BES`in ihtiyacı: İnsan Sermayesi
advertisement
BES’TE İNSAN SERMAYESİNİN ÖLÇÜMÜ, STANDART ANKETLERE GÖRE DAHA NESNEL BİR RİSK ÖLÇÜMÜ SAĞLIYOR. VOL.1 | NİSAN | 2013 www.gunduzcapital.com BES’in ihtiyacı: İnsan Sermayesi Eğitim hayatımıza yatırım yaparak aslında bir çeşit tahvile yatırım yaptık. Çalışma hayatımızda aldığımız maaşlar ise bir anlamda bu tahvilin kupon ödemeleri. Bu yaklaşım sadece soyut bir benzetim değil, gerçekte sahip olduğumuz toplam varlığı, risk algımızı ve varlık dağılımı seçimlerimizi etkileyen somut ve gerçek bir olgu. Bu olgu, yani insan sermayesi gelecekte elde edeceğimiz gelirlerin bugünkü ekonomik değeri anlamına geliyor. Toplam Varlık = Finansal Sermaye + İnsan Sermayesi. Her ne kadar insan sermayesi hâlihazırda harcanabilecek bir varlık olmasa da, genel olarak toplam varlığın önemli bir kısmını oluşturur. Örnek olarak, genç yatırımcıların önlerinde uzun bir çalışma hayatı olduğundan tipik olarak insan sermayeleri yüksek, ancak geçmiş kısa çalışma hayatı süresi dolayısıyla birikimleri sınırlı olduğu için finansal sermayeleri azdır. Buna karşılık daha yaşlı yatırımcıların önlerinde kısa bir çalışma hayatı kaldığından insan sermayeleri az, ancak finansal sermayeleri yüksektir. Diğer bir deyişle, çalışma hayatına başlanması ile birlikte insan sermayesi zamanla finansal sermayeye dönüşür. 800 Örnek olarak her yıl enflasyon oranında artan ve aylık bazda alınan bir maaş, yapısı itibariyle enflasyona endeksli bir tahvile benzer bir yapıdadır. Dolayısıyla bir yatırımcının finansal sermayesi olmasa da, sahip olduğu insan sermayesi, yani gelecekte Bin TL Toplam Varlık 600 Finansal Sermaye 400 200 İnsan Sermayesi 25 30 35 40 45 Yaş 50 55 60 65 Şekil 1. 25 yaşında, yıllık net geliri 30 bin TL ve %10 birikim oranına sahip bir yatırımcının insan sermayesi, finansal sermayesi ve toplam varlığının değişimi. Finansal sermaye %60 hisse, %40 repo olarak değerlendirildi. Ortalama yıllık hisse getirisi %10, repo getirisi %6, başlangıç finansal varlığı 5 bin TL. Enflasyon etkisi ve insan sermayesideki belirsizlikler ihmal edildi. BES’TE İNSAN SERMAYESİNİN ÖLÇÜMÜ, STANDART ANKETLERE GÖRE DAHA NESNEL BİR RİSK ÖLÇÜMÜ SAĞLIYOR. www.gunduzcapital.com alacağı maaşların bugünkü değeri, bir anlamda bono veya tahvil benzeri bir varlığa yapılan yatırımın getirisine oldukça benzer bir yapıdadır. Bir anlamda yatırımcının portföyünde bu tip bir tahvil bulunmaktadır. Dolayısıyla varlık dağılımının, insan sermayesini gözetmeksizin, sadece sahip olunan finansal üzerinden değerlendirilmesi eksik ve yanlış bir yöntemdir. İnsan sermayesi riskli bir varlıktır. Aynı yaşta, aynı maaşa sahip ve aynı yaşta emekli olacak bir öğretmen ve bir portföy yöneticisi ele alalım. Genel olarak portföy yöneticisinin maaşı hisse piyasası performansı ile belirli ölçüde bir korelasyona sahiptir. Bu korelasyon öğretmen maaşı için daha düşüktür. Dolayısıyla portföy yöneticisinin insan sermayesi, öğretmene göre daha riskli bir varlıktır. Portföy yöneticisinin varlık dağılımında öğretmene göre daha az hisse senedi bulunmalıdır. Toplam varlığın ne kadarının riskli varlıklarda olduğu düşünüldüğünde, Oran 100% Finansal Sermaye 80% 60% İnsan Sermayesi 40% 20% 0% 25 30 35 40 45 50 55 60 65 Yaş Şekil 1. İnsan sermayesi, yaşam döngüsü boyunca azalarak finansal sermayeye dönüşür. portföy yöneticisinin toplamda daha riskli bir portföye sahip olduğu, dolayısıyla finansal sermayesinin daha az kısmını hisse senetlerinde değerlendirilmesi gerektiğini söyleyebiliriz. Benzer olarak, maaşı çalıştığı sektörün performansı ile ilişkili olan insanlar, finansal varlıklarını değerlendirirken, bu sektördeki hisse senetleri yerine diğer varlıkları tercih etmelidir. Bireysel emeklilik ve insan sermayesi ilişkisi. Bireysel emeklilikte alınması gereken en önemli karar, risk iştahına göre varlık dağılımının seçilmesi. Ancak risk sadece sahip olunan finansal varlıklar ile değil, aynı zamanda insan sermayesi riski ile ilgilidir. İnsan sermayesinin ve riskinin doğru ölçülmesi, toplam varlığın ne kadarının riskli olduğunu ortaya çıkaracak, finansal sermayenin nasıl değerlendirilmesi gerektiğini BES’TE İNSAN SERMAYESİNİN ÖLÇÜMÜ, STANDART ANKETLERE GÖRE DAHA NESNEL BİR RİSK ÖLÇÜMÜ SAĞLIYOR. www.gunduzcapital.com ortaya çıkaracaktır. Örnek olarak aynı finansal sermaye sahip iki katılımcıdan, daha riskli insan sermayesine sahip olan finansal sermayesinde daha az hisse senedi bulunduracaktır. Veya genel olarak devlette çalışanların insan sermayeleri daha az riskli olduğundan, özel sektörde çalışanlara göre daha fazla hisse senedi bulunduracaktır. düşürülmelidir. Referanslar 3. İnsan sermayesinin riskleri, hisse senedi piyasası ile olan korelasyonu yüksek ise, insan sermayesi de riskli bir varlık olacağından, hisse senedi oranı azaltılmalıdır. 1. Bireysel Emeklilik Sistemi Gelişim Raporu 2011, http://www.egm.org.tr/bes201 1gr/bes2011gr_tr.pdf Sonraki ayların gündemi ne olacak? Emeklilik planları oluştururken bunların farkında olmalı: 1. İnsan sermayesini etkileyen faktörler nelerdir? 1. Katılımcıların uzun dönemli finansal varlık dağılımlarını belirlerken, finansal sermaye ve insan sermayesi dengesi göz önünde bulundurulmalıdır. 2. İnsan sermayesinin risksiz ve riskli varlık olarak değerlendirildiği durumlarda optimal varlık dağılımları nasıl bulunur? 2. Daha esnek ve güvenli insan sermayeleri olan genç katılımcılar, finansal varlıklarını hisse senedi gibi yüksek riskli varlıklarda değerlendirmelidir. Hisse senedinde değerlendirilen finansal varlıklar yaş ilerledikçe azaltılmalıdır. Ayrıca hisse senetlerinin yüksek performans gösterdiği dönemlerde finansal varlık miktarı artacağından, hisse oranı 3. Hayat sigortası emeklilik plana nasıl dahil edilebilir? 2. Ibbotson, R. G., Milevsky, M. A., Chen, P. and Zhu, K. X. (2007) Lifetime Financial Advice: Human Capital, Asset Allocation, and Insurance, The Research Foundation of the CFA Institute, USA.
