18.01.2016 Numara : ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ

Ad Soyad
Numara
:
:
18.01.2016
ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ
ROMA HUKUKU I DERSİ GÜZ DÖNEMİ FİNAL SINAVI
ROMA HUKUKU DERSİ VİZE SINAVI
Sınav Yönergesi: Sınav süresi 70 dakikadır. Kurşun kalem kullanmayınız. Soruları sınav kağıdı
üzerine, bırakılan boşluk oranında cevaplayınız, ek kağıt verilmeyecektir. Başarılar dileriz.
Olay I: Siena’da yaşayan ve Roma’ya taşınmak isteğinde olan Gaius, babası Paulus’un rızasını almış
ve Roma’da yaşamak için Sextus’a ait evi kiralamıştır. Paulus, oğlu Gaius’un Roma’da geçimini
sağlayabilmesi için, Roma yakınlarındaki üzüm bağını kullanması ve ürünlerinden dilediği şekilde
faydalanması için bir hak tesis etmiştir. Gaius’un Roma’ya taşınmasına sayılı günler kala Paulus vefat
etmiş, tek mirasçısı olan Gaius, babasının işlerini sürdürmek için Siena’da kalmak zorunda kalmıştır.
Yine de üzüm bağını işletmek isteyen Gaius, bununla ilgilenmek için Roma’ya yaptığı kısa süreli
seyahatte, toprağın üzüm için uygun olmadığını söyleyen zeytin üreticisi Zeno ile hasadın 2 tonu
geçmemesi halinde üzüm kütüklerinin yerine dikmek üzere 50 adet zeytin ağacı satın almak hususunda
anlaşmıştır.
Roma’daki ev ve seyahatler için yapmış olduğu masrafların altından kalkamayan Gaius, yakın arkadaşı
Tillius ile anlaşarak, alacaklılarından kaçırmak amacıyla, sahip olduğu en değerli eşya olan üzüm bağını
Tillius’a satıp devretmiş gibi göstermiştir.
1. Paulus’un üzüm bağı üzerinde tesis etmiş olduğu hakkı tespit ederek özelliklerini açıklayınız.
Olayımız kapsamında, Paulus’un ölmesi bu hakkı etkileyecek midir? Açıklayınız. (10 puan)
C: Tesis edilen hak İNTİFA HAKKIdır. Sınırlı ayni haktır. Hak sahibine kullanma ve yararlanma
yetkilerini verir, malike çıplak mülkiyet kalır. Kişi lehine irtifaklardandır; dolayısıyla devri ya da miras
yolu ile intikali mümkün değildir.
Paulus’un ölmesi ile tek mirasçısı olan Gaius üzüm bağının maliki haline gelir. Roma Hukuku’nda yer
alan “kimse kendi eşyası üzerinde sınırlı ayni hak sahibi olamaz” ilkesi gereğince, Gaius’un intifa hakkı
sona erer.
2. Gaius ile Zeno arasındaki hukuki ilişkideki özellikli durumu tespit ederek, koşullarına ve
ayrımlarına da yer vermek suretiyle açıklayınız. (15 puan)
C: Gaius ile Zeno arsındaki hukuki ilişkide ŞART söz konusudur. Şart; (i) Geleceğe ilişkin olmalıdır,
(ii) Objektif olarak gerçekleşmesi şüpheli olmalıdır, (iii) Maddi bakımdan gerçekleşme olanağı
bulunmalıdır, (iv) Hukuka uygun olmalıdır ve (v) Hukuki işlemin geçerliliği için hukuk düzeninin
öngördüğü hususlar şart olarak belirlenemez.
Olayımızda, GECİKTİRİCİ, TESADÜFİ ve OLUMSUZ şart söz konusudur.
3. Gaius ile Tillius arasındaki özellikli durumu tespit ederek hukuki işlemin geçerliliğine etkisi
açısından inceleyeniniz. (10 puan)
C: Gaius ile Tillius arasındaki hukuki işlemde MUTLAK MUVAZAA söz konusudur. Mutlak
muvazaanın söz konusu olduğu işlemlerde, tarafların işlem yapmak yönünde bir iradelerinin
bulunmaması dolayısıyla yapılan işlemler hükümsüzdür.
4. Gaius’un Sextus ile yapmış olduğu sözleşmeden dönmesi mümkün müdür? Gerekçesi ile
açıklayınız. (5 puan)
C: Burada SAİK HATASI (ya da saikte hata) söz konusudur. Gaius, Roma’ya taşınacağı düşüncesi ile
ev kiralamıştır ancak artık Roma’ya taşınamayacaktır. Hukuk düzenleri saik hatasını nazara almaz.
Dolayısıyla Gaius’un Sextus ile yapmış olduğu hukuki işlemden dönmesi mümkün değildir.
Olay II: Buğday tarlaları olan Octavius, bir önceki yılın hasadından elinde kalan ürünleri, yeni mahsul
olduğunu söyleyerek buğday taciri Marcus’a satmıştır. İşleriyle ilgili zor günler geçiren Marcus,
Octavius’tan buğdayları satın alabilmek için, Fabius’tan 10.000 Sesters borç istemiştir. Marcus’un
işlerinin kötü olduğunu bilen Fabius, kendisine teminat göstermesini istemiş, Marcus da zeytin bahçesi
üzerinde Fabius lehine teminat amacıyla bir hak tesis etmiştir. Marcus, satın aldığı buğdayların kısa
sürede küflenmesi dolayısıyla satıp borcunu ödeyememiş, Marcus ve Fabius’un yapmış olduğu anlaşma
gereğince, zeytin bahçesinin mülkiyeti Fabius’a geçmiştir.
5. Octavius’un önceki yıla ait ürünleri yeni mahsul olduğunu söyleyerek satmasını hukuken
değerlendiriniz. Marcus’un bu durum karşısında sahip olduğu hukuki imkanları açıklayınız. (10
puan)
C: Octavius’un bu davranışı HİLE teşkil eder. En eski dönemlerde hile, hukuki işlemin geçerliliğine
etki eden bir kurum olarak görülmemiştir. Ancak zamanla praetor’lar hile karşısında birtakım himaye
vasıtaları geliştirmiştir. (i) Hile davası (actio doli): Hileye maruz kalıp sözleşmenin gereğini ifa eden
taraf daha sonra hileyi öğrenirse, hile davası açabilir. Ceza davası niteliğindedir. Hileli davranışlarda
bulunan taraf, sözleşme gereği teslim edilen şeylerin iadesi ve zararın tazminine mahkum edilir. 1 yıllık
hak düşürücü süre söz konusudur. (ii) Hile def’i (exceptio doli): Hileli davranışta bulunan taraf
sözleşmenin ifası için dava açarsa, hileye maruz kalan taraf hile def’i ileri sürebilir. (iii) Eski hale iade
(Restitutio in integrum)
6. Alım satım sözleşmesini hukuki işlem ayrımları açısından değerlendiriniz. (10 puan)
C: Taahhüt işlemidir (Borçlandırıcı işlemdir). Tam iki tarafa borç yükleyen bir hukuki işlemdir. Sağlar
arası bir hukuki işlemdir. İvazlı hukuki işlemdir. (Şekle bağlı olup olmaması, sözleşmenin konusuna
göre değişmektedir.)
7. Marcus’un teminat amacıyla zeytinliklere ilişkin tahsis etmiş olduğu hakkı tespit ederek
açıklayınız. Borcun ödenmemesi halinde zeytinliklerin mülkiyetinin Fabius’a geçeceğine dair
anlaşmayı tespit ederek hukuken değerlendiriniz. (15 puan)
C: Tesis edilen hak REHİN HAKKIdır. Sınırlı ayni haktır. Fer’i niteliktedir. Teminat amacı taşır.
Borçlunun malik olması gerekir. Aynı eşya üzerinde birden fazla rehin hakkı kurulmuşsa, kuruluş
sırasına göre öncelik taşırlar. Borcun ödenmemesi halinde mülkiyetin rehinli alacaklıya geçeceğine dair
anlaşma LEX COMMISSORIA’dır. Önceleri mümkün olan lex commissoria, İmparator Constantinus
tarafından yasaklanmıştır. Bugün halen uygulanan lex commissoria yasağı gereğince, rehinli eşya,
rehinli alacaklının mülkiyetine GEÇMEZ, eşya satılarak rehinli alacaklının tatmini sağlanır. Satış
bedelinin rehin bedelinin üzerinde olması halinde, alacağın tatmin edilmesinden sonra kalan miktar
borçluya ait olur.
Metin Sorusu:
8. Praetor hukukunu, Ius Civile karşısındaki işlevini de açıklamak suretiyle değerlendiriniz. (25
puan)
C: Ius Civile karşısındaki üç işlevi: (i) Ius Civile’yi ayrıntıları açısından açıklayıp uygulanmasını
kolaylaştırmak, (ii) Ius Civile’de düzenlenmemiş konularda kurallar koyarak bu sistemin boşluklarını
doldurmak, (iii) Ius Civile’nin gereksinimlere cevap vermeyen kurallarını değiştirip düzeltmek.
Katı ve şekilci Ius Civile karşısında, gelişime ve zamanın ihtiyaçlarını karşılamaya elverişli olan praetor
hukukunun ortaya çıktığı görülmektedir. Kaynağı açısından Ius Honorarium ve uygulama alanı
açısından Ius Gentium isimleri ile anılır. Şehir praetor’u ve yabancılar praetor’u olmak üzere iki
praetor’luk makamı görülmektedir. Yabancılar praetor’u, Roma vatandaşı olmayanların aralarında
çıkan uyuşmazlıklarla Roma vatandaşları ve yabancılar arasında çıkan uyuşmazlıklarla ilgilenir. Şehir
praetor’u ise Roma vatandaşlarının arasında çıkan uyuşmazlıklarla ilgilenir. Praetor’lar kanun
yaratmazlar. Göreve geldiklerinde faaliyetleri esnasında uyacakları kuralları bir beyanname ile
yayınlarlar. Daha sonra bu, edictum perpeetum (sürekli/kalıcı/daimi beyanname) ile sabit bir kurallar
bütünü haline getirilmiştir. Praetor, çeşitli himaye vasıtalarıyla hukuk yaratan bir kaynak teşkil etmiştir.
Bunlardan en önemlileri dava, def’i ve eski hale iadedir.