Enfeksiyon

Enfeksiyon
Hastalıklarında Acil
Bakım
• Dersin Amacı
• ►Enfeksiyon hastalıklarını tanımak
• ►Enfeksiyon hastalıklarından korunma yollarını
bilmek
• ►Bildirimi zorunlu olan hastalıkları hatırlamak
ve gerektiğinde bildiriminin yapılmasını
sağlamak
• Tanımlar:
• Bulaşıcı hastalık: Bir canlıdan diğerine
bulaşabilen hastalıklardır.
• Mikroorganizma: Doğal olarak her yerde
bulunabilen, tek hücreli, karmaşık enzim
yapısı olan mini canlılardır.
• Normal flora: İnsan vücudunda bulunan ve
yer değiştirmedikçe hastalık yapmayan
mikroorganizmalar topluluğu.
• Patojen mikroorganizma (enfeksiyon etkeni
): İnsan vücudunda (ya da hayvanda, bitkide)
istenmeyen etki ( hastalık ) oluşturan; virüs,
bakteri, parazit, mantar olarak adlandırılan
mikroorganizmalardır.
• Enfeksiyon: Mikroorganizmaların insan
vücuduna girdikten sonra, üreyip çoğalarak,
istenmeyen belirtiler ve/veya hastalıklar
oluşturmasıdır.
• Enfeksiyon zinciri: Enfeksiyon oluşturabilmesi
için, mikroorganizmanın tamamlaması
gereken aşamalardır.
• Bulaşma yolları: Enfeksiyon etkeninin
yayıldığı yollardır.
• İnkübasyon (kuluçka) süresi: Enfeksiyon
etkeninin konakçıya girdikten sonra, hastalık
belirtilerinin ortaya çıkması arasında geçen
süredir
• Kontaminasyon: Enfeksiyon etkeninin
hastanın vücudunda, giysilerde, su veya
yiyeceklerde bulunmasıdır.
• Virülans: Mikroorganizmanın hastalık oluşturabilme yeteneği. Bazı mikroorganizmalar
çok virülandır. Örnek, Hepatit B virüsü (HBV)
yüzeylerin üzerinde haftalarca canlı kalabilir
ve kişiye bulaştıklarında az mik- tarda bile
hastalık oluşturabilir. Oysa AİDS etkeni olan
HIV, ışık ve havada kısa bir süre kaldığında
ölür.HBV , HIV’ e göre 40 kat daha bulaşıcıdır.
• Enfeksiyon kaynağı (rezervuar) :
Mikroorganizmaların doğal olarak yaşayıp
çoğaldıkları ortamdır: insan, hayvan veya
cansız nesneler (su, toprak vd.).
•Çıkış kapısı: Mikroorganizmaların enfeksiyon
kaynağından ayrıldıkları yerlerdir. İnsanlarda;
solunum sistemi, boşaltım sistemi, sindirim
sistemi ve deri bütünlüğünün bozulduğu
yerlerdir. Örnek: balgam, tükürük,
kan,idrar,dışkı,meni, vajen sekresyonu, gözyaşı
vs.aracılığı ile bu kapılardan çıkarlar.
• Giriş kapısı: Mikroorganizmaların vücuda girdiği
yerlerdir.
• Genellikle giriş kapısı ile çıkış kapısı aynıdır: ağız,
burun, kulak, göz, kan damarları, hasar görmüş
deri ( sağlam deriden mikroorganizma giremez) vd.
• Konakçı: Mikroorganizmayı vücudunun üzerinde
veya içinde barındıran insana ( veya hayvana,
bitkiye) denir. Özellikle vücut direnci azalmış;
kronik hastalığı olma (kronik böbrek, kalp hastalığı,
KOAH, kanser vs. gibi), dengesiz beslenme, aşırı
yorgunluk, alkol ve sigara bağımlılığı, bağışıklık
sisteminin yetersiz olması durumunda kişiler,
mikroorganizmalar için uygun konakçıdırlar.
• ENFEKSİYON ZİNCİRİ-
• Enfeksiyon zincirini oluşturan altı halkadan biri
engellendiği takdirde enfeksiyon oluşamaz. Bu
zinciri iyi bilir ve gerekli önlemler alınırsa,
bulaşıcı hastalıklardan korunmak mümkündür.
• Enfeksiyon etkeni: Bakteri, virüs, mantar, parazit
şeklinde isimlendirilen, patojen
mikroorganizma(lar)dır. Enfeksiyon etkeninin
hastalık oluşturma potansiyeli, şu koşullara
bağlıdır:
• Mikroorganizmanın sayısına
• Mikroorganizmanın virülansına
• Bireyin vücut direncine
•
DOZ x VİRÜLANS
• ENFEKSİYON = --------------------------------•
KONAK DİRENCİ
DOZ: Mikroorganizmanın hastalık oluşturabilmesi
için gereken sayısal yeterliliğidir. Bazıları çok az
miktarlarda hastalık oluşturabilirken diğerleri fazla
sayıda hastalık oluşturabilmektedirler. Genel kural :
sayı arttıkça hastalanma olasılığı da artar
• Bulaşma yolları-1
• Mikroorganizmalar bir yerden bir yere çeşitli
yollarla taşınırlar. Bu yollar : KONTAMİNE SU VE
BESİNLER olabileceği gibi kontamine eşyalarda
olabilir; makas, tarak, şapka, giysi vb. HAVA YOLU
İLE BULAŞMA: Uzun süre açıkta canlı kalabilen
mikroorganizmalar hava, toz veya damlacıkla
duyarlı konakçıya ulaşırlaşabilirler. Damlacıkla
yayılma; öksürme-aksırma, tükürük, balgam,
burun, gözyaşı sıvılarının damlacıklar halinde
yayılmasıdır. TBC (tüberküloz, verem), grip, soğuk
algınlığı, çocuk hastalıklarının çoğunluğu bu yolla
yayılmaktadır.
• Bulaşma yolları-2
• Vektör: Sinek, bit, kene, fare vd bazı hayvanlar, bazı hastalıkları taşırlar bunlara
vektör denir. Örneğin, sıtma mikrobu anofel
adı verilen dişi sivrisinekte gelişimini tamamlayarak, sineğin insanı sokmasıyla insana
geçerek hastalık yapar. İnsanda hastalığın
ortaya çıkabilmesi için sıtma mikrobunun
mutlaka sivrisineğin vücudunda bir süre kalarak gelişim aşamasını tamamlaması gerekir.
O nedenle insandan insana bulaşmaz.
• Bulaşma yolları-3
• Portör (taşıyıcı) : Bir insan veya hayvan, bir
mikroorganizmayı vücudunda taşıdığı halde,
kendisinde hastalık belirtisi görülmezken
diğer insanlara bulaştırabiliyorsa bu kişilere
portör denilmektedir. En sık görülen, Hepatit
A virüsü (HAV) taşıyıcılarıdır. Bu kişiler besin
endüstrisinde kesinlikle çalışmamalıdır.
• Virüsler ve bakteriler, çok kolay
bulaşabilirlerken; parazitler ve mantarların
bulaşması daha zordur
• BULAŞICI HASTALIKLARDAN KORUNMA-1
Hastane öncesi acil bakım personelinin bulaşıcı
hastalıkların yayılma yollarını ve özelliklerini çok
iyi bilmeli, enfeksiyon zincirinin kırılmasında,
sorumluluğunuz çok fazladır. Hastalıkların
bulaşmasını önlemek üzere, solunum yolu
izolasyonu, ambulansın temizlenmesi, kan yolu
ile bulaşmanın önlenmesi sizin temel
uygulamalarınız kapsamındadır.
• BULAŞICI HASTALIKLARDAN KORUNMA-2
Bulaşıcı hastalıklardan korunma yolları:
• 1. Vücudun mikroplara karşı direncini arttırma.
• 2. Enfeksiyon kontrolü önlemleri
• ENFEKSİYON KONTROLÜ ÖNLEMLERİ
• -El yıkamak: Normal sabunla köpürterek ve
ovarak el yıkamak, en iyi temizlik yöntemidir.
Ambulansta mümkünse sıvı sabun
kullanılmalıdır.
• - Başkaları ile özel eşyalar (tarak, jilet, diş
fırçası, şapka, iç çamaşırı, yatak takımları vd.)
paylaşılmamalıdır.
• Gerektiğinde izolasyon (ayırma, karantina)
uygulanmalıdır. Solunum yolu ile bulaşan
hastalık ( örnek: Tbc) varsa, hastaya maske
takılmalıdır.
• -Risk altındaki kişiler aşılanmalıdır. Hepatit B(HBV)
taşıyıcı kişinin eşi HBV’ ye karşı aşılanması
önerilmektedir. Özellikle sağlık personeli, bayansa
ve geçirmemişse kızamıkçık aşısını, erkekse ve
geçirmemişse kabakulak aşısını yaptırması
önerilmektedir
• Başkalarının (özellikle hastanın) kan, tükürük, idrar,
dışkı gibi atıkları ile doğrudan temas etmemeye
özen gösterilmeli, temas edilecekse eldiven
giyilmelidir.
• - Mikroorganizmalar, çoğalmak için nemli ve kirli
ortamları tercih ederler. O nedenle, ortamı hiçbir
zaman nemli ve kirli bırakmayın.
KURU VE TEMİZ YERDE
MİKROP ASLA BARINAMAZ
Ambulansta koruyucu malzemeler
Ambulansta özel durumlarda koruyucu
malzemeler
BİLDİRİMİ ZORUNLU HASTALIKLAR
• Bulaşıcı hastalıklarla karşılaşıldığında ya da bulaşıcı
hastalıktan kuşku duyulduğunda;
• en yakın sağlık örgütüne bildirimde bulunulması
tüm yurttaşlara yasa ile verilmiş bir görevdir.
• 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu’nun (UHK)
58, 60, 61, 62 maddelerine göre,
• serbest çalışan hekimler, hastane baş- hekimleri,
diş hekimi, eczacı, ebe, hemşire, sağlık memuru,
diğer sağlık çalışanları, hastalık bildirimi yapmakla
ödevlendirilmiştir
• 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu’nun
(UHK) 58, 60, 61, 62 maddelerine göre,
• köy ihtiyar (seçilmiş) heyeti, otel, hapishane
ve fabrika müdürleri, apartman kapıcıları, ölü
yıkayıcılar, tabutlayıcılar, kaptanlar, mesleği
gereği hasta ile ilişkisi olanlar vb birçok
yönetici ve sorumlu hastalık bildirimi
yapmakla ödevlendirilmiştir
• Bildirimin amacı, bulaşıcı hastalık konusunda
ilgilileri uyarmak ve önlem alınmasını
sağlamaktır.
• İlk bildirim genellikle yörenin en yetkili sağlık
kuruluşu olan
• Sağlık Ocağı’na yapılır.
• Sağlık Grup Başkanlığı
• Sağlık Müdürlüğü
• Sağlık Bakanlığı.
Uluslararası bildirimi zorunlu olan
hastalıklar
• 1. Kolera - Vibrio cholera. İnfeksiyon, infekte
olmuş kişilerin kusmuklarıyla veya dışkılarıyla
dolaylı veya dolaysız yoldan kirlenmiş su ve
besinlerin tüketilmesi ile meydana gelir. Sadece
insanları etkiler, konak bir hayvan ya da vektör
bulunmamaktadır. Akut bir bağırsak hastalığıdır.
• 2. Veba - Yersinia pestis, pireler veya kemiriciler ile
ısırılma sonrasında ateş ve bölgesel lenf
nodlarında şişlikler (bubo) şeklinde görülür,
pnömoni formu nadir görülüyor.
• 3. Sarı Humma (yangı) - Flavivirüs cinsine ait
bir arbovirüs. Sineklerin ısırıklarıyla bulaşır.
Ateş, kas ağrısı, baş ağrısı, titreme,
iştahsızlık, mide bulantısı ve/veya kusma ve
sıklıkla kalp atışında yavaşlama görülür
• 4. Tifüs (bitle geçen, epidemik)
• 5. Tekrarlayan Yangı (bitle geçen)
• 6. Dizanteri (amipli)
• 7. Tifo
• 8. Gıda zehirlenmeleri
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
9. Viral Hepatitis A ve B
10. Kancalı kurt
11. Difteri
12. Kızıl ve Streptokok Anjini
13. Meningoensefalomyelitler
14. Lepra
15. Kuduz
16. Filariazis
17. Bilhariazis(şistozomyazis)
18. Şarbon
19. Ruam
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
20. Creutzfeldt – Jakob
21. Tifüs (pireyle geçen, endemik)
22. Tekrarlayan Yangı (keneyle geçen)
23. Dizanteri (basilli)
24. Paratifo
25. Gastroenteritler
26. Poliomyelitis (paralitik)
27. Boğmaca
28. Kızamık
29. Menenjit, Meningokoksik
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
30. Lohusalık Yangısı (Puerperal Enfeksiyon)
31. Tetanoz
32. Isırık, (kuşkulu hayvan tarafından)
33. Kala – Azar
34. Leptospirozis
35. Brusellozis
36. AİDS (HIV)
37. Tüberküloz
38. Sıtma
39. Trahom
40. Sifilis
Enfeksiyon Acilleri
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kalıcı organ ve doku hasarı oluşturabilen,
Ölüme yol açabileceği düşünülen,
Acil müdahale gereken enfeksiyon hastalıkları
enfeksiyon acillerini oluşturur
Örneğin:
Menenjit ve ensefalit
Sepsis ve septik şok
Akut endokardit
Tetanoz
Kuduz
Hayatı tehdit eden deri ve yumuşak doku
enfeksiyonları
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Şarbon
Kolera
Sıtma gibi endemik olan
Kırım Kongo kanamalı ateşi gibi güncelleşen
enfeksiyonlar ile
Pnömoniler
Akut pyelonefritin acil yaklaşım gerektiren klinik
şekilleri
Acil müdahele gerektiren olguların
belirlenmesinde
hastadan iyi bir hikaye alınması,
sistem sorgulaması yapılması,
vital bulgularının ve sistemik muayenenin dikkatli
ve hızlı bir şekilde yapılması önem taşır.
Bazı durumlarda tedavinin dakikalar içinde başlatılması
mortalitenin önlenebilmesiyle yakından ilişkilidir.
Örneğin sepsis, akut bakteri endokarditi ve pürülan
menenjitte tedaviye erken başlama noktasında
dakikalar bile çok önemlidir
Acil bir enfeksiyon hastalığı karşısında izlenmesi
gereken kademeli yol
1. Acil olarak baş vuran hastadan, gereğinde hasta
yakınlarından ayrıntılı anamnez alınır.
2. Ayrıntılı sistemik klinik muayene yapılır. Deri
döküntüsünden göz dibi incelemelerine kadar acil
hekimlikte bazen ayrıntı gibi düşünülen muayeneler
sistemik enfeksiyon hastalıklarında tanı koydurucu
bulgular verebilir
3. Laboratuvar incelemeleri hemen yapılır.
• Tam kan sayımı, lökosit formülü, tam idrar
tahlili yapılır. Nötrofilik lökositoza, sola
kayma (çomaklarda %10 veya daha fazla
artma), toksik granülasyon ve vakualizasyon
da eşlik ediyorsa bakteri enfeksiyonu
olasılığı yüksektir.
• Atipik lenfo-monositlerin fazlalığı enfeksiyöz
mononukleoz düşündürür.
• Ateşli bir hastada sadece periferik yayma ile
sıtma tanısı konabilir
Akut faz yanıtı hakkında CRP ve sedimantasyon
kısa sürede bilgi verip tanıya yardımcı olur.
Bakteri enfeksiyonlarında CRP 24 saat içinde 20
kat veya daha fazla artarken, viral
enfeksiyonlarda istisnalar dışında CRP artışı 3-5
kat olabilmektedir
Gerekli klinik örnekler (kan, balgam, idrar, abse
örneği, dışkı, beyin, BOS vs) alınır
Enfeksiyon odağına göre alınan örneklerin
kültürleri yapılır
Son yıllarda üretilip kullanıma sunulan hızlı tanı
kitleriyle değişik enfeksiyonların kısa sürede
laboratuvarda tanınması mümkündür.
• Boğaz sürüntüsünde A grubu streptokok antijeni,
kan ve idrarda pnömokok antijeni, serumda
Mycoplasma pneumoniae antikorları, BOS’da
pnömokok, Neisseria meningitidis ve Haemophilus
influenzae tip b ve Cryptococcus neoformans
antijeni, idrarda Legionella pneumophila antijeni
acil koşullarda bakılabilir.
• Bu etkenleri lateks aglütinasyon,
immünkromatografik kart testler veya membran
ELISA ile kısa sürede (10-60 dak) araştırmak
mümkündür
Radyolojik inceleme: Akciğer grafisi çekilir. Solunum
yolu semptomlarına rağmen düz akciğer grafisinde
bulgu yoksa bilgisayarlı tomografi incelemesi yapılır.
Tutulan sisteme göre diğer radyolojik incelemeler
yapılır.
4. Uygun antimikrobik başlanması
• Antibiyotik tedavisi ya etkenin gösterildiği veya
üretildiği durumlarda (etkene yönelik) veya
enfeksiyon kuşkusu varlığında (empirik), ya da
profilaksi amacıyla verilir
Antibiyotikler uygun etki ve direnç gelişimini önleme
açısından belirlenen bir süreyle verilmelidir.
• Örneğin streptokoksik farenjitte 10 gün
• Akut sinüzitte 10-14 gün
• Pnömokoksik pnömonide 7-10 gün
• Basilli dizanteride 3-5 gün
• Sistitte 3 gün
• Pyelonefritte 10-14 günlük tedavi süreleri
önerilmektedir. Hastaya göre bu süreler gereğinde
daha da uzatılabilir.
• Parenteral başlanan antibiyotik tedavisi hastanın
kliniği düzelmeğe başladıktan sonra uygun bir oral
antibiyotiğe değiştirilebilir (ardışık tedavi )
• Hekim dışı sağlık personeli sadece şüphelendiği veya
hasta tarafından dile getirilen bulaşıcı hastalığı çağrı
raporuna yazmak ve hastanedeki ekibi
bilgilendirmekle sorumludur
• SONUÇ
• 1-Enfeksiyon hastalıklarını ve enfeksiyon zincirini
bilmeliyiz
• 2-Bulaşı önlemek için enfeksiyon zincirini kırmalıyız
• 3-Enfeksiyonlardan korunma kurallarını bilip
uygulamalıyız
• 4-Bildirimi zorunlu olan hastalıkları bilip gerekli
bildirimleri yapmalıyız
•TEŞEKKÜRLER