Türkiye`nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak)
advertisement
T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI Empowered lives. Resilient nations. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 2014 © 2014 Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü (TVKGM) Mustafa Kemal Mah. Eskişehir Devlet Yolu (Dumlupınar Bulvarı) 9. km (Tepe Prime Yanı) Çankaya/ANKARA Tel: +90 (312) 222 12 34 Faks: +90 (312) 222 26 61 http://www.csb.gov.tr/gm/tabiat/ Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Birlik Mahallesi 415. Cadde No. 11 06610 Çankaya/Ankara Tel: +90 312 454 1100 Faks: +90 312 496 1463 http://www.tr.undp.org Güçlü bireyler. Güçlü toplumlar. Bu yayın tamamen ya da kısmen yeniden yazılabilir ve herhangi bir şekilde eğitsel ya da kar amacı gütmeyen amaçlarla, baskı sahibinden özel izin alınmaksızın, kaynağa atıfta bulunarak kullanılabilir. TVKGM veya UNDP, bu yayının kaynak olarak kullanıldığı tüm yayınların bir kopyasını almaktan minnet duyacaktır. Bu yayın, herhangi bir ticari amaç için TVKGM veya UNDP ‘den yazılı izin almaksızın tekrar satışının yapılması amacıyla kullanılamaz. Bu eser kaynakça amacıyla şu şekilde atfedilebilir:TVKGM,2014.,Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak), The National Strategy of Marine and Coastal Protected Areas of Turkey (draft). PIMS 3697: Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi. Teknik Rapor Serisi 21: 52 sf. Bu yayın Küresel Çevre Fonu (GEF) mali desteğiyle T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü (TVKGM) tarafından Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Türkiye Temsilciliği (UNDP Türkiye), T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü ortaklığında yürütülen büyük ölçekli “Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi” Projesi kapsamında yayınlanmıştır. Teknik Rapor Serisi: 21 Raporu Hazırlayan: TVKGM Düzelti: Gülhan Badur Özden, Güner Ergün, Süheyla Suzan Gökalp Alıca, Gülden Atkın Gençoğlu, Harun Güçlüsoy Kapak ve İç Tasarım: Evren Çağlayan Kapak Fotoğrafları: İskele, TVKGM Arşivi Kelebekler Vadisi, TVKGM Arşivi Yassıca Adaları, TVKGM Arşivi Fotoğraflar: 1-5,7-9. TVKGM Arşivi, 6. Cem O. Kıraç Bu belge, GEF ve Birleşmiş Milletler resmi belgesi olarak düşünülmemelidir. ii Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) Sunuş Deniz ve kıyı ekosistemlerinin sağladığı hizmetler, doğal bir miras olarak bu alanların kültüründe önemli bir rol oynamaktadır. İnsan baskısı ve iklim değişikliğiyle ilişkili olan etkiler, kıyı ve deniz alanlarına bağlı yaşayan toplumları ve ekonomileri daha fazla etkilemektedir. Birçok ülke, bu etkileri azaltmak için çaba sarf etmiş ve denizel biyolojik çeşitliliğinin korumasını sağlamak için Deniz ve Kıyı Koruma Alanları (DKKA’lar) kurmuşlardır. Ancak, gösterilen bu çabalara rağmen, DKKA’ların hala ciddi eksiklikleri bulunmaktadır. Bu eksikliklerin giderilmesi amacıyla, Stratejide tanımlanan, ulusal seviyede kıyı ve deniz alanları koruma sisteminin kurulması ve devamlılığına hizmet edecek olan “Gelecek nesillere yaşanabilir bir deniz çevresi bırakmak için deniz ve kıyı değerlerinin sürdürülebilirliğini sağlamış deniz ve kıyı koruma alanlarında lider bir Türkiye” vizyonuna ulaşmak için, strateji dokümanının her aşamasında ilgili tüm paydaşların katılımı sağlanmaya çalışılmış, görüş ve önerilerine başvurulmuştur. Ulusal deniz ve kıyı koruma alanları ağını geliştirmek; ülkemizin Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi (BÇS) altında belirlenmiş olan “Aichi Hedefleri”ni gerçekleştirmesine ve Akdeniz Balıkçılığı Genel Komisyonu (GFCM) ile Barselona, Bern ve Ramsar Sözleşmelerinden kaynaklanan yükümlülüklerin yerine getirilmesine aynı zamanda, Rio+20 çerçevesinde belirlenen “Binyıl Kalkınma Hedefleri” ve taahhütlerinin gerçekleştirilmesine katkı sağlayacaktır. Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Stratejisi ve Eylem Planı’nın ülkemize hayırlı ve uğurlu olmasını diliyor, strateji dokümanının hazırlanmasında emeği geçen herkese teşekkür ediyorum. Osman İYİMAYA Genel Müdür Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi iii İçindekiler Sunuş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii İçindekiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv Şekil Dizini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv Tablo Dizini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv Kısaltmalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v 1.Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vi 2.Strateji Belgesi Oluşturma Çalışmaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 2.1. Çalışmanın Amacı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 2.2. Strateji Belgesinin Oluşturulma Süreci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 2.3. Strateji Belgesi Geliştirme Modeli ve Yöntemi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 3. Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Mevcut Durum Analizi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 3.1. Korunan Alanlara İlişkin Kurumsal Yapı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 3.2. Korunan Alan Statüleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 3.2.1.Özel Çevre Koruma Bölgeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 3.2.2. Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiatı Koruma Alanları . . . . . . 7 3.2.3.Tabiat Varlıkları ve Doğal Sit Alanları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 3.2.4. Deniz Koruma Alanları İlanı ile İlgili Türkiye’nin Taraf Olduğu Temel Sözleşme . . 9 4. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi Hakkında . . . .11 4.1. Projenin Amacı ve Çalışma Alanları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11 4.1.1. Projenin Hedefleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11 4.1.2. Projenin Yürütülmesi ve Çalışma Ekipleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 4.1.3. Proje Uygulama Alanları Hakkında . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 4.1.4. Projeden Beklenen Sonuçlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 4.2. Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının Mevcut Durumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 4.2.1. DKA Tanımı (IUCN tanımı) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 4.2.2. Türkiye’deki Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının Gelişimi . . . . . . . . . . . . . . .18 4.2.3. Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Paydaş Analizi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 4.2.4. Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının Geliştirilmesi ve Güçlendirilmesinin Önemi . . .22 4.3. DKKA Çalışmalarının GZFT Analizi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 5. DKKA Çalışmalarına İlişkin Temel İlke ve Değerler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 6. DKKA Çalışmalarına Yönelik Vizyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28 7. DKKA Çalışmalarına Yönelik Stratejik Amaçlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28 8. Sonuç ve Değerlendirmeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 9. DKKA Çalışmaları için Gerekçe Dökümanlar ve ilgili Bölümleri . . . . . . . . . . . . . . . . . .31 10. DKKA Çalışmalarının Gelişimine Yönelik Eylemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33 11. DKKA Eylem Planı İzleme ve Değerlendirme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40 EKLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42 iv Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) Şekil Dizini Şekil 1. Strateji Geliştirme Modeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Şekil 2. Proje Yönetim Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 Şekil 3. Proje Uygulama Alanları: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 Şekil 4. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 Şekil 5. GZFT Analizi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23 Şekil 6. GZFT Analizi Gösterimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23 Tablo Dizini Tablo 1. 2011 yılı itibariyle koruma alanı türüne göre DKKA’nın denizel alan kapsamı . . . . . . .19 Tablo 2.1 Güçlü Yönler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24 Tablo 2.2 Fırsatlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24 Tablo 3.1 Zayıf Yönler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25 Tablo 3.2 Tehditler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25 Tablo 4. Temel İlke ve Değerler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 Tablo 5. Stratejik Amaçlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29 Tablo 6. Proje/Faaliyetler Tablosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34 Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi v Kısaltmalar AB Avrupa Birliği BÇS Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi BKAY Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi ÇDP Çevre Düzeni Planı DKKA Deniz ve Kıyı Koruma Alanı DKMPGM Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü EC Avrupa Konseyi GEF Küresel Çevre Fonu GFCM General Fisheries Commission for the Mediterranean /Akdeniz Balıkçılık Genel Komisyonu GZFT Güçlü ve Zayıf (Eksik) Yönler, Fırsatlar ve Tehditler Analizi IUCN The İnternational Union for Conservation of Nature/Dünya Doğayı Koruma Birliği İGB İş Geliştirme Birimi KAY-TMK Kıyı Alanları Yönetimi Türkiye Milli Komitesi KHK Kanun Hükmünde Kararname OAP Ortak Akıl Platformu1 ÖÇK Özel Çevre Koruma ÖÇKK Özel Çevre Koruma Kurumu ÖÇKKB Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı PYB Proje Yönetim Birimi PYK Proje Yönlendirme Komitesi RAC-SPA Regional Activity Center for the Speciallly Protected Areas /Özel Koruma Alanları Bölgesel Faaliyet Merkezi STK Sivil Toplum Kuruluşu TBMM Türkiye Büyük Millet Meclisi TÜBİTAK Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu TÜSSİDE Türkiye Sanayi Sevk ve İdare Enstitüsü TVK Tabiat Varlıklarını Koruma TVKGM Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü UNDP Türkiye United Nations Development Programme Turkey /Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Türkiye Ofisi 1 vi TÜBİTAK-Türkiye Sanayi Sevk ve İdare Enstitüsü’nün (TÜSSİDE) marka tescilli çalıştay yönetimi yaklaşımıdır. OAP çalışması; “kürsüden anlatma ve toplu dinleme konferansı” şeklinde değil, yaratıcı fikir oluşturma yöntem ve teknikleri kullanılarak, tüm katılımcıların tüm çalışmalara başından sonuna kadar aktif katılımı ile yazılı bilgi ve belge üretmeye yönelik olarak gerçekleştirilen bir yaklaşımdır. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) T Giriş ürkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi, ülkemizin deniz ve kıyı alanlarının etkin yönetimi ile bu alanlardaki biyolojik çeşitliliğin korunmasının sürdürülebilirliğini hedeflemektedir. Bütün canlılar için yaşamsal önemi olan biyolojik çeşitlilik, kara, deniz ve diğer su ekosistemleri ile bu ekosistemlerin bir parçası olan ekolojik yapılar da dahil canlı organizmalar arasındaki farklılaşmayı2 ön plana çıkarır. İnsanların başta gıda olmak üzere temel ihtiyaçlarını karşılamasında vazgeçilmez bir yeri olan canlı kaynakların temeli biyolojik çeşitliliktir. Biyolojik çeşitlilik, “türlerin yaşama ortamlarının (habitatların, daha geniş anlamda ekosistemlerin) çeşitli biyotik ve abiyotik faktörler bakımından gösterdiği farklılıkları, ekosistemlerde yaşayan canlıların kendi aralarında, canlılar ile cansızlar arasında, yere ve zamana göre değişen farklılıkları ile genler, türler, ekosistemler ve işlevlerin tamamını3 ifade etmektedir. Türkiye, Avrupa-Sibirya, Akdeniz ve İran-Turan olarak bilinen üç biyocoğrafik bölgeye ve bunların geçiş alanlarına sahiptir. Ayrıca iki kıta arasındaki köprü konumu nedeniyle iklimsel ve coğrafik özelliklerin kısa aralıklarla değişmesi sonucu biyolojik çeşitlilik açısından küçük bir kıta özelliğine ve ilaveten orman, dağ, step, sulak alan, kıyı ve deniz ekosistemlerine ve bu ekosistemlerin farklı formlarına ve farklı düzenine sahiptir. Bu ekosistem ve habitat çeşitliliği beraberinde zengin tür çeşitliliğini de getirmiştir. Biyolojik zenginlikleri önemsememek ve kısa vadeli çıkarlar için yok olmalarına göz yummak, hatta bu konuda bilinçlendirmeye yönelik çalışmalar yapmamak, gelecek kuşaklara miras olarak bırakabileceğimiz büyük bir ekonomik potansiyeli yok etmekle birdir. Türkiye biyolojik çeşitlilik açısından kıskanılacak bir zenginliğe sahip olmasına rağmen, bu zenginliklerimizin tam bir envanterini oluşturmada daha çok yol alınması gerektiği açıktır. Bunun yanı sıra, önemli biyolojik çeşitliliğe sahip alanlara ilişkin sorunlar, son yıllarda plansız ve çarpık kentleşme, sanayileşme, turizm, ulaştırma, kıyıların hızla yapılaşması gibi sebepler sonucunda artmaktadır. Kıyı ve deniz alanlarının kullanımına olan aşırı talep sonucunda bu alanlar kirlenmiş ve ekosistemi bozulmuştur. Kirlilik ve bozulma kıyı ve deniz alanlarının biyolojik çeşitliliğini ve verimliliğini giderek artan bir şekilde yok ederek, bu alanlarda giderilmesi olanaksız zararlar oluşturmaktadır. 2 1 3 Birleşmiş Milletler Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesine yer alan tanım. Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Stratejisi ve Eylem Planı, Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, 2007, s.9. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 1 2.1. Çalışmanın Amacı Strateji Belgesi Oluşturma Çalışmaları Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi, ulusal deniz ve kıyı koruma alanları sistemini güçlendirmeyi ve etkin yönetimini kolaylaştırmayı hedeflemektedir. Bu hedef doğrultusunda, proje paydaşlarının bir araya getirilerek ortak bir dil oluşturulması ve herkesin aynı doğrultuda çalışma yürütmesi için gerekli yapıyı sunmak bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Mevcut Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının daha etkin yönetimi ve yeni Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının tespit ve ilanına ilişkin çalışmalar için öncelikle ilgili kurumların yapısı güçlendirilmelidir. Strateji Belgesi oluşturma çalışmaları ilgili kurumların yapısının güçlendirilmesi ile birlikte, Deniz ve Kıyı Koruma Alanları için finansal planlama ve yönetim sistemlerinin geliştirilmesi ve uygulanması, etkin iş planlamasının yapılması, yeterli düzeyde gelir üretiminin ve maliyet etkin yönetimin sağlanması amaçlanmaktadır. Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının farklı kullanım alanlarında, ekonomik faaliyetlerin yönetimi ve düzenlenmesi için kurumlar arası koordinasyon mekanizması kurulacaktır. Ayrıca, belge DKKA’larda yapılan yönetim planlarının, mekansal planlarla bütünleştirilmesini sağlayacak ve Türkiye’deki kıyı ve deniz değerlerini temsil eden DKKA’ların niteliksel ve niceliksel kapsamda geliştirilmesine yol gösterecektir. Strateji Belgesi tüm ülke düzeyinde uygulanacak ulusal nitelikte bir belgedir. 2.2. Strateji Belgesinin Oluşturulma Süreci 2 Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin güçlendirilmesi amacıyla 29 Mayıs 2009 tarihinde başlayan proje, ulusal deniz ve kıyı koruma alanları sistemini güçlendirmeye ve etkin yönetimini kolaylaştırmaya aynı zamanda Türkiye’nin taraf olduğu Uluslararası Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi ile Barselona Sözleşmesi’nin korunan alanlar iş programının uygulanmasına katkıda bulunacaktır. Ayrıca, Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarını yaklaşık olarak 100.000 hektar yani %44 oranında genişletmeyi hedeflemektedir. Bunun yanı sıra balıkçılığa kısıtlı alanların oluşturulması ve bu sayede ülkemiz denizlerindeki biyolojik çeşitliliğin korunması ve balıkçılık yönetimine katkıda bulunulmasının sağlanması da hedefler arasındadır. Bu hedefler doğrultusunda hazırlanan Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi, bütüncül bir yaklaşımla ve paydaş kurum temsilcilerinin katılımıyla yürütülen çalışmalar neticesinde ortaya çıkmıştır. İlk olarak, Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi kapsamında hazırlanan mevcut durum bilgileri derlenerek 6 Temmuz 2011 tarihinde yapılan açılış toplantısında paydaşlara aktarılmıştır. Ardından, TÜBİTAK’a bağlı Türkiye Sanayi Sevk ve İdare Enstitüsü’nde (TÜSSİDE) 11-12 Temmuz 2011 tarihinde gerçekleştirilen Ortak Akıl Platformu Çalışmasında, Strateji Belgesi Taslağı oluşturulmuş ve 16 Ağustos 2011 tarihinde Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı’nda yapılan Odak Grup Çalışmasıyla, Strateji Belgesi tamamlanmıştır. Çalışmalarda sırasıyla GZFT analizi yapılmış, Ulusal DKKA Vizyonu belirlenmiş, İlke ve Değerler seçilmiş, Stratejik Amaçlar ve bunlara bağlı Performans Göstergeleri oluşturulmuş, Proje ve Faaliyetler ortaya çıkarılmıştır. Tüm elde edilen çıktılar Odak Grup Çalışmasında birleştirilerek son ifadeler üzerinde uzlaşılmıştır. Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi, ulusal nitelikte bir belge olup yürütme alanı sadece belirlenen 6 çalışma bölgesiyle sınırlı değildir. Strateji Belgesinde DKKA çalışmalarına yönelik gerçekleşmesi öngörülen amaçlar için yürütme süresi 10 yıldır (2013-2023). 2.3. Strateji Belgesi Geliştirme Modeli ve Yöntemi Strateji Belgesi oluşturulmasında bütünsellik ve katılımcılık esas alınarak aşağıdaki adımlar izlenmiştir. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi kapsamında Ulusal Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Stratejisi’nin hazırlamasına karar verilmiştir. Oluşturulan taslak metin üzerine paydaşların katılımıyla toplantılar yapılarak strateji dokümanının son hali hazırlanmıştır. Strateji belgesinin son hali üzerinde paydaşlardan yazılı geri bildirim alınarak, gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Taslak ve sonuç belgesinin oluşturulması sırasında paydaşlarla yapılan toplantılarda Ortak Akıl Platformu (OAP) olarak adlandırılan çalışma tekniği izlenmiştir. OAP çalışması 55 kişinin katılımı ile 11-12 Temmuz 2011 tarihlerinde TÜSSİDE’nin Gebze’deki tesislerinde gerçekleştirilmiştir. Bu yöntemin kullanılma amacı; farklı görüşlerin temsil edilmesi ve çıkarların korunması değil, farklı ortamlarda gelişmiş olan farklı görüş açıları ve boyutların en etkin şekilde nihai belgeye yansımasını sağlamaktır. Çalışma esnasında beyin fırtınası, fikir tepsisi, fikir turu, ortak konsolidasyon gibi yöntemler ile fikirler üretilmiş, bunlar aralarında önceliklendirilmiş ve bazıları birleştirilmiştir. Çalışmada kullanılan model Şekil 1’de verilmiştir. Sürdürülen çalışma, adımlar itibarı ile DKKA’larına yönelik çalışmaların mevcut durumunun belirlenmesi, Temel İlkelerin belirlenmesi, Vizyonun belirlenmesi, Vizyona bağlı Stratejik Amaçların ve Performans Göstergelerinin belirlenmesi, Stratejik Amaçlara katkı sağlayacak Proje/Faaliyet planlarının oluşturulmasıdır. Strateji Belgesi’nin hazırlanması çalışmalarına katılacak ekip ve destek alınabilecek paydaşlar belirlenmiştir. DKKA’ların mevcut durumu ulusal ve uluslararası alanda incelenmiş ve derlenen bilgiler paydaşlarla paylaşılmıştır. Mevcut durum göz önünde bulundurularak, paydaşların katılımıyla, DKKA’lara yönelik İlkeler, Vizyon, Stratejik Amaçlar, Performans Göstegeleri, Proje ve Faaliyetler için taslak metin oluşturulmuştur. Şekil 1. Strateji Geliştirme Modeli İlk OAP çalışması ile hazırlanan taslak, Ulusal DKKA Strateji Dokümanı Odak Grup çalışması ile gözden geçirilmiştir. Çalışmalar esnasında ilgili kesimler savunmacı ve önyargılı değil, fayda/katkı odaklı yaklaşımlarını tüm aşamalara yansıtmıştır. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 3 3.1. Korunan Alanlara İlişkin Kurumsal Yapı Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Mevcut Durum Analizi Ülkemizde korunan alanlar; doğal, tarihi, kültürel, bilimsel ve estetik bakımdan önem taşıyan tehlikeye maruz kalmış veya kaybolmaya yüz tutmuş ekosistemler ile ulusal mevzuatımız ve taraf olduğumuz uluslararası sözleşmelerle koruma altına alınmış, nadir, endemik tür ve ulusal ve küresel ölçekte nesli tehlike altında olan tür ve habitatları içeren kara ve deniz alanlarıdır. Türkiye’nin deniz ve kıyı koruma alanlarına ilişkin farklı bir koruma statüsü olmadığından, mevcut “korunan alanlar” sistemi içerisinde bu alanların yasal ve kurumsal yapısı incelenmelidir. Bu çerçevede 2011 yılında yürürlüğe giren yeni kurumsal yapıya ilişkin mevzuatın “korunan alanlar” sistemini değiştirdiğinin belirtilmesi gerekmektedir. Bu değişiklik sonucunda korunan alanlara ilişkin olarak yeni bir kurumsal yapılanma ortaya çıkmıştır. Öncelikle 17 Ağustos 2011 tarihinde yürürlüğe giren 648 sayılı KHK4 ile 644 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye ek madde ilave edilmiş, 1989 yılında 383 sayılı Kanun Hükmünde Kararname5 ile kurulan ve “Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi”nin yürütücüsü konumunda bulunan Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı kapatılmış ve yerine Çevre ve Şehircilik Bakanlığı içerisinde ana hizmet birimi olarak teşkilatlanan Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Ancak Özel Çevre Koruma Kurumu kapatılmış olmasına rağmen bu kurumun yetki ve görevlerini belirleyen ve teşkilatı kuran 19/10/1989 tarihli ve 383 sayılı Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı Kurulmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname yürürlükten kaldırılmamıştır. Yukarıda belirtilen 648 sayılı KHK’de, 383 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede belirtilen Özel Çevre Koruma Kurumu’nca yürütülen iş ve işlemlerin, Çevre ve Şehircilik Bakanı tarafından uygun görülen Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın birimlerince yürütüleceği belirtilmiştir. 4 3 4 5 Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) RG.17.08.2011 tarih ve 28028 sayı. RG. 13.11.1989 tarih ve 20341 sayı. 3.2. Korunan Alan Statüleri Türkiye’de koruma faaliyetleri; özel çevre koruma bölgesi, milli park, tabiat parkı, tabiatı koruma alanı, tabiat anıtı, muhafaza ormanları, tohum meşcereleri, tohum ve gen bahçeleri, tarım işletmeleri, yaban hayatı koruma bahçeleri, doğal ve arkeolojik sit alanları, sulak alanlar ve biyosfer rezerv alanları gibi farklı statülere sahip alanlarda yürütülmektedir. Bu statüler, 2872 Sayılı Çevre Kanunu, 4856 Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun, 6831 sayılı Orman Kanunu, 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu, 4915 Sayılı Kara Avcılığı Kanunu, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, 1634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu, 383 sayılı Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı Kurulmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname, 3621 sayılı Kıyı Kanunu, 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu gibi yasal düzenlemelerle yürürlüğe girmiştir. 3.2.1.Özel Çevre Koruma Bölgeleri Bölgesel düzeyde koruma alanları konusunda uluslararası işbirliğini amaçlayan, Akdeniz’de biyolojik çeşitliliğin korunmasına yönelik çalışmalar, 16.2.1976 tarihinde Barselona’da imzalanan ve 12.06.1981 tarih ve 17368 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Akdeniz’in Kirliliğe Karşı Korunması Sözleşmesi”nin eklerinden “Akdeniz’de Özel Koruma Alanlarına İlişkin Protokol” çerçevesinde başlatılmıştır. Akdeniz’i bir bütün olarak ele alma hedefinden yola çıkılarak; Akdeniz’e kıyısı olan devletlerin taraf olduğu “Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi” eki protokolün başlangıcındaki Akdeniz’deki doğal alanların ve bölgedeki kültürel mirasın yok olmaması için deniz alanlarının ve çevrelerinin özel koruma alanları olarak korunması ifadesi ile Akdeniz çanağında özel korunan alanlar kurulması uluslararası düzeyde ilk kez ifade edilmiştir. Akdeniz’in korunması ve geliştirilmesi amaçlı hazırlanan Sözleşmenin eki söz konusu protokol 23.10.1988 tarih ve 19968 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir6. Bu protokole dayanarak ve 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 9. Maddesi (d) 6 Türkiye, 1995 yılında yenilenen bu Sözleşme ve eki protokolü Bakanlar Kurulu kararı ile kabul etmiş, adı “ Akdeniz’de Özel Koruma Alanları Kurulması ve Biyolojik Çeşitliliğe İlişkin Protokol” olarak son haliyle 22 Ağustos 2002 tarih ve 24854 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. bendinde yer alan “Bakanlar Kurulu, ülke ve dünya ölçeğinde ekolojik öneme haiz olan, çevre kirlenme ve bozulmalarına duyarlı alanların, tabii güzelliklerinin ileriki nesillere ulaşmasını emniyet altına almak üzere, gerekli düzenlemelerin yapılabilmesi amacıyla Özel Çevre Koruma Bölgesi tespit ve ilan etmeye, bu alanlarda uygulanacak koruma ve kullanma esasları ile plan ve projelerin hangi Bakanlıkça yürütüleceğini belirlemeye haizdir” hükmü gereğince Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı kurulmuş ve 13.11.1989 tarih 20341 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 383 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Kurumun görev ve yetkileri tanımlanmıştır. Bu kararnamede Özel Çevre Koruma Bölgesi tespit ve ilan edilecek alanlarda “Bölgelerin sahip olduğu çevre değerlerinin korunması, mevcut çevre sorunlarının giderilmesi için tüm tedbirleri almak, bu alanların koruma kullanma esaslarını belirlemek, her ölçekteki imar planlarını yapmak, onaylamak ve gerektiğinde re’sen onaylamak yetki ve görevi” Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı’na verilmiştir. 1989 yılında Başbakanlığa bağlı olarak kurulan Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı 09.08.1991 tarihinden itibaren Çevre Bakanlığı’na, 08.05.2003 tarihinde bakanlıkların birleşmesi ile de Çevre ve Orman Bakanlığı’na bağlı olarak çalışmalarını sürdürmüş, 2011 yılında yürürlüğe giren 648 sayılı KHK ile kapatılarak yetki ve sorumlulukları, yeni yapılandırılan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü’ne devredilmiştir. Ülkemizde şu anda Özel Çevre Koruma Bölgesi ilanı, yerinde yapılan incelemeler ve değerlendirmelerin ardından ilgili Bakanlıklardan görüş alarak Çevre ve Şehircilik Bakanı’nın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu kararı ile olmaktadır. İncelemelerde Akdeniz’de denizsel ve kıyısal alanların seçimi ve kurulması hususunda hazırlanan uluslararası kriterler dikkate alınmaktadır. Bu kriterler genellikle uluslararası kabul görmüş, ancak kesin ve matematiksel formüle dayanmayan, bilimsel çalışmalarda elde edilen veriler ışığında ilgili uzmanlarca değerlendirilen kriterlerdir. Yasal koruma statüsü verilebilmesi için gerek akademik çalışmalarda, gerekse resmi otoriteler tarafından yapılan işlemlerde, ulusal şartlar da gözönüne alınarak bu kriterlerden yararlanılır. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 5 Birleşmiş Milletler şemsiyesi altında uluslararası bir organizasyon olan Özel Koruma Alanları Bölgesel Faaliyet Merkezi/(RAC-SPA) tarafından geliştirilen korunan alanların sahip olması gereken nitelikler; ekolojik, sosyal, ekonomik, bölgesel ve yarar sağlayacak kriterler başlıkları altında verilmektedir. Ekolojik kriterler: Yerel halk tarafından benimsenmesi, Doğallık, Nadirlik, Bütünsellik, Üretkenlik, Yararlanma imkanı, Türlerin bağımlılığı Sosyal Kriterler: Çeşitlilik, Kamu sağlığı, Rekreasyon, Kültür, Tarih, Arkeoloji, Estetik, Eğitim, Araştırma Ekonomik Kriterler: Ticari türlerin önemi, Balıkçılığın önemi, Alana yönelik doğal tehditler, Ekonomik kazanımlar Bölgesel Kriterler: Bölgesel değer, Ulusal değer, Yerel bilinçlendirmeye katkı, Uyumlu kullanımların sunumu, Turizm Yarar Sağlayacak Kriterler: Acillik, Boyut, Tehdit derecesi, Etkinlik, Fırsatçılık, Mevcudiyet, Onarılabilirlik ÖÇK Bölgeleri birçok tarihi ve doğal değerlerin olduğu, biyolojik çeşitlilik açısından zengin sınırları içinde yerleşimler bulunan alanlardır. ÖÇK Bölgeleri, Dünya Koruma Birliği (IUCN) tarafından kabul edilen koruma kategorilerinden Kategori V “Yönetilen Kaynak Koruma Alanları, Korunan Karasal/Deniz Alanları” kategorisine uygun alanlar olarak kabul edilmektedir. Bu alanların tarifi “İnsan doğa ilişkisinden uzun zaman sonucunda ortaya çıkan, çoğunlukla yüksek biyolojik çeşitliliğe sahip, farklı karakterde önemli bir estetik, ekolojik ve kültürel değerlere sahip kara, kıyı ve deniz alanları” olarak geçmektedir7. ÖÇK Bölgelerinde koruma ve uygulama çalışmaları, Akdeniz Eylem Planı (1988’de kabul edilmiştir) ile ilişkili düzenlemeler de dikkate alınarak yürütülmektedir. 22.12.2010 tarihinde ilan edilen Saros Körfezi ile sayıları 15’e ulaşan Özel Çevre Koruma Bölgelerinin 10’u Akdeniz ve Ege Denizi kıyılarındadır. Özel Çevre Koruma Bölgelerinin diğer koruma statülerinden farkı, Özel Çevre Koruma Bölgeleri sınırları içinde yerleşimlerin de bulunması ve çeşitli faaliyetlerin sürdürülmesidir. Ancak 383 sayılı 7 6 http://www.unep-wcmc.org/protected-areas_24.html Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) KHKde, bu alanlarda yapılacak her türlü faaliyet için Kurum görüşünün gerekli olduğu belirtilmiştir. İlan edilen Özel Çevre Koruma Bölgelerinde projeler sonucu elde edilen araştırma verilerinden yararlanarak Çevre Düzeni Planları hazırlanmakta ve plan notları ile alan kullanım kararları belirlenmektedir. Plan kararları ile tanımlanan, mutlak koruma gerektiren bir koruma tanımı da hassas zondur. Hassas Zon, Özel Çevre Koruma Bölgesi içinde yer alan ve Çevre Düzeni Planlarında özel işaretlerle gösterilen, doğal değerleri bilimsel araştırmalarla tespit edilmiş, tedbir alınarak zaman, mekan ve faaliyet türleri açısından çok kısıtlı kullanımlara izin verilen doğal rezerv alanıdır. Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü’ne ilaveten, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile Kültür ve Turizm Bakanlığı, karasal alanlarla birlikte kıyı ve deniz alanları da dahil olmak üzere, farklı statüdeki ulusal korunan alanların yönetiminde sorumluluk ve yetki sahibidir. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü (DKMPGM) tarafından yönetilen alanlarla ÖÇK Bölgeleri arasındaki önemli bir fark, ÖÇK Bölgeleri içindeki yönetimin, kıyılar dahilinde sorumlulukları olan çok sayıda ulusal ve yerel otorite tarafından paylaşılmasıdır. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu altındaki Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiatı Koruma Alanlarının seçimi, tayini, planlaması, korunması ve yönetiminden sorumludur. DKMPGM hazırlanan “Uzun Devreli Gelişim Planı” çerçevesinde, sorumluluğundaki her korunan alanı, bir dizi milli park müdürlükleri ağı içerisinde yönetir. Genel müdürlük, aynı zamanda ülke genelindeki avcılığı kontrol etmek için gerekli kararları alarak av ve yaban hayatı türlerinin, doğal yaşam alanları içerisinde korunmasından da sorumludur. Bu konuda ilgili diğer bakanlıklar; Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı’dır. Buna ilaveten, valilik, kaymakamlık ve belediye seviyelerindeki yerel yönetimlerin kararlarının da ÖÇK Bölgeleri üzerinde etkisi vardır. Diğer kurumsal paydaşlar olarak, üniversiteleri, ulusal ve yerel STK’ları, meslek ve ticaret odalarını, yerel halk birliklerini ve uluslararası anlaşmalardaki/organizasyonlardaki ortakları sayabiliriz. Deniz ve kıyı alanlarında yukarıdaki ilgili kurumların uygulamaları, prensipte Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi (BKAY)8 yaklaşımı ile ele alınır. Türkiye BKAY yaklaşımında İzmir Körfezi, Bodrum Yarımadası ve Mersin gibi önemli yerleşimlerde ilk pilot uygulamalarla yeterli tecrübeye sahip olmuştur. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Teknik Araştırmalar ve Uygulama Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen bu işlemler, Bakanlığın 644 sayılı KHK ile yeniden yapılandırılması ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğü’nün görevleri arasında sıralanmıştır. Kıyı alanlarının planlı gelişimini sağlamakla ilgili her türlü yetkiye haiz olan bu Genel Müdürlük tarafından İskenderun Körfezi, Antalya, Sinop, Samsun, Artvin, Rize ve İzmir İlleri Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetim ve Planlama Projeleri tamamlanmıştır 9. Bu konuda bilimsel yaklaşımları ile destek veren diğer bir platform, kurumsal olarak kıyı politikalarının oluşturulmasına katkı sağlayan ve konuyla ilgili iki yılda bir ulusal konferanslar düzenleyen Kıyı Alanları Yönetimi Türkiye Milli Komitesi (KAY-TMK) dir 10. Kıyı Alanları Yönetimi Türkiye Milli Komitesi, 1990 yılında başlatılan yoğun çabalar sonrasında 1993 yılında, Yüksek Öğretim Kanunu çerçevesinde kurulmuş ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Kıyı ve Liman Mühendisliği Laboratuvarı’ndaki merkezinden çalışmalarına başlamıştır. 1997 yılında başlatılan Türkiye’nin Kıyı ve Deniz Alanları Ulusal Konferansları dizisi yanı sıra diğer çeşitli etkinliklerle çalışmalarını sürdüren Milli Komite ülkemizde, kıyı ve deniz araştırmalarının, bütünsel kıyı yönetimi bilincinin gelişmesine önemli katkılar sağlamıştır. Kıyı ve deniz alanlarının akılcı kullanılması ve korunması için yararlı bilimsel araştırma sonuçlarının, yönetim politikalarının, örgütlenmelerin ve etkinliklerin tartışıldığı, uzmanlıklar arası bir ulusal forum niteliği kazanan Türkiye Kıyı ve Deniz Alanları Kongrelerinin sonuncusu olan “Türkiye’nin Kıyı ve Deniz Alanları IX. Ulusal Kongresi”, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve Mustafa Kemal Üniversitesi işbirliği ile 14-17 Kasım 2012 tarihinde Antakya’da gerçekleştirilmiştir. 3.2.2. Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiatı Koruma Alanları Milli parklar ülkemizdeki ilk koruma alanı olup 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu ile yasal düzenlemeye kavuşmuştur. Kanunun amacı, ülkemizdeki milli ve milletlerarası düzeyde değerlere sahip milli park, tabiat parkı, tabiat anıtı ve tabiatı koruma alanlarının seçilip belirlenmesine, özellik ve karakterleri bozulmadan korunmasına, geliştirilmesine ve yönetilmesine ilişkin esasları düzenlemektir. Milli Parklar Kanunu’na göre milli park; bilimsel ve estetik bakımından, milli ve milletlerarası ender bulunan tabii ve kültürel kaynak değerleri ile koruma, dinlenme ve turizm alanlarına sahip tabiat parçalarıdır. Milli Parklar Kanunu’nda tanımlanan tabiat parkları; bitki örtüsü ve yaban hayatı özelliğine sahip, manzara bütünlüğü içinde halkın dinlenme ve eğlenmesine uygun tabiat parçalarını, tabiat anıtı; tabiat ve tabiat olaylarının meydana getirdiği özelliklere ve bilimsel değere sahip ve milli park esasları dahilinde korunan tabiat parçalarını, tabiatı koruma alanı ise; bilim ve eğitim bakımından önem taşıyan nadir, tehlikeye maruz veya kaybolmaya yüz tutmuş ekosistemler, türler ve tabii olayların meydana getirdiği seçkin örnekleri ihtiva eden ve mutlak korunması gerekli olup sadece bilim ve eğitim amaçlarıyla kullanılmak üzere ayrılmış tabiat parçalarını ifade etmektedir. Milli Parklar Kanununa göre orman ve orman rejimine tabi yerlerde tabiat parkı, tabiat anıtı ve tabiatı koruma alanlarının Orman ve Su İşleri Bakanının onayı ile belirleneceği hükme bağlanmıştır. Orman ve orman rejimi dışında kalan yerlerde ise tabiat parkı, tabiat anıtı ve tabiatı koruma alanı belirlenmesine veya Orman ve Su İşleri Bakanlığınca belirlenmiş olanların işlemlerinin tamamlanması için gerekli yerlerin orman rejimine alınmasına ilgili bakanlıkların görüşü alınarak; Çevre ve Şehircilik Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca karar verileceği ve bu alanların Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca tescil edileceği hükmü, 17.08.2011 tarih ve 28028 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 648 sayılı KHK’de yer almıştır. 8 Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi , kıyı alanlarının doğal, kültürel, ekolojik ve ekonomik kaynaklarının korunması ve geliştirilmesi doğrultusundaki karar ve izin mekanizmaları için bütünleşik bir yaklaşımı amaçlayan bir süreçtir. http://hydrotam.com/pages/bkay.html 9 http://www.csb.gov.tr/gm/mpgm 10 http://www.kaytmk.org/ Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 7 Bir alanın milli park ilanında aranan kriterler aşağıda sıralanmıştır. Milli Park kriterleri: 1. Tabii ve kültürel kaynak değeri ile rekreasyonel potansiyeli; milli ve milletler arası seviyede özellik ve önem taşımalıdır. 2. Kaynak değerleri, gelecek nesillerin miras olarak devralacakları ve sahip olmaktan gurur duyacakları seviyede olmalıdır. 3. Kaynak değeri tahrip olmamış veya teknik ve idari müdahalelerle ıslah edilebilir durumda olmalıdır. 4. Saha büyüklüğü kaynak değerleri yoğunluğu yönünden özel haller ve adalar dışında en az 1000 hektar olmalı ve bu alan bütünüyle koruma ağırlıklı zonlardan meydana gelmelidir. İdari ve turistik amaçlı geliştirme alanları bu asgari saha büyüklüğünün dışındadır. Bir alanın Tabiat Parkı olabilmesi için aşağıdaki kriterler aranır. Tabiat Parkı kriterleri: 1. Milli ve bölge seviyesinde üstün tabii fizyocoğrafik yapıya, bitki örtüsü ve yaban hayatı özelliklerine ve manzara güzellikleri ile rekreasyon potansiyeline sahip olmalıdır. 2. Kaynak ve manzara bütünlüğü sağlayacak yeterli büyüklükte olmalıdır. 3. Bilhassa açık hava rekreasyonu yönünden farklı ve zengin bir potansiyele sahip olmalıdır. 4. Mahalli örf ve adetlerin, geleneksel arazi kullanma düzeninin ve kültürel manzaraların ilgi çeken özelliklerini de ihtiva edebilmelidir. 5. Devlet mülkiyetinde olmalıdır. 3.2.3.Tabiat Varlıkları ve Doğal Sit Alanları Tabiat Varlıkları ve Doğal Sit Alanları 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununda tanımlanmıştır. Kanuna göre; “Tabiat Varlıkları”; jeolojik devirlerle, tarih öncesi ve tarihi devirlere ait olup ender bulunmaları veya özellikleri ve güzellikleri bakımından korunması gerekli, yer üstünde, yer altında veya su altında bulunan değerler, 8 Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) “Doğal (tabii) Sit”; jeolojik devirlere ait olup, ender bulunmaları nedeniyle olağanüstü özelliklere sahip yer üstünde, yer altında veya su altında bulunan korunması gerekli alanlar, “Taşınır Tabiat Varlıkları”; jeolojik devirlere ait olup, ender bulunmaları nedeniyle olağanüstü özelliklere sahip yer üstünde, yer altında veya su altında bulunan korunması gerekli taşınır tabii değerlerdir. 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu çerçevesinde daha önce Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yetkisinde bulunan Tabiat Varlıkları ve Doğal Sit Alanlarına ilişkin pek çok yetki, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na geçmiştir. 648 sayılı KHK ile yapılan yeni düzenlemeye göre; taşınır tabiat varlıkları hariç tabiat varlıkları, doğal sit alanları ve bunlara ilişkin koruma alanları ile ilgili olarak Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununda öngörülen iş, işlem ve kararlar bakımından görevli ve yetkili kuruluş Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bünyesinde teşkilatlanan Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü’dür. Tabiat varlıkları ve doğal sit alanlarının tespit, tescil, onay, değişiklik ve ilanına dair usul ve esasları belirlemek ve bu alanların sınırlarını tespit ve tescil etmek, yönetmek ve yönetilmesini sağlamak, tabiat varlıkları, doğal, tarihi, arkeolojik ve kentsel sitler ile koruma statüsü bulunan diğer alanların çakıştığı yerlerde koruma ve kullanma esaslarını ilgili bakanlıkların görüşünü alarak belirlemek ve bu alanların kısmen veya tamamen hangi idarelerce yönetileceğine karar vermek, orman alanları dışında yer alan korunması gerekli taşınmaz tabiat varlıkları, koruma alanları ve doğal sit alanlarının Bakanlıkça belirlenen ilke kararlarına, onaylanan planlara uygun olarak kullanılmak üzere tahsisini gerçekleştirmek, uygulamaların tahsis şartlarına uygun olarak gerçekleşmesini izlemek ve denetlemek, tabiat varlıkları ve doğal sit alanlarına ilişkin olarak; hâlihazır haritaları aldırmak, gerekli görülen projeleri yapmak, yaptırmak ve onaylamak,, her türlü araştırma ve inceleme yapmak, yaptırmak, izlemek, eğitim ve bilinçlendirme çalışmalarını yürütmek, kullanım yasağı getirilen alanların kamulaştırma veya benzer yollarla kamunun eline geçirilmesini sağlamak, kontrol ve denetim yapmak, gerekli görülen alanların korunması ve kirliliğin önlenmesi amacıyla yatırım yapmak veya ilgili idarelerin yatırım projelerini desteklemek, bu alan ve bölgelerde Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlere ilişkin her türlü tasarrufta bulunmak, işletmek, işlettirmek ve kullanım izinlerini vermek, korunan alanlara ilişkin insan ve finansman kaynağı sağlamak görevleri Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü’ne aittir. Yine 648 sayılı KHK ile “tabiat varlıkları, doğal sit alanları ve bunlara ilişkin koruma alanları ile ilgili hususlarda karar almak ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda öngörülen diğer iş ve işlemlerde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na yardımcı olmak üzere, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı merkez teşkilatı bünyesinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Müsteşarının veya ilgili Müsteşar Yardımcısının başkanlığında, Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürü, söz konusu varlıkların ve alanların özelliklerine göre konusunda uzmanlaşmış biyolog, peyzaj mimarı, ziraat, çevre, orman ve su ürünleri mühendisleri ve hukukçular ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca uygun görülecek uzmanlardan Tabiat Varlıklarını Koruma Merkez Komisyonu ve taşrada Çevre ve Şehircilik Bakanlığı temsilcisinin başkanlığında, aynı meslek alanlarından yeterli sayıda uzmanın katılması suretiyle Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonu teşkil edileceği” düzenlenmiştir. Bu komisyonların iş, işlem ve kararları konusunda, bu kanunun, Koruma Yüksek Kurulu ve Koruma Bölge Kurulları ile ilgili hükümleri, Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca alınan ilke kararları çerçevesinde kıyasen uygulanacaktır. 3.2.4. Deniz Koruma Alanları İlanı ile İlgili Türkiye’nin Taraf Olduğu Temel Sözleşme Birleşmiş Milletler Çevre Programı’nın (UNEP) Akdeniz’in korunmasını öncelikli hedefleri arasına alma kararı, Akdeniz’e kıyıdaş ülkelerin ve AB’nin katılımıyla, 1975 yılında Akdeniz Eylem Planı’nın (AEP) oluşturulmasıyla sonuçlanmıştır. AEP çerçevesinde yürütülecek olan faaliyetlerin hukuki dayanağını oluşturmak üzere hazırlanan “Akdeniz’in Kirliliğe Karşı Korunması Sözleşmesi” (Barselona Sözleşmesi) 16 Şubat 1976’da Barselona’da imzaya açılmıştır. Barselona Sözleşmesi, 1995 yılında, deniz çevresinin yanı sıra, kıyı alanlarını da kapsayacak biçimde genişletilmiş, sözleşmenin adı “Akdeniz’in Deniz Çevresinin ve Kıyı Alanlarının Korunması Sözleşmesi” olarak değiştirilmiş, 9 Haziran 2004 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Ülkemiz 7.12.1980 tarihinde Bakanlar Kurulunca onaylanan Barselona Sözleşmesi’nin yeni düzenlemesine 2002 yılı itibariyle taraf olmuştur. Bu sözleşmenin eki protokollerden olan “Akdeniz de Özel Koruma Alanlarına İlişkin Protokol” de “Akdeniz’de Özel Koruma Alanları ve Biyolojik Çeşitliliğe İlişkin Protokol” olarak yenilenmiş ve içeriği genişletilmiştir. Akdeniz’in Kıyısal Bölge ve Deniz Çevresinin Korunması Sözleşmesi (Barselona Sözleşmesi) (1981), (1988) ekli protokolleri aşağıda sıralanmıştır. Süreç altında imzalanan belgeler: 1. Akdeniz’de Gemi ve Uçaklardan Yapılan Boşaltmalardan ya da Denizde Yakmadan Kaynaklanan Kirlenmenin Önlenmesi ve Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Protokol, 2. Gemilerden Kaynaklanan Kirliliğinin Önlenmesi ve Acil Durumlarda Akdeniz’in Kirlenmesine Karşı Mücadelede İşbirliği Hakkında Protokol” (2002 Protokolü) (Türkiye-2003), 3. Akdeniz’in Kara Kökenli Kirleticilerden Kaynaklanan Kirlenmeye Karşı Korunması Protokolü (18.03.1987 tarih ve 19404 sayılı Resmi Gazete), 4. Akdeniz’de Özel Koruma Alanlarına İlişkin Protokol (23.10.1988 tarih ve 19968 sayılı Resmi Gazete), Akdeniz’de Özel koruma Alanları ve Biyolojik Çeşitliliğe İlişkin Protokol olarak yenilenmiştir (22.08.2002 tarih ve 24854 sayılı Resmi Gazete). 5. Akdeniz’de Kıta Sahanlığı ve Deniz Dibinin Keşfi ve İşletilmesinden Kaynaklanan Kirliliğin Önlenmesi Protokolü, 6. Akdeniz’de Tehlikeli Atıkların Sınır ötesi Taşınımından Kaynaklanan Kirliliğin Önlenmesi Protokolü’nden oluşmaktadır. Türkiye’nin girişimleriyle Sözleşmeye 6. ek olarak hazırlanan ve Akdeniz’de tehlikeli atıkların sınır ötesi taşınımının önlenmesine yönelik düzenlemeleri içeren Protokol Ekim 1996’da İzmir’de Diplomatik Konferansla imzalanmıştır. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 9 Sözleşmenin yenilenen önemli protokollerinden olan “Akdeniz’de Özel Koruma Alanları ve Biyolojik çeşitliliğe İlişkin Protokol” çerçevesinde RAC/SPA tarafından bölgesel tür eylem planları hazırlanmıştır. Türkiye’de bilimsel araştırmalar çerçevesinde bu eylem planları bir çok alanda yürütülmektedir. Tür Eylem Planları Tür stoklarının ve bunları etkileyen faaliyetlerin sürdürülebilir yönetimi için programları içerir. Akdeniz Foku Eylem Planı Akdeniz Deniz Kaplumbağalarının Korunması İçin Eylem Planı 10 Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) Akdeniz Deniz Memelilerinin Korunması İçin Eylem Planı Akdeniz Vejetasyonunun Korunması İçin Eylem Planı Protokolün II. Ekinde Yer Alan Envanter Kuş Türlerinin Korunması İçin Eylem Planı Akdeniz Kıkırdaklı Balıkları İçin Eylem Planı Akdeniz’de İstilacı Tür ve İstilacı Türlerin Girişine İlişkin Eylem Planı 4.1. Projenin Amacı ve Çalışma Alanları Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi Hakkında Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi, Türkiye’nin ulusal deniz ve kıyı koruma alanları sistemini güçlendirmeyi ve etkin yönetimini kolaylaştırmayı amaçlamaktadır. 2009 yılında başlayan projenin 2014’te Mayıs ayında tamamlanması planlanmaktadır. 4.1.1. Projenin Hedefleri Projenin Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarını geliştirmek ve yaygınlaştırmak için üç hedefi vardır. 1. Mevcut Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının daha etkin yönetimi ve yeni deniz ve kıyı koruma alanlarının ilanına öncelik vermek için ilgili kurumların kurumsal yapısının ve kapasitesinin güçlendirilmesi, 2. Deniz ve Kıyı Koruma Alanları için finansal planlama ve yönetim sistemlerinin geliştirilmesi ve uygulanması ile etkin iş planlamasının, yeterli düzeyde gelir üretiminin ve maliyet etkin yönetiminin sağlanması, 3. Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının çok amaçlı kullanım alanlarında, ekonomik faaliyetlerin düzenlenmesi ve yönetimi için kurumlar arası koordinasyonun sağlanması. Birinci hedef olan “mevcut deniz ve kıyı koruma alanlarının daha etkin yönetimi ve yeni deniz ve kıyı koruma alanlarının ilanına öncelik vermek için ilgili kurumların ihtiyaç duyduğu kurumsal yapının ve kapasitenin güçlendirilmesine” ulaşmak için şu faaliyetler yapılacaktır: 1. Altı proje alanının yönetiminde faaliyet gösteren birimler (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlükleri’nin İlgili Şubeleri ve Milli Parklar Müdürlükleri) ile eğitim ve uygulama merkezinin kurulması, 2. Altı proje alanında ilgili kurum ve kuruluşların personeline yönelik bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmalarının yapılması, 3. Altı proje alanında yöre halkının ve bölgeyi ziyaret eden turistlerin bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi, 4 4. Beş ÖÇK Bölgesi’nde ve Ayvalık Adaları Tabiat Parkı’nda hassas alanların ve kullanım Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 11 alanlarının (mutlak koruma zonu, tampon bölge vb.) tanımlanması, 1. Ulusal düzeyde deniz koruma alanları koordinasyon mekanizmasının geliştirilmesi, 5. DKKA denetleme sisteminin geliştirilmesi ve güçlendirilmesi, 2. Altı proje alanında yerel düzeyde deniz koruma alanları koordinasyon mekanizmasının geliştirilmesi, 6. Deniz koruma alanları sistemi temelinde potansiyel DKKA’nın belirlenmesi, 7. Ulusal korunan alanlar sisteminin içerisindeki deniz alanlarının kapsamının genişletilmesi, 8. Altı proje alanında teknik izleme ve değerlendirme çalışmalarının yapılması, 9. Altı proje alanında yönetim planı hazırlık çalışmalarına destek sağlanması, 10.DKKA sisteminin genişletilmesi ve güçlendirilmesi için Ulusal Kalkınma Planı’nda değerlendirilmek üzere bir “Ulusal Strateji ve Eylem Planı” önerisinin hazırlanması. İkinci hedef olan “deniz ve kıyı koruma alanları için finansal planlama ve yönetim sistemlerinin geliştirilmesi ve uygulanması ile etkin iş planlamasının, yeterli düzeyde gelir üretiminin ve maliyet etkin bir korunan alan yönetiminin sağlanması” için şu faaliyetler yapılacaktır: 1. İzin ve İşletmeler Şube Müdürlüğü kurulması, 2. İzin ve İşletmeler Şube Müdürlüğü personeline finansal vizyon geliştirmesine yönelik becerilerin kazandırılması, 3. Uygun gelir üretim mekanizmasının belirlenmesi ve uygulanması, 4. Maliyet azaltıcı mekanizmaların uygulanması, 5. Maliyet etkin yönetim için, TVKGM planlama uygulamalarına ekonomik prensiplerin entegre edilmesi, 6. DKKA’ların ekonomik katkılarına yönelik kamu bilincinin artırılması, 7. DKKA sürdürülebilir finansman stratejilerinin 10 yıllık DKKA ulusal strateji ve eylem planına entegre edilmesi. Üçüncü hedef olan “deniz ve kıyı koruma alanlarının çok amaçlı kullanım alanlarında, ekonomik faaliyetlerin düzenlenmesi ve yönetimi için kurumlar arası koordinasyonun sağlanması” amacıyla şu faaliyetler yapılacaktır: 12 Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) 3. Gökova ve Datça Özel Çevre Koruma Bölgelerinde Balıkçılığa Kısıtlı Alanların oluşturulması, 4. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesinde yüzer araçlardan kaynaklanan etkilerin kontrolü için denenmiş denetim ve koordinasyon mekanizmalarının geliştirilmesi, 5. Foça, Gökova ve Datça Özel Çevre Koruma Bölgelerinde koruma kullanma esaslarına uyulmasının zorunlu yasal bir belgeye dönüştürülmesi. 4.1.2. Projenin Yürütülmesi ve Çalışma Ekipleri Proje Yürütücü ve Ortakları Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü (TVKGM) Projenin yürütülmesinden sorumlu kurumdur. Proje’nin ortakları da Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü’dür. Küresel Çevre Fonu adına (GEF) Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Türkiye Ofisi (UNDP-TR) ise Projede uygulayıcı ortak olarak yer almaktadır. Temel olarak TVKGM, tüm alanlarda Proje’nin koordinasyonunu, Özel Çevre Koruma Bölgelerinde yönetimi, planlanması ve yaygınlaştırma çalışmalarını yapmaktadır. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ise TVKGM ile yakın işbirliği içerisinde projeye, kıyı ve deniz milli parklarının sürdürülebilir yönetimiyle katkıda bulunmaktadır. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü TVKGM ile yakın işbirliği içerisinde projeye yerel birimleri aracılığı ile sürdürülebilir balıkçılık konusunda katkıda bulunmaktadır. UNDPTR ise Projenin teknik ve finansal yönetimi ile ilgili konuları takip etmekten sorumludur. Proje Yönetim Şeması Şekil 2’de verildiği gibi oluşturulmuştur. Şekil 2. Proje Yönetim Şeması Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bünyesinde ana hizmet birimi olarak teşkilatlanan Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü’nün, Özel Çevre Koruma Kurumu döneminde olduğu gibi taşrada Bölge Müdürlükleri şeklinde teşkilatlanması mümkün değildir. Genel Müdürlüğün özerk bir yapısı bulunmadığından, ayrı bir tüzel kişiliği ve bütçesi yoktur. Bölge Müdürlükleri yerine Bakanlığın her ilde örgütlenen İl Müdürlükleri bünyesinde Tabiat Varlıklarını Koruma Şube Müdürlükleri kurulmuştur. Özel Çevre Koruma Bölgelerinin bulunduğu illerde, bölgelerle ilgili işlemlerde Tabiat Varlıklarını Koruma Şube Müdürlükleri yetkili ve sorumludur Çevre ve Orman Bakanlığı ana hizmet birimi olan Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, yeni düzenleme ile Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın bünyesinde ana hizmet birimi olarak teşkilatlanmıştır; eski düzenleme ile bir farklılık taşımamaktadır. Ancak taşra teşkilatında değişikliklere gidilmiştir. Orman ve Su İşleri Bakanlığının taşra teşkilatında düzenleme yapılması hakkındaki 14/2/2012 tarihli ve 2012/2844 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının eki Kararın (1) sayılı listesinde belirtilen bölge müdürlükleri ile bu bölge müdürlüklerine bağlı olarak her ilde 1 adet olmak üzere toplam 81 adet şube müdürlüğü kurulmuştur. Ayrıca söz konusu Kararın eki (2) sayılı listede belirtilen illerde karşılarında gösterilen bölge müdürlüklerine bağlı olarak 10 yerde millî park müdürlükleri kurulmuştur. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 13 Koordinasyon ve Çalışma Ekipleri Yerel Çalışma Grupları Proje Yönlendirme Komitesi (PYK) Beş proje alanında proje başlangıcından itibaren yapılan çalışmalar sonucu, yerel düzeyde proje faaliyetlerinin uygulanması sırasında, yerel desteği sağlamak için Yerel Çalışma Grupları kurulmuştur. Yerel Çalışma Grupları arasındaki koordinasyon PYB tarafından sağlanacaktır. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü altındaki TVK Şube Müdürlüğü, Orman ve Su İşleri Bakanlığı Bölge Müdürlükleri/ İl Şube Müdürlükleri, Sahil Güvenlik Komutanlığı bağlısı Bölge/Grup Komutanlıkları, ilgili kurum ve kuruluş, yerel yönetim, ilgili üniversite, STK, meslek ve ticaret odaları ve özel sektör temsilcilerinden oluşturulacaktır. Proje Yönlendirme Komitesi, Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi’nin etkin olarak uygulanmasının takip edilmesi, denetlenmesi ve ilgili kurumlar arası koordinasyonun sağlanması ve çalışmaların izlenmesi için oluşturulmuş bir üst kuruldur. PYK 22 temsilci kurumdan oluşmaktadır ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı başkanlığında toplanmaktadır. Proje Yönetim Birimi (PYB) Proje yönetimi ve alanlar ile ilgili kuruluşlar arasındaki koordinasyon, PYK’nın genel rehberliğinde PYB tarafından yürütülmektedir. PYB proje süresince merkezi düzeydeki paydaş kuruluşlar ve Yerel Çalışma Grupları arasındaki koordinasyonu sağlamak üzere Ankara’da TVKGM binasında faaliyet göstermektedir. PYB Proje Koordinatörü, Proje Yöneticisi, Proje Asistanı, Proje İdari Asistanı ve TVKGM personelinden oluşan uzmanlar grubudur. Proje Koordinatörü ve Proje İdari Asistanı TVKGM personelidir. Proje Yöneticisi ve Proje Asistanının insan kaynakları harcamaları GEF fonundan karşılanmaktadır. İş Geliştirme Birimi (İGB) İş Geliştirme Birimi (İGB) Mülga ÖÇKKB bünyesinde 2009 tarihinde kurulmuştur ve birim için 3 uzman görevlendirilmiştir. TVKGM teşkilatlanmasında İzin ve İşletmeler Şube Müdürlüğü ismi ile faaliyet gösteren bu birim, Hedef 2 kapsamında çalışmaktadır. Teknik Komite Teknik Komite, projede belirlenen teknik çalışmaların geliştirilmesi ve uygulama sırasında ortaya çıkabilecek olası teknik sorunların çözümü konusunda katkı verecek olan komitedir. Komite, TVKGM’ye bağlı birimlerin uzmanları, diğer kamu kurumları, STK, meslek ve ticaret odaları ve üniversite temsilcilerinden oluşmaktadır. 14 Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) 4.1.3. Proje Uygulama Alanları Hakkında Proje bölgelerinin seçiminde; kıyı ve deniz alanlarında tür ve habitat izleme ve koruma çalışmalarının olması, deniz ve kıyı alanları biyolojik çeşitlilik araştırma verilerinin bulunması, sosyo-ekonomik araştırmaların tamamlanması ve kısmen deniz ve kıyı alanı yönetim planları olan bölgeler olması (Foça, Gökova gibi), yerelde Mülga ÖÇKB Müdürlükleri ve Ayvalık Adaları Tabiat Parkı için yönetim birimlerinin bulunması dikkate alınan unsurlar olmuştur. Ayrıca seçilmiş olan bu alanlar cihaz, ekipman ve görevli personel açısından iyi yönetim uygulamalarının bulunduğu bölgelerdir. Proje kapsamında belirlenen alanlardan “Ayvalık AdalarıTabiat Parkı” dışındaki yerler Özel Çevre Koruma Bölgesidir. Türkiye’de Bakanlar Kurulunca ilan edilen Özel Çevre Koruma Bölgelerinin sayısı, Belek, Datça-Bozburun, Fethiye-Göcek, Foça, Gökova, Göksu Deltası, Gölbaşı, Ihlara Vadisi, Kaş-Kekova, Köyceğiz-Dalyan, Pamukkale, Patara, Tuz Gölü, Uzungöl ve Saros Körfezi ile 15’e ulaşmıştır. Toplam alanı 13.335,86 km² ve Türkiye alanına oranı ise; %1.641 dir. Toplam karasal alan 10.493,08 km², toplam denizel alan 2.866 km² dir. Deniz kıyı uzunluğu 1.134 km ve Türkiye’ye oranı %15 civarındadır. Proje kapsamında belirlenen altı proje alanına ilşkin özet bilgiler aşağıda verilmektedir. 1. Datça-Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi Datça- Bozburun, doğal ve tarihi zenginliklerinin korunması amacıyla 22.10.1990 tarih ve 90/1117 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit ve ilan edilmiştir. Datça-Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi; Muğla İli’ne bağlı Datça ve Marmaris ilçeleri ve bunlara bağlı 2 belde 17 köyden oluşmaktadır. Yarımada, tarihten günümüze kadar çeşitli medeniyetlerin, yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri özelliklerini temsil eden arkeolojik, kentsel, doğal, tarihi, vb. özellikleri yansıtmakta bu açılardan korunması gerekli farklı alanları bulunmaktadır. Bölgede bitki örtüsü zenginliği ön plana çıkmaktadır. Zeytin ağaçları, Kızılçam toplulukları, endemik Datça Hurması (Phoenis theophrast), badem, yerel kekik, zakkum ve keçiboynuzu tipik Akdeniz bitki örtüsü özelliklerini yansıtmaktadır. Bölgede yapılan deniz araştırmalarında bir çok tür kayıt altına alınmıştır ve denizel biyoçeşitliliğin en fazla olduğu alanlardan biridir. Yarımadada, tarihten günümüze kadar çeşitli medeniyetlerin yaşadığı bilinmektedir. İnsanların yaşadığı devirlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri özelliklerini temsil eden arkeolojik bir çok alan bulunmaktadır. Antik Çağ’ın altı Dor kentinden biri olan Knidos binlerce yıl önce deniz ticaretinin yapıldığı önemli bir liman kentidir. 2. Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi 02.06.1988 tarih ve 88/13019 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit ve ilan edilmiştir. Daha sonra 02.03.1990 tarih ve 20449 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 18.01.1990 tarih ve 90/77 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 2. Sınır değişikliği yapılmış, 21.05.2000 tarih ve 24055 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 14.04.2000 tarih ve 2000/580 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Köyceğiz Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi son halini almıştır. Muğla İli sınırları içerisinde yeralan Köyceğiz-Dalyan ÖÇK Bölgesi, idari yönden Köyceğiz ve Ortaca İlçelerine bağlı olup 4 belde 13 köyü kapsamaktadır. Bölgenin önemi, farklı sucul ekosistemlerin bir arada bulunmasına ve buna bağlı olarak görülen zengin biyoçeşitliğe dayanmaktadır. Köyceğiz Gölü, göle dökülen akarsular (Namnam Çayı, Yuvarlak Çay, Kargıcak Deresi), göl çevresindeki sıcak su kaynakları ve Akdeniz’e ulaştığı kanal sistemi ile ender görülen lagün örneklerinden biridir. Gölü Akdeniz’e bağlayan Dalyan Kanalı içinde küçük ölçekli göller bulunmaktadır. Kıyı şeridindeki İztuzu ve Dalyan kumsalları iri baş deniz kaplumbağalarının (Caretta caretta) Akdeniz’deki en önemli üreme alanlarından biridir. Lagün sisteminin içinde bulunan sazlık alanlar ve göller nedeniyle bölge sulak alan özelliğini taşımakta çeşitli sürüngenler, kuşlar ve balık türlerine ev sahipliği yapmaktadır. Dünyada çok az bölgede görülen Günlük Ağacı olarak da bilinen doğal Sığla Ağacı (Liquidambar orientalis) bölgede geniş bir alanı kaplamaktadır. Yörede arkeolojik açıdan da önemli tarihi kalıntılar bulunmaktadır. 2500 yıl önce kurulan Karya dönemine ait antik bir liman kenti olan Kaunos harabeleri Dalyan Büyük Kanalının batı kıyısındadır. 3. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi 12.06.1988 tarih ve 88/13019 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit ve ilan edilmiştir. Daha sonra 02.03.1990 tarih ve 20449 sayı Resmi Gazete’de yayımlanan 18.01.1990 tarih ve 90/77 sayı Bakanlar Kurulu Kararı ile 2. sınır değişikliği yapılmış, 09.12.2006 tarih ve 26371 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 08.11.2006 tarih ve 2006/11266 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi son halini almıştır. Fethiye-Göcek doğal ve tarihi zenginliklerin korunması amacıyla Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak ilan edilmiştir. Bern Sözleşmesi ve CITES ile koruma altına alınan iribaşlı deniz kaplumbağalarının (Caretta caretta) üreme alanlarından bir tanesi de Fethiye Kumsallarıdır. Dere içlerinde, deltalarda ve taban suyunun yüksek olduğu yerlerde yetişen Sığla Ağacı (Liquidambar orientalis) ormanları endemik türler arasında yer alır. Sığla Ağacından elde edilen sığla yağı kozmetikte ve ilaç sanayisinde kullanılmaktadır. Fethiye’nin ilk kuruluşunun M.Ö. 16.yy’da olduğu düşünülmektedir. M.Ö.362’de Roma ve Bizans döneminden sonra Selçuklu İmparatorluğu’na bağlanmıştır. Kentin denize doğru olan kesimlerinde Helenistik ve Roma Dönemine ait kalıntılara rastlanmaktadır. Antik Telmessus Tiyatrosu’na ait antik duvar kalıntıları, Osmanlı Döneminden kalma Cezayirli Camii önemli tarihi eserler arasındadır. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 15 4. Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi Gökova doğal ve tarihi zenginliklerin korunması amacıyla 12.06.1988 tarih ve 88/13019 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit ve ilan edilmiştir. 21.11.1990 tarih ve 20702 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 22.10.1990 tarih ve 90/1117 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi sınır değişikliği yapılmış; son olarak 22 Aralık 2010 tarih ve 27793 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren kararla Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi deniz alanı 52.088 ha genişletilerek son halini almıştır. Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi zengin flora ve faunası ile ekolojik yönden zengin bir bölge olup Ege Bölgesi ve Akdeniz Bölgesi bitki örtüsü özelliklerini birlikte göstermektedir. Maki formasyonuna ilaveten, zeytinlik alanlar da önemli yer tutmaktadır. Ayrıca bölgede, Kızılçam (Pinus brutia) ve Sığla (Günlük ormanları) (Liquidambar orientalis) büyük değer taşımaktadır. Körfezde bulunan birçok balık türü yanında dünyada ender yerlerde görülen Kum Köpekbalığı (Carcharhinus plumbus), yılın belli aylarında üreme ve barınma amaçlı, Gökova Körfezi Boncuk Koyunu ziyaret etmektedir. Gökova’da bulunan en önemli arkeojik bulgu, özellikle kumları ile ünlü olan Sedir (Kleopatra) Adası ve adada bulunan Apollon Tapınağı, tiyatro ve diğer kalıntılarla Kedrai antik kentidir. 5. Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi 22.10.1990 tarih ve 90/1117 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit ve ilan edilmiştir. Daha sonra 13.06.2007 tarih ve 26551 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 21.05.2007 tarih ve 2007/12212 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi sınır değişikliği yapılarak son halini almıştır. Foça doğal ve tarihi zenginliklerin korunması amacıyla Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak ilan edilmiştir. Asırlardır barındırdığı ve günümüzde nesli tehlike altında olan türler arasında bulunan Akdeniz keşişfoku (Monachus monachus) ile tanınan bir bölgedir. Çam ormanları ve makiler bitki örtüsünü şekillendirir ve kurt, tilki, çakal, sansar, keklik, güvercin, bıldırcın gibi canlılara yaşam alanı oluşturur. Bölgede yer alan Gediz Deltası balık türleri açısından oldukça zengindir ve göçmen kuşların uğrak yeridir. 16 Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) Antik çağlardan itibaren yerleşim alanı olan Foça’da İyon, Pers, Roma, Bizans ve Osmanlı medeniyetlerden kalmış, tarihi ve turistik özelliği olan birçok yapı bulunmaktadır. Bunlardan bazıları: Taş Ev, Kyme Antik Kenti, Sur ve Beşkapılar, Şeytan Hamamı, Ağalar Konağı, Fatih Camii, Osmanlı Mezarlığı Hafız Süleyman Mescidi’dir. 6. Ayvalık Adaları Tabiat Parkı 30.03.1995 tarih ve 95/6717 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 21 Nisan 1995 Tarih ve 22265 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak tespit ve ilan edilmiştir. Ayvalık Adaları Tabiat Parkı 19 ada ve denizin bir bölümünü de içine alacak şekilde toplam 17.950 hektar alandan oluşmaktadır. Bu alanın 1.930 hektarı orman, 1.179 hektarı hazine arazisi, 872 hektarı özel mülkiyet ve 13.969 hektarı denizdir. Bu alana ait hazırlanan Uzun Devreli Gelişme Planı henüz yürürlüğe girmemiştir. Ayvalık Adaları Tabiat Parkı, Marmara ile Ege coğrafi bölgelerinin birleşme noktasında yer almakta olup Balıkesir İli Ayvalık İlçesi sınırlarında kalmaktadır. Tabiat Parkı içinde yer alan zeytinlik alanları, geleneksel yapı tarzı ile biçimlenen karakteristik yapı dokusu, tarihi alanlar bölgenin kültürel peyzaj zenginliğini göstermektedir. Tabiat Parkının adını aldığı Ayvalık, Balıkesir İli’ne bağlı Ege Denizi kıyı bölgesinin kuzeyinde yer alan, koylar, körfezler ve adalar arasında bir yerleşimdir. Kuzeyinde Burhaniye, güneyinde Dikili, doğusunda Bergama yer alır. Ayvalık’ın çevresi kuzeyde Bezirgan Deresi, Gömeç ve Gümüşlü Yolu; güneyde Altınova; doğuda Sazanlık Deresi, Hisar ve Demirhan Boğazları, güneybatıda da Kaplan Dağlarının meydana getirdiği Sarımsak Yarımadası ile doğal olarak çevrelenmiştir. Ayvalık Adaları Tabiat Parkı; Alibey Adası (Cunda), Pınar Adası (Mosko, Kılavuz), Çıplak Ada, Yellice Ada (Poyraz Ada), Güneş Adası, Maden Adası (Pirgos), Kız Adası, Yumurta Adası, Balık Adası, Kara Ada, Hasır Adası, Küçükmaden Adası, Güvercin Adası, Maden Ada, Taşlı Ada (Pileyit), Yelken Adası (Ayiy alo), Yalnız Ada (Petago), Kara Adası, Yuvarlak Ada, Göz Adası (Kalamapulo), Yumurta Adalarından oluşan 17.950 ha’lık Tabiatı Koruma alanıdır. Kuzeyde Edremit Körfezi, Batıda Midilli Adası, Doğuda Ayvalık İlçesi ve Ege sahil çizgisi, Güneyde Midilli Kanalınca çevrili, Ege Denizi içerisinde yer alır. Tarihi kiliseler, manastırlar, geleneksel mimarinin oluşturduğu taş evler önemli kültürel kaynaklardır. 6 5 Mevcut Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının daha etkin yönetimi hususunda il müdürlükleri bünyesinde yer alan Tabiat Varlıklarını Koruma (TVK) Şube Müdürlüklerinde kapasite artırımı sağlayacaktır. Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının sürdürülebilir finansmanı için gerekli sistemler oluşturulacaktır. Kurumlar arası koordinasyon yapılarını güçlendirecektir. Projeden kazanılan deneyimlerle Kurumlar ve diğer ilgi grupları, denizel biyolojik çeşitliliğe yönelik hem karasal hem de deniz kaynaklı tehditlere etkin müdahale edebilecektir. Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Strateji ve Eylem Planı hazırlanacaktır. Deniz ve Kıyı Koruma Alanları sisteminin sürdürülebilirliği sağlanacak, mevcut durumdaki değişimlerle beraber uzun vadede denizel biyolojik çeşitlilik üzerindeki olumlu etkiler projenin tamamlanmasından sonra da devam edecektir. 4.2. Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının Mevcut Durumu 4 2 3 1 Şekil 3. Proje Uygulama Alanları: 1. Fethiye-Göcek ÖÇK Bölgesi, 2. Köyceğiz-Dalyan ÖÇK Bölgesi, 3. Datça-Bozburun ÖÇK Bölgesi, 4. Gökova ÖÇK Bölgesi, 5. Foça ÖÇK Bölgesi, 6. Ayvalık Adaları Tabiat Parkı 4.1.4. Projeden Beklenen Sonuçlar Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası “Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi”nin korunan alanlar iş programının uygulanmasına katkıda bulunacaktır. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları sistemi yaklaşık olarak 100.000 hektar genişletilecek; yani başlangıca göre %44 artırılacaktır. En az iki Deniz ve Kıyı Koruma alanında Balıkçılığa Kısıtlı Alanlar oluşturulacak ve sürdürülebilir balıkçılık yönetimi sağlayacaktır. Deniz ve Kıyı Koruma Alanları (DKKA) farklı amaçlarla tespit edilebilir ve farklı tipte, büyüklükte ve değişik şekillerde yönetilebilir. Bu nedenle, birçok DKKA tanımı mevcuttur. En basit tanımıyla, bir Deniz ve Kıyı Koruma Alanı; belli bir deniz alanının belirgin bir insan etkisinden korunması ve doğal, tarihi, kültürel özelliklerinin muhafaza edilmesidir. Bu koruma yasalar ve genellikle de yerel halkın, çıkar gruplarının destek ve katılımıyla sağlanır. Deniz ve Kıyı Koruma Alanları, Türkiye’nin denizel alanlarındaki gün geçtikçe artan biyolojik çeşitliliğine yönelik tehditleri ortadan kaldırmada önemli bir etkiye sahiptir. Türkiye’deki mevcut deniz ve kıyı koruma alanlarının çoğu Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü tarafından yönetilmektedir. Bu alanlara ek olarak Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ve Kültür ve Turizm Bakanlığı mevcut deniz ve kıyı koruma alanlarından bazılarını yönetmekle ve planlamakla yetkilidir. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü ise gerek balıkçılık düzenlemelerinden gerekse kıyı ve denizlerde su ürünlerinin korunması ve yönetiminden sorumludur. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 17 4.2.1. DKA Tanımı (IUCN tanımı) Dünya Doğayı Koruma Birliği (IUCN) ve ulusal ve uluslararası kurumlar/kuruluşlar tarafından yapılan ve benimsenen Deniz Koruma Alanı (DKA) tanımı ise “alçak ve yüksek deniz seviyesi arasında (gelgit) veya altındaki karasal alanın da üzerini örten su ile birlikte, bitki, hayvan, tarihi ve kültürel yapıları ile ilişkili, yasa ve diğer etkili araçlarla kısmen veya tamamen sınırlandırılarak ayrılan alanlardır” (Kelleher and Kenchington, 1992). Deniz koruma alanlarının temel amacı: Önemli ekolojik ve yaşamı destekleyen sistemleri muhafaza etmek, Tür ve ekosistemlerin sürdürülebilir kullanımını sağlamak ve Biyotik çeşitliliği korumaktır. Deniz koruma alanları, bir yönetim aracı olarak, etkin kullanıldığında ve daha geniş ekosistem temelli yaklaşımla yönetildiğinde; Kritik deniz habitatları ve kaynaklarının korunmasına katkıda bulunulmasına, Alan üzerindeki negatif etkilerin azaltılması ve alanın rehabilite edilmesine, Deniz çevresinin sağlığının muhafaza edilmesine, Şimdiki ve gelecek nesiller için sosyal ve ekonomik fırsatların (Turizm, balıkçılık, biyoteknoloji, eğitim ve bilimsel araştırmalar gibi) oluşturulmasına imkan verir. 4.2.2. Türkiye’deki Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının Gelişimi Türkiye’nin ulusal korunan alanlar sistemi kapsamında bir çok Deniz ve Kıyı Koruma Alanı yer almaktadır. Bu alanlar, karasal, kıyısal ve denizel ekosistemleri birleştirmiştir. Korunan alanlar sisteminin Türkiye’nin deniz sahasına uzanması ilk olarak 1966 yılında, Dilek Yarımadası Milli Parkı’nın ilan edilmesi ve deniz alanını kapsamasıyla gerçekleşmiştir. Alan 1994 yılında genişletilerek Dilek YarımadasıBüyük Menderes Deltası Milli Parkı olarak isimlendirilmiştir. 1988 yılından itibaren de, Akdeniz ve Ege Kıyıları’nda Özel Çevre Koruma Bölgesi adı altında denize kıyısı olan bir çok alan Özel Çevre Koruma 18 Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) Bölgesi ilan edilmiştir. Zaman içinde yapılan araştırmalardaki bulgularla bazı denizel alanlar Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırları içine alınmıştır. Dilek Yarımadası- Büyük Menderes Deltası Milli Parkı’nda olduğu gibi bazı Özel Çevre Koruma Bölgelerinde karasal, kıyısal ve denizel ekosistemler birleştirilmiştir. Özel Çevre Koruma Bölgeleri Barselona Sözleşmesi’ne taraf olmamızın ardından belirlendiği için, kıyı ve denizel alanlarının korunması, geliştirilmesi ve yönetilmesinde uluslararası dokümanlara önem verilmiştir. Tablo 1’de korunan alanların türleri, sayısı, büyüklüğü ve yönetiminden hangi kamu kurumun sorumlu olduğu gösterilmektedir. Tabloda görüldüğü üzere 2011 yılı itibariyle 31 DKKA içerisinde yaklaşık 346.138 hektarlık denizel alan, yasal olarak koruma altındadır. Bu Türkiye’nin kıyısal deniz alanlarının yaklaşık %4’ünü kapsayan bir rakamdır. Balıkçılığa Kısıtlı Alanlar, “korunan alan” olarak ilan edilememektedir. Ancak “Su Ürünleri Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı”nda balıkçılık koruma alanları ile ilgili düzenlenen maddeler TBMM’de Genel Kurula sunulamadığından tasarı geçerliliğini yitirmiştir. Taslak metnin aşağıdaki maddelerin gözden geçirilmesi ile yeniden görüşe açılması çalışmaları başlamıştır. “EK MADDE 4- Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, su ürünlerinin ve doğal yaşam ortamlarının korunması maksadıyla; avlanma miktarı ve gün sayısı ile koruma ve kaynak işletim konularının belirlenmesi ile türlerin ve stokların iyileştirilmesine yönelik gerekli önlemleri alır veya aldırır. Bakanlık su ürünleri kaynaklarının korunması, iyileştirilmesi ve geliştirilmesi için su ürünleri koruma alanları ilân eder. Karasularımız dışında ilân edilecek bu tür alanlar için Dışişleri Bakanlığı ile işbirliği yapılır. Bakanlıktan izin almadan genetik yapısı değiştirilmiş her türlü su ürünlerinin su kaynaklarına bırakılması, kaynaklara yabancı bir türün atılması, balıklandırma çalışması yapılması yasaktır. Bakanlık, nesli tehlike altında bulunan su ürünleri türlerini koruma altına alır. Bu türlerin avlanması, pazarlanması ve satışlarına tamamen yasaklama getirebilir. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.” Şekil 4. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Tablo 1. 2011 yılı itibariyle koruma alanı türüne göre DKKA’nın denizel alan kapsamı* Deniz Koruma Alanı Türü Sorumlu Kurum Deniz Bileşeni Olan Korunan Alanların Sayısı Toplam Alan (Ha) Toplam Denizel DKA Sistemi İçerisindeki Alan Kapsamı Deniz Kapsama Alanı (Ha) Yüzdesi (%) Özel Çevre Koruma Bölgesi Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü 10* 423.436 282.456 81,6 Ramsar Alanları Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü (DKMPGM) 5 86.153 27.422 7,9 Tabiat Parkları DKMPGM 4 18.995 14.200 4,1 Milli Parklar DKMPGM 8 182.685 21.500 6,2 Tabiatı Koruma Alanları DKMPGM 5 1.810 560 0,2 SİT’ler Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı Bilinmiyor Bilinmiyor Bilinmiyor Bilinmiyor 713.079 346.138 100 TOPLAM *Saros Körfezi’nin Doğu ve Güney kıyılarının 15. ÖÇK Bölgesi ilan edilmesi ile bu belgede anlatılmakta olan proje kapsamında, korunan alanlar denizde 105.922 ha ve karayı da içerisine alacak şekilde; toplamda 125.109 ha daha genişletilmiştir. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 19 Söz konusu maddenin düzenlenmesinin gerekçesi Avrupa Birliği mevzuatına uyum çalışmalarıdır. AB’nin “Akdeniz’de Balık Kaynaklarının Sürdürülebilir Kullanımına Yönelik Yönetim Önlemlerine İlişkin 21 Aralık 2006 tarihli ve (EC) 1967/2006 sayılı Konsey Yönetmeliği”nin 7. Maddesi Ulusal Balıkçılık Koruma Alanları ile ilgilidir. Maddeye göre; “1. Üye Devletler, işbu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden itibaren iki yıl içinde ve işbu Yönetmelik Madde 5 kapsamında öngörülen bilgilere dayanarak, işbu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarih itibariyle halihazırda tespit edilmiş olan balıkçılık koruma alanlarını dikkate alarak, canlı sucul kaynakların korunması ve yönetilmesi veya deniz ekosisteminin korunma durumlarının geliştirilmesi amacıyla avlanma faaliyetlerinin yasaklanabileceği veya sınırlanabileceği kendi karasuları dahilinde balıkçılık koruma alanları tayin eder. İlgili Üye Devletlerin yetkili makamları bu koruma alanlarında kullanılabilecek av gereçlerine ve en az Topluluk mevzuatı kadar sıkı olacak uygun teknik kurallara karar verir.” hükmü getirilmektedir. 4.2.3. Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Paydaş Analizi Türkiye’de Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarında birçok merkezi kamu idaresi; valilikler, mahalli idareler, üniversiteler, araştırma enstitüleri, sivil toplum örgütleri, meslek ve ticaret odaları ve yerel halk temsilcileri çeşitli faaliyetler yürütmektedir. Bilgi formları vasıtasıyla Deniz ve Kıyı Koruma Alanları ile ilgili paydaşlar ve alandaki yetki ve sorumlulukları sorgulanmış, her paydaşın tanımı ve Deniz ve Kıyı Koruma Alanları ile ilişkisi altta verilmiştir. Bakanlar Kurulu 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 9 uncu maddesinin (d) bendine göre; “Ülke ve dünya ölçeğinde ekolojik önemi olan, çevre kirlenmeleri ve bozulmalarına duyarlı toprak ve su alanlarını, biyolojik çeşitliliğin, doğal kaynakların ve bunlarla ilgili kültürel kaynakların gelecek kuşaklara ulaşmasını emniyet altına almak üzere gerekli düzenlemelerin yapılabilmesi amacıyla, Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan etmeye, bu alanlarda uygulanacak koruma ve kullanma esasları ile plân ve projelerin hangi bakanlıkça hazırlanıp yürütüleceğini belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.” 20 Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü’nün görev hükümleri incelendiğinde; “milli park”, “tabiat parkı”, “tabiat anıtı”, “tabiatı koruma alanı”, “doğal sit alanı”, “sulak alan”, “özel çevre koruma bölgesi” olarak koruma alan ve statüleri belirlenmiş bunlara ilave olabilecek alanları kapsamak üzere ”benzer koruma statüsü bulunan diğer alanlar” ifadesi kullanılmıştır. Söz konusu Genel Müdürlüğün görevlerinin kapsamına; - 383 sayılı Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı Kurulmasına Dair KHK ile kurulan Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığının 2872 sayılı Çevre Kanununun 9 uncu maddesine göre “Özel Çevre Koruma Bölgesi” olarak ilan edilen ve edilecek alanlara ilişkin koruma, koruma ve kullanma esaslarını belirleme, imar planlarını yapma ve diğer görevleri; - Orman ve orman rejimine tabi olmayan yerlerde 2873 sayılı Milli Parklar Kanununda düzenlenen, “milli park”, “tabiat parkı”, “tabiat anıtı” ve “tabiatı koruma alanının tespiti ve belirlenmesine, “milli park gelişme planı” ile imar planlarına, ilişkin olarak mülga Çevre ve Orman Bakanlığı’na verilen görevleri; - 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununda düzenlenen “tabiat varlıkları” ile “doğal sit alanları”nın tespit, tescil, koruma amaçlı imar planı ve yönetimine ilişkin olarak Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu ve Koruma Bölge Kurullarına verilen görevler eklenmiştir. Bununla birlikte: - özel çevre koruma bölgelerinin tespit, tescil, onay, değişiklik ve ilanına dair usul ve esasları belirlemek, - bu alanların sınırlarını tespit ve tescil etmek, yönetmek ve yönetilmesini sağlamak, - özel çevre koruma bölgelerine ilişkin olarak; hâlihazır haritaları aldırmak, - gerekli görülen projeleri yapmak, yaptırmak ve onaylamak, - her türlü araştırma ve inceleme yapmak, yaptırmak, izlemek, - eğitim ve bilinçlendirme çalışmaları yürütmek, - kullanım yasağı getirilen alanların kamulaştırma veya benzer yollarla kamunun eline geçirilmesini sağlamak, - kontrol ve denetim yapmak, - gerekli görülen alanların korunması ve kirliliğin önlenmesi amacıyla yatırım yapmak veya ilgili idarelerin yatırım projelerini desteklemek, - bu alan ve bölgelerde Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlere ilişkin her türlü tasarrufta bulunmak, işletmek, işlettirmek ve kullanım izinlerini vermek, - korunan alanlara ilişkin insan ve finansman kaynağı sağlamak, yetki ve görevi yer almaktadır. Genel Müdürlük doğal ve kültürel açıdan zengin olan aynı zamanda tarım, yapılaşma ve turizm baskısı altında olan koruma statüsü kazanmış alanların yönetimi ve korunmasını amaçlayan kurumdur. Genel Müdürlüğün Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarına yönelik yetki ve sorumlulukları şunlardır: Yeni DKKA’ların ilan edilmesi; bu kapsamda tekliflerin değerlendirilmesi, arazi etüt çalışmalarının yapılması, sınır koordinatlarının da belirlendiği gerekçeli raporla beraber Başbakanlığa sunulması, Sınırlarının genişletilmesi; bu kapsamda tekliflerin değerlendirilmesi, arazi etüt çalışmalarının yapılması, sınır koordinatlarının da belirlendiği gerekçeli raporla beraber Başbakanlığa sunulması, Ulusal mevzuat ve uluslar arası Sözleşmelerdeki hükümler ve eylem planları da göz önünde bulundurularak bilimsel araştırma çalışmalarının yapılması, Bilimsel araştırmalarda elde edilen bilgilerin, çevre düzeni planlarına aktarılması ve bölgeye ait yönetim planı hazırlık çalışmalarında kullanılması, Arazi kullanım planları ve bölge yönetim planı kapsamında, alanların ilgili paydaşlar ile koordinasyon sağlanarak yönetilmesi, Bilimsel çalışmalar sonucunda elde edilen sosyo-ekonomik, tür, habitat ve çevre kalitesine ilişkin parametrelerin izlenmesi, Yukarıdaki tüm çalışmalar göz önünde bulundurularak ilgili ulusal ve uluslararası kuruluşlarla işbirliği yapılarak çalışmaların sürdürülmesi. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü 645 sayılı Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında KHK’nin 8. maddesi ile Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Bu çerçevede, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nün görevleri arasında; “milli parkların tespiti, bunlardan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nca tescil edilenlerin korunması, geliştirilmesi, tanıtılması, yönetilmesi, işletilmesi ve işlettirilmesi ile ilgili işleri yürütmek ve denetlemek” bulunmaktadır. Milli Parklar Kanunu’nun 4/1 maddesi hükümlerine göre milli park olarak belirlenen yerlerin özellik ve nitelikleri göz önünde tutularak, koruma ve kullanma amaçlarını gerçekleştirmek üzere, kuruluş, geliştirme ve işletilmelerini kapsayan “gelişme planı”, ilgili bakanlıkların olumlu görüşleri ve gerektiğinde fiili katkılarıyla, Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nca hazırlanacak ve yürürlüğe konulacaktır. Milli Parklar Kanunu’nun 3 üncü maddesi hükümleri uyarınca tabiat parkı, tabiat anıtı ve tabiatı koruma alanı olarak belirlenen yerler için gerekli projeler, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın görüşü alınarak Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nca hazırlanacak ve yürürlüğe konulacaktır. Bu Kanun kapsamına giren yerlerdeki turizm bölge, alan ve merkezlerinde, turizm yatırımlarına ilişkin plan kararları ise, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın görüşü alınarak sonuçlandırılacaktır. Aynı Kanunun 5’inci maddesine göre milli park alanı sınırları içinde kalan yerlerdeki gerçek ve tüzel kişilere ait taşınmaz mallar ile her türlü Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 21 tesisler, onaylı uygulama imar planına göre hazırlanacak projelerin gerçekleşmesi için gerekli görüldüğünde, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu hükümlerine göre Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nca kamulaştırılır. Kanunun 7’inci maddesine göre, milli park veya tabiat parklarında, planlarına uygun olması şartıyla, kamu kurum ve kuruluşları tarafından yapılacak her türlü plan, proje ve yatırımlara Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nca izin verilebilir ve uygulamalar bu Kanun hükümlerine göre denetlenir. 8’inci maddeye göre; turizm bölge, alan ve merkezleri dışında kalan milli parklar ve tabiat parklarında kamu yararı olmak şartıyla ve plan dahilinde, turistik amaçlı bina ve tesisler yapmak üzere gerçek ve özel hukuk tüzel kişileri lehine Maliye Bakanlığı’nın görüşü alınarak Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nca izin verilebilir. Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nca kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve özel hukuk tüzel kişileri lehine tesis olunan intifa hakları ve bu haklara dayanılarak yapılan ve yapılmakta olan tesislerin üçüncü şahıslara devri, Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın onayına bağlıdır. Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının tamamı su ürünleri istihsal sahasıdır. Su ürünlerinin korunması, istihsali ve kontrolüne dair hususlar, 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ile düzenlenmekte; bu kanun Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından uygulanmaktadır. 639 sayılı KHK nin 10. Maddesi ile kurulan Genel Müdürlüğün görevleri deniz koruma alanlarında balıkçılıkla ilgili alınacak kararların yanında, kıyı ve deniz koruma ilgili hususları da içermektedir. 4.2.4. Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının Geliştirilmesi ve Güçlendirilmesinin Önemi Türkiye’nin uzun kıyı şeridi boyunca var olan kıyı ve deniz alanları, küresel ölçüde önemli ve çok zengin bir biyolojik çeşitliliğe sahiptir. Türkiye kıyılarında 100’den az sayıda bireyin yaşadığı ve Avrupa’nın nesli kritik derecede tehlike altında olan türlerinden biri olan Akdeniz keşiş foku (Monachus monachus), nesli tehlike altındaki iki tür deniz kaplumbağası; iribaşlı deniz kaplumbağası (Caretta caretta) ve yeşil kaplumbağa 22 Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) (Chelonia mydas) dahil olmak üzere yaklaşık 12 tür deniz memelisi bulunmaktadır. Türkiye kıyılarında yaklaşık 500 tür deniz balığı tespit edilmiştir. Bunların %50’sinin stoklarının yerel olarak yok olma tehlikesi altında olduğu tahmin edilmektedir. Ekonomik olarak önemli balık türleri arasında, hamsi, istavrit, palamut, sardalye, lüfer, barbun ve kalkan yer almaktadır. Türkiye’nin deniz alanlarına bağımlı kuş faunası, Ada martısının (Larus audouinii) yanı sıra, göçmen yaz ziyaretçisi Ada doğanı’dır (Falco eleonorae). Kıyı yerleşimlerine olan talepteki artışla, nüfusta ve dağılımlarında görülen değişim beraberinde gelen avcılık baskısını, habitat bozulmasını hızlandırmış ve Türkiye’deki deniz alanları önemli tehditlerle karşı karşıya kalmıştır. Henüz yeterince algılanamayan “koruma alanları” ifadesi ve uygulaması, Türkiye’nin deniz alanlarındaki biyolojik çeşitliliğe yönelik bu tehditleri ortadan kaldırmada önemli bir role sahiptir. Ülkemizde bulunan korunan alanların ülke yüzölçümüne oranı %7,24 olarak belirlenmiştir. Deniz koruma alanlarının korunan alanlar içindeki oranı %6.57 (397,446.63 ha), korunan kıyı uzunluğu da 1853 km dir. Türkiye’nin denizel biyolojik çeşitliliğinin korunabilmesi için önerilen uzun vadeli çözüm; etkili ve uyarlanabilir sürdürülebilir bir yönetim altında, biyolojik çeşitlilik korunurken aynı zamanda ekolojik hizmetlerin de uygun hale getirildiği, ülke genelindeki alanlarda %10’luk bir temsiliyetle ilan edilecek ulusal kıyı ve deniz değerlerimizle, yeniden yapılandırılan Deniz ve Kıyı Koruma Alanı (DKKA) ağının oluşturulmasıdır. 4.3. DKKA Çalışmalarının GZFT Analizi GZFT Analizi, bir kurumun, sistemin, bireyin veya hizmetin güçlü ve gelişmeye açık alanları ile dış çevrede karşı karşıya bulunduğu fırsatların ve tehditlerin belirlenmesine yönelik bir yöntemdir (Şekil 5). Gerçekleştirilen çalışmada, DKKA çalışmalarının mevcut durumunu görebilmek için GZFT Analizi yöntemi kullanılmıştır. GZFT analizi 2 aşamalı olarak Ortak Akıl Platformu ve Odak Grup çalışmalarında gerçekleştirilmiştir. Ortak Akıl Platformu çalışmasında katılımcılar 6 grup halinde, analizin “olumlu” ve “olumsuz” bileşenine katkı sağlanmasına imkan verecek şekilde fikirler üretmiş ve önceliklendirmişlerdir. Odak Grup çalışmasında da belirlenen öncelikli “olumlu” ifadeler “Güçlü Alanlar” ve “Fırsatlar” olarak, “olumsuz” ifadeler de “Zayıf Alanlar” ve “Tehditler” olarak sınıflandırılmıştır. Yapılan çalışmalarda; • Deniz ve Kıyı Koruma Alanları’nın güçlü ve gelişmeye açık alanları, Şekil 5. GZFT Analizi • Bu alanlara yönelik fırsat ve tehditler (önemli etkileyici eğilim ve değişimler) belirlenmiştir. Şekil 6. GZFT Analizi Gösterimi Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 23 Tablo 2.1 Güçlü Yönler İfade Korunan alanlarda mutlak koruma ile birlikte koruma/kullanma dengesinin gözetilmesi ilkesinin benimsenerek, farklı kullanımların ve stratejilerin belirlenmesi, Anayasamızda yer alan kıyıların ve denizlerin, devletin hüküm ve tasarrufu altında olmasına ilişkin hüküm ile 2872 sayılı Çevre Kanunu’nda denizlerin kirletilmesinin önlenmesine ilişkin yüksek idari para cezalarına ait düzenlenmelerin, deniz ve kıyı alanlarının korunmasına katkı sağlaması, Korunan alanlara ilişkin uluslararası Sözleşmelere taraf olmamız ve bu yönde ulusal mevzuatın oluşturulması, Koruma alanlarının sınırlarını genişletme olanağının bulunması, Kamu kurumları, STK’lar ve yerel yönetimlerin katkı sağlama ve insiyatif alma konusundaki duyarlılıklarının ve mesleki kamu kuruluşlarının (TOBB, DTO, ÇMO, TMMOB, TBB) katkı ve desteğinin artması, Bütünleşik kıyı alan yönetimi ile bu konudaki planlama çalışmalarına ilişkin yasal düzenlemelerin yürürlüğe girmesi ve kurumsal olarak başlaması, DKKA’ların geliştirilmesi ve sürdürülebilirliği konusunda eğitim merkezi kurulmuş olması, Koruma alanlarında araştırma ve izleme çalışmaları yapabilecek potansiyele sahip olunması. Tablo 2.2 Fırsatlar İfade Kıyılarımızın ve denizlerimizin zengin değerler içermesi ve bu proje kapsamında daha önce biyotik değerleri ve dengeleri çalışılmamış olan DKKA’ların araştırılmaya başlanması ve böylece türlerin yayılış alanları ile türlerin varlığının netleşmesi, Tarihi ve doğal zenginliklerimizin nitelik ve niceliklerinin korunmaya değer durum ve seviyede olması, Dünyadaki çevre koruma yaklaşımlarının hızla yayılması ve ülkemizin de bunlardan etkilenmesi, Deniz turizmi (mavi yolculuk, eko turizm, dalış turizm) gibi sürdürülebilir yaşam ilkesine uygun turizmin ve istihdamın, gelir sağlayan bir sektörün olması, Su döngüsünü ve habitatı gözlemleyebilecek, aidiyet duygusunun etkin olması, Yerel küçük yerleşimlerin koruma potansiyeli taşıması, Denizel koruma alanları açısından Akdeniz ülkeleri arasında lider ülke konumuna yükselebilme potansiyeli olması, Türkiye kıyılarının coğrafi tarihi ve turistik özellikleri nedeniyle uluslararası araştırma ve finans kuruluşlarının bu yöndeki çalışmalara olan ilgi ve finansal desteği. 24 Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) Tablo 3.1 Zayıf Yönler İfade DKKA yönetimi konusunda birçok kurum ve kuruluşun yetkili olması ve kurumlar arası ortaklaşa çalışma kültürünün yetersizliği ve koordinasyonda başarılı olunamaması, İzleme ve değerlendirme konusunda kanun yapıcılar, akademisyenler ve uygulayıcılar arasındaki işbirliğinin yetersiz olması ve farklı ulusal stratejiler (örneğin, ulusal deniz araştırmaları stratejisi) mevcut olmasına rağmen bunların bilinmemesi, Denizel biyolojik çeşitlilik çalışmalarının eksikliği ile kıyı ve deniz alanlarının, deniz altı kaynak değerlerinin mevcut durumu hakkında bilgi yetersizliği, Kural ve sınırlamaların aşırılığının uygulayıcılarda, kullanıcılarda isteksizlik doğurması, Deniz ve kıyı koruma alanlarına ilişkin ulusal mevzuatın karmaşıklığı ile mevzuattaki eksiklikler, boşluklar ve koruma statülü alanların örtüşmesi ile birlikte aynı alan üzerinde farklı kurumların görev ve sorumluluklarından kaynaklanan çatışma, mevzuatta farklı dilin kullanılması, Yasalarda olmasına rağmen sahadaki uygulamada izleme ve denetimin zayıf olması, Korunan alanların sadece koruma statüleri ile korunmaya çalışılması, diğer alanlarda çevre ve ilgili mevzuatın dikkate alınmaması / Belirli bazı deniz ve kıyı alanlarının bir koruma statüsü ile korunması, fakat herhangi bir koruma statüsüne sahip olmayan alanların korunmasında başarının düşük olması / Korumaya yönelik mevzuatın etkin uygulanamaması, Deniz ve kıyı alanlarımızda yapılan bilimsel çalışmaların aynı standart yöntemlerle yapılmaması ve ulusal düzeyde bilgi teknolojilerine dayalı veri altyapısının etkin bir şekilde kullanılamaması, Planlamalarda sadece koruma alanının dikkate alınması, alanı besleyen bölgenin planlama dışında tutulması (havza bazında planlama yapılmaması), DKKA’lardaki balıkçılık faaliyetleri uygulamalarında, su ürünleri istihsal ve yönetiminde alana özgü yasal düzenlemelerin olmaması. Tablo 3.2 Tehditler İfade Dezenformasyona (Yanlış Bilgilendirme) açık bulunma, Şehirleşme, kıyısal gelişme ve kitle turizmi baskısı, Koruma alanlarını kullananların elde etmekte oldukları yüksek gelirler, arazi rantları, Kıyı ve deniz alanlarının gün geçtikçe yoğun kullanımı, Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarını tahrip edebilecek yatırım baskılarının olması, Korumadan sorumlu kurumların teknik yetersizliği, çalışan nitelikli eleman sıkıntısı ve uygulama alanlarında çalışacak kalifiye personel istihdamının sağlanamaması, Deniz ve kıyı ekosistemlerini izleme sisteminin ulusal ölçekte olmaması nedeniyle etkin, verimli, sürekli ve ölçülebilir izleme sistemi boşluğunun olması, gerçek zamanlı izleme yapılamaması. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 25 D DKKA Çalışmalarına İlişkin Temel İlke ve Değerler eniz ve Kıyı Koruma Alanlarına yönelik İlke ve Değerler; Ortak Akıl Platformu ve Odak Grup Çalışmalarında yürütülen çalışmalarla son haline getirilmiştir. Ortak Akıl çalışmasında İlke ve Değer ifadeleri oluşturularak oylanmıştır. Katılımcıların en çok oy verdiği sekiz ilke ve değerler ifadesi Tablo 4’de verilmiştir. Öncelikli olarak seçilen ilke ve değer ifadeleri, Odak Grup çalışmasında gözden geçirilerek açıklamaları hazırlanmıştır. Benimsenen temel ilke ve değerler Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarına ilişkin strateji, karar ve uygulamalara rehberlik edecek niteliktedir. Tablo 4. Temel İlke ve Değerler İlke ve Değerler Akılcı ve Bilimsel Karar Verme Sürdürülebilirlik Paydaş Odaklılık Koruma ve Kullanma Dengesini Gözetmek Katılımcılık Toplumsal Sorumluluk Bütünleşik Planlama ve Yönetim Odaklı Etkin Bilgi Üretimi ve Paylaşımı Akılcı ve Bilimsel Karar Verme Deniz ve kıyı koruma alanları yönetiminde, sistematik ve sürekli toplanan ekolojik, ekonomik, sosyal, kültürel ve benzeri tüm verilerin analizi sonucu elde edilen sınanabilir bulgulara (göstergelere) dayalı kararların alınmasını ifade eder. Sürdürülebilirlik Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarına yönelik politika, uygulama ve hizmetlerin devamlılığını, bu politika uygulama ve hizmetlerin sosyal, siyasal, kültürel ve ekonomik boyutlarının tüm paydaşların lehine olacak şekilde dengede tutulmasını, sınanabilme ve değiştirilebilme esnekliğine sahip bir yapı ile sürekliliğini ifade eder. 5 26 Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) Paydaş Odaklılık Bütünleşik Planlama ve Yönetim Odaklı Deniz ve Kıyı Koruma Alanları ile ilgili çalışmalarda belirlenen paydaşların planlama ve uygulama süreçlerine dahil edilerek uygulamaların paydaşlar açısından olumlu sonuçlara ulaşmasını ifade eder. Ülke, bölge, havza ve yerel düzeylerde aşamalı olarak gerçekleştirilen ekolojik, toplumsal, kültürel, tarihsel ve ekonomik değerleri koruyarak geliştiren sürdürülebilir, etkin yönetim odaklı ve eyleme dönük araçları içeren bir planlama anlayışıdır. Koruma ve Kullanma Dengesini Gözetmek Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının barındırdığı doğal, kültürel, ekonomik ve sosyal değerlerin korunması ve akılcı, sürdürülebilir ve ekosistemlerin taşıma kapasiteleri içinde kalacak şekilde kullanılmasıdır. Katılımcılık Etkin Bilgi Üretimi ve Paylaşımı DKKA’larda bilimsel veri ve bilgiden yola çıkılarak yeni fikirlerin oluşturulması, tüm paydaşların bu veri ve bilgilere ulaşımının kolaylaştırılması, üretilen bilginin ulusal ve uluslararası alanda yaygınlaştırılması ve kabulünün sağlanması, toplumun her kesimi tarafından bilgiye ulaşılabilmesi ve bilginin kullanılabilir olmasıdır. Deniz ve kıyı koruma alanlarına ilişkin herkesin bilgilere ulaşabilmesi yerel halkın yönetim ve karar süreçlerine katılması ve yargıya başvuruya ilişkin hakların tanınmasıdır. Toplumsal Sorumluluk Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarında sürekli veya belirli sürelerle faaliyet gösteren kurum/kuruluşlar ile kişilerin çevre ve doğa koruma farkındalığı içinde sosyal sorumluluk yaklaşımıyla davranması, bu yönde karar alması ve uygulamasıdır. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 27 D DKKA Çalışmalarına Yönelik Vizyon eniz ve Kıyı Koruma alanlarına yönelik Ulusal Vizyon, Ortak Akıl ve Odak Grup toplantılarındaki yürütülen çalışmalarla son haline getirilmiştir. Ortak Akıl çalışmasında 6 grubun önerdiği 6 ayrı vizyon ifadesi; masalardan birer temsilci seçilerek oluşturulan grup tarafından 1 vizyon ifadesine indirilmiştir. Odak Grup çalışmasında da oluşturulan vizyon ifadesi gözden geçirilerek son halini almıştır. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma alanlarına yönelik Vizyon alttaki gibi belirlenmiştir: “Gelecek nesiller için, deniz ve kıyı değerlerinin sürdürülebilirliğini sağlamış bir Türkiye” D DKKA Çalışmalarına Yönelik Stratejik Amaçlar eniz ve Kıyı Koruma Alanlarına yönelik Stratejik Amaçlar; Ortak Akıl Platformu ve Odak Grup toplantılarındaki çalışmalarla son haline getirilmiştir. Öncelikle, Ortak Akıl Platformu çalışmasında, 6 gruba ayrılan katılımcılar tarafından ayrı ayrı Stratejik Amaçlar ve Göstergeler belirlenmiştir. Devamında, her gruptan birer kişinin katılımı ile yeni bir grup oluşturulmuştur ve belirlenen stratejik amaçlardan hareketle ortak Stratejik Amaç ifadeleri üzerinde uzlaşılmıştır. Odak Grup çalışmasında da belirlenen Stratejik Amaç ifadeleri gözden geçirilerek son hale getirilmiştir. Çalışmaların sonuçları Tablo 5’de verilmiştir. Stratejik amaçlar, mevcut durumu daha ileri bir noktaya götürecek nitelikte kurgulanmış, bu amaçların aynı zamanda gerçekçi ve ulaşılabilir olmaları dikkate alınmıştır. 28 Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) Tablo 5. Stratejik Amaçlar yönetimini sağlayacak bir mekanizma ile mümkündür. Her DKKA için gerekli finansmanın sadece genel bütçeden alınması yerine; alanda elde edilebilecek finansman girdilerinin tespit edilip çeşitlendirilmesi ve bunların uygun modeller kullanılarak DKKA yönetimine katkıda bulunması, sürdürülebilir bir yönetim mekanizması kurulmasını sağlayacaktır. SA1 Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının yönetimi için kurumsal yapıyı ve kapasiteyi güçlendirmek ve toplumsal farkındalığı artırmak, SA2 Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarında gelir üretimini ve maliyet etkin yönetimi sağlamak, SA3 Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının yönetiminde kamu, özel kurum/kuruluşlar ve sivil inisiyatifler arası koordinasyonu güçlendirmek, SA4 Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarında yapılan yönetim planlarının mekansal planlarla bütünleştirilmesini sağlamak, Stratejik Amaç 3: Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının yönetiminde kamu, özel kurum/kuruluşlar ve sivil insiyatifler arası koordinasyonu güçlendirmek SA5 Türkiye’deki kıyı ve deniz değerlerini temsil eden Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarını niteliksel ve niceliksel kapsamda geliştirmek Bu stratejik amaç ile evrensel standartlara ve normlara uygun bir mevzuatla paydaşlar arasında diğer bir deyişle uluslararası, ulusal ve yerel düzeyde kamu, özel ve sivil insiyatif arasında eşgüdüm ve işbirliği, katılımcılık ilkesi kapsamında artırılacaktır. Ayrıca, kurumların yetki çatışma ve çakışmalarının giderildiği, görev tanımlarının net ve açık bir şekilde tanımlandığı uygulanabilir bir mevzuat geliştirilecektir. Stratejik Amaç 1: Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının yönetimi için kurumsal yapıyı ve kapasiteyi güçlendirmek ve toplumsal farkındalığı artırmak Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarındaki yönetim faaliyetlerinin düzenlenmesi ve iyileştirilmesi amacıyla ilgili kamu kurum, kuruluşları, özel sektör ve de sivil toplum kuruluşları personelinin kapasitelerini artırmak için örgün eğitime ve bilgilendirme faaliyetlerine ihtiyaç duyulmasıdır. Sadece bununla sınırlı kalmayıp, halkı ve/veya alanları ziyaret eden turistleri de kapsayacak şekilde yerelden ulusala bir bilgilendirme programına ihtiyaç vardır. Bu iki farklı faaliyeti yerine getirmek ve belli bir müfredat oluşturmak için Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Eğitim ve Uygulama Merkezi’nin faaliyete geçirilmesi ve merkezin ilgili mevzuatının yürürlüğe girmesi, etkin ve çalışır duruma gelmesi, ekipmanların, personelin ve bütçesinin sağlanması gerekmektedir. Bu sayede, kendini yenileyen ve geliştiren bir DKKA yönetim yapısı oluşturulacak, deniz ve kıyı alanlarına ilişkin bilgi eksikliği giderilerek sürekli bilgi akışı sağlanacak, alanlarda verilen hizmetin kalitesi, etkinliği ve verimliliği artırılacak; kurumsal yapı geliştirilecektir. Stratejik Amaç 2: Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarında gelir üretimini ve maliyet etkin yönetimi sağlamak Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarındaki yönetsel etkinliği artırmanın diğer önemli bir unsuru da gerekli finansmanın sağlanmasıdır. Aynı şekilde önemli olan diğer unsur ise yerel halkın ekonomisinin, yerel ekosistem hizmetlerinden faydalanarak geliştirilmesidir. Bu ancak DKKA içerisindeki doğal kaynakların, kullanılırken sürdürülebilir Stratejik Amaç 4: Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarında yapılan yönetim planlarının mekansal planlarla bütünleştirilmesini sağlamak Amaç DKKA’larda çevresel, ekonomik ve toplumsal değerlerin sürdürülebilirliğini de dikkate alan etkin yönetimi temin etmek için yönetim planlarının mekânsal planlar ile entegrasyonunu sağlamak ve uygulamaya yönelik araçları yaygınlaştırmaktır. Bunun yanında, alanlarda iklim değişikliği gibi olumsuz küresel etkileri de dikkate alan sürdürülebilir koruma kullanma ilkelerinin belirlenmesidir. Stratejik Amaç 5: Türkiye’deki kıyı ve deniz değerlerini temsil eden Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarını niteliksel ve niceliksel kapsamda geliştirmek Tüm denizlerimizde potansiyel DKKA’ları (taraf olunan ilgili uluslararası sözleşmeler çerçevesinde Türkiye’de iyi uygulama örneği olarak tanınan alanlar dikkate alınarak) disiplinler arası bilimsel çalışmalarla tanımlayarak, aralarında fiziksel, kimyasal, biyolojik ve ekolojik etkileşim olacak şekilde deniz koruma ağını geliştirmek, bu ağ üzerindeki tüm kullanım baskılarının (iklim değişikliği de dâhil) etkilerini, bilimsel çalışmalarla izlemek, araştırma-koruma-izleme (Ar-Ge) çalışmalarını arttırmak ve etkin yönetim için ulusal DKKA’lar yönetici ağını oluşturmaktır. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 29 K Sonuç ve Değerlendirmeler orunan alanlar, biyolojik çeşitliliğin muhafaza edilmesinin yanı sıra, önemli çevresel hizmetlerin garanti altına alınarak toplumsal ihtiyaçların karşılanması için de küresel anlamda çok önemlidir. Deniz ve kıyı koruma alanları, dünyada değeri gittikçe artan, geniş ekosistem temelli yaklaşımla yönetildiğinde, kritik deniz habitatları ve kaynaklarının korunmasına katkıda bulunarak, alanlar üzerindeki olumsuz etkilerin azaltılması, alanın rehabilitasyonunun sağlanması ve deniz çevresinin bozulmadan muhafaza edilmesine yardım etmektedirler. Ayrıca bu alanlar şimdiki ve gelecek nesiller için birçok sosyal ve ekonomik fırsat sunmaktadır (Turizm, balıkçılık, biyoteknoloji, eğitim ve bilimsel araştırmalar gibi). Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Strateji ve Eylem Planı, Türkiye’nin deniz ve kıyı koruma alanları sisteminin güçlendirilmesi ve etkin yönetimini kolaylaştırmanın yanında, deniz ve kıyı koruma alanlarındaki biyolojik çeşitliliğin uzun süreli muhafazası ve sürdürülebilir kullanımına hizmet etmek amacıyla hazırlanmıştır. Bu stratejide, Türkiye’deki deniz ve kıyı koruma alanlarının ilanı ve bilhassa yönetimi ile ilgili kurum ve kuruluşların rol ve sorumlulukları açıklanarak, deniz ve kıyı koruma alanlarına ilişkin temel ilke ve değerlerin yanında, bu alanlara yönelik stratejik amaçlar ve alanlardaki çalışmaların geliştirilmesine yönelik proje ve faaliyetlerle birlikte eylem planları da yer almıştır. Böylece Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarında yetki ve sorumluluğu olan kuruluşların ekolojik, sosyoekonomik ve finansal destekli ulusal deniz ve kıyı koruma alanları sisteminin kurulması ve geliştirilmesinde, hangi faaliyetleri ortak yapacağı da tanımlanmıştır. 6 30 Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) T DKKA Çalışmaları için Gerekçe Dökümanlar ve İlgili Bölümleri ürkiye’nin deniz ve kıyı koruma alanları sisteminin güçlendirilmesi için hazırlanmış olan bu Ulusal Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Strateji ve Eylem Planı’na temel teşkil edecek ulusal ve uluslararası belge, plan ve dokümanlar ve ilgili maddeleri şu şekilde özetlenebilir: 1. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Strateji Belgesi Stratejik Amaç 2: Çevre kirliliğini önlemek, çevre standartlarını yükseltmek, iklim değişikliği ile mücadele etmek ve tabiat varlıklarını koruyarak geliştirmek. Hedef 2.16: Korunan alanlarda bütünleşik alan yönetimi yaklaşımı içerisinde ulusal ve uluslararası işbirliğiyle doğal ve kültürel değerlerin araştırılması, korunması ve izlenmesi sağlanacaktır. 2. 10. Kalkınma Planı Planın Hedefleri ve Politikaları: 2.3. Yaşanabilir Mekanlar, Sürdürülebilir Çevre Öncelikli Dönüşüm Programları: 1.23. Yerelde Kurumsal Kapasitenin Güçlendirilmesi Öncelikli Dönüşüm Programları: 1.25. Kalkınma İçin Uluslararası İşbirliği Altyapısının Geliştirilmesi 3. Rio+20 İstediğimiz Gelecek Belgesi Tematik alanlar ve sektörler arası konular: Okyanuslar ve Denizler 7 Madde: 177. Deniz koruma alanları da dâhil, uluslar arası hukuk ile uyumlu ve mevcut bulunan en iyi bilimsel bilgilere dayalı alan bazlı koruma önlemlerinin biyolojik çeşitliliğin korunması ve bileşenlerinin sürdürülebilir kullanımı için bir araç olarak önemini yeniden tasdik ediyoruz. Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi Taraflar Konferansının onuncu toplantısının, koruma alanlarının ve diğer etkili alan bazlı koruma önlemlerinin etkin ve eşit bir şekilde yönetilen, ekolojik açıdan temsil yeteneğine sahip ve geniş kapsamlı sistemleri aracılığıyla, özellikle de biyolojik çeşitlilik ve ekosistem hizmetleri açısından büyük öneme sahip kıyı bölgelerinin ve deniz alanlarının yüzde 10’unun 2020 yılına kadar korunacak olmasına ilişkin X/2 kararını dikkate alıyoruz. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 31 4. Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi Stratejik Amaçlar ve Aichi Biyoçeşitlilik Hedefleri Stratejik amaç. C: Ekosistemleri, türleri ve genetik çeşitliliği güvence altına alarak biyoçeşitliliğin durumunun iyileştirilmesi Hedef 11: 2020 itibariyle, başta biyoçeşitlilik ve ekosistem hizmetleri açısından özel öneme sahip alanlar olmak üzere, karasal alanların ve iç su alanlarının en az %17’si ile kıyı ve deniz alanlarının %10’u, etkin ve adilane yönetilen, farklı ekolojik özellikleri temsil eden ve birbirine iyi bağlanmış korunan alanlar sistemleri ve diğer alana dayalı etkin koruma tedbirleri vasıtasıyla korunmaktadır ve daha geniş karasal ve denizel tabiat alanlarına entegre edilmiştir. 5. Barselona Sözleşmesi 18. Taraflar Toplantısı - İstanbul Deklarasyonu UNEP-MAP Özel Koruma Bölgeleri / Bölgesel Faaliyet Merkezi işbirliğinde Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ev sahipliğinde Kasım 2012 tarihinde Antalya’da düzenlenmiş olan Akdeniz Deniz Koruma Alanları Forumu çıktılarını dikkate alarak; Önceki Taraflar Toplantısı Deklarasyonları ile yapılmış olan taahhütlerin devamlılığında, kıyı çevresinin etkin bir şekilde korunması için faaliyetlerin uygulanması ile sürdürülebilir kalkınmaya katkı sağlayarak Akdeniz’i örnek bir model yapmak için gerekli tüm tedbirleri alacağımızı taahhüt ederek aşağıdaki maddeleri hayata geçireceğimizin kararı verilmiştir: • Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi (BÇS) kapsamında onaylanan Biyolojik Çeşitlilik Strateji Planı 20112020 ve Aichi Biyoçeşitlilik hedefleri ve özellikle hedef 11’in 2020’ye kadar Akdeniz’de sağlanması ile uyumlu, Akdeniz’de 2020’ye kadar kapsamlı, iyi yönetilen, etkin ve eşitlikçi, ekolojik olarak temsil edilen ve birbirleriyle iyi bir şekilde bağlı deniz ve kıyı koruma alanlarını geliştirir. • Deniz koruma alanlarını desteklemede sürdürülebilir finansman mekanizmaları ihtiyacının altını çizer ve destekler ve mümkün olduğunca Akdeniz’e Önemli Özel Çevre Koruma Bölgeleri’nin görünürlüğü ve sayılarını artırır. 32 Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) 6. GEF-6 Stratejik Hedefleri Ek 1. Biyolojik Çeşitlilik Sonuçları Çerçevesi Ana hedef: Küresel öneme sahip biyolojik çeşitlilik ile ekosistem ve hizmetlerinin topluma sağladığı değerlerin sürekliliğinin sağlanması. Etki: Ulusal Korunan Alanlar Sistemi’nde biyolojik çeşitlilik ve habitatların korunması sağlanacaktır. Gösterge: Kıyı alanları habitatları (mercan resifleri, mangrovlar vb.) Deniz ve Kıyı Koruma Alanları’nda bütünlüğünü sağlayacak ve uzaktan algılama ile kaydedilen üretken deniz alanları hektar bazında takip edilecek ve mümkün olan durumlarda görsel ve diğer doğrulama metotları ile desteklenecektir. Hedef 1: Korunan alanlar sisteminin sürekliliğinin geliştirilmesi Program 1: Ulusal Ekolojik Altyapının sürdürülebilir finansmanı Çıktı 1.1. Yönetim için gerekli toplam harcamaların sağlanması için korunan alan sistemlerinin artan gelirleri Gösterge 1.1: Korunan alanlar finansal sonuç tabloları ile ölçülen korunan alanlar sisteminin yönetimi için maddi ihtiyaçlar boyutu Çıktı 1.2. Küresel öneme sahip korunan alanlar yönetiminde gelirlerin artması Gösterge 1.2: Korunan alanlar finansal sonuç tabloları ile ölçülen küresel ölçekte korunan alanların yönetimi için maddi ihtiyaçlar boyutu Program 2: Doğanın son duruşu: Küresel Korunan Alanlar yüzölçümü etki alanının genişletilmesi Çıktı 2.1 Küresel öneme sahip karasal ve denizel ekosistemlerin yüzölçümünde artış ve koruma altındaki küresel öneme sahip nesli tehlike altındaki türlerin popülasyon ve yaşam alanlarında iyileşme Gösterge 2.1 Karasal ve denizel ekosistemlerin hektar ölçümü ve nesli tehlike altındaki türlerin sayısı P DKKA Çalışmalarının Gelişimine Yönelik Eylemler roje ve faaliyetler, Stratejik Amaçlara ulaşılması için öngörülen vadede tamamlanması beklenen ve ilgili kurum/kuruluşların eşgüdümünde gerçekleştirilecek olan çalışmalardır. Proje ve faaliyetler Ortak Akıl Platformu çalışmasında belirlenmiş ve kurum ve kuruluşlardan alınan yazılı geri bildirimler ile son hale getirilmiştir (Tablo 6). Proje ve Faaliyet Tablosundaki başlık açıklamaları aşağıda verilmiştir: Eylem Adı: Proje/faaliyetin ismidir. Proje/Faaliyet Tanımı: İlgili Stratejik Amaç veya Amaçlara ulaşılmasına katkı sağlayacak proje/faaliyetin başlık ve açıklamasıdır. Süre: Proje/faaliyetin gerçekleştirileceği vadeyi ifade eder. Üç farklı vade tespit edilmiştir. Bunlar: Kısa Vade (KV): 1-2 yıl arası Orta Vade (OV): 3-5 yıl arası Uzun Vade (UV): 5-10 yıl arası olarak belirlenmiştir. Sorumlu Kurum/Kuruluş: Proje / faaliyeti gerçekleştirecek paydaşlardır. Kullanılan kısaltmalar, Strateji Belgesinin Kısaltmalar bölümünde verilmiştir. İlgili Kurum/Kuruluş: Proje / faaliyeti gerçekleştirecek ve bu proje / faaliyetlere katkı sağlayacak paydaşlardır. Kullanılan kısaltmalar, Strateji Belgesinin Kısaltmalar bölümünde verilmiştir. 8 Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 33 Tablo 6. Proje/Faaliyetler Tablosu Stratejik Amaç 1 Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının (DKKA) yönetimi için kurumsal yapıyı ve kapasiteyi güçlendirmek ve toplumsal farkındalığı artırmak EYLEM ADI AÇIKLAMA SÜRE SORUMLU KURUM / KURULUŞ İLGİLİ KURUM / KURULUŞ Kurumsal kapasiteyi artırmak için ihtiyaç analizi yapmak Personel, donanım ve mali ihtiyaçların belirlenmesi KV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) İlgili kamu kurumları ve kuruluşları, üniversiteler, STK’lar, özel sektör Analiz raporu doğrultusunda Korunan alanlarda uzman yönetici ve OV ihtiyaç duyulan personel uygulayıcıların istihdam edilmesi ve aktif görev alması istihdamını sağlamak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) Ulusal veya uluslararası kuruluşlar, bağımsız uzmanlar, ulusal ve yerel STK’lar Analiz raporu doğrultusunda Uygulamada etkinlik ve yönetim ihtiyaç duyulan araç, gereç yeteneklerinin geliştirilmesi ve donanımı temin etmek OV-UV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) OV/sürekli Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) Üniversiteler, araştırma enstitüleri, özel sektör Yönetim Planları uygulama Alan yönetimi için yeni mali kaynaklar bütçesinin artırılması için oluşturulması alternatif çalışmalar yapmak OV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, ulusal veya uluslararası fonlar DKKA Eğitim ve Uygulama Merkezi kurmak ve kapasitesini artırmak Merkezin yönetim yapısının oluşturulması, uzman personelin istihdam edilmesi, ekipmanların artırılması ve merkezin faaliyete geçirilmesi OV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) İlgili kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler, üniversiteler, STK’lar, Meslek ve Ticaret Odaları DKKA yönetici ve uygulayıcılarına yönelik ulusal ve uluslararası kapasite geliştirme programları hazırlamak ve uygulamak DKKA Eğitim ve Uygulama Merkezi kapasite geliştirme programı çerçevesinde e-öğrenme gibi yeni metodları da içeren faaliyetlerin uygulanması OV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) İlgili kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler, üniversiteler, STK’lar, Meslek ve Ticaret Odaları Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) İlgili ildeki kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler üniversiteler, STK’lar KV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) Maliye Bakanlığı Yerel halka ve farklı kullanıcı Yerelde sahiplenme ve koruma gruplarına yönelik eğitim bilincininin artırılması faaliyetleri geliştirmek OV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) İlgili ildeki kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler üniversiteler, STK’lar ve Ticaret Odaları Yereldeki farklı kullanıcı gruplarına yönelik bilgilendirme materyalleri hazırlamak ve dağıtmak DKKA alan kullanım haritalarının hazırlanarak ilgili kullanıcılara dağıtılması, ulusal ve yerel TV ve radyo programlarının yapılması, bilgi panoları ve broşürlerin hazırlanması, yazılı iletişim araçlarında DKKA kavramının ve faydalarının sık sık anlatılması KV-OV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) İlgili ildeki kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler üniversiteler, STK’lar, Meslek ve Ticaret Odaları DKKA bilgilendirme çalışmalarında iletişim araçlarını kullanmak Basılı, görsel, işitsel ve sosyal medyanın UV bilgilendirme çalışmalarında etkin kullanılması Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) İlgili kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler, üniversiteler, STK’lar Personele yönelik eğitim programı yapmak ve uygulamak Kurum personelinin bilgi ve becerisinin artırılması DKKA’lara özel alan yönetim Hukuki statüsü ve coğrafi konumu KV-OV birimleri kurmak tanımlanmış DKKA’larda etkin ve verimli koruma hizmeti sunmak için merkezlerin kurulması Alan yönetim birimlerinde nitelikli personel istihdam etmek 34 DKKA alan yönetim birimlerinde alanın niteliğinin gerektirdiği uzman personel istihdamının sağlanması Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) EYLEM ADI AÇIKLAMA SÜRE SORUMLU KURUM / KURULUŞ İLGİLİ KURUM / KURULUŞ Aylık basın bülteni çıkartmak Yaygın ve yerel basın yoluyla kamuoyu bilgilendirmesi KV/aylık Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) E-Bülten yayınlamak Paydaşlara yönelik bilgilendirme KV/ 3 ayda bir Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) Ulusal ve yerel STK’lar, Meslek ve Ticaret Odaları Önemli gün ve haftalarda etkinlikler düzenlemek Farkındalık oluşturulması, paydaşlar ve hedef gruplar arasındaki bağın güçlendirilmesi KV-OV/her yıl Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) İlgili kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler, STK’lar, Meslek ve Ticaret Odaları Kamuoyu araştırması ve anketler yapmak DKKA’lara yönelik algının saptanması ve KV/6 ayda algıdaki değişimlerinin ölçülmesi bir Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) Kamuoyu araştırma şirketleri ve araştırma kurumları Deniz ve kıyı ekosistemini tanıtıcı müzeler oluşturulmasını sağlamak Deniz ve kıyı değerlerinin tanıtılması ve bu konularda farkındalık oluşturulması UV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) Kültür ve Turizm Bakanlığı, yerel yönetimler, üniversiteler, STK’lar, Meslek ve Ticaret Odaları Milli Eğitim Bakanlığı bünyesindeki eğitim kurumlarının müfredatlarına DKKA konusunun eklenmesini sağlamak İlkokul, ortaokul, lise müfredatlarında OV ilgili ders içeriklerinde DKKA konusunun işlenmesi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) Milli Eğitim Bakanlığı, Üniversiteler, STK’lar Deniz ve kıyı alanlarında yer alan doğal ve kültürel değerlerin envanterlerini tamamlamak ve mevcut CBS veri tabanına aktarmak Deniz ve kıyı alanlarında bulunan UV taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları, sit alanları, dünya miras alanları, batık alanlarına ilişkin envanterin hazırlanması Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) Kültür ve Turizm Bakanlığı, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA), üniversiteler Mevcut deniz ve kıyı koruma alanlarındaki kaynak değerlerin envanterini çıkarmak, ulusal CBS veri tabanına aktarmak ve periyodik olarak güncellemek DKKA’lardaki alana özgü faaaliyetlere UV yönelik koruma yöntemleri için rehber ilkeler oluşturulması; aynı alanda çalışan araştırmacıların bilgi paylaşımının ve uluslararası ağlara entegrasyonun sağlanması; yatırımların ve alan kullanımının yönlendirilmesi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) İlgili kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, STK’lar DKKA’da yapılan bilimsel çalışmalar için standart teknik şartnameler oluşturmak DKKA’larda yapılacak bilimsel çalışmaların uluslararası kabul görmüş norm ve standartlara uygun gerçekleştirilmesi ve çalışmalar ile CBS için veri hazırlanması UV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) İlgili kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, STK’lar DKKA’larda alanın yönetimini kolaylaştıracak bilimsel araştırmalara finansal destek sağlamak DKKA’lardaki biyolojik çeşitlilik, doğal ve kültürel değerleri içine alan araştırma ve izleme çalışmalarının yapılması; korumaya yönelik envanter ve değerlendirme çalışmalarına ve alınacak koruma önlemlerine rehberlik edecek bilginin üretilmesi; mevcut uygulamaların izlenmesi, izleme sayesinde üretilen bilgi yoluyla yöntem, teknik ve kurum kapasitesinin sürekli olarak geliştirilmesi UV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) Üniversiteler, STK’lar Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 35 Stratejik Amaç 2 Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarında (DKKA) gelir üretimini ve maliyet etkin yönetimi sağlamak EYLEM ADI AÇIKLAMA SÜRE SORUMLU KURUM/KURULUŞ İLGİLİ KURUM / KURULUŞ DKKA’lardaki günübirlik alanlardan elde edilen gelirlerin alanların yönetiminde kullanılmasını sağlamak Alanlardan elde edilen gelirlerin koruma alanları yönetim planlarının uygulanmasında ve revizyonunda kullanılması ve elde edilen gelirlerle projelerin geliştirilmesi OV-UV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) İlgili kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler, üniversiteler, STK’lar, Meslek ve Ticaret Odaları DKKA işletme planlarını hazırlamak Yönetim planındaki faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için faaliyetlerin bütçelendirilmesi ve alanların koruma hedefi doğrultusunda sürdürülebilir bir finansman mekanizmasının kurulması KV-OV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) Üniversiteler, STK’lar Denizel ekosistem hizmetleri değerleme çalışmaları yapmak ve izlemek Denizel ekosistemlerin sunduğu tedarik KV (balık gibi), düzenleme (karbon tutma, erozyon kontrolü ve su arıtımı gibi) ve kültürel hizmetlerin (turizm ve rekreasyon gibi) ekonomik değerinin hesaplanması; kilit ekosistem hizmetlerinin devamını tehdit eden baskıların ve bunların ekonomik sonuçlarının izlenerek alanın sürdürebilir yönetiminin sağlanması Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) Üniversiteler, STK’lar DKKA’ların sağladığı ekosistem hizmetlerini denetlemek İzleme ve denetleme mekanizmasının etkin bir şekilde kurulması, gerektiğinde müdahale ve cezai işlem gibi araçların geliştirilmesi KV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) Orman ve Su İşleri Bakanlığı (DKMPGM), Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, üniversiteler OV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) İlgili kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler, üniversiteler, STK’lar, Meslek ve Ticaret Odaları Yerel halka ekonomik girdi Alandaki yönetim kararlarından sağlayacak sektörel teşvikleri oluşması muhtemel ekonomik oluşturmak kayıpların önlenmesi için yöreye has alternatif geçim kaynakları oluşturmak, teşvik etmek ve gerektiğinde sübvansiyon sağlamak 36 Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) Stratejik Amaç 3 Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının (DKKA) yönetiminde kamu, özel kurum/kuruluşlar ve sivil inisiyatifler arasında koordinasyonu güçlendirmek EYLEM ADI AÇIKLAMA SÜRE SORUMLU KURUM/KURULUŞ İLGİLİ KURUM / KURULUŞ DKKA’ların yönetiminin koordinasyonuna yönelik mevzuat geliştirmek DKKA’ların yönetiminin koordinasyonu ve yürütülmesine ilişkin esas ve usullerin düzenlenmesi ve yönetiminin koordinasyonundan sorumlu birimlerin belirlenmesi OV-UV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) İlgili kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler, üniversiteler, STK’lar, Meslek ve Ticaret Odaları Ulusal DKKA Komisyonu kurmak Kurumlar arası koordinasyonu sağlayacak bir sekretaryanın oluşturulması ve mevzuat düzenlemelerinin yapılması KV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) Orman ve Su işleri Bakanlığı, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, üniversiteler, STK’lar, Meslek ve Ticaret Odaları KV/ 6 ayda bir Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) Orman ve Su işleri Bakanlığı, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, üniversiteler, STK’lar, Meslek ve Ticaret Odaları Yerel yönetimler, STK’lar, Meslek ve Ticaret Odaları Ulusal DKKA Komisyonunun Koordinasyon, işbirliği ve periyodik toplantılarını bilgilendirme amaçlı düzenlemek Yerel çalışma grupları oluşturmak DKKA strateji ve eylem planında KV-OV tanımlanan yerel çalışma gruplarının hızlı bir şekilde oluşturulması; sivil ve özel sektör temsilcilerinin etkin katılımının sağlanması; yerel çalışma gruplarının karar aşamasında da yer alması ve aidiyet duygusu sağlanarak katılımın geliştirilmesi; Natura 2000 alanları yönetimi kapsamında alan yönetim komisyonların alt hazırlığının yapılması Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM), Mülki İdare Yerel çalışma gruplarının çalışma usul ve esaslarını yasal olarak düzenlemek İlgili kıyı illerinde Yerel Çalışma Kurulları mevzuatının hazırlanması KV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) Uluslararası etkinliklerde Türkiye’nin DKKA’larını ön plana çıkartmak Uluslararası fuar, toplantı vb etkinliklere katılım sağlanması OV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) Yerel yönetimler, üniversiteler, STK’lar, Meslek ve Ticaret Odaları, uluslararası kuruluşlar OV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) İlgili kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler, üniversiteler, STK’lar, Meslek ve Ticaret Odaları Seminer, çalıştay, konferans Paydaşlar arasında bilgi birikimi ve ve eğitim programları paylaşımının sağlanması ve bunun düzenlemek düzenli aralıklarla güncellenmesi; eş düzeyde bilgi ve deneyim sahibi eşgüdümde çalışabilen kalifiye personel ile kurumların yetkinleştirilmesi ve kurumlar arası iletişimin artırılması Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 37 Stratejik Amaç 4 Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarında (DKKA) yapılan yönetim planlarının mekânsal planlarla bütünleştirilmesini sağlamak EYLEM ADI AÇIKLAMA SÜRE SORUMLU KURUM/KURULUŞ İLGİLİ KURUM / KURULUŞ Çevre düzeni ve alt ölçek planlarını tamamlamak DKKA’ların korunması ve planlı bir şekilde geliştirilmesi için koruma amaçlı imar planı gibi alt ölçekte tüm planların tamamlanması OV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) İlgili kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler, üniversiteler, STK’lar, Meslek ve Ticaret Odaları DKKA’ların yönetim planlarını tamamlamak, revize etmek ve onaylamak Yönetim planı olmayan DKKA’ların yönetim planlarının hazırlanması ve mevcut yönetim planlarının süreleri tamamlandığında revizyonunun yapılması KV-OV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) İlgili kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler, üniversiteler, STK’lar, Meslek ve Ticaret Odaları OV İlgili kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler, üniversiteler, STK’lar, Meslek ve Ticaret Odaları DKKA’lardaki mekansal plan DKKA’lara yönelik fırsat ve tehditlerin tespit edilerek müdahale sürelerinin uygulamalarını izlemek ve değerlendirmek kısaltılması; DKKA’larda standart izleme sistemlerinin oluşturulması ve var olan sistemlerin buna entegre edilmesi; sistemin periyodik olarak güncellenmesi 38 Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) Stratejik Amaç 5 Türkiye’deki kıyı ve deniz değerlerini temsil eden Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarını (DKKA) niteliksel ve niceliksel kapsamda geliştirmek EYLEM ADI AÇIKLAMA SÜRE SORUMLU KURUM / KURULUŞ İLGİLİ KURUM / KURULUŞ DKKA’lar için uluslarası sözleşmeler ile tanımlanmış hedeflere ulaşmak Uluslararası sözleşmelerle tanımlanmış DKKA kriterlerinin kullanılması ve güncellediğinde dikkate alınması; Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi’nin 2020 hedefleri doğrultusunda korunan alanların tüm ekosistem tiplerini de temsil edecek şekilde Türkiye kıyısal alanındaki DKKA’ların yüzölçümünün %4’den %10’a çıkartılması KV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA), yerel yönetimler, STK’lar Potansiyel DKKA’ların özelliklerini tespit etmek Korunacak doğal tarihi ve kültürel değerlerin belirlenmesi için alana özgü bilimsel verilerin elde edilmesi, envanter oluşturulması, bu verilerle alanın kimliği ve tanımının belirlenmesi OV-UV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) Üniversiteler, enstitüler Yeni DKKA ilan etmek (Balıkçılığa Kısıtlı Alanlar da dahil olmak üzere) Kurum ve kuruluşların görüşlerinin alınması ve onaya sunulması UV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) İlgili kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, enstitüler Mevcut DKKA’ların sınırlarını Kurum ve kuruluşların görüşlerinin genişletmek alınması ve onaya sunulması UV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) İlgili kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, enstitüler DKKA’ların oşinografik ve ekosistem özelliklerini izlemek DKKA’ların ekolojik özelliklerinin ve iklim değişikliği etkileri de dahil olmak üzere alan üzerindeki tehditlerin izlenmesi OV-UV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (TVKGM) Araştırma enstitüleri, üniversiteler DKKA’larda yüzer araç desteği ile atık toplama kapasitesini arttırmak Deniz turizminin yoğun olduğu DKKA’larda faaliyet gösterilmesi ve toplanan atıkların bertarafı için katı atıkların düzenli depolama alanlarına sıvı atıkların ise ilgili arıtma tesislerine ulaştırılması OV Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yerel yönetimler, STK’lar, Meslek ve Ticaret Odaları Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 39 S DKKA Eylem Planı İzleme ve Değerlendirme trateji ve Eylem Planının onaylanması ile başlayacak olan izleme ve değerlendirme süreci kapsamında stratejik amaçlara ne ölçüde ulaşıldığının takip edilmesi ve raporlanması çalışmaları yürütülecektir. Bu çalışma, stratejik amaçlar için belirlenen performans göstergelerine ilişkin verilerin düzenli periyodlarla toplanması ve bu veriler ile yapılan analizler doğrultusunda yapılacaktır. Eylem Planında yer alan proje ve faaliyetler, performans göstergeleri doğrultusunda izlenecek, planın ne ölçüde gerçekleşmekte olduğunu ortaya koyacak raporlar hazırlanacaktır. Bu raporlarda, amaç, proje ve faaliyet bilgileri, performans sonuçları, performans göstergelerinden sapmalar, performans sonuçlarının değerlendirilmesi ve varsa iyileştirme önerileri yer alacaktır. İlgili kurum ve kuruluşlardan oluşan ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı başkanlığınca toplanan Ulusal Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Komisyonu tarafından, bu Strateji Belgesi ve Eylem Planının hayata geçirilme süreci izlenecek, sonuçları değerlendirilecek ve bu süreçte kurumlar arasındaki işbirliği ve eşgüdüm sağlanacaktır. 9 40 Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) Stratejik Amaç 1: Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının (DKKA) yönetimi için kurumsal yapıyı ve kapasiteyi güçlendirmek ve toplumsal farkındalığı artırmak Stratejik Amaç 3: Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının (DKKA) yönetiminde kamu, özel kurum/kuruluşlar ve sivil inisiyatifler arasında koordinasyonu güçlendirmek Performans Göstergeleri Performans Göstergeleri DKKA’lar ile ilgili istihdam edilen ve aktif görev alan uzman personel sayısı Alanların yönetimi, yönetim planlarının uygulanması için ayrılan bütçe Personele yönelik eğitim sayısı ve personelin bilgi seviyesinde artış DKKA Eğitim ve Uygulama Merkezi kuruluş mevzuatı DKKA Eğitim ve Uygulama Merkezi bünyesinde uygulanan kapasite geliştirme faaliyetlerinin sayısı ile faaliyetlere katılan DKKA yönetici/uygulayıcı sayısı Kurulan alan yönetim birimi ve istihdam edilen personel sayısı Yerel halka ve farklı kullanıcı gruplarına yönelik bilgilendirme faaliyeti sayısı DKKA ile ilgili görsel, işitsel ve yazılı materyal/yayın sayısı DKKA eğitim, bilgilendirme ve iletişim etkinlikleri ile ulaşılan kişi sayısı Kamuoyu anket sonuçlarına göre algıdaki değişim oranı Doğal, kültürel ve kaynak değerlerinin envanteri tamamlanan mevcut veya potansiyel DKKA sayısı CBS veri tabanına aktarılan envanter sayısı Bilimsel çalışmalar için oluşturulan standart teknik şartname sayısı Bilimsel araştırmalara ayrılan bütçe (oran) ve finansal destek sağlanan bilimsel araştırma sayısı DKKA yönetimi için koordinasyon mevzuatı Ulusal DKKA Komisyonu Ulusal DKKA Komisyonu toplantı sayısı Ulusal DKKA Komisyonu karar sayısı Yerel Çalışma Kurulları mevzuatı Yerel Çalışma Kurulları toplantı sayısı Yerel Çalışma Kurulları toplantılarına katılan STK, meslek odaları, üniversite, kamu, özel ve sivil halk sayısı İşbirliği protokolü sayısı Stratejik Amaç 2: Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarında (DKKA) gelir üretimini ve maliyet etkin yönetimi sağlamak Performans Göstergeleri DKKA’lardaki günübirlik alanlardan elde edilen yıllık gelir ve alanların yönetiminde kullanılma oranı DKKA’ların yönetim ve koruma giderlerini karşılama oranı İşletme planı hazırlanan ve uygulanan DKKA sayısı Sistem finansman planı/mekanizması Ekosistem hizmetlerine yönelik araştırma ve izleme çalışmaları sayısı (deniz çayırı, balıkçılık, turizm-ziyaretçi, alana özel turizm harcamaları ve/veya ödeme isteği/ eğilimi araştırmaları) Ekosistem hizmetleri değerleme çalışması yapılan DKKA sayısı Periyodik sosyo-ekonomik çalışma sayısı Sürdürülebilir turizm seçeneklerini çeşitlendirmeye yönelik araştırmalar ve fizibilite çalışması sayısı Yöre halkına gelir getirici yeni iş imkânları sayısı DKKA’larda yöre halkının ekonomik gelirinin GSMH’ye oranı Stratejik Amaç 4: Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarında (DKKA) yapılan yönetim planlarının mekânsal planlarla bütünleştirilmesini sağlamak Performans Göstergeleri Yönetim planı tamamlanan DKKA sayısı Uygulanan yönetim planı sayısı Çevre düzeni ve alt öçek planları tamamlanan DKKA sayısı Tamamlanan yatırım planı sayısı Mekansal plan uygulamaları izleme ve değerlendirme sistemi Entegre plan tanımlarının ve kararlarının uygulanması Stratejik Amaç 5: Türkiye’deki kıyı ve deniz değerlerini temsil eden Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarını (DKKA) niteliksel ve niceliksel kapsamda geliştirmek Performans Göstergeleri Önemli/kritik biyolojik çeşitlilik alanlarını temsil eden ve uluslararası kabul gören DKKA’ların sayısı ve yüzölçümü Türkiye kıyısal alanındaki DKKA’ların yüzdesi Kilit deniz ve kıyı ekosistemleri ile ilgili veri oluşturulması Denizel ve kıyısal biyolojik çeşitlilik envanter çalışması sayısı Her DKKA için kritik tür ve habitatları izleme çalışmaları sayısı (örneğin; fok, deniz çayırı) Habitat koruma durumu/Tehdit/Baskı durumu Toplanan katı atık hacmi/kütlesi, su kalitesi Balıkçılığa kapalı alanlarda izleme çalışması sayısı ve ticari değeri olan balıkların miktarı ve boy frekansı Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 41 EK 1. KATILIMCI LİSTESİ Sıra Adı Soyadı No Birimi / Görevi OAP Odak Grup 1 Adnan Küce Ulaştırma Bakanlığı , DLH İnşaat Genel Müdürlüğü / Mühendis √ 2 Ahmet Balcı Muğla Üniversitesi √ 3 Ahsen Yüksek İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri Enstitüsü / Öğretim Üyesi √ 4 Ali Anıl Deveci Muğla Özel Çevre Koruma Müdürlüğü / Su Ürünleri Mühendisi 5 Aslı Süha Günay TÜBİTAK / Marmara Araştırma Merkezi / Başuzman Araştırmacı 6 Atila Uras UNEP/MAP / Program Yöneticisi 7 Ayhan Toprak Muğla Özel Çevre Koruma Müdürlüğü / Biyolog √ √ 8 Ayşe Oruç Doğal Hayatı Koruma Vakfı WWF Türkiye / Doğa Koruma Yönetmeni √ √ 9 Bahar Sel Fehim Çevre ve Orman Bakanlığı Çev. ve Planlama Gn. Md./Şehir Plancısı √ 10 Bekir Erdoğan Muğla Özel Çevre Koruma Müdürlüğü / Şube Müdürü √ 11 Berna Gül MTA Genel Müdürlüğü / Jeoloji Yüksek Mühendisi √ 12 Cihan Toslak Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü / Su Ürünleri Mühendisi √ 13 Çolpan Beken TÜBİTAK / Marmara Araştırma Merkezi / Başuzman Araştırmacı √ 14 Ebru Yazıcı ÖÇKKB / Biyolog √ 15 Emine Kuleci Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü, Deniz Turizmi Daire Başkanlığı / Şehir Plancısı √ 16 Erhan Pala ÖÇKKB / Yüksek Şehir Plancısı √ 17 Gökhan Kaboğlu Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü Müdürlüğü/ SAD √ 18 Gülden Atkın Gençoğlu UNDP/GEF / Proje Asistanı √ √ 19 Gülhan Badur Özden ÖÇKKB / Uzman √ √ 20 Güner Ergün ÖÇKKB / Şube Müdürü √ √ 21 Hakan Baykal Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar / Uzman 22 Harun Güçlüsoy UNDP/GEF / Proje Yöneticisi √ 23 Hasan Yılmaz Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı Deniz Ulaştırması Genel Müdürlüğü / Biyolog √ 24 Hayri Rüştü Tezcan İMEAK-Deniz Ticaret Odası / Bodrum Meclis Başkan Yrd. √ 25 Hayriye Demiroğlu İMEAK-Deniz Ticaret Odası / Çevre Mühendisi - Uzman √ 26 Hüseyin Aycan Alp Erözalp UNDP/GEF / Proje Yatırım Uzmanı √ 27 İbrahim Yalvaç ÖÇKKB / Uzman √ 28 İlker Akbay Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü / Şehir Plancısı √ 29 İlker Özbahar Kuş Araştırmaları Derneği / Alan Koruma Koordinatörü √ 30 Katalin Zaim UNDP / Program Yöneticisi 42 Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ 31 Kemal Can Bizsel Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörlüğü Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü Müdürlüğü / Deniz Ekoloğu √ √ 32 Kenan Çınar Sür - KOOP ( Su Ürünleri Kooperatifleri Merkez Birliği ) / Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı √ 33 M.Kemal Battal TOBB / Meclis Uzman Danışmanı √ 34 Mehmet Akbulut Saros ÖÇKKB / Alan Yönetim Sorumlusu √ 35 Mehmet Peker ÖÇKKB / Hukukçu √ 36 Mehtap Demirci Kültür ve Turizm Bakanlığı / Şehir Plancısı √ 37 Melike Zehra Dağıstan Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Tespit ve Emlak Dairesi / Şehir Plancısı √ 38 Murat Bilecenoğlu Adnan Menderes Üniversitesi / Öğretim Üyesi √ 39 Murat Gülbitti Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Milli Parklar Dairesi Başkanlı / Şehir Plancısı √ 40 Murat Karahan ÖÇKKB / Ziraat Mühendisi √ 41 Murat Yağmur Maliye Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü / Milli Emlak Uzmanı √ 42 Nazenin Arslan Akyaka Belediyesi Başkanlığı / Fen İmar İşleri Sorumlusu √ 43 Nilüfer Araç Doğal Hayatı Koruma Vakfı WWF Türkiye / Doğa Koruma Sorumlusu √ 44 Nuri Özbağdatlı UNDP Türkiye / Proje Yöneticisi √ 45 Özge Balkız Doğa Koruma Merkezi / Türk Koruma Program Koordinatörü √ 46 Özlem Aksoy ÖÇKKB / Biyolog √ 47 Pelin Yaralı Sahil Güvenlik Komutanlığı Plan Prensipler Başkanlığı / Çevre Mühendisi √ 48 Perihan Çalışkan Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü / Şehir Plancısı √ 49 Rahime Çınar ÖÇKKB / Uzman √ 50 Seçkin Kavruk ÖÇKKB / Şehir Plancısı √ 51 Selin Küçükavşar Kıyı Alanları Yönetimi Türkiye Milli Komitesi / Proje Sorumlusu √ 52 Serdar Osman Hoşan Maliye Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü / Milli Emlak Uzmanı √ 53 Seyit Ahmet Yarkın ÖÇKKB / Mimar √ 54 Sinan Üçkardeş Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Seyir Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığı √ / Jeoloji Mühendisi 55 Süheyla Suzan Alıca UNDP/GEF / Hukuk Danışmanı √ √ 56 Şöhret Kumcu ÖÇKKB / Yüksek Şehir Plancısı √ √ 57 Tunç Kurtluoğlu İMEAK-Deniz Ticaret Odası / Bodrum Meclis Başkanı √ 58 Vedia Akkaya Deniz Kuvvetleri Komutanlığı / Çevre Mühendisi √ 59 Yasin Güner Antalya Özel Çevre Koruma Müdürlüğü / Su Ürünleri Mühendisi √ √ √ √ Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi √ 43 EK 2. DKKA ULUSAL STRATEJİ BELGESİ PROJE EKİBİ VE TÜSSİDE EKİBİ Adı Soyadı Kurumu Görevi Güner ERGÜN Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü Proje Koordinatörü Dr. Gülhan Badur ÖZDEN Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü Uzman Doç.Dr. Harun GÜÇLÜSOY UNDP / GEF Proje Yöneticisi Gülden ATKIN GENÇOĞLU UNDP / GEF Proje Asistanı Kemal BERKKAN TÜBİTAK Türkiye Sanayi Sevk ve İdare Enstitüsü Projeler Koordinatörü İlkan SARIGÖL TÜBİTAK Türkiye Sanayi Sevk ve İdare Enstitüsü Uzman Araştırmacı Ersin DEMİROK TÜBİTAK Türkiye Sanayi Sevk ve İdare Enstitüsü Araştırmacı 44 Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak) EK 3. TOPLU FOTOĞRAFLAR Strateji Belgesi Açılış Toplantısı (6 Temmuz.2011) Ortak Akıl Platformu (10-12 Temmuz 2011) Odak Grup Çalışması (16 Ağustos 2011) Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi 45 T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü Mustafa Kemal Mah. Eskişehir Devlet Yolu (Dumlupınar Bulvarı) 9. km (Tepe Prime Yanı) Çankaya/ANKARA Tel: +90 (312) 222 12 34 Faks: +90 (312) 222 26 61 http://www.csb.gov.tr/gm/tabiat Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Birlik Mahallesi 415. Cadde No. 11 06610 Çankaya/Ankara Tel: +90 312 454 1100 Faks: +90 312 496 1463 http://www.tr.undp.org Güçlü bireyler. Güçlü toplumlar. Empowered lives. Resilient nations.
