DNA ve Özellikleri

advertisement
8. SINIF FEN BİLİMLERİ KONU ANLATIM FÖYÜ
Fen M
1
Adı Soyadı:.................................................... Sınıfı/No: .........../............
TEOG - 1
DNA VE ÖZELLİKLERİ
Hücrelerdek hayatsal olayların yönet m n
çek rdek sağlar. Çek rdek ç nde, hücren n
beslenme, solunum, üreme g b canlılık
faal yetler n yönet lmes n sağlayan genet k
madde bulunur. Bu genet k maddeye
kromozom den r. Kromozomlar DNA olarak
adlandırılan yapıların özel prote nlerle
b rleşmes le oluşur.
2n = 94
2n = 46
2n = 60
İk takım kromozom çerene 2n kromozom
den r.
B r takım kromozom çerene n kromozom
den r.
KROMOZOMLAR VE ÖZELLİKLERİ
Hücren n çek rdeğ nde bulunan kalıtsal madde
hücre bölünmes önces nde kromozom adı
ver len yapılara dönüşür.
n=3 kromozomlu
Sami YEŞİLYURT
Sentromer
Kromozomlar türün genet k ş freler n taşıyan
yapılardır.
2n = 500
2n=6 kromozomlu
Kromozom çeş tler ;
Kardeş kromozom ( kromot d) kend n eşlem ş
kromozomun her b r parçasıdır.
Homolog Kromozom b r anneden b r babadan
gelen aynı özell kler taşıyan kromozomlardır.
Şek l ve büyüklükler aynıdır.
· Her kromozomun yapısında bell sayıda
gen bulunur.
· Kromozom sayısı her canlı türü ç n
farklıdır.
· Kromozom sayısının fazla olması canlının
gel şm şl ğ n göstermez. Örneğ n eğrelt
otunda 2n=500 kromozom, nsanda se 2n=46
kromozom bulunur.
Kardeş kromozomlar 1-2, 3-4
Homolog kromozomlar 1-3, 1-4, 2-3, 2-4
· Kromozomlar farklı genet k özell k taşırlar.
Bu sebepten dolayı kromozom sayısı aynı olan
canlıların gel şm şl k düzeyler de farklıdır.
Örneğ n güverc n ve soğan hücreler nde 16
kromozom bulunmalarına rağmen
gel şm şl kler n n farklı olması,
İnsanın vücut kromozomları 2n sayıdadır. Yan
2n=46 dır. Üreme hücreler sperm ve yumurta
se n kromozomludur. Yan n=23 dür.
Erkeklerde 44 + XY spermler se 22 + X veya
22 + Y kromozomu bulunur. D ş lerde se
44 + XX kromozom bulunur. Yumurta se
22 + X bulunur.
· Kromozom sayıları le canlıların gel şm şl ğ
ve büyüklüğü arasında b r l şk yoktur.
1
8. SINIF FEN BİLİMLERİ KONU ANLATIM FÖYÜ
Fen M
TEOG - 1
1
DNA VE ÖZELLİKLERİ
Şeker;
DNA ve Özell kler
DNA'nın yapısında deoks r boz şeker
bulunmaktadır.
DNA hücrey yöneten moleküllerd r. Türe ve
canlıya özgü olan bütün kalıtsal b lg ler DNA da
g zl d r. DNA'nın yapısında kalıtsal özell kler
taşıyan genler bulunur.
Deoks r boz Şeker (5 karbonlu)
D
Fosfat;
P
DNA'nın yapısında fosfat yan fosfor k as t
bulunur.
***Nükleot tler yapısındak organ k baza göre
s mlend r l rler.
+
T
DNA'nın en küçük yapı b r m ne nükleot t den r.
B r nükleot t;
-Organ k Baz
-Şeker
-Fostat
D
+
Şeker
+
Organ k
Baz
=
A
+
P
+
D
=
P
c
+
+
P
Aden n
Tmn
Guan n
D
P
Nükleot t
G
+
P
+
D
=
D
G
Guan n Nükleot d
A
G
G
c
=
D
S toz n Nükleot d
DNA'nın yapısında dört çeş t organ k baz
bulunur. Bunlar;
Aden n(A),
Guan n(G),
T m n(T),
S toz n(C)(S)'d r.
T
A
D
Aden n Nükleot d
Organ k Baz
A
D
P
Olmak üzere üç kısımdan oluşur.
Fosfat
T
=
T m n Nükleot d
Sami YEŞİLYURT
B l m nsanları James Watson ve Franc s
Cr ck lk DNA model n hazırlamışlardır.
P
+
P
T
c
S toz n
C
2
8. SINIF FEN BİLİMLERİ KONU ANLATIM FÖYÜ
Fen M
TEOG - 1
1
DNA VE ÖZELLİKLERİ
DNA'nın Kend n Eşlemes
Nükleot t, gen, DNA, kromozom, çek rdek,
hücre, doku, organ, s stem, canlı….. bas tten
karmaşığa doğru sıralanışı bu şek lde
olmaktadır.
Hücren n çoğalmasını çek rdekte bulunan DNA
lar kontrol eder. Hücren n bölünmes
önces nde hücredek DNA molekülü m ktarı k
katına çıkar. Bu olaya DNA'nın kend n
eşlemes den r.
Kromozom>DNA > Gen >Nükleot t
KeD GeN
DNA'nın Özell kler
A
G
T
1. z nc r
2. z nc r
Sami YEŞİLYURT
C
A T
T C
T C
A G
G T
C A
DNA ç ft z nc rl sp ral şekl nded r.
C
DNA'nın Şekl
A
G
T A G
·Ç ft z nc rl d r.
·Sp ral(sarmal) şekl nded r.
·Çek rdek, m tokondr ve kloroplastta bulunur.
·Aden n, guan n, s toz n ve t m n bazlarını
çer r.
·Deoks r boz şeker bulunur.
·Yönet c d r ve hücre bölünmes nden
sorumludur.
·Kend n eşleyeb l r.
·Üzer nde genet k kodların nes lden nes le
geçmes n sağlar.
·
İlk önce DNA'nın k z nc r b r uçtan
t baren fermuar g b açılıp b rb r nden
ayrılmaya başlar.
·
S toplazmadak serbest olan nükleot tler
açıkta olan bazların uçlarına uygun olarak
bağlanır.
A
T
C
G
A
T
G
C
·
Eşleme sırasında Aden n n(A) karşısına
her zaman T m n(T), guan n n(G) karşısına her
zaman S toz n(C) gel r.
·
Nükleot t eşlemeler b tt ğ nde b rb r n n
tıpatıp aynısı olan k yen DNA oluşmuş olur.
3
8. SINIF FEN BİLİMLERİ KONU ANLATIM FÖYÜ
Fen M
TEOG - 1
DNA VE ÖZELLİKLERİ
-DNA dak nükleot dler n sayısı, çeş d ve
sıralanışı türden türe farklılık göster r. Ayrıca
aynı türün b reyler arasında nükleot dler n
d z l ş farklıdır.
***** DNA molekülünde her zaman Aden n
sayısı T m n sayısına, Guan n sayısı S toz n
sayısına eş tt r.
A=T,
G=S
DNA= A+T+G+S
-Canlıların kend ne özgü kalıtsal özell kler n
taşıyan kalıtsal b lg ler DNA'dak farklı
d z l şlerle oluşur.
Soru: 1200 nükleot tl b r DNA molekülünde
400 tane T m n var se kaç tane guan n vardır?
-B r DNA molekülünde bulunan toplam
nükleot d sayısı, toplam şeker sayısı ve toplam
fosfat sayısı b rb r ne eş tt r.
Çözüm:
DNA molekülü 1200 nükleot tl
T=400 se A= 400 dür (A=T)
DNA= A+T+G+C
1200= 400+400+G+C
G+C= 1200-800
G+C=400 G=C olduğundan 400/2=200
Guan n nükleot d vardır.
-B r DNA molekülündek toplam Aden n sayısı
T m n sayısına, S toz n sayısı da Guan n
sayısına eş tt r.
***A le T arasında 2'l zayıf h drojen bağı
(A=T), G le C arasında se 3'lü zayıf h drojen
bağı(G≡C) vardır.
Sami YEŞİLYURT
Nükleot t = Organ k Baz = Fosfat = Şeker
Sayısı
Sayısı
Sayısı Sayısı
***DNA kend n eşlerken her zaman Aden n n
(A) karşısına T m n (T) , Guna n n (G)
karşısına S toz n (C) gel r.
Aden n = T m n
Sayısı
Sayısı
Örnek:
A
D
P
T
D
G
Zayıf H drojen Bağı
P
T
P
D
G
Guan n = S toz n
Sayısı Sayısı
*** DNA’nın yapı b r m nükleot t, görev b r m
gend r.
P
A
1
c
D
C
Soru: B r DNA molekülünde 200 A, 300 G
vardır. Bu DNA molekülünde kaç tane zayıf
h drojen bağı vardır?
G
A
Çözüm:
A=T ----- 200x2=400( A le T arasındak
H drojen bağı)
Yukarıdak DNA model ndek 2. z nc rdek organ k
baz sırası nasıl olmalıdır?
G≡C------ 300x3=900(G le C arasındak
H drojen bağı)
Cevap:
400+900=1300 tane zayıf h drojen bağı vardır.
4
8. SINIF FEN BİLİMLERİ KONU ANLATIM FÖYÜ
Fen M
TEOG - 1
DNA VE ÖZELLİKLERİ
3- B r DNA molekülünde 1400 tane nükleot t
vardır. 400 tanes Aden n olduğuna göre
Guan n sayısı kaçtır?
Konu Kavratma Soruları
1-Aşağıda şek ller ver len parçaların gerçek
boyutları düşüldüğünde büyüklükler n
büyükten küçüğe doğru sıralayınız?
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
M
L
K
4-B r DNA molekülünde 25 tane T m n, 50 tane
Guan n bulunduğuna göre bu DNA molekülü
kaç nükleot tl d r?
P
A
D
Çözüm:
..........................................................................
..........................................................................
2P
A
P
T
Sami YEŞİLYURT
N
D
1
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
5- 1200 nükleot tl DNA molekülünde Guan n
sayısı 200 se bu DNA molekülünde toplam
kaç tane zayıf h drojen bağı vardır?
D
P
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
P
D
G
c
D
P
D
A
P
T
D
6-Aşağıdak DNA molekülündek boş bırakılan
yerler uygun şek lde doldurunuz?
Yukarıdak DNA model ne göre;
a) Kaç tane nükleot t vardır?
.........................................................................
b) Kaç tane fosfat vardır?
..........................................................................
c) Kaç tane organ k baz vardır?
..........................................................................
d) Kaç tane şeker vardır?
..........................................................................
5
A ... T G ... C T
... A
.... G ... T
... T ... ... G ...
T ...
A ... G ...
A
8. SINIF FEN BİLİMLERİ KONU ANLATIM FÖYÜ
Fen M
TEOG - 1
DNA VE ÖZELLİKLERİ
7- Ağıdak DNA model ne göre;
A
T
C G
C
9-B r DNA molekülünde 1300 tane zayıf
h drojen bağı vardır. Bu DNA molekülünde 200
tane Aden n olduğuna göre Guan n sayısı
kaçtır?
1. Z nc r
T G
G
1
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
A T 2. Z nc r
a) 1. z nc r n baz d z l m n yazınız?
.......................................................................
b) 2. z nc r n baz d z l m n yazınız?
.........................................................................
8-
10-
Sembolü
Adı
Sayısı
15
Aden n bazı
30
T
T m n bazı
35
G
Guan n bazı
Sami YEŞİLYURT
A
Kırmızı
Yeş l
Boncuk
Mav
Sarı
Plast k
20
c
P
B r öğrenc 50 kırmızı, 20 yeş l, 40 mav ve 30
sarı rapt ye, 60 boncuk ve 100 adet plast k
parçası kullanarak DNA model yapmak st yor.
Buna göre en fazla kaç nükleot tl DNA model
hazırlayab l r?
S toz n bazı
90
Fosfat
80
D
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
Deoks r boz şeker
a) Yukarıda ver len b lg lere göre en fazla kaç
tane nükleot t yazılab l r?
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
b) Yukarıda ver len b lg lere göre kaç nükleot tl
DNA molekülü yazılab l r?
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
6
Download