Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz

Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
Mali Tablolarda
Rasyolar İle Analiz
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
İçindekiler ;
- Mali Tablolar Analizinin Amacı
- Rasyolar (Oranlar) İle Analiz
- Mali Tablolar Analizinde Kullanılan Rasyolar (Oranlar)
- Likidite ve Finansal Durumun Analizi
- Likidite Oranları
- Finansal Durum ile İlgili Oranlar
- Bilanço Varlıklarının Kullanılmasını Gösteren Analizler
- Kârlılık ve Faaliyet Sonuçlarının Analizi
- Mali Tabloların Rasyolar İle Analizi
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
Mali Tablolar Analizinin Amacı
İşletmelerin geleceğini plânlamak, kararlar alabilmek için mevcut durum
ve gelecek ile ilgili bir takım analiz ve verilere ihtiyaç vardır.
Çünkü yapılan analizler sonucunda elde edilen bilgiler, şirket yönetiminin
gelecek için vereceği kararlarda bir ışık, bir veri olacaktır.
İşletmenin dönemsel faaliyet sonuçlarının ve işletme mali portresinin
analiz edilmesi gerek finans ve gerekse muhasebe yöneticilerinin
görevlerinden olduğunu düşünüyorum.
Mali tablolar analizinin, işletmenin faaliyetleri sonucu başarısını ölçmek
için kullanılan araçlardan biri olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
Burada bir hatırlatma yapayım mali tablolar olarak, işletme bilanço ve
gelir tablosunu söz konusu etmekteyim.
Mali tabloların analizi için bir takım usuller bulunmakta.
Mesela rasyo (oran) analizinin, başabaş noktası analizinin, karşılaştırmalı
mali tablolar analizinin, fon akım analizinin, bu analiz usullerinden birkaç
tanesi olduğunu söyleyebilirim.
Ben bu e-kitapta sadece rasyo (oran) analizi üzerinde duracağım.
Rasyolar (Oranlar) İle Analiz
Rasyolar ile analizde dikkat edilmesi gereken, anlamlı olabilecek oranların
kullanılmasıdır.
Çünkü mali tablolarda bulunan rakamlar kullanılarak çok sayıda oran elde
etmek mümkün.
Ama bu hesaplanan oranlar bir anlam ifade edecek mi, yönetimin vereceği
kararlarda anlamlı veri olabilecekler mi, bu sorular çok önemlidir.
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
Bu çerçevede kullanılması gereken oranların, işletme likidite durumunu,
kârlılığını, borç ödeme gücünü, finansman kaynağını, bilanço varlıklarının
kullanışını, faaliyet neticelerini ölçen oranlar olması gerekir.
Şunu unutmamak gerekir, çok miktardaki oran hesaplayarak oranlar
karmaşası yaratmak değil, az ama bir anlamı, bir yorumu olan oranlar
hesaplamak hedef olmalıdır.
Mali tablolar analizinde kullanılan oranlar sadece işletme finans,
muhasebe ve nihayetinde işletme üst yönetimi için veri olmamakta.
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
İşletmeye yatırım yapacak yatırımcılar, işletmeye borç veren bankalar,
işletme hissedarları tarafından da kullanılmaktadır.
Yatırım yapacak yatırımcılar, yatırım yapacağı işletmenin mevcut
durumunu bilmek ve geleceğini tahmin etmek isterler.
İşletmeye borç veren bankalar, işletmenin gelecekte borç ödeme gücünün
devam edip etmeyeceğini tahmin etmek isterler.
Hissedarlar, ortaklık değerinin artıp artmayacağını, istenen kâr
dağıtımlarının olup olmayacağını tahmin etmek isterler.
Tekrar vurgulamak gerekirse, mali tablolar üzerinde bir takım oranlar
hesaplamak, bir takım rakamlar kümesi oluşturmak yetmemektedir. Bunlar
üzerinde anlamlı yorumlar yaparak karar alıcılara veri sağlamak asıl iş
olmaktadır.
Burada hemen, anlamlı yorum yapabilmek için gerekli kriterlerden
bahsetmek istiyorum.
Bu kriterleri şöyle sıralamak istiyorum;
- Mali tablolar üzerinden cari dönem için hesaplanan oranlar, geçmiş
dönem oranlarıyla mukayese edilmeli.
- İşletmenin bulunduğu sektördeki işletmelere ait oranlar ile ve sektör
ortalamaları ile karşılaştırılmalı.
- Genel olarak kabul edilmiş oranlar ile mukayese edilmeli.
Rasyolar (bir başka ifadeyle oranlar) ile analiz hakkında bu özet
bilgilerden sonra, mali tablolar analizinde kullanılan oranlara geçmek
istiyorum.
Mali Tablolar Analizinde Kullanılan Rasyolar (Oranlar)
Finans ve muhasebe yöneticileri, genel olarak işletmenin likidite durumu,
bilanço varlıklarının kullanılması, kârlılık, faaliyet sonuçları, borç ödeme
gücü, finansman kaynağı gibi konularda veri sağlayan ve üzerinde yorum
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
yapılabilen oranlar ile analiz usulünü kullanmaktadır.
Bu çerçevede kullanılan oranları şöyle sınıflandırmak mümkün ;
- İşletmenin likidite durumunun analizi için hesaplanan oranlar.
- İşletmenin finansal durumu ile ilgili oranlar.
- Bilanço varlıklarının kullanılması ile ilgili hesaplanan oranlar.
- Kârlılık ve faaliyet sonuçları ile ilgili oranlar.
- Kredi taksiti ve faiz ödeme gücünü ölçen oranlar
- Büyüme ile ilgili oranlar.
Bu e-kitapta likidite, finansal durum, bilanço varlıklarının kullanılması,
kârlılık ve faaliyet sonuçları oranlarını kullanarak yapılan mali tablolar
analizini incelemeye çalışacağım.
Konu öncelikle finans yöneticileri ve çalışanlarını ilgilendirse de,
muhasebe yöneticilerini ve muhasebecileri de mali tabloları hazırlayanlar
oldukları için ilgilendirdiğini düşünüyorum.
Şimdi rasyolar, bir başka ifadeyle oranlar ile analizi detaylandırmaya
çalışacağım.
Likidite ve Finansal Durumun Analizi
Buraya kadar olan anlattıklarımla mali tablolar analizinin amacı ve oranlar
ile yapılan analiz hakkında kısa bir bilgi vermiş oldum.
Mali tabloların analizinde önemli bir analiz usulünün, oranlar ile analiz
olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır, bunu vurgulamak istiyorum.
Şimdi likidite ve finansal durum ile ilgili oranlar kullanılarak yapılan
analizleri anlatmaya çalışacağım.
Likidite Oranları
Bu oranlar, işletmenin kısa sürede ödenmesi gereken borçlarını ödeme
gücünün, işletme sermayesinin yeterliliğinin tespit edilebilmesi için
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
hesaplanır.
Ödeme gücünün bilinmesi tabii ki önce işletme yönetimi için önemli,
bunun yanında işletmeye borç verenler açısından kısa vadedeki
alacaklarının tahsili için bir gösterge olan bu oran çok önemli olmakta.
Ayrıca özellikle kriz dönemlerinde işletmenin faaliyetlerini aksatmadan
yürütülmesini göstermesi açısından da likidite oranları önem arz
etmektedir.
Dönen varlıklar ile kısa süreli borçlar arasındaki ilişki, işletmenin kısa
süreli borçlarını ödeme gücünü göstermektedir.
Önemli likidite oranlarını şöyle sıralayabiliriz ;
- Cari oran :
Bu oran işletme dönen varlıklarının, kısa vadeli yabancı kaynaklara
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
bölünmesiyle hesaplanır.
Formülü şöyle yazabiliriz ;
Cari Oran = Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
Cari oran işletmenin kısa süreli borçlarını ödeme gücü ile net işletme
sermayesinin yeterliliği hakkında fikir verir.
Bu oranın en az 1 ve 1’in üzerinde olması gerekir.
Ancak işletmenin bulunduğu sektördeki şirketler ve sektör
ortalamasına göre mukayeseyi göz ardı etmemelidir.
Bu oranın düşmesine sebep olabilecek bazı durumlardan bahsetmek
gerekirse şunları söylemek mümkün ;
1. İşletme faaliyetleri neticesinde zarar etmesi.
2. İşletme sahiplerinin işletmeden yüklü kaynak çekmesi, kârın
işletmede bırakılmadan nakit olarak dağıtılması.
3. Sermayenin azaltılması.
4. Dönen varlıklar ile uzun vadeli borçların ödenmesi.
5. Kısa vadeli yabancı kaynakların, dönen varlık artışına göre yüksek
bir oranda artması.
- Asit test oranı :
Bu orana cari orana göre daha anlamlıdır.
Çünkü bu oranın hesaplanmasında, likiditesi diğerlerine göre düşük
olan stoklar, gelecek aylara ait peşin ödenmiş giderler, gelir
tahakkukları ve diğer dönen varlıklar gibi kalemler toplam dönen
varlıklar tutarından düşülür.
Böylece paraya daha kolay çevrilen hazır değerler ve kısa süreli
alacaklar toplamı dikkate alınır.
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
Formülü şöyle yazabiliriz ;
Asit Test Oranı = (Hazır Değerler + Menkul Kıymetler +
Alacaklar) / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
Bu oranın genel kabullere göre 1 olması yeterli kabul edilmektedir.
- Nakit oranı :
Bu oranda yukarıda bahsettiğim asit test oranının payında bulunan
alacaklar yer almaz.
Nakit oranı yukarıdaki oranlara göre, işletmenin daha ne kadar çok
likidite olduğunu gösterir.
Yani işletme bir kriz durumunda ( satışların durması, alacaklarını
tahsil edememe halinde) kısa sürede ödemesi gereken borçlarını
ödeme gücünü gösterir.
Formülü şöyle yazabiliriz ;
Nakit Oranı = (Hazır Değerler + Menkul Kıymetler ) / Kısa
Vadeli Yabancı Kaynaklar
Ancak bu oranda dikkat etmek gereken bir hususa değinmek
istiyorum.
Hazır değerler içinde vadesi gelmemiş çeklerin bulunması,
bankalarda bloke edilmiş mevduatın olması halinde gibi durumlarda
bu rakamları ihtiyatla karşılamak gerekir zannediyorum.
Bu oran yine genel kabullere göre 0.20 (% 20) ve üstünde olması
gerekir.
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
Finansal Durum İle İlgili Oranlar
Bu oranlar ile işletmenin en uygun bir şekilde finanse edilip edilmediği,
uzun süreli borçların ödeme gücüne sahip olup olmadığı gibi sorulara
cevap aranır.
Bu oranlar işletmenin mevcut durumu itibariyle, faaliyetleri neticesinde
zarar etmesi ve gelecek dönemlerde de yeterli fon yaratma kabiliyetini
yitirmesi durumunda, orta ve uzun vadeli borçlarını ödeyip ödemeyeceği
hakkında fikir verir.
Önemli finansal durum oranlarını şöyle sıralayabiliriz ;
- Kaldıraç Oranı :
İşletme aktiflerinin oransal olarak ne kadarının, kısa ve uzun vadeli
yabancı kaynaklar ile karşılandığını gösterir.
Bu oranın yüksek olması hali kredi verenler açısından ihtiyatla
karşılanır, izlenir. Çünkü işletmenin kredi taksitlerini ve faizleri
ödeyememe durumuna düşeceği endişesi taşırlar.
Ancak burada şunu vurgulamak da gerekir, eğer işletme yüksek bir
kâr oranı ile çalışıyor ve borçlanma maliyetinin üzerinde fon
yaratıyorsa, bu yüksek oranda yabancı kaynak kullanmak bir avantaj
da yaratabilir.
Böylece işletme sahipleri kendi öz kaynakları yerine yabancı kaynak
ile fon yaratabilir, bu durumu bir avantaj olarak kullanabilirler.
Ancak bu durumun devamlılık arz etmeyeceği, en başta kredi
verenlerin müdahale ederek belirli öz kaynak arayabileceklerini de
söylemek gerekir düşüncesindeyim.
Kaldıraç oranı formülünü şöyle yazabiliriz ;
Kaldıraç oranı = Toplam Yabancı Kaynaklar / Aktif Toplamı
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
Bu oranının 0,50 (% 50) üstünde olmasına genellikle olumsuz
bakılır, bir uyarı işareti olarak değerlendirilir.
- Öz sermaye oranı :
Öz kaynakların, aktif toplamına bölünmesi ile hesaplanan bu oranın
yüksek olması, işletmenin mali gücünün yüksekliğine işaret olarak
değerlendirilir.
Bu oranının yüksek olması kredi verenlerin işletmeye olan güvenini
artıracağı düşünülebilir.
Ancak burada şu soruya da cevap aramak gerekir, acaba işletme daha
az maliyetli olabilecek yabancı kaynak kullanımını ihmal etmekte
midir ?
Burada öz kaynak ve yabancı kaynak arasında belli bir dengeyi
kurmak, risk ve işletme kârlılığını koruma, artırma arasında bir
denge sağlamak, finans yöneticileri için önemli bir görev olarak öne
çıktığı düşüncesindeyim.
Öz sermaye oranını şöyle yazabiliriz ;
Öz sermaye oranı = Öz Kaynaklar / Aktif Toplamı
Ekonomik kriz dönemlerinde bu oranının yüksek olmasının bir
avantaj olacağını söylemek doğru olacaktır kanısındayım.
- Borçlanma katsayısı oranı :
Bu oran, işletmenin borçlanarak sağladığı kaynak ile işletme
ortaklarının getirdiği ve işletmenin oluşturduğu öz kaynak arasındaki
ilişkiyi gösterir.
Yabancı kaynakların toplam tutarının, işletme öz kaynaklarına (öz
sermaye) bölünmesi ile hesaplanır.
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
Bu oranın formülünü şöyle yazabiliriz ;
Borçlanma Katsayısı oranı = Toplam Yabancı Kaynaklar / Öz
Kaynaklar
Borçlanma katsayısının yüksek oluşundan, işletmeye borç verenlerin
işletme ortaklarından daha fazla kaynak sağladığı anlaşılır.
Bu oranın 1 olması öz kaynağın yeterliliğini gösterir, 2’ye çıkması
işletmeler için olumsuz yönde bir alarm olarak düşünülebilir.
- Kısa vadeli yabancı kaynağın aktif toplamına oranı :
Bu oran işletmenin aktif toplamının yüzde kaçının kısa vadeli kaynak
ile finanse edildiği hakkında fikir verir.
Bu oranın formülünü şöyle yazabiliriz ;
Kısa vadeli yabancı kaynak oranı = Kısa Vadeli Yabancı Kaynak
/ Aktif Toplamı
Burada şunu söylemek gerekir, kısa vadeli yabancı kaynakla kısa
sürede paraya çevrilebilen varlıkların finanse edilmesi gerekir.
Kısa vadeli borç ile uzun vadede paraya çevrilebilen duran
varlıkların fonlanması işletmeyi kısa vadeli borçlarını ödemede
sıkıntıya sokabilecektir.
Bu oranının 0,33 (%33)’ü aşmaması genel olarak kabul edilebilir.
Bilanço Varlıklarının Kullanılmasını Gösteren Analizler
Bu bölümde bilanço varlıklarının kullanılması ile ilgili oranları incelemeye
çalışacağım.
Faaliyet oranları da diyebileceğimiz bu oranların hesabında bilanço ve
gelir tablosunda oluşan rakamlar kullanılır.
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
Yani, gelir tablosunda işletme faaliyetleri sonucu oluşan rakamlar ile
işletme faaliyetlerinin bilançoya yansıyan neticeleri arasındaki ilişki bu
oranlar ile yorumlanır.
Önemli faaliyet oranlarını şöyle sıralayabiliriz ;
- Alacak devir hızı :
Alacak devir hızı, işletme faaliyetleri sonucunda oluşan alacakların
tahsil edilebilme hızını gösterir.
Satışların, ortalama ticari alacaklara bölünmesi ile hesaplanır.
Formülü şöyle yazabiliriz ;
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
Alacak Devir Hızı = Net Satışlar / Ortalama Ticari Alacaklar
Burada dikkat edilmesi gereken iki husus var.
Birincisi, formülde pay’da bulunan toplam net satışlar yerine
işletmenin gerçekleşen vadeli satış tutarının alınması (yani peşin satış
tutarlarının düşülmesi) daha doğru olacaktır. Çünkü payda’da
bulunan ortalama ticari alacak tutarı vadeli satışların neticesinde
oluşur.
İkincisi ise payda’daki alacaklar tutarında, sadece işletmenin satışları
neticesi oluşan alacakların bulunması gerekir. Mesela personelden,
ortaklardan, duran varlık satışından olan alacaklar gibi işletmenin asıl
faaliyeti dışındaki alacaklar olmaması gerekir.
Alacak devir hızı hakkında yorum yaparken, işletmenin geçmiş
yıllardaki ve ayni sektördeki diğer işletmelerin devir hızları ile sektör
ortalama devir hızları ile mukayese etmek doğru olacaktır.
Tabii ki, normal şartlarda devir hızının yüksekliği işletmenin ticari
alacaklarını çabuk tahsil ettiğini gösterir.
- Alacakların tahsil süresi :
Yıllık gün sayısının ( 360 ya da 365 gün) yukarıda hesaplanması
gösterilen alacak devir hızına bölünmesi ile hesaplanır.
Formülü şöyle yazabiliriz;
Alacak Tahsil Süresi = 360 (ya da 365) / Alacakların Devir Hızı
Hesaplanan bu süre, işletmenin vadeli satışlarının ortalama süresine
uyuyorsa işletme alacaklarını vadesinde tahsil ediyor demektir.
Ancak bu süre, sektördeki diğer işletmelerin ve/veya sektör
ortalamasına göre farklılık gösteriyorsa bunun yorumlanması
gerekecektir.
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
- Stok devir hızı :
Bir işletmede stoklar ne kadar çabuk paraya çevrilebilmekte ? Bu
sorunun cevabı stok devir hızı ile verilmeye çalışılır.
Stok devir hızı, satılan malın maliyetinin ortalama stok tutarına
bölünmesi ile hesaplanır.
Formülü şöyle yazabiliriz ;
Stok devir hızı = Satılan Malın Maliyeti / Ortalama Stok Tutarı
Burada ortalama stokların bulunması için aylık (ay sonu) stok
tutarlarının 12 aylık tutarının ortalamasının alınması daha doğru
olacaktır. Özellikle işletmenin satışları yıl içinde dalgalı bir seyir
izliyorsa bu şekilde hesaplamalıdır.
Stok devir hızı, hammadde ve malzeme stokları, mamul stokları ve
hatta yarı mamul stokları için ayrı ayrı hesaplanabilir.
Stok devir hızının yüksekliğinden işletmenin stoklarını kısa sürede
paraya çevirdiği anlaşılabilir, dolayısıyla (diğer koşulları göz ardı
ettiğimizde) işletmenin kâr artışı sağlaması muhtemel demektir.
Ancak stok devir hızı yüksek olması, işletmenin yetersiz stoklarla
çalıştığını da gösterebilir. İşletme yetersiz stokla çalışması halinde
çeşitli satış fırsatlarını kaçırmak gibi bir durumla da karşılaşabilir.
İşletmede alımların ve üretimin satış programına uygun olmaması
halinde, yani satış için gerekli üretimin ihtiyacından fazla stok
bulundurulması, istenmeyen stokların oluşmasına neden olabilir, bu
durum da stok devir hızını düşürecektir.
Stok devir hızı yorumlamak için, işletmenin geçmiş yıl hızını, ayni
sektördeki diğer işletmelerin hızını, sektörün ortalama devir hızını
dikkate almak gerekir.
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
-
Stok tutma süresi :
Yıllık gün sayısının (360 ya da 365 gün) stok devir hızına bölünmesi
ile hesaplanır.
Formülü şöyle yazabiliriz ;
Stok Tutma Süresi = 360 (ya da 365) / Stok Devir Hızı
Bu süre stokların ortalama kaç gün stokta beklediğini ifade eder.
Sürenin kısa olması, işletmenin üretimini kısa sürede paraya
çevirdiği anlamına gelir. Yani işletme stoklarının likit olma durumu
yüksektir.
- Net işletme sermayesi devir hızı :
İşletmenin satışları ile net işletme sermayesi arasında yakın bir ilişki
mevcuttur.
Çünkü satışların artması net işletme sermayesi ihtiyacını da
artıracaktır. Satış artışı doğal olarak alacakların ve stokların artışını
da beraberinde getirecektir.
Bu durumda işletme sermayesi ihtiyacı da artmış olacak.
Net işletme sermayesi devir hızı formülünü şöyle yazabiliriz ;
Net İşletme Sermayesi Devir Hızı = Net Satış Tutarı / Ortalama
Net İşletme Sermayesi
Bu devir hızının yorumlanmasında dikkatli olmak gerekir.
Net işletme sermayesinin devir hızının yüksekliği, işletmede net
işletme sermayesinin etkin yönetildiğini gösterebileceği gibi,
yüksekliğin işletme sermayesinin yetersizliğinden de kaynaklandığı
bir durum olabilir.
İşletmenin yüksek tutarda işletme sermayesine sahip olması, stoklar
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
ve alacakların devir hızlarının düşmesi gibi nedenler devir hızının da
düşmesini getirebilir.
İşletmenin net işletme sermayesinin devir hızının, ayni sektördeki
diğer işletmeler ile ve işletmenin geçmiş yıllar hızı ile
karşılaştırılması gerekir.
Kârlılık ve Faaliyet Sonuçlarının Analizi
Şimdi bu e-kitabın konusunu oluşturan rasyolar ile mali tabloların analizini
kârlılık ve faaliyet sonuçları ile ilgili oranları inceleyerek tamamlıyalım.
Bir işletmenin gelir tablosunun sonunda bulunan kâr rakamı mutlak değer
olarak görülür. Ancak bu kâr, işletme için olması gereken, faaliyetler
sonucu uygun, arzulanan bir kâr mıdır ? Bunun cevabını bulmak gerekir.
İşletmenin kâr oranını, bulunan sektördeki şirketlerin kâr oranı ya da
sektör ortalamaları ile mukayese etmek doğru olacaktır.
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
Öyle ki, işletmenin elde ettiği kâr, tutar olarak yeterli görülmemesine,
düşük olarak değerlendirilmesine rağmen içinde bulunduğu sektördeki
şirketlerin kâr oranından daha yüksek bir orana sahipse işletme başarılı
olarak değerlendirilebilir.
Kârlılık oranlarının önemli olanlarını şöyle sıralayabiliriz ;
- Öz kaynak kârlılık oranı :
İşletme sahiplerinin yatırdığı tutar diyebileceğimiz öz kaynakların
verimliliğini göstermesi açısından bu oran işletme ortakları için bir
anlam ifade edecektir.
Öz kaynak kârlılık oranını formül olarak şöyle yazabiliriz ;
Öz Kaynaklar Net Kârlılığı = Vergi Sonrası Net Kâr / Öz
Sermaye
Burada şunu göz ardı etmemek gerekir ;
İşletme ortaklarının işletmeye koydukları sermayeyi başka yerlerde
daha yüksek bir kâr oranı ile değerlendirme imkânı varsa, işletmenin
elde ettiği öz kaynak kârlılık oranı işletme ortaklarını tatmin
etmeyecektir.
Öz kaynak kârlılık oranını, vergi öncesi kâr ile de hesaplamak
mümkün, yani formülün pay’ına net kâr yerine vergi öncesi kârı
koyarak hesaplama yapılabilir.
Vergi oranında olabilecek değişikler işletmenin vergi sonrası kârını
etkileyecektir.
İşletmenin faaliyetleri sonucu elde ettiği vergi öncesi kârı dikkate
almak belki daha anlamlı olacaktır.
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
- Satış kârlılık oranları :
Net satış kârı oranı ;
Ödenecek vergiler de düşüldükten sonra bulunan net kârın net
satış tutarına oranlanması ile bulunur.
Formülü şöyle yazabiliriz ;
Net satış kârı oranı = Vergi Sonrası net Kâr / Net Satışlar
Bu oranının yeterliğine, işletmenin geçmiş yıllardaki elde ettiği
orana, sektördeki diğer işletmelerin oranlarına bakarak bir yorum
yapmak anlamlı olabilir.
Faiz ve vergi öncesi kâr oranı ;
İşletmenin ekonomik verimliliğini ölçen bu oran, finansman
giderleri öncesi kârın net satışa bölünmesi ile hesaplanır.
Formülü şöyle yazabiliriz ;
Faiz vergi öncesi kâr oranı = (Vergi Öncesi Kâr + Finansman
Giderleri) / Net satışlar
Bu oran bize şirketin esas faaliyetleri sonucunda elde ettiği
kârlılığı gösterecektir.
Brüt kâr oranı ;
İşletmenin satış maliyetlerini karşıladıktan sonra elde ettiği kârı
gösterir.
Net satışlardan satılan malın maliyetinin düşülmesi ile bulunan
kârın net satışlara oranıdır.
Brüt kâr, işletmenin faaliyet giderleri, finansman giderleri ve diğer
gelir-giderlerinden önceki kâr olup bu giderleri karşılaması
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
halinde işletme vergi öncesi kâr elde eder.
Formülü şöyle yazabiliriz ;
Brüt Kâr Oranı = Brüt Kâr / Net satışlar
Bu oranın yorumu için, işletmenin daha önceki yıllarda elde ettiği
brüt kâr oranı ile, sektördeki diğer işletmelerin brüt kâr oranı
mukayese edilmesi faydalı olacaktır.
Brüt satış kârının düşmesi veya artmasında aşağıdaki etkenler rol
oynayabilir.
1. Maliyetler değişmemesine rağmen satış fiyatları artması brüt
kârı artırır.
2. Satış fiyatları artmamasına rağmen maliyetlerin artması brüt
kârı düşürür.
3. Satış fiyatların artmamasına rağmen maliyetlerin düşürülmesi
brüt kârı artırır.
4. Satış fiyatları düşürülmek zorunda kalınmasına rağmen
maliyetlerde düşüş sağlanamazsa brüt kâr azalır.
Satış kârlılık oranlarının analizinde, oranların birlikte
değerlendirilmesi işletmenin faaliyet sonuçlarının daha iyi
yorumlanmasını sağlayabilir.
Mesela işletmenin brüt kâr oranının mukayese edilen geçmiş
dönemine göre ayni kalmasına rağmen net satış kârlılık oranı düşüş
gösterebilir.
Bunun nedeni faaliyet giderlerinin (Ar-Ge, satış ve genel yönetim
giderleri), finansman giderlerinin satışların artışına göre daha yüksek
bir artış göstermiş olması olabilir.
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
Mali Tabloların Rasyolar ile Analizi
Bu e-kitapta mali tabloların rasyolar ile analizi konusunu üç başlık altında
incelemeye çalıştım.
Bir başka ifadeyle mali tabloların analizini ;
- İşletmelerin likidite ve finansal durumu,
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
- İşletmelerde bilanço varlıklarının kullanılması,
- İşletmelerin kârlılık ve faaliyet sonuçları, konularına özgü olarak
incemeye çalıştım.
Ancak şunu söylemek istiyorum, mali tabloların analizinde sadece bu ekitapta bahsettiğim oranlar kullanılmıyor.
Mali tablolarda yer alan kalemleri kullanarak bu yazıda söz konusu edilen
oranların dışında daha çok oranlar ile analiz yapılabilir.
E-kitabın başlarında da bahsettiğim gibi, amaç çok sayıda oran
hesaplayarak bir anlamsız oranlar kalabalığı yaratmak olmamalı.
İşletme faaliyetleri hakkında yorum yapabilmek için, bir anlam ifade
edebilecek oranların hesaplanması ve bunlar üzerinden analizlerin
yapılması gerektiğini ifade etmek istiyorum.
Son olarak mali tabloların analizi konusunun, finans ve yönetim
muhasebesi yöneticilerinin önemli görevlerinden olduğunu düşündüğümü
söylemek isterim.
VOLKAN KARA
S. M. Mali Müşavir
Faydalanılan kaynak : Finansal Yönetim, Dr. Öztin Akgüç, Muhasebe Enstitüsü
Yayın No: 65
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analiz
Muhasebeci Yorumluyor Hakkında
Bu e-kitap www.muhasebeciyorumluyor.com yazarı Volkan Kara tarafından
hazırlanmıştır.
Muhasebeci Yorumluyor web sitesinde muhasebenin çeşitli dallarında özgün
konularda içerikler bulunmaktadır.
Günümüzde genel muhasebenin yanında maliyet ve yönetim muhasebesi,
işletme bütçeleri özel önem taşımaktadır.
Muhasebenin bu dallarında www.muhasebeciyorumluyor.com’da çeşitli
yazılar/makaleler okuyabilirsiniz.
Muhasebeci Yorumluyor web sitesini ziyaret etmek isterseniz bu sayfadaki
linklere tıklayın...
Mali Tablolarda Rasyolar İle Analizi
Tarih : 16.02.2014
Hazırlayan : VOLKAN KARA