Bosna – Hersek Ülke Raporu Temel Makro Ekonomik Göstergeler GSYİH ( Milyon $ ) 17.891 Kişi Başı GSYİH ( $ ) 10.213 Büyüme Oranı ( % ) 2.50% İthalat $9.403 milyar (2010) İthalattaki ortaklar Hırvatistan 24.3%, Slovenya 12.6%, Almanya 12.1%, İtalya 10.4%, Macaristan 6.5%, Türkiye 6.4%, Avusturya 6.2% - (2010) Nüfus 3.879.296 Yüzölçümü ( km² ) 51.197 Başkent Saraybosna Para Birimi Resmi para birimi Konvertibale Mark (KM)’dir. 1 KM = 100 fennig olarak değer bulmaktadır. Demir paralar: 5, 10, 20 ve 50 fennig ile 1 ve 2 KM şeklindedir. Kağıt paralar ise 1, 5, 10, 20, 50, 100 ve 200 KM olarak tedavülde bulunmaktadır. KM döviz kuru EURO’ya endekslenmiş olup, 1,96 KM = 1 Euro’ya sabitlenmiştir. Pasaport ve Vize İşlemleri Bosna-Hersek Türkiye'ye vize uygulamamaktadır. Bosna-Hersek Avrupa Birliği ülkelerine de vize uygulamamaktadır. Kullanılan Lisan Ülkede Boşnakça konuşulmaktadır. Bosna Hersek’de iş görüşmesi yapmak için Boşnakça bilmiyorsanız Türkçe ve Boşnakça bilen bir tercümana ihtiyaç duyabilirsiniz. İngilizce, Almanca gibi lisanlar Bosna-Hersekte fazla yaygın değildir. Yararlı Adresler T.C. Saraybosna Büyükelçiliği Turkish Embassy Hamdije Kresevljkovica 571000 Sarajevo Tel: +387 33 -568 750/ 221 858 Faks: +387 33 -267 261/ 568 777 T.C. Saraybosna Ticaret Müşavirliği Turkish Office of the Commercial Councellor Ul. Skenderija 4 71000 Sarajevo Tel: +387 33-665 988 Faks: +387 33-208 562 saraybosna@ekonomi.gov.tr Dış Ticaret Politikası ve Vergiler Bosna-Hersek’in dış ticaretinde en büyük ortak Avrupa Birliği’dir. Öteden beri süregelen ekonomik ilişkiler nedeniyle dağılan Yugoslavya’dan doğan yeni devletlerle olan ticari ilişkilerde büyük önem arz etmektedir. Halen Bosna Hersek’in dış ticaretinde önde gelen beş ülke Hırvatistan, Almanya, Sırbistan, İtalya ve Slovenya’dır. Türkiye ile Bosna Hersek arasında serbest ticaret anlaşması imzalandıktan sonra iki ülke arasındaki dış ticaret hacmi önemli bir artış göstermiştir. Bosna Hersek’in önemli İthalat kalemleri arasında ise gıda ve içecek, petrol ve kömür, kimyasallar, makine ve ekipman ile motorlu araçlar bulunmaktadır. Bosna Hersek’te gümrük vergileri % 0-15 değişmekte olup, gümrük vergileri ortalaması % 6,5’dir. İthalatta % 1 gümrük harcı alınmaktadır. Gümrük vergileri ortalaması % 6,5 düzeyindedir. Belirli bazı gıda ürünlerinde gümrük vergisinin yanı sıra ithalatta bazı petrol ürünlerinden, alkolsüz içeceklerden, bira, şarap ve diğer alkollü içeceklerden, etil alkol ve kahveden prelevman (excise taxes) alınmaktadır. Türkiye ve Bosna Hersek arasında imzalanan serbest ticaret anlaşmasına göre Bosna Hersek’e ihracatta tüm gümrük vergileri ve eş etkili vergiler sıfırlanmıştır. İthalatta tarife dışı vergiler ve Türkiye ihracatçılarını sıkıntıya sokabilecek tarife dışı engeller yoktur. Bosna Hersek’in uyguladığı herhangi bir anti-damping uygulaması da yoktur. Kaynak: Ülke Masaları – Bosna – Hersek Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanlığı Ürün Standartları ile İlgili Uygulamalar Ürün etiketlerinde, ürünün ismi, ithalatçının adresi, ürünün menşei, net ağırlığı/hacmi/miktarı, ürünün içindekiler, muhafaza bilgileri ve tüketicinin dikkat etmesi gereken ilgili uyarılar bulunmalıdır. Teknik olarak karmaşık ürünlerin sunumunda kullanım kılavuzu, üretici bilgileri garanti belgesi ve süresi, yetkili servis ve diğer ilgili bilgiler yer almalıdır. Ürün ile ilgili tüm bilgiler pazara sunulmadan önce Boşnakça veya benzer olan dillere çevrilmesi gerekmektedir. Kaynak: Ülke Masaları – Bosna – Hersek Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanlığı Bosna Hersek'e İhracat Nasıl Yapılır Türkiye ile Bosna Hersek arasında imzalanmış bulunan Serbest Ticaret Anlaşması uyarınca, Türkiye’den Bosna Hersek'e yapılan ihracatta tüm ürünlerde gümrük vergileri sıfırlanmıştır. Türk ihracatçıları, ihracatta sadece %17 KDV ödemektedirler. Söz konusu durumdan yararlanabilmek için ürünlerin EUR1 sertifikası eşliğinde ihraç edilmesi gerekmekte olup, söz konusu sertifikanın olmaması durumunda, Bosna Hersek'in üçüncü ülkelere uyguladığı vergi oranları uygulanacaktır. Gümrük vergileri için tıklayınız. (İsimler Boşnakça olmakla beraber, GTIP numarası ile vergi oranları bulunabilir). Kaynak: Ülke Masaları – Bosna – Hersek Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanlığı BOSNA HERSEK'E TARIM ÜRÜNLERİ İHRAÇ POTANSİYELİ DEĞERLENDİRME MATRİSİ Sektör Türkiye'nin Türkiye'nin Ülkenin Türkiye'nin Türkiye'nin Dünya Türkiye'nin Ülkenin Ülke Ülkeye Ülkeye Ülkenin Türkiye'ye Toplam Ülkeye Toplam İthalatında Ülkeye Toplam İthalatında İlk İhracatı 2013 İhracatı 2014 ve Rakip Ülkelere GTİP Potansiyel Ürün İthalatı 2013 İhracatı 2013 İhracatı 2013 Ülkenin İhracatındaki İthalatındaki 5 Ülke ve Aylık Veriler Aylık Veriler Uyguladığı Gümrük (milyon (milyon (milyon Payı 2013 Değişim 2012- Değişim 2012Pazar Payları (milyon (milyon Oranları dolar) dolar) dolar) (%) 2013 (%) 2013 (%) (%) dolar)* dolar)* Kümes hayvanlarının etleri ve yenilen Kümes 020714 sakatatı (taze, Hayvanları soğutulmuş veya dondurulmuş) Şekerli ve Kakao Çikolatalı 170490 içermeyen Mamuller şeker mamulleri 2,9 3,0 2,1 2,9 164 388 0,1 0,2 -1,3 -13,5 2,6 -11,3 1,35 1,93 1,48 Almanya (32), Türkiye (21), Türkiye, Hollanda (13), Hırvatistan: 0, AB: Slovenya (8), 10+2KM/kg Hırvatistan (6) 2,30 Hırvatistan (21), Türkiye (17), Sırbistan (15), Almanya AB, Sırbistan, Hırvatistan, Türkiye, Makedonya:0 (8), Slovenya (7) Şekerli ve Çikolatalı Mamuller Çikolata ve kakao içeren 180690 gıda müstahzarları 2,0 2,2 356 0,3 -2,2 -14,6 1,40 1,50 Makarna 190219 Makarnalar 2,4 2,0 461 0,2 1,2 5,9 1,51 1,77 Bisküvi ve Diğer Unlu 190531 Bisküvi Mamüller 3,3 1,5 298 0,4 -8,9 49,9 1,05 0,87 Maya 210210 Canlı mayalar 2,5 1,7 212 0,5 25,8 15,8 1,08 1,24 Alkolsüz İçecekler Sular (mineral sular ve gazlı sular dahil) (ilave şeker veya diğer 220210 tatlandırıcı maddeler katılmış veya aromalandırılmı ş)ve alkolsüz diğer içecekler 0,5 0,3 83 0,3 -15,2 -18,7 0,25 0,16 Sırbistan (35), Polonya (17), AB:0-2+0,2KM/kg, Hırvatistan Sırbistan, (13), Almanya Hırvatistan, (8), Avusturya Türkiye:0 (7), Türkiye (%5) 6. sırada İtalya (37), Türkiye (30), Türkiye, Hırvatistan Hırvatistan, (11), Sırbistan Sırbistan: 0, AB: 4,5 (8), Slovenya (5) Sırbistan (61), AB:3+0,3KM/kgMakedonya 15+1,5KM/kg, (11), Sırbistan, Hırvatistan (9), Makedonya, Türkiye (5), Hırvatistan, Polonya (4) Türkiye:0 Hırvatistan (27), Türkiye AB, Türkiye, (26), Almanya Hırvatistan, (15), Makedonya:0 Makedonya (5), İtalya (5) Hırvatistan (46,9), Sırbistan (17,6), Slovenya AB, Türkiye, (14,2), Hırvatistan, Avusturya Makedonya:0 (12,4), Hollanda (2,1), Türkiye (1,6) 6. sırada Alkolsüz İçecekler Sular (mineral sular ve gazlı sular dahil) (ilave şeker veya diğer 220290 tatlandırıcı maddeler katılmış veya aromalandırılmı ş)ve alkolsüz diğer içecekler 0,4 0,3 44 0,5 -30,4 2,3 0,19 0,23 Sırbistan (45i9), Hırvatistan (22,1), Slovenya AB, Türkiye, (13,4), Hırvatistan, Makedonya Makedonya:0 (4,3), Bulgaristan (3,1), Türkiye (1,2) 10. sırada Kaynak: ITC-Trade Map, TÜİK BOSNA HERSEK'E SANAYİ ÜRÜNLERİ İHRAÇ POTANSİYELİ DEĞERLENDİRME MATRİSİ Sektör GTİP Kimya Sanayi 3004 Kozmetik Ve Kişisel Bakım Ürünleri 3304 Ülkenin Türkiye'nin Türkiye'nin Ülkenin Türkiye'nin Türkiye'nin Ülkenin Türkiye'ye Türkiye'nin Dünya Ülkeye Ülkeye Ülke İthalatında Toplam Toplam Ülkeye Toplam ve Rakip Ülkeye İhracatı İthalatında İhracatı 2013 İhracatı 2014 İlk 5 Ülke ve Potansiyel Ürün İthalatı 2013 İhracatı 2013 İhracatındaki İthalatındaki Ülkelere 2013 (milyon Ülkenin Payı Aylık Veriler Aylık Veriler Pazar Payları (milyon (milyon Değişim 2012- Değişim 2012Uyguladığı dolar) 2012 (%) (milyon (milyon (%) dolar) dolar) 2013 (%) 2013 (%) Gümrük dolar)* dolar)* Oranları Slovenya (20), Almanya (16), Fransa (11), AB, Eczacılık ürünleri 273 7,7 688 0,1 31,6 0,9 5,93 6,49 Hırvatistan (8), Türkiye:0 Makedonya (6), Türkiye (4) 8.sırada Almanya (18), Güzellik veya Fransa (15) İtalya makyaj (11), Sırbistan AB, müstahzarları ve 36 1,0 141 0,1 11,9 8,2 0,76 1,00 (9), Polonya (7), Türkiye:0 cilt bakımı için Türkiye (3) 13. müstahzarlar sırada 3307 Tıraş Müstahzarları, Vücut Deodorantları, Tuvalet Müstahzarları Plastik Ürünler 3917 Plastikten hortumlar, borular ve bağlantı elemanları 46 2,4 899 0,2 -2,3 6,7 1,84 5,95 Plastik Ürünler 3920 Plastik Ürünler 39 4,4 888 0,1 20,5 23,6 3,22 3,40 3923 Plastiklerden eşya taşınmasına veya ambalajlanmasın a mahsus malzemeler; plastikten tıpalar, kapaklar, kapsüller ve diğer kapama malzemeleri Kozmetik Ve Kişisel Bakım Ürünleri Plastik Ürünler Kauçuk ve Kauçuktan Eşya Teknik Tekstil 25 33 0,8 0,7 277 763 0,2 0,1 11,5 51,4 5,2 12,0 0,62 0,56 0,71 0,67 4011 Kauçuktan yeni dış lastikler 69 2,5 1.174 0,1 28,8 3,5 1,73 1,83 5903 Plastik emdirilmiş, sıvanmış, kaplanmış veya plastikle lamine edilmiş mensucat 86 3,2 138 0,8 53,8 32,7 1,98 5,81 Almanya (24), İtalya (17), İngiltere (16), Türkiye (8), Fransa (5) AB, Türkiye:0 Sırbistan (23), Hırvatistan (20), Almanya (15), AB, Avusturya (10), Türkiye:0 İtalya (8), Türkiye (6) 6. sırada Almanya (16,4), Slovenya AB, (16),Hırvatistan Türkiye:0 (14), Türkiye (11), İtalya (12) Sırbistan (26), İtalya (13), Hırvatistan (11), AB, Türkiye, Almanya (10), Sırbistan:0 Slovenya (9), Türkiye (3) 9. sırada Polonya (14), Sırbistan (14), Almanya (10), Türkiye (7), Slovenya (7) Almanya (28), İtalya (14), Romanya (12), Fransa (8), İngiltere (8), Türkiye (4) 10. sırada AB, Türkiye, Sırbistan:0 AB, Türkiye:0 DemirÇelikten Eşya DemirÇelikten Eşya 7308 Demir-çelikten inşaat ve inşaat aksamı 7323 Demir veya çelikten sofra, mutfak veya diğer ev işlerinde kullanılan eşya ve aksamı 69 14,7 2,2 1,5 1.386 267 0,2 0,1 533,9 -6,4 54,6 8,7 1,65 1,02 1,05 Çin (31), İtalya (23), Hırvatistan AB, Türkiye, (9), Sırbistan (7), Sırbistan:0, Avusturya (6), Çin: 0-10 Türkiye (3) 7.sırada 1,39 Sırbistan (31), Çin (24), İtalya (19), Türkiye (12), Romanya (5) Soğutma Cihazları 8415 Klimalar 25 1,4 275 0,1 24,8 22,2 1,35 0,85 Beyaz Eşya 8418 Buzdolapları 35 4,2 1.953 0,1 0,6 10,0 3,43 3,42 8481 Borular, kazanlar, tanklar, depolar ve benzeri diğer kaplar için musluklar, valfler (vanalar) ve benzeri cihazlar Makina ve Makina Parçaları 36 1,4 566 0 117,6 5,6 1,03 1,07 Elektronik 8528 Televizyonlar 56 5,9 1.713 0,1 4,5 13,0 3,58 5,03 Elektrikli Makine ve Cihazları 8536 Elektrik devre bağlantıları için elektrik teçhizatı 36 1,0 573 0 82,4 22,8 0,83 0,86 Çin (30), İtalya (24), Hırvatistan (9), Türkiye (7), Japonya (6) Sırbistan (23), Romanya (17), İtalya (16), Türkiye (12), Slovenya (6) İtalya (17), Slovenya (17), Almanya (15), Çin (13), Avusturya (6), Türkiye (3) 9. sırada Çin (29), Güney Kore (19), Slovakya (15), Türkiye (11), Macaristan (10) Slovenya (26), Almanya (14), Sırbistan (7), Çin (7), İtalya (4), AB, Türkiye, Sırbistan:0, Çin: 0-10 AB, Türkiye, Sırbistan:0, Çin: 0-15 AB, Türkiye, Sırbistan:0 AB, Türkiye, 0, Çin: 0-10 AB, Türkiye:0, Çin, Kore:010 AB, Türkiye, Sırbistan:0, Çin: 0-15 Türkiye (3) 8. sırada Otomotiv Ana ve Yan Sanayi 8703 Binek otolar 333 2,2 6.857 0 -52,8 2,2 1,84 2,84 Otomotiv Ana ve Yan Sanayi 8708 Otomobil yedek parçaları 112 2,5 3.907 0 37,3 24,5 1,64 2,25 Mobilya Hijyenik Ürünler 9403 Çeşitli mobilya 9619 Hijyenik havlular ve tamponlar, bebek bezleri ve benzeri hijyenik eşya 56 29 3,4 1,5 1.326 822 0,1 0,1 -5,6 2,9 -7,8 8,9 2,47 1,17 3,01 1,18 Almanya (61), Fransa (12), Çek Cumh. (8), İspanya (3), İngiltere (2), Türkiye (1) 12. sırada Almanya (41), İtalya (18), İspanya (8), Sırbistan (6), Çin (5), Türkiye (4) 6. sırada Sırbistan (22), Polonya (16), İtalya (10), Almanya (9), Çin (8), Türkiye (8) 6. sırada AB, Türkiye:0 AB, Türkiye, Sırbistan:0, Çin: 0-5 AB, Sırbistan, Türkiye:0, Çin: 0-10 Polonya, Macaristan, AB, İtalya, Almanya, Türkiye:0 Türkiye Bankacılık Bosna-Hersek bankacılık sektörü çerçevesinde uluslararası bankalar arasında Avusturya, Almanya ve Türkiye menşeli bankalar yer almaktadır. Unicredit Bank, Raiffeisen Bank, Intesa SanPaolo Bank, Hypo Alpe-Adria-Bank, Nova Ljubljanska Banka, ProCredit Bank, Volksbank, Zepter Commerce Bank, Zagrebacka ve Türkiye Ziraat Bankası (Turkish Ziraat Bank Bosnia dd) önde gelen bankalardır. Bosna-Hersek Merkez Bankası’nın son verilerine göre yabancı bankalar sektörün %86’sını oluşturmaktadır. Türkiye Ziraat Bankası, Bosna-Hersek’de çok önemli bir konumdadır. Turkish Ziraat Bank Bosnia dd, 1996 yılında Bosna-Hersek’te çalışmaya başlamış olup, halen BosnaHersek'teki tek Türk Bankasıdır. Ayrıca, ülkede bireysel bankacılık konusunda öncü banka olmasının yanı sıra kredi kartı ve çağrı hizmetini başlatan ilk banka konumundadır. Bosna-Hersek piyasası nakit paranın fazlaca dönmediği, işlemlerin açık hesap, takas veya 3-6 ay vadeli yürütüldüğü bir piyasadır. Bosna-Hersek ticari risklerin yüksek olduğu bir pazar olması nedeniyle ticari faaliyetlerin mutlaka geçerli belgeler ile ve gerekirse yasal danışmanlık alarak yapılması tavsiye edilmektedir. Kaynak: Ülke Masaları – Bosna – Hersek Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanlığı Perakende Sektörü Bosna-Hersek'de Yerleşik Başlıca Perakendeciler; - Interex- Fransa. Bosna Hersek’te 15 mağazası bulunmaktadır. İlk perakende mağaza açan gruptur. Bosna Hersek, Romanya, Kosova ve Sırbistan’da faaliyet göstermektedir. http://interex.ba/ - Mercator-Slovenya’nın en büyük perakende grubudur. Slovenya, Hırvatistan, Sırbistan ve Bosna Hersek’te faaliyet göstermektedir. Bosna Hersek’te 4 mağazası bulunmaktadır. http://www.mercator.si - Velpro- Hırvatistan’ın en büyük perakende gruplarından birisidir. Alman Metro perakende grubu gibi faaliyet göstermektedir. Bosna Hersek’te bir mağazası bulunmaktadır. http://www.velpro.ba/ FIS- Yerel perakende zinciri. Bosna Hersek’te 7, Avusturya ve Hırvatistan’da 2’şer mağazları bulunmaktadır. Türkiye ile en çok çalışan perakende grubudur. Gıda ürünleri hariç diğer ürünleri doğrudan kendileri ithal etmektedir. İstanbul’da bir alım ofisleri aracılığıyla ithalat ve ihracat işlemelerini gerçekleştirmektedirler. 10-12 yıldır Türkiye’den ithalat yapmaktadırlar. http://www.fis-bih.com/ - - Grup, aynı zamanda mobilya üretimi (ev, mutfak ve banyo mobilyaları) gerçekleştirmektedir. Bosna’da mobilya aksesuarı üreten fabrika bulunmamaktadır. Bu nedenle, ülkemizden sunta, mdf ithal etmek istemektedirler. Mutfak ve banyo mobilya parçalarını Türkiye’ye ihraç edip montajını gerçekleştirmek istemektedirler.FIS, ev tekstili, hazır giyim, jean, ayakkabı, plastik oyuncaklar, sofra ve mutfak eşyası, aydınlatma ürünleri, temizlik malzemeleri, çeşitli inşaat malzemeleri gibi çok sayıda ürün ithal etmektedir. - Tropic- Merkezi Sırp bölgesinin başkenti olan Banja Luka’dadır. Genellikle mağazaları Sırp bölgesindeki şehirlerde yer almaktadır. Kaynak: Ülke Masaları – Bosna – Hersek Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanlığı