Slayt 1 - Dr. Metin BERBER

Kapalı Çember Teorisi Yada Yoksulluk Kısır Döngüsü; R.Nurkse ve Singer
Açıklayıcı değişken
Açıklanan değişken
Az gelişmişliğin neden sonuç ilişkisine dayandırılarak açıklanmasıdır.
Varsayımları ;
a. Döngü belirli bir noktadan başlar ve yine o noktaya zorunlu dönüş yapılarak
kapanır.
b. Faktörler arasındaki etkileşim tek yönlüdür. Yani bir faktör sadece
kendinden sonra gelen faktörü etkilemektedir.
c. Bir faktör sadece tek bir faktör tarafından etkilenmektedir.
Klasiklerin sınırlı işbölümü kısır döngüsü ;
Sınırlı işbölümü → Düşük verimlilik → Düşük karlılık → Yetersiz sermaye
birikimi → Sınırlı Pazar → Sınırlı işbölümü
Talep Yönlü
Arz Yönlü
Kişi Başına
Düşük Gelir
Talep
Yetersizliği
Kişi/İşçi Başına
Düşük Tasarruf
İşci Başına Düşük
Verim
İşçi Başına Düşük
Sermaye Birikimi
Yoksulluk Kısır
Döngüsü
Yüksek Oranlı
Nüfus Artışı
Kalkınmanın Önündeki Engeller
nüfus artışında patlama,
hem fiziksel hem de beşeri sermaye düzeyinin çok düşük olması,
düşük düzeyli teknoloji kullanımı,
ticaret ve iş hayatı kültüründeki olası engeller,
yetersiz doğal kaynaklar
Devletin Yapması gerekenler ;
Öncelikle iş hayatını canlandırmak için devlet, kendi yapısından kaynaklanan
bürokratik engelleri azaltabilir,
Her türlü ekonomik aktivite için kolay ve elverişli bir ortam hazırlayabilir.
Uygun modern tarımsal teknolojilerin adaptasyonuna gidilebilir,
işgücünün modern teknolojiyi daha etkin kullanabilmesi için ülkenin altyapısı
iyileştirilebilir,
Nüfus artışını azaltıcı politikalar uygulayabilir
Tasarrufu artırıcı bazı önlemler alınabilir.
Talep Yönlü
Arz Yönlü
Kişi Başına
Yüksek Gelir
Kişi/İşçi Başına
Yüksek Tasarruf
Gelişmiş
Teknoloji
Verimlilik
Artışı
Döngüden
Kurtulma
Gelişmiş
Teknoloji
İşçi Başına Yüksek
Sermaye Birikimi
Düşürülmüş Nüfus
Artışı
Talep Artışı
Diğer Kısır Döngüler
Sağlık alanındaki kısır döngü ;
Yoksulluk, → Yetersiz beslenme, → Sağlıksız bir vücut ve çalışma
gücünün azalması, → Düşük verimlilik, → Düşük gelir, → Yoksulluk.
Eğitim alanındaki kısır döngü ;
Yoksulluk, → Yetersiz eğitim alma, → Düşük verimlilik, → Düşük gelir,
→ Yoksulluk.
Küçük ölçekli üretim alanındaki kısır döngü ;
Küçük ölçekli üretim, → Verim düşüklüğü ve yüksek maliyet, → Küçük
pazarlar, → Düşük yatırım, → Küçük ölçekli üretim.
Emek alanındaki kısır döngü ;
Emek arzında fazlalık, →Emek yoğun üretim zorunluluğu, → Emek
başına düşük verimlilik, → Düşük karlılık, → Düşük sermaye birikimi, →
Düşük istihdam düzeyi, → Emek arzında fazlalık.
Kısır Döngüden Kurtulmada gelişmiş Ülkelerin Olası Katkıları
1. İhtiyaç fazlası fiziki sermayenin AGÜ’lere transferi
2. Yeni teknolojileri kullanabilecek işgücünün eğitimine katkıda bulunma
3. Teknolojik yeniliklerin gerçekleştirilmesi için gerekli fonların temin
edilmesine yardımcı olma (Uluslar arası kalkınma Ajansları
vasıtasıyla)
4. Dünya Bankası’ndan alt yapı ve büyük ölçekli yatırımların
gerçekleştirilmesi için finansman sağlama
5. Çok Uluslu Şirketler vasıtasıyla sermaya transferinde bulunma
6. AGÜ’lerle ilişkilerde çıkar çatışmalarını ikinci plana itme
7. AGÜ’lerle Karşılıklı bağımlılık içinde olunduğu bilinciyle hareket etme
Düalizm Teorisi
Düalizm, yada ikili yapı, bir ülkede ekonomik, sosyal, teknolojik ve
bölgesel alanlarda birbirinden farklı ve yalıtılmış olan iki ayrı kesimin
(geleneksel ve modern Kesim olduğunu ifade eden bir yaklaşımdır.
Geleneksel kesim
Modern kesim
kapalı toplum,
aile ekonomisi,
dar piyasalar ve sınırlı
mübadele,
kısıtlı haberleşme ve
ulaşım imkanları,
geleneksel değer yargıları,
zayıf sosyal ve kültürel
faaliyetler,
geleneksel emek-yoğun
üretim yöntemleri
düşük verimlilik
kapitalizmin gerektirdiği ilişkiler
üzerine kurulu gelişmiş bir toplum,
piyasa ekonomisi,
ileri teknoloji,
sermaye-yoğun üretim teknikleri
yüksek verimlilik,
gelişmiş haberleşme ve ulaşım
sistemleri,
ileri düzeyde sosyal ve kültürel
faaliyetler
Düalizmin Ortaya Çıkışına Neden Olan Bazı Faktörler
a. Sömürgecilik faaliyetleri; az gelişmiş bir ülkeyi sömürgesine alan bir
ülke, az gelişmiş ülkedeki mevcut yapısal duruma,kendi amaçları
doğrultusunda kurduğu yeni yapıyı ekler. Birbirine zıt iki yapı oluşur.
b. az gelişmiş ülkenin her hangi bir bölgesinde değerli bir
hammadde/madenin bulunmasıyla kurulan yeni tesislerle farlı bir yapı
doğarken diğer kesimlerde geleneksel yapı mevcudiyetini sürdürür.
c. Yabancı sermayenin girdiği alanlarda yada kuruluş yeri teorilerinde de
açıkladığı üzere cazibe alanlarında küçük azınlığın yapacağı yatırımlar
neticesinde farklı sosyal ve kültürel bir yapı oluşabilir.
Sosyolojik Düalizm
Doğulu Toplumsal Sınıf
Sosyo- Psikolojik Özellikler
Batılı Toplumsal Sınıf
Sosyo- Psikolojik Özellikler
Sınırlı ihtiyaçlar
Fiyat değişmelerine karşı duyarsızlık:
-Fiyat yükselince arzın artması
-Ücret yükselince işgücünün daha az
çalışmak istemesi (Geriye dönen emek
arz eğrisi)gibi.
Risklere katılma isteksizliği
(Bilinçli olarak yatırım yapmama)
Geleneksel değer yargıları
Süreklilik taşımayan spekülatif kăr ve
gelir anlayışı
Kadercilik ve boyun eğme
Sınırsız ihtiyaçlar
Fiyat değişmelerine aşırı duyarlık
Risklere girme ve yatırım yapma
alışkanlığı
Ekonomik-teknik değer yargıları
Normal kar ve gelir anlayışı
Sağduyu ve geleceğini belirleme
isteği
Organizasyonla İlgili Özellikler
Organizasyonla İlgili Özellikler
Çalışmadisiplini ve organizasyonunun
yokluğu
Uzmanlaşma yokluğu
Sınırlı para ekonomisi
Geleneksel ticari yöntemler
Ekonomik kaynakların hareketsizliği
Teknolojik Özellikler
Standartlaşma yokluğu
Küçük ölçekli üretim ve esnek olmayan
arz
Değişmeyen teknoloji
Geleneksel mal üretimi
Disiplinli ve organize çalışma
Uzmanlaşma
Geniş para ekonomisi
Profesyonel ticaret
Hareketli ekonomik kaynaklar
Teknolojik Özellikler
İleri standartlaşma
Büyük ölçekli üretim ve esnek arz
Değişen teknoloji
Yeni mallar üretimi
Sınırsız Emek Arzı İle Kalkınma ; A. Lewis
T. Ürün
T. Ürün
TH
TÜ3 ( K3 )
TH3
TÜ2 ( K2 )
TH2
TÜ
TÜ1 ( K1 )
TH1
0
0
L1
L2
L3
Gerçek Ücret
O. ve Marj. Ürün
D3
D2
D1
W
F
G
L1
L2
H
SL
A
A
OV
0
MV
Emek (Milyon)
Geleneksel Tarım Sektörü
(a)
0
L3
Emek (Bin)
Modern Sanayi Sektörü
(b)
Uluslararası Bağımlılık Teorileri
Latin Amerikalı ekonomistler ; A.G. Frank, C. Furtado, D. Santos, P.
Baran, S. Amin, A. Emmanuel ve J. Galthung
Azgelişmişliğin nedeni dışsal faktörlerdir.
Kapitalizm
Merkez Ülkeler
Emperyalizm
Bağımlılığın Farklı Şekilleri
Çevre Ülkeler
Ticari temeller üzerine oturan ve doğal kaynakların sömürülmesin
dayalıdır. Bu ilişki, koloniyal bağımlılık olarak adlandırılır.
19. yyılın sonlarına doğru ağırlığını tamamen hissettiren, bir anlamda
varlığı tescil edilen finansal ve endüstriyel anlamda bağımlılıktır. Bu
tür ilişkide cevre ülke, ekonomisinin bütün yönleriyle merkez ülkeye
muhtaç durumdadır.
II. Dünya Savaşı’ndan sonra ortaya çıkan ve Çok Uluslu Şirketlerin
gelişmekte olan ülkelerde yaptıkları yatırımlarla gerçekleştirilen ve
yeni bağımlılık olarak adlandırılan türdür. Bu bağımlılık aynı zamanda
teknolojik ve endüstriyel bağımlılık anlamına da gelmektedir.
Emperyalizmin Farklı Türleri
Boyut
Ekonomik
Siyasal
Askeri
İletişim
Kültür
Merkez Ülkelerin
Sundukları
endüstriyel
üretim,
üretim
araçları
kararlar,
modeller
savunma
tahrip
araçları
iletişim
araçları,
haberler
öğretmen,
yaratıcılık,
otonomi
Çevre
Ülkelerin
Sundukları
hammadde,
pazar
itaat,
taklit
disiplin,
geleneksel
araçlar
müşteri,
hadiseler
öğrenci,
onaylama,
bağımlılık
Yeni Klasik Karşı Devrim
Temel argümanLarı
Azgelişmişlik, yanlış fiyat politikaları ve üçüncü dünya hükümetlerinin
aşırı müdahaleciliği nedeniyle kaynakların yanlış ve yetersiz dağıtımı
sonucu oluşmuştur.
Ekonomik büyümeyi devlet müdahalelerinin yavaşlatır.
Serbest piyasanın gelişmesine izin verilmelidir
Devletin sahibi olduğu teşebbüsleri özelleştirerek,
Serbest ticaret ve ihracatta gelişmeyi özendirerek,
Yabancı yatırımın gelmesini sağlayarak,
Mal ve finans piyasalarındaki fiyatların bozukluğunu azaltarak,
Verimliliğinin ve ekonomik büyümenin artışını sağlayabilir.
Bağımlılık teorisyenlerinin iddialarının tersine, yeni klasik karşıdevrimciler üçüncü dünyanın az gelişmişliğinin sebebi olarak
birinci dünyanın ve bunların yönettiği uluslararası kurumların
yağmacılığını değil, daha çok devletin ağır eli ve gelişen ülkelerin
ekonomilerine giren çürüme, verimsizlik ve ekonomik teşviklerin
yokluğunu gösterirler.
Bu düşünceye bağlı olarak ta çözümü, uluslararası ekonomik
sistemin reformu, dualistik gelişme ekonomilerinin yeniden inşası,
yabancı yardımın artırılması yada nüfus artışının kontrolünde
değil serbest piyasanın özendirilmesi ve görünmez el’de bulurlar.
Yatırım Stratejileri ; Dengeli ve Dengesiz Kalkınma
Dengeli kalkınma ; ekonomide bütün sektörlerin aynı anda ve birlikte
kalkınması ; List, Nurkse, Rosestein-Rodan, Myrdall, Lewis ve Chenery
Dengeli Kalkınmayı Gerektiren Nedenler,
1. AGÜ’de talep yetersizliği söz konusudur ve pazar alanı sınırlıdır. Buna
bağlı olarak müteşebbisler de yapacakları yatırım neticesinde herhangi
bir taleple karşılaşıp karşılaşmama endişesi vardır. Bu durum ise ancak
müteşebbislerin ve devletin bütün alanlara yatırım yapmasıyla aşılabilir.
2. AGÜ’de yatırımların azar azar ve yavaş yavaş artması içsel ve dışsal
ekonomilerden yararlanmayı imkansız hale getirmektedir. Bu ülkelerde
çeşitli türdeki büyük yatırımlara aynı anda başlanmazsa ekonomik
kalkınmayı başlatmak mümkün olamayacağı gibi içsel ve dışsal
ekonomilerden de yararlanılamayacaktır.
3. AGÜ’de tasarruf eğrileri köşelidir. Yani gelir belli bir seviyeye çıkıncaya
kadar tasarruf söz konusu değildir. Bu nedenle AGÜ’de kalkınmanın
başlatılması ve kendi kendini besleyebilmesi için gelirin mümkün olan en kısa
sürede belli bir seviyeye çıkarılması gerekir. Bunun yolu da ekonominin her
sektöründe bir yatırım seferberliği yapmaktır. Bu görüş nedeniyle dengeli
kalkınma teorisine “Büyük İtiş Teorisi” de denilir.
4. Bu ülkelerin ihracat imkanları hiçbir zaman yurtiçi talep yetersizliğini
telafi edemez. İhraç ürünlerinin talebinin elastik olmaması ve devamlılık
göstermemesi, uzun vadeli kalkınma yönünden ihracata güvenilmemesi sorununu
doğurur.
2. Dengesiz Kalkınma
Dengesiz kalkınma; kısaca ekonomide kısa sürede gelişme sağlanabilmesi
için belli üretim alanlarına öncelik verip yatırımları bu alanlara kaydırmayı
öngörmektedir.
P. Streeten, J. Schumpeter, A. Hirchman, T. Scitovsky
Orijin karşılaştırmalı üstünlüklere dayanır.
Dengesiz kalkınma kriteri benimsendiğinde cevaplandırılması gereken soru
“ne tür bir dengesizliğin” kaynakların optimal dağılımını sağlayacağıdır.
Daha açık bir ifadeyle hangi projelere ve sektörlere ağırlık verilecektir.
Hirschman bu sorunun “sektörlerarası ileri ve geri bağlantı” katsayılarına
göre çözülmesi gerektiğini belirtir. İleri bağlantı katsayısı; bir sektörün
diğer sektörlere sattığı ara mallar toplamının toplam talebe oranıyla
ölçülür. Geri bağlantı katsayısı ise; bir sektörün diğer sektörlerden aldığı
ara mallar toplamının toplam üretime oranıdır.