kullanılan araçlar değişebilse de, bu temel ilke değişmemiş, tüm Peygamberler ve
takipçilerinin ortak sünneti olmuştur.
Evet, İslami mücadele temelde iktidar eksenli değil, toplumsal dönüşüm eksenlidir, dâvet eksenlidir.
Ancak bu dâvetin mahiyeti, toplumun algısı ve yaşayışı üzerinde belirleyici etkisi olan iktidar ve
egemenlik ilişkilerini ihmal eden ve toplumsal dönüşümü fert fert insanların değişimine bağlayan bir
yaklaşıma dayalı değildir. Peygamberlerin mücadele süreçleri bize, İslami dâvetin bu iki alanda
eşzamanlı ve paralel bir çabayı gerektirdiğini göstermektedir. Ne fert ve toplumun dönüşümünü
ihmal eden ve salt iktidar mücadelesine yönelen bir mücadele anlayışı doğrudur, ne de tamamen fert
ve toplumun dönüşümüne yönelip, fert ve toplum üzerinde belirleyici bir etkiye sahip olan iktidara
yönelik siyasal mücadeleyi terk etmek doğrudur. Hatta Peygamberlerin mücadele süreçleriyle ilgili
ayetlerden anlıyoruz ki, Peygamberlerin mücadeleleri temelde çevreye yönelik değil merkeze yönelik
olmuştur. Çünkü toplumsal yönelim ve ilişki biçimlerini belirleyen ana etken egemenlik ilişkileridir.
İşte bu sebeple Peygamberler esas olarak merkeze yönelen –“(Rabbin, memleketlerin ana merkezine
kendilerine ayetlerimizi okuyan bir elçi göndermedikçe, o memleketleri helak edici değildir. Zaten biz
ancak halkı zalim olan memleketleri helak etmişizdir.” (Kasas, 28/59)- ancak çevreyi de hiçbir şekilde
ihmal etmeyen bir mücadele sünneti ortaya koymuşlardır.
Musa (a.s.)’ın “Firavun'a gidin, doğrusu o azmıştır.Ona yumuşak söz söyleyin, belki öğüt alır veya
korkar.” (Tâ-Hâ, 20/43-44) emr-i İlahisi gereği davet için doğrudan Firavun’un sarayına yönelirken,
diğer taraftan “Kavminiz için Mısır'da evler hazırlayın ve evlerinizi namaz kılınacak yerler yapın,
namazlarınızı ikame edin. (Ey Musa!) Müminleri müjdele! diye vahyettik.” (Yunus, 10/87) emri gereği
toplumsal davet ve ıslah çabasına yönlendirilmesi örneğinde olduğu gibi. Yine Muhammed (a.s.)’ın bir
taraftan Kâbe çevresinde Mekke egemenlerine İslam’ın apaçık mesajını ulaştırırken ve onların
ifsadına karşı mücadele ederken, diğer yandan Darul Erkam’da ilk Kur’an neslini yetiştirmeye
yönelmesi ve fert fert Mekkelilere daveti ulaştırmaya çalışması örneğinde olduğu gibi.
Bu örneklerde de görüldüğü gibi, İslami mücadelede siyasal mücadele ile toplumsal dâvet, eşgüdümlü
ve paralel çabalardır. Bu konuda keskin hatlarla ayrılmış bir merhale söz konusu değildir.
Peygamber kıssalarında gördüğümüz bir başka önemli husus, Peygamberlerin toplumlarla değil,
toplumlara hükmeden egemenlerle kavga ettiği gerçeğidir. Kıssalarda Peygamberlere karşı
çıkanlardan söz edilirken çoğunlukla “Kavminin ileri gelenleri” ifadesi kullanıldığı gibi, bazen de Musa
(a. s.)’a karşı Firavun, Salih (a.s.)’a karşı şehirdeki 9’lu çete örneklerinde olduğu gibi bu durum
müşahhas şekilde dile getirilir. Peygamberler, çoğu zaman daha başından dâvetlerine karşı tavır alan
egemenlere karşı kıyasıya bir mücadeleye girişirken, egemenlerin manipüle edip yanlış yönlendirdiği
toplumları ise bu yanlış yönlendirmenin etkisinden kurtarmaya çalışmışlar, egemenlere karşı
mücadelelerinde toplumların desteğini almaya çalışmışlardır. Tabii ki bunun için ilkesiz bir
pragmatizme asla yönelmemiş, apaçık dâvetle toplumların hem dünya hem ahret saadetini temin
etme yoluna gitmişlerdir.
Bu durumu Hz. Musa’nın Firavun karşısındaki kararlı ve net duruşuyla, davetine muhatap kıldığı
İsrailoğulları karşısındaki tutum farklılığında, Hz. Peygamber’in Mekke egemenlerine karşı tutumuyla
Mekke halkı karşısındaki tutum farklılığında açıkça görmekteyiz.
Günümüzde ise, merhamet edilmesi ve dâvete muhatap kılınması gereken toplumlarla maalesef
İslam adına adeta kavga edildiği, egemen otoritelere yöneltilmesi gereken temel muhalif kimlik ve
5
çabaların toplumla kavga edilerek heba edildiği görülmektedir. Toplumu kazanmak adına toplumun
hurafeleriyle barışık olmak ne kadar yanlışsa, egemen şirki bırakıp toplumla kavga etmek de aynı
şekilde yanlıştır.
Şuayb (a.s.), Salih (a.s.)’ın ve Lut (a.s.)’ın ve Muhammed (a.s.)’ın davetinde gördüğümüz gibi, temel
tevhidi davetin yanı sıra, Peygamberler, iktisadi, ahlaki vs alanlarda toplumda var olan haksızlıklar ve
sapmalara karşı sessiz kalmamışlar, bu alanlardaki ıslah çabalarını da temel tevhidi mücadelelerine
paralel olarak, onun bir parçası olarak sürdürmüşlerdir.
İslami davetin pratik alanda çeşitli öncelikleri ve merhaleleri bulunmakla birlikte, bu davetin esasını
teşkil eden akidevi / tevhidi söylem ve duruş konusunda bir merhalecilik ve tedricilikten söz edilemez.
Hiçbir Peygamberin mücadele sürecinde böyle bir merhalecilik söz konusu değildir. Hiçbir Peygamber,
hiçbir zaman bâtılın bünyesinde bir geçiş sürecine taraf ve razı olmamış, Allah’ın hükmünden başka
bir hükmü tanımamıştır. Bu konuda çeşitli çevrelerce Kur’ani bağlamından koparılarak istismar edilen
Yusuf (a.s.)’ın Mısır’daki iktidar süreci, bâtıl içerisinde bir geçiş dönemi değil, Yusuf Sûresi 56. ayette
de belirtildiği gibi “dilediği gibi hareket etme yetkisine sahip” bir İslami iktidar imkanıydı. Burada
Yusuf (a.s.)’ın iktidara uyum sağlaması değil, Mısır iktidarının Yusuf (a.s.)’a ve davetine teslim olması
söz konusudur. Zaten aksini düşünmek ve Yusuf (a.s.)’ın bâtıl bir otoritenin yöneticiliğini kabul ettiğini
iddia etmek, ona “zindanda doğru söyleyip sarayda şaştı” ithamında bulunmaktan başka bir şey
değildir.
Yusuf (a.s.)’ın zindan arkadaşlarına yönelik dâveti şöyleydi: “Dedi ki: "Size, rızık olarak verilen yemek
henüz ulaşmadan ben size onun ne olduğunu mutlaka haber veririm. Bu Rabbimin bana
öğrettiklerindendir. Doğrusu ben Allah'a inanmayan ve ahireti de inkâr eden bir kavmin dinini terk
ettim. Atalarım İbrahim, İshak ve Ya'kub'un dinine uydum. Allah'a bir şeyi ortak koşmak bize
yaraşmaz. Bu, Allah'ın bize ve insanlara olan lütfundandır; ancak insanların çoğu şükretmezler. Ey
zindan arkadaşlarım! Birbirlerinden farklı değişik rabbler mi daha hayırlıdır yoksa kahhar (mutlak güç
sahibi) olan tek Allah mı? O'nun dışında taptıklarınız Allah'ın haklarında hiç bir hüccet indirmediği,
sizin ve atalarınızın taktığı adlardan başka şeyler değildir. Hüküm ancak Allah'ındır. O, kendinden
başkasına tapmamanızı emretti. Dosdoğru din işte budur. Fakat insanların çoğu bilmezler.” (Yûsuf,
12/37- 40)
Toplumsal dönüşümün gönüllülük ve katılım esasına dayalı olması sebebiyle dâvetin de temelde açık
olmasının söz konusu olduğunu görmekteyiz. Her Peygamberin mücadelesinde hakkı hak olarak, bâtılı
da bâtıl olarak kesin ve keskin hatlarıyla ortaya koyan açık toplumsal dâvet söz konusu olmuştur.
Dâvette esas olan aleniliktir. Gizli dâvet, bir merhale olmayıp, açık dâvetin yanında insani ilişkilerin
doğası gereği zaman zaman ihtiyaç duyulan arizî bir durumdur.
Peygamberlerin cahiliye karşısındaki tutumlarının pasif ve onlardan kendi bünyelerinde hakka da yer
açması gibi sığınmacı, defansif değil, cahili toplumsal ve siyasal algıları doğrudan hedef alan ve
inkılaba uğratmaya çalışan aktif ve ofansif bir tutum olduğunu görmekteyiz. Peygamberler doğrudan
doğruya cahili egemenlik ilişkilerinin merkezinde bulunan putçuluk anlayışını ve bu anlayışın
müşahhaslaştığı putlar ve onlara tapınma biçimlerini hedef almış ve bu yüzden de cahiliyenin hakim
olduğu tüm dönemlerde egemen otoritelerin hedefi olmuşlardır. Peygamber kıssaları mücadelenin
hep bu eksende geçtiğini bize öğretmektedir.
6
“Biz Nuh'u kavmine gönderdik. O da: Ey kavmim! Allah'a kulluk edin. Sizin O'ndan başka ilahınız
yoktur. Ben sizin için büyük bir günün azabından korkuyorum" dedi.” (A’raf, 7/59)
“Biz Nuh'u: Kavmini, kendilerine acıklı azap gelmeden önce uyar" diye kavmine gönderdik. Dedi ki: 'Ey
kavmim, gerçek şu ki, ben size (gönderilmiş) apaçık bir uyarıcıyım.' Allah'a kulluk edin, O'ndan sakının
ve bana itaat edin, diye. 'Ki günahlarınızı bağışlasın ve sizi adı konulmuş bir ecele kadar ertelesin.
Elbette Allah'ın eceli geldiği zaman, o ertelenmez. Bir bilmiş olsaydınız.' Dedi ki: 'Rabbim, gerçekten
kavmimi gece ve gündüz davet edip-durdum.' Ancak benim davetim onların sadece kaçışlarını
artırdı… 'Ve dediler ki: Kendi ilahlarınızı bırakmayın; bırakmayın ne Vedd'i, ne Suva'ı, ne Yeğus'u, ne
Ye'uk'u ve ne de Nesr'i.” (Nuh, 71/1-6, 23)
“Âd toplumuna da kardeşleri Hûd'u gönderdik:-Ey halkım, dedi. Allah'a kulluk edin, sizin O'ndan başka
ilahınız yoktur. Ötekileri siz uyduruyorsunuz, dedi… 'Ey Hud' dediler. 'Sen bize apaçık bir belge
(mucize) ile gelmiş değilsin ve biz de senin sözünle ilahlarımızı terk etmeyiz. Sana iman edecek de
değiliz.” (Hûd, 11/50, 53)
“Onlara İbrahim'in haberini de aktar-oku. Hani, babasına ve kavmine: "Siz neye kulluk ediyorsunuz?"
demişti. Demişlerdi ki: "Putlara tapıyoruz, bunun için sürekli onların önünde bel büküp eğiliyoruz.
Dedi ki: "Peki, dua ettiğiniz zaman onlar sizi işitiyorlar mı? Ya da size bir yararları veya zararları
dokunuyor mu? ‘Hayır’ dediler. ‘Biz atalarımızı böyle yaparlarken bulduk.’ (İbrahim) Dedi ki: ‘Şimdi,
neye tapmakta olduğunuzu gördünüz mü?’ Hem siz, hem de eski atalarınız? İşte bunlar, gerçekten
benim düşmanımdır; yalnızca alemlerin Rabbi hariç. Ki beni yaratan ve bana hidayet veren O'dur.
Bana yediren ve içiren O'dur. Hastalandığım zaman bana şifa veren O'dur. Beni öldürecek, sonra
diriltecek olan da O'dur. Din (ceza) günü hatalarımı bağışlayacağını umduğum da O'dur;" (Şuarâ,
26/69-82)
“O, babasına ve kavmine: Şu karşısına geçip tapmakta olduğunuz heykeller de ne oluyor? demişti.
Dediler ki: Biz, babalarımızı bunlara tapar kimseler bulduk. Doğrusu, siz de, babalarınız da açık bir
dalalet içindesiniz, dedi. Dediler ki: Bize gerçeği mi getirdin, yoksa sen oyunbazlardan biri misin?
Hayır, dedi, sizin Rabbiniz, yarattığı göklerin ve yerin de Rabbidir ve ben buna şahitlik edenlerdenim.
Allah'a yemin ederim ki, siz ayrılıp gittikten sonra putlarınıza bir oyun oynayacağım!Sonunda İbrahim
onları paramparça etti. Yalnız onların büyüğünü bıraktı; belki ona müracaat ederler diye. Bunu
ilahlarımıza kim yaptı? Muhakkak o, zalimlerden biridir, dediler. (Bir kısmı:) Bunları diline dolayan bir
genç duyduk; kendisine İbrahim denilirmiş, dediler. O halde, dediler, onu hemen insanların gözü
önüne getirin. Belki şahitlik ederler. Bunu ilahlarımıza sen mi yaptın ey İbrahim? dediler. Belki de bu
işi şu büyükleri yapmıştır. Hadi onlara sorun; eğer konuşuyorlarsa! dedi. Bunun üzerine, kendi
vicdanlarına dönüp (kendi kendilerine) Zalimler sizlersiniz, sizler! dediler. Sonra tekrar eski inanç ve
tartışmalarına döndüler: Sen bunların konuşmadığını pek ala biliyorsun, dediler. İbrahim: Öyleyse,
dedi, Allah'ı bırakıp da, size hiçbir fayda ve zarar vermeyen bir şeye hala tapacak mısınız? Size de,
Allah'ı bırakıp tapmakta olduğunuz şeylere de yuh olsun! Siz akıllanmaz mısınız? (Bir kısmı:) Eğer iş
yapacaksanız, yakın onu da tanrılarınıza yardım edin! dediler.” (Enbiyâ, 21/52-68)
“Çünkü onlar, kendilerine: "Allah'tan başka ilâh yoktur" dendiğinde büyüklük taslıyorlardı. Ve mecnun
bir şairin sözüyle, biz ilahlarımızı mı terk edeceğiz? derlerdi.” (Sâffât, 37/35-36)
Allah’ın dini, gönüllü ve katılıma dayalı toplumsal dönüşümü esas aldığından, şiddetin temel bir araç
hatta amaç haline getirilmesini tasvip etmez. Şiddet, Yüce Allah’ın belirlediği ölçüler içerisinde kalmak
7
ve hikmeti gözetmek kaydıyla, ihtiyaç olduğunda gündeme gelebilecek arizî bir durumdur. Şiddet
ancak doğru yer ve zamanda ve doğru olarak kullanılan bir araç olarak görüldüğünde meşrudur. Aksi
halde araç olmaktan çıkıp, Allah’ın dinini araçlaştıran bir şiddet algısı şiddet körlüğüdür ve bu tür bir
algının Peygamberlerin mücadele sünnetinde yeri yoktur. Tabi buna karşılık, bâtıl otoritelerle iyi
geçinmeye, onların putları ve putçuluklarıyla barışık olarak siyasal otoriteyi içeriden ele geçirmeye
yönelik hoşkörü yaklaşımlar da, tevhid akidesine ve bu akide çerçevesinde temel ekseni davet olan
İslam’ın toplumsal dönüşüm öğretisine aykırıdır.
Kur’an’ın anlattığı Ashab-ı Kehf ve “Firavun’un sarayında imanını gizleyen mü’min” kıssaları bırakalım
sarayları ele geçirmek için putlarla ve putçulukla, bâtıl otoritelerle barışık olmayı/görünmeyi, sarayda
bile olunsa imanla tanıştıktan sonra bâtıla açık tavır alarak dâvete yönelmenin temel bir yükümlülük
olduğunu göstermektedir.