Hücre Bölünmesi, Mitoz Bölünme Nedir?

Hücre Bölünmesi, Mitoz Bölünme Nedir?
• Hücredeki kalıtım materyalinin iki katına çıkması sonucu kalıtım
materyalinin bölünerek oğul hücrelere dağılmasıdır.
• Hücre bölünmesi tek hücrelilerde yalnızca üremeyi
gerçekleştirirken, çok hücreli organizmalarda üremenin yanında
büyüme, gelişme ve yıpranan dokuların tamiri (rejenerasyon) sağlar.
• Çok hücreli canlılarda bazı hücreler sürekli, bazıları daha uzun
aralıklı, bazılarının ise hiç bölünmediği görülür.
• Kas, sinir ve retina hücreleri embriyonik gelişimden sonra hiç
bölünmez.
• Deri, kan ve sindirim sitemi iç epitel hücreleri çok hızlı bölünür.
• Hücrenin bölünebilmesi hacim/yüzey oranı ve çekirdeğin emir
vermesine bağlıdır.
• Bitki ve hayvan hücrelerinde hücre döngüsü 20 saat kadar sürer.
• Döngünün 19 saati interfaz, bir saati de mitoz bölünmeyle geçer.
• Hücre döngüsünde büyüme(interfaz) ve bölünme(mitoz) birbirini
takip eder.
İnterfaz evresi:
• Hücrenin iki bölünme arasında kalan ve metabolik faaliyetlerini
sürdürdüğü büyüme evresidir.
• Bu evre G1, S ve G2 olmak üzere üç safhada incelenir.
→ G1 safhası:
* DNA replikasyonu hariç tüm hayatsal olaylar gerçekleştirilir.
* Bu evre yaklaşık 8 saat sürer.
* Bu süre hücre çeşitlerine göre birkaç dakikadan birkaç haftaya
kadar uzayabilir.
* Hücrede ribozom ve diğer organeller çoğaltılır.
* ATP sentezi, protein sentezi ve nükleotidlerin sentezleri
gerçekleştirir.
→S safhası:
G1 evresinin bitişini izler.
DNA miktarı iki katına çıkar ve kromozomlar noksansız bir şekilde
eşlenir.
Örneğin insanda 2n=46 kromozom 92 kromatitli hale geçer.
* Bu süre yaklaşık 6 saattir.
* Sentez evresinde DNA’sı eşlenen hücreler -kalp kası hariçbölünür.
* Bunun yanında hayvansal hücrelerde sentrozom eşlenmesi
görülür.
* Sinir ve kas hücrelerinde ise bölünme olmaz.
* Bu hücrelerin yaşamlarını G0 fazında sürdürmektedir.
→G2 safhası:
* Sentez evresini izler.
* Yaklaşık 4-5 saat sürer.
* Protein sentezi hızlanır.
* Bölünme içın son hazırlıklar tamamlanır.
* Bölünmeye geçerken metabolik olaylar durdurulur.
Mitoz bölünme:
• İnterfazı takip eden bölünme evresidir.
• Hücre bölünmeye başladığında metabolizması durur.
• Kromatin ağı kromatitlere(kromozom) dönüşür.
• Bu süre yaklaşık bir saat sürer.
• Çekirdek bölünmesini(karyokinez), sitoplazma
bölünmesi(sitokinez) izler.
Çekirdek bölünmesi (karyokinez):
1. Profaz
2. Metafaz
3. Anafaz
4. Telofaz
Profaz Evresi:
• Kromatin iplikleri kısalıp. kalınlaşarak kromozomları oluştururlar.
• Bu evrede her kromozom iki kromatitten oluşur.
• Bu kromatitlere ‘kardeş kromatit’ denir.
• Sentromerle birbirine tutunurlar.
• Çekirdek zarı erimeye başlar ve erir.
• Çekirdekçik kaybolur.
• Sentrozomlar zıt kutuplara çekilmeye başlar.
• Sentrioller arasında iğ iplikleri oluşur.
• Profaz 30-60 dakika sürer.
Metafaz Evresi:
• Kromozomlar (kardeş kromatitler) hücrenin ekvatoral düzleminde
iğ ipçiklerini tutarak dizilirler.
• Genellikle büyük olanlar çevrede, küçük olanlarda merkezde
dizilim gösterirler.
• Kromozomların dizilişi türlere bağlı olarak değişir.
• Kromatitlerin sentromerleri birbirinden tam olarak ayrılır.
• Metafaz evresi 2-6 dakika sürer.
Anafaz Evresi:
• Ekvator düzleminde karşılıklı bulunan kromatitler, birbirinden
ayrılarak karşi kutuplara çekilir.
• Kardeş kromatitler birbirinden ayrıldıktan sonra kardeş
kromozomlar olarak adlandırılır.
• Sentromerlerde iğ iplikleri üzerinde kaymasına yardımcı olurlar.
• 3-15 dakika kadar sürer.
• Kanserli hastalarda X ışın tedavisinde sentromer ve iğ iplikleri
tahrip edilir.
• Böylece hücre bölünmesi engellenir.
Telofaz Evresi:
• Kutuplara ulaşan kardeş kromozlar bir araya toplanırlar.
• İğ iplikleri kaybolur.
• Çekirdek zarı yavaş yavaş kaybolur.
• Çekirdekçik belirmeye başlar.
• Kromozomlar tekrar, eski haline yani kromatin ipliklerine
dönüşürler.
• Sentrozomlar belirgin hale gelir.
• Bu evrede iki çekirdekli hücreler oluşur.
• Hücre bölünmesi açısından dinlenme evresinde, metabolizma
açısından da aktif hale geçer.
Sitoplazma Bölünmesi (Sitokinez)
• Telafoz safhasının sonuna doğru sitoplazma bölünmesi başlar.
• Hayvansal hücrelerde dıştan içeri doğru boğumlanma görülür.
• Bitki hücrelerinde ise içten dışa doğru frağmaplast oluşturulur.
• Frağmaplast Endoplazmik Retikulum ve golgi aygıtı tarafından
meydana getirilmektedir.
• Frağmaplastın üzerine pektirik maddelerin birikimi ile hücre
çeperlernin ‘orta lamel’ kısmı meydana gelmektedir.
Mitoz Bölünmenin özellikleri:
1. Eşey ana hücreleri dahil tüm hücrelerde görülebilir.
2. Kromozom sayısı sabit tutulur.
3. Kardeş kromatit ayrılması görülür.
4. Eşeysiz üreme, tek hücrelilerde ve çok hücrelilerde mitozla
gerçekleştirilir.
5. Kalıtsal karakterler ana hücreden aynen yavru hücrelere aktarılır.
Kalıtsal çeşitlilik görülmez.
6. Çok hücrelilerde büyüme, gelişme ve yenilenme olaylarını
gerçekleştirir.
http://www.biyolojidersnotlari.com/