OTİZM NEDİR? Otizm spektrum bozukluğu, doğuştan gelen ya da yaşamın ilk yıllarında ortaya çıkan karmaşık bir nöro-gelişimsel bozukluktur. Otizmin, beynin yapısını ya da işleyişini etkileyen bazı sinir sistemi sorunlarından kaynaklandığı sanılmaktadır. Yaşamın ilk 3 yılı içinde ortaya çıkar, yaşam boyu devam eder, sosyal etkileşim, sözel ve sözel olmayan iletişimde problemler, tekrarlayıcı davranış ve kısıtlı ilgi alanları ile kendini gösterir. Otizm üç alanda yetersizlikle kendini göstermektedir: a) Sosyal etkileşim (Göz kontağı kurmamak, arkadaşlık ilişkileri geliştirememek gibi) b) Dil ve iletişim ( Hiç konuşmamak, sıra dışı konuşma özellikleri gibi) c) Ġlgi ve davranışlar ( Takıntılar, anlamsız hareketlerin tekrarı, rutinlere aşırı bağlılık gibi) YAYGINLIK ORANI NEDİR? Dünyanın pek çok yerinde olduğu gibi, Türkiye’de de ne kadar çocuğun Otizmden etkilendiği bilinmemektedir. Ancak son yıllarda gelişmiş ülkelerde yürütülen kapsamlı yaygınlık çalışmaları, her 99 çocuktan birinin otizmden etkilendiğini göstermektedir. Bu orana göre otizm, çocuklarda rastlanan en yaygın nörolojik bozukluktur. NEDENİ NEDİR? Otizmin genetik olduğu yönünde güçlü bulgular vardır; ancak, otizmden sorumlu olan genler henüz netleştirilememiştir. Ayrıca genetiğin yanı sıra bazı çevresel tetikleyicilerden de kuşkulanılmaktadır. NASIL TANILANIR? Bir çocuğa otizm ya da başka yaygın gelişimsel bozukluk (Asperger sendromu, başka türlü adlandırılmayan yaygın gelişimsel bozukluk, vb.) tanısı konabilmesi için yukarıda sıralanan belirtilerin tümünü gözlemek gerekmez. Ayrıca, hemen hemen herkes bu belirtilerden bazılarını, en azından belli durumlarda gösterebilir. Dolayısıyla, tanı koymak, hangi belirtilerin, hangi ortamlarda ve hangi yoğunlukta olduğunun belirlenmesiyle yürütülen karmaşık bir süreçtir. Bu nedenle tanıyı yalnızca bu konunun uzmanları olan çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanları(psikiyatrları) ile çocuk nörologları koyabilir. Otizm tanısı alan çocukların çoğunda değişik derecelerde öğrenme güçlüğü ve zeka geriliği de görülebilir. Otizm, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de son yıllarda adı çok sık duyulan bir özel eğitim kategorisidir. Otizm terimi, zaman içinde yerini, otizm spektrum bozuklukları (ASD - autism spectrum disorders) terimine bırakmıştır. Otizm spektrum bozuklukları, yaygın gelişimsel bozukluklarla (pervasive developmental disorders - PDD) eşanlamlı olup, ileri düzeyde ve karmaşık bir gelişimsel yetersizlik anlamında kullanılmaktadır. Otizm ise, bu şemsiye altında yer alan kategorilerden yalnızca biridir. Otizm spektrum bozukluğu kavramı ile ilişkili belli başlı olgular şöyle sıralanabilir; Otizm spektrum bozukluğunun nörolojik nedenlerden kaynaklandığı sanılmaktadır. Otizm spektrum bozukluğu tanılı bireylerin önemli bir bölümünde (yaklaşık %35), beyindeki anormal elektrik hareketlerine bağlı olarak; nöbet, istemsiz hareketler, bilinç yitimi vb. nörolojik sorunlar da görülebilir. Otizm spektrum bozukluğu bir ruh hastalığı değildir; ancak, belirtileri bazı ruh hastalıklarını çağrıştırabilir. Yapılan bilimsel araştırmalar, otizm spektrum bozukluğunun çocuk yetiştirme özellikleriyle ya da ailenin sosyo-ekonomik özellikleriyle ilişkisi olmadığını göstermiştir. Otizm spektrum bozukluğunun kalıtsal olabileceği yönünde bulgular vardır; ancak, buna yol açan gen ya da genler henüz bulunmuş değildir. Önceki yıllarda otizm spektrum bozukluğunun görülme oranının 500'de bir olduğu kabul edilirken, son verilere göre, otizm spektrum bozukluğunun yaklaşık her 88 çocuktan birini etkilediği düşünülmektedir. Ayrıca, erkeklerdeki yaygınlığı kızlardan dört kat fazladır. Sanıldığının aksine, otizm spektrum bozukluğu tanılı bireylerin çoğunda, farklı düzeylerde zeka geriliği görülür. Ayrıca, zeka testlerinde, belli alanlar, diğer alanlara kıyasla çok daha geri çıkabilir. Otizm spektrum bozukluğu tanılı bireylerin pek azında (yaklaşık %10), çok güçlü bellek, müzik yeteneği vb. üstün özelliklere rastlanır. Amerikan Psikiyatri Birliği'nin 2000 yılında yayımladığı kılavuza göre (DSM-IV-TR), otizm spektrum bozukluğu kapsamında beş ayrı kategori yer almaktadır: Otizm (Otistik bozukluk) Asperger sendromu Atipik otizm (Başka türlü adlandırılamayan otistik/yaygın gelişimsel bozukluk) Çocukluk dezentegratif bozukluğu Rett sendromu Kaynak: Tohum Otizm Vakfı TEKĠRDAĞ HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ