6. TÜKETİCİ DAVRANIŞLARI TEORİSİ • Piyasa ekonomisi, tüketici ve firma davranışları • Talebin gerisinde tüketici, azalan marjinal fayda • Arzın gerisinde firma davranışı, artan marjinal maliyet • Bireysel talep eğrisinin, tüketici davranışı teorisi ile nasıl elde edildiği • Marjinal fayda, tüketici dengesi, değer paradoksu, kayıtsızlık eğrisi yaklaşımı MARJİNAL FAYDA VE TÜKETİCİ TEORİSİ • • • • Tüketiciler gelirlerini nasıl harcarlar? Nasıl tercihte bulunurlar? Hangi mal ve hizmetten ne miktarda satın alır? Fayda: Ekonomide tüketicinin bir mal ve hizmeti satın alıp tüketmesi sonucu elde edeceği haz ve mutluluğa denir. • Bir noktaya kadar, bir malın tüketimi arttıkça , elde edilen fayda da artar Toplam fayda ve marjinal fayda • Toplam fayda (TU:total utility): Bir mal ve hizmetten belirli miktarda tüketildiği zaman elde edilen fayda • Marjinal fayda (MU: marginal utility): Bir mal veya hizmetten bir birim fazla veya bir birim az tüketildiği zaman toplam faydada yarattığı değişmeye denir. • Ör: Ahmet, baklava Azalan marjinal fayda kanunu • Bir mal veya hizmet tüketiminde her ilave birimden daha az fayda elde edilmesi durumuna denir. • Ör: Baklava, her dilimde azalmış, bir noktada 0, ve sonra negatif. Tüketici Dengesi • Tüketici gelirini nasıl harcarsa toplam faydası maksimum olur? Sorusunun cevabı • Tüketici 1. Sınırlı geliri 2. Piyasadaki fiyatlar 3. Tercihleri çerçevesinde kendisini en mutlu edecek ürün bileşimini satın alıp tüketir. Ör: Ayşe, geliri 270 TL, iki mal A ve B Fayda Maksimizasyonu (tüketici dengesi) kuralı • Tüketici fayda maksimizasyonu için A ve B mallarından o miktarlarda almalıdır ki, malların son birimlerinin 1 TL karşılığı olan marjinal faydaları birbirine eşit olsun. Yani satın alınan en son A ve B malı için 𝑀𝑈𝐴 𝑀𝑈𝐵 = 𝑃𝐴 𝑃𝐵 • 2 birim A, 5 birim B = 270 TL • Toplam fayda= 500+ 1800= 2300 birim (max) denge • 3 birim A, 3 birim B alsaydı • Toplam fayda= 650 + 1500= 2150 ( daha az) Tüketici talep eğrisi ve piyasa talep eğrisi: yatay toplama Gelirde bir değişme ve talep eğrisinde kayma Paranın marjinal faydası ve tasarruf 𝑀𝑈𝐴 𝑀𝑈𝐵 = =𝑀𝑈𝑇𝐿 𝑃𝐴 𝑃𝐵 Ör: Ayşe’nin geliri 450 TL 𝑀𝑈𝐴 𝑀𝑈𝐵 = =𝑀𝑈𝑇𝐿 =3.3 𝑃𝐴 𝑃𝐵 Ayşe için 1 TL nin marjinal faydası Tasarruf= Gelir – tüketim=450 – 270= 180 Değer Paradoksu • Su, çok önemli , fiyatı düşük • Elmas, insan hayatı için gerekli değil, fiyatı yüksek • Su boldur, fazladır, denge fiyatı düşük • Elmas doğada az, denge fiyatı yüksek miktarı azdır. Değer Paradoksu Bütçe Doğrusu • Tüketicinin sınırlı miktardaki geliri ve piyasadaki fiyatlar çerçevesinde ne gibi mal ve hizmet bileşimi satın alabileceğini gösterir. • Ör: Ayşe gelir 270 TL • 𝑃𝐴 =60 TL 𝑃𝐵 =30 TL Bütçe Doğrusu Bir gelirde bir değişme bütçe doğrusunu nasıl etkiler Kayıtsızlık eğrileri ve tercihler • Kayıtsızlık eğrisi tüketiciye aynı faydayı sağlayacak değişik mal bileşimlerinin oluşturduğu eğridir. • Aynı faydayı sağladığı için hangi mal bileşimi olursa olsun tüketici için farketmez. Kayıtsızlık Eğrisi Kayıtsızlık Eğrileri Tüketici Dengesi